ID.nl logo
Trage pc? Zo upgrade je je hardware
© Reshift Digital
Zekerheid & gemak

Trage pc? Zo upgrade je je hardware

Na een aantal jaar heeft iedere pc merkbaar last van slijtage. De systeemkast wordt erg heet, de harde schijf blijft maar ratelen en programma’s starten tergend langzaam op. Tijd om je handen uit de mouwen te steken! Met de tips in dit artikel heb je nooit meer last van een trage pc.

Tip 01: Afstoffen

Bij systemen die al een tijdje meegaan, is het zinvol om de boel eens grondig af te stoffen, en dan hebben we het over de binnenkant van de systeemkast. Als ventilators en koelgaten zijn dichtgeslibd, dan loopt de temperatuur binnen de behuizing behoorlijk op. Het gevolg is dat diverse hardware-onderdelen niet meer maximaal kunnen presteren, zoals de videokaart en processor. De behuizing van een desktop-pc maak je eenvoudig open door bijvoorbeeld twee schroefjes los te maken. Bij een laptop kun je soms de achterkant losmaken, waarna je makkelijk bij de ventilators kunt komen. Probeer anders in elk geval de ventilatiegaten schoon te maken.

©PXimport

Veilig werken

Om de hardware van je computer te kunnen upgraden, is een goede voorbereiding van belang. Allereerst zoek je natuurlijk uit welke hardware je nodig hebt en welke spullen compatibel zijn met je pc/laptop. Zorg dat je een goede gereedschapsset met kleine en magnetische schroevendraaiers bij de hand hebt. Vooral dat laatste is belangrijk, omdat de kans dat je de schroefjes laat vallen en kwijtraakt dan een stuk kleiner is. Losse schroefjes bewaar je bij voorkeur in een bakje (per type). Daarnaast zorg je voor een stabiele ondergrond wanneer je de computer openmaakt, maar ook voor een antistatische omgeving.

©PXimport

Tip 02: Extra geheugen

Windows 10 leent zich uitstekend voor multitasking, bijvoorbeeld door gebruik van de virtuele bureaubladen. Misschien gebruik je hierdoor vergeleken met eerdere Windows-versies meer programma’s tegelijkertijd. Om een prettig draaiend systeem te hebben, moet het systeem voldoende geheugen hebben. Wij raden minimaal 8 GB aan. Hiermee kun je de wat zwaardere toepassingen gelijktijdig gebruiken. Wil je alleen surfen of werk je veel in de cloud, dan kun je in principe wel af met 4 GB.

Je controleert eenvoudig of er bij jouw systeem sprake is van geheugentekort. Open alle programma’s die je normaliter tegelijkertijd gebruikt, bijvoorbeeld een fotobewerker, muziekdienst, chatclient, tekstverwerker, e-mailprogramma en browser met meerdere tabbladen. Zodra alles is opgestart, druk je op de sneltoets Ctrl+Shift+Esc voor het openen van de tool Taakbeheer. Navigeer naar het tabblad Prestaties en klik op Geheugen. Je ziet precies hoeveel geheugencapaciteit er nog beschikbaar is. Wanneer zo’n tachtig procent van het geheugen is gereserveerd, loont het de moeite om extra geheugen bij te plaatsen. Bezoek de website www.geheugen.com om uit te zoeken welke ram-modules er compatibel zijn met jouw pc. Ook bij sommige laptops kun je het geheugen overigens uitbreiden.

©PXimport

Voor een prettig draaiend systeem, moet het over voldoende geheugen beschikken

-

Tip 03: Geheugen monteren

De montage is eenvoudig gepiept, want je hoeft de ram-modules alleen maar in een vrij geheugenslot te klikken. Het besturingssysteem herkent het nieuwe geheugen automatisch. Let voor de aanschaf wel even op hoeveel ram en welk geheugentype het moederbord van een desktop-pc of laptop ondersteunt. Naast de capaciteit speelt ook de snelheid van het werkgeheugen een belangrijke rol. Deze eigenschap staat in de specificaties aangegeven in megahertz (MHz). Hoe hoger de waarde hiervan is, hoe sneller het werkgeheugen presteert, maar je computer moet hier wel compatibel mee zijn.

©PXimport

Tip 04: Hogere kloksnelheid

Taakbeheer kun je ook gebruiken om andere zaken te controleren. Als je dit hulpprogramma nogmaals opent, maar nu naar Prestaties / Processor navigeert, zie je hoeveel procent van de beschikbare rekenkracht er momenteel in gebruik is. Bij een hoog percentage is het zinvol om je processor te overklokken, mits jouw cpu deze functie ondersteunt. Vanwege een hogere klokfrequentie presteert het systeem dan sneller, omdat er binnen dezelfde tijd meer berekeningen mogelijk zijn. De chipfabrikanten Intel en AMD voeren bij de productie van veel processors een ruime veiligheidsmarge in, waardoor je best een wat hogere klokfrequentie kunt instellen.

©PXimport

Risico overklokken

Er is wel een risico aan overklokken verbonden, vooral oververhitting en snellere slijtage kunnen voor problemen zorgen. Bovendien vervalt mogelijk de garantie. Goed om te weten is dat het in de praktijk nauwelijks problemen geeft om de klokfrequentie met pakweg twintig procent op te voeren, maar helemaal zonder risico is overklokken dus niet. Het opschakelen van de processor kan op twee manieren. Je kunt in het bios of de uefi de instellingen handmatig invoeren. Dat is geen alledaags klusje, dus je moet wel weten wat je doet. Gelukkig zit er bij moderne moederborden vaak speciale software meegeleverd, waarmee je eenvoudiger kunt overklokken. Aan de hand van kant-en-klare profielen lukt het hiermee eenvoudiger om de processorsnelheid op te voeren.

Tip 05: Stresstest

Heb je de processor ingesteld op een hogere klokfrequentie? Door middel van een stresstest stel je het systeem continu bloot aan een maximale belasting. Op die manier achterhaal je eenvoudig of de verhoogde kloksnelheid nadelige gevolgen heeft voor de stabiliteit van het systeem. Je doet hiervoor een beroep op Prime95. Selecteer in dit programma de instellingen Just Stress Testing en In-place large FFTs om de stresstest uit te voeren. Laat het programma vervolgens een paar uur draaien. Valt het systeem niet uit? In dat geval blijft de computer bij een hoge belasting stabiel en is het overklokken geslaagd!

©PXimport

Met een stresstest stel je het systeem bloot aan een maximale belasting

-

Tip 06: Snellere processor

Is overklokken niet mogelijk of blijft het gewenste effect achterwege? Je kunt er natuurlijk ook voor kiezen om een snellere processor in te bouwen. Het loont bijvoorbeeld de moeite om een relatief trage Intel Core i3-processor te vervangen voor een Core i7-exemplaar. Het aanschaffen van een cpu is vaak wel een prijzige aangelegenheid, want dit is doorgaans het duurste onderdeel van de pc. Bovendien ben je voor de keuze afhankelijk van de beschikbare socket op het moederbord. Controleer daarom de specificaties van het moederbord om te zien welk type socket jouw pc accepteert.

©PXimport

Tip 07: Hardwareversnelling

Sommige videokaarten helpen de processor een handje door bepaalde rekentaken over te nemen. Gunstig, want de processor houdt hierdoor meer rekenkracht over voor andere zaken. Een voorwaarde is wel dat de gebruikte software hardwareversnelling door de videokaart ondersteunt. De bekende fabrikant Nvidia produceert GeForce-kaarten met ondersteuning voor CUDA.

Zware applicaties die overweg kunnen met deze programmeeromgeving lopen hierdoor een stuk vlotter op je pc. Onder meer Adobe Premiere Elements Pro, AutoCad en sommige games ondersteunen deze technologie. AMD’s videokaarten doen een beroep op de programmeercode OpenCL om zware rekentaken uit te voeren. Als je de processor wilt ontlasten, kun je dus overwegen om een videokaart met ondersteuning voor hardwareversnelling in te bouwen.

©PXimport

Tip 08: Turbostand

Bepaalde processors van Intel en AMD overklokken zichzelf automatisch als het systeem daarom vraagt. Wanneer je bijvoorbeeld veel programma’s tegelijkertijd hebt openstaan of een mooie game speelt, schakelt het rekencentrum vanzelf een tandje bij. Intel noemt deze technologie Turbo Boost, terwijl AMD de naam Turbo CORE gebruikt. Als je computer een geschikte processor aan boord heeft, controleer je in het bios van de pc of de turbostand is ingeschakeld. Tijdens het opstartproces van het systeem druk je op een bepaalde sneltoets om het bios te openen, bijvoorbeeld F2 of Delete (de exacte toets vind je in je handleiding of door online op het typenummer van je pc te zoeken). Vervolgens controleer je bij de instellingen van de processor (cpu) of de turbostand actief is.

©PXimport

Om een ssd in te bouwen heb je vaak een extra houder of beugel nodig

-

Tip 09: Ssd inbouwen

Dit hebben we al een stuk vaker geschreven in Tips & Trucs, maar we kunnen het in dit artikel zeker niet laten ontbreken. Een zeer aan te raden upgrade om je pc aanzienlijk te versnellen, is door je harde schijf te vervangen door een ssd. In tegenstelling tot een klassieke harde schijf, bevat een ssd geen roterende onderdelen. Hierdoor heeft dit opslagtype minder tijd nodig om data te vinden. Wanneer je alle systeembestanden van het besturingssysteem op een ssd bewaart, zal de computer aanzienlijk sneller opstarten. Lijkt dat je wel wat? Schaf dan een ssd met voldoende opslagcapaciteit aan. Per gigabyte kost een ssd wel een stuk meer dan een traditionele harde schijf.

Omdat een ssd meestal hetzelfde formaat heeft als een 2,5inch-schijf, kun je dit opslagtype in bijna iedere computer kwijt. Vaak is er wel een (soms meegeleverde) houder of beugel nodig, zeker als je in je pc een 3,5inch-slot hebt. Pc’s met een msata- of m.2-aansluiting kunnen ook de kleinere varianten van een ssd herbergen. Na de bevestiging sluit je twee sata-kabels aan op het moederbord en de voeding. Tot slot is het nodig om de gegevens van je C-schijf van de harde schijf te verplaatsen naar je nieuwe ssd. Dit doe je het eenvoudigst door je schijf te klonen. Je vindt hier een cursus over dit onderwerp.

©PXimport

Tip 10: Grafische kaart

Bij doorsnee pc’s is er een grafische chip in de processor ingebouwd. Aan de hand van complexe berekeningen stuurt dit onderdeel beeld naar de monitor. Voor eenvoudige pc-taken is dit voldoende, bijvoorbeeld voor het kijken van films en surfen in een browser. Moderne games stellen hoge eisen aan de videokaart wanneer je in de hoogste resolutie zonder haperingen wilt spelen. In dat geval is het beter om een losse grafische kaart (ook wel dedicated genoemd) aan te schaffen. Een aparte grafische kaart is in staat om berekeningen sneller uit te voeren en beelden op de monitor vlotter te verversen. Ook voor liefhebbers van foto- en videobewerking is de aanschaf van een losse grafische kaart het overwegen waard. Bepaalde videokaarten nemen zelfs rekentaken van de processor over, mits de gebruikte software deze functie ondersteunt. Het inbouwen van een videokaart is in een desktop-pc een simpel karweitje. Stop de insteekkaart in een vrij pci-express-x16-slot van het moederbord en maak zo nodig het borgschroefje vast. Bij een laptop is het niet mogelijk om een losse grafische kaart bij te plaatsen.

©PXimport

Tip 11: Extra fan

Als je besluit om de klokfrequentie van de processor op te voeren of een sneller exemplaar in te bouwen, stijgt mogelijk de temperatuur binnen de systeemkast met enkele graden. Ook extra ram-modules en een dedicated grafische kaart geven warmte af. Aangezien een hogere temperatuur een nadelig effect heeft op de systeemprestaties, is het slim om de warmteafvoer te optimaliseren. Je kunt dus overwegen om een extra ventilator in de behuizing te plaatsen. Een gemiddeld moederbord heeft hiervoor meerdere aansluitingen beschikbaar.

©PXimport

Tip 12: Meer vermogen

Bij het upgraden van een pc zien veel mensen de voeding over het hoofd. Zeker wanneer het systeem over snellere componenten beschikt, is het energieverbruik vaak hoger. Dit onderdeel moet dus krachtig genoeg zijn om alle onderdelen de benodigde energie te leveren. Mogelijk heb je dus na een aantal uitbreidingen/vernieuwingen een exemplaar met meer vermogen nodig. De grootste stroomverbruikers zijn de processor en videokaart. Indien je één van deze of zelfs beide onderdelen hebt vervangen, is het slim om de specificaties van de huidige voeding te controleren. Hulp nodig? Op de website van fabrikant Cooler Master vind je een handige calculator die berekent hoeveel watt het voedingsblok minimaal moet leveren voor optimale systeemprestaties. Je vindt de tool hier.

©PXimport

De grootste stroomverbruikers zijn de processor en videokaart

-

Tip 13: Netwerkadapter

Als je een pijlsnel thuisnetwerk ambieert, leg je een gigabit-netwerk aan. Dat is vooral een meerwaarde wanneer bijvoorbeeld meerdere computers binnen het netwerk regelmatig zware filmbestanden streamen. Alle hedendaagse pc’s hebben hiervoor een gigabit-adapter aan boord. Is jouw systeem al iets ouder en nog uitgerust met een 100Mbit-netwerkadapter? Vervang dit onderdeel dan voor een gigabit-netwerkkaart en sluit het component aan op een vrij pci-slot van het moederbord.

©PXimport

Tip 14: Upgradekit

Vind je het lastig om de juiste onderdelen voor je pc bij elkaar te sprokkelen en eigenhandig te vervangen? Overweeg dan de aanschaf van een zogeheten upgradekit. Veel (online) computerwinkels bieden namelijk kant-en-klare pakketten aan om de hardware van een pc te vervangen. Zo’n pakket bestaat meestal uit een moederbord, processor met cpu-koeler en ram-modules. Een groot voordeel van een upgradekit is dat je zelf geen rekening meer hoeft te houden met de onderlinge compatibiliteit van de onderdelen.

Ook is het fijn dat in veel gevallen alles al is voorgemonteerd. Je hoeft het moederbord alleen nog maar te bevestigen aan de zijwand van de systeemkast. Hiervoor gebruik je afstandsbusjes, want het moederbord mag nooit direct in aanraking komen met de behuizing. Zorg voor een juiste montage, zodat alle poorten via de achterzijde van de pc goed bereikbaar zijn en de kleine stekkertjes van de behuizing op correcte wijze zijn aangesloten op de printplaat. Let bij het uitzoeken van een upgradekit goed op of er voldoende pci-express-slots vrij zijn voor de onderdelen die jij wilt plaatsen, zoals insteekkaarten, zoals een grafische kaart, geluidskaart en/of tv-tuner.

©PXimport

▼ Volgende artikel
AOC komt met breed aanbod nieuwe gaming-monitoren voor Black Friday
Huis

AOC komt met breed aanbod nieuwe gaming-monitoren voor Black Friday

AOC en AGON by AOC introduceren een nieuwe reeks monitoren die uiteenloopt van snelle esports-panelen tot ultrawide-schermen en 4K-modellen voor gamers die beeldkwaliteit vooropstellen. Daarmee richt het merk zich niet op één type gebruiker, maar op verschillende speelstijlen en budgetten.

Black Friday is bij uitstek het moment waarop veel gamers kijken naar een upgrade van hun setup. Monitoren verouderen namelijk niet zo snel als andere pc-componenten: een goed scherm kan jaren meegaan en is vaak de belangrijkste kwaliteitsboost die je kunt maken, zowel voor games als voor dagelijks gebruik. Een hogere verversingssnelheid maakt beweging vloeiender, een betere contrastverhouding haalt details naar voren, en een groter scherm kan letterlijk het verschil maken tussen een spel spelen en er middenin zitten. Dat maakt deze periode ideaal om iets te kiezen dat past bij hoe je speelt, werkt of kijkt, zonder dat je meteen het duurste model hoeft te nemen.

Oled voor wie beeld én snelheid belangrijk zijn

Aan de top van de line-up introduceert AOC twee QD-oledmonitoren. De AGON PRO AG276QZD2 heeft een 27-inch QHD-paneel met een verversingssnelheid van 240 Hz en een extreem lage responstijd van 0,03 ms. Dat maakt het scherm vooral geschikt voor competitieve shooters en snelle arena-games, waarbij vloeiende bewegingen en diepe contrasten belangrijk zijn. De adviesprijs is 449 euro.

Wie een groter beeldoppervlak wil, komt uit bij de AGON PRO AG326UD. Dit model biedt een 31,5-inch UHD-paneel met dezelfde QD-oledbeeldkwaliteit, maar dan met meer schermruimte voor RPG's en openwereldspellen. Dankzij PiP- en PbP-ondersteuning leent het scherm zich ook goed voor creatief werk of multitasken. De adviesprijs van dit scherm bedraagt 649 euro.

Snelle QHD-schermen voor het middensegment

Onder de oledtoplaag brengt AOC verschillende QHD-modellen die snelheid combineren met een vriendelijker prijskaartje. De Q27G4ZR is een 27-inch Fast IPS-monitor met een verversingssnelheid tot 260 Hz, bedoeld voor gamers die een competitief voordeel zoeken zonder meteen de hoofdprijs te betalen. Wie liever een betere HDR-ervaring heeft, kan terecht bij de Q27G3XMN/BK met miniLED-achtergrondverlichting en DisplayHDR 1000-ondersteuning. Voor wie vooral een degelijke allround QHD-monitor wil, is er de Q27G4XF met 180 Hz en een ergonomische standaard.

De AOC Q27G3XMN/BK met miniLED-scherm.

welke monitor past bij jouw manier van spelen?

Je speelt snelle shooters en competitieve titels
Kies een model met hoge verversingssnelheid, zoals de Q27G4ZR of de U27G4R in 320Hz-modus.

Je geniet van verhaalgedreven spellen en open werelden
Oled of ultrawide geeft daarin het meeste sfeer: AGON PRO AG326UD of CU34G4.

Je gebruikt je scherm ook voor werk of contentcreatie
Kijk naar 4K of multitasking-mogelijkheden: U27G4R of opnieuw de AG326UD.

Je zoekt vooral een goede prijs-prestatieverhouding
Dan kom je uit bij Q27G4XF of zelfs de betaalbare 27G4HRE.

Ultrawide en curved voor meer immersie

Voor spelers die het liefst worden ondergedompeld in hun gamewereld, introduceert AOC twee curved-modellen die je blik letterlijk verbreden. De CU34G4 beschikt over een 34-inch ultrawide-paneel met UWQHD-resolutie en een gebogen 1500R-vorm, waardoor het beeld licht om je heen krult. Dat geeft een natuurlijker kijkhoek en maakt het makkelijker om details in je perifere zicht op te pikken; handig in simulators, openwereldgames en story-driven gameplay waarin overzicht en sfeer veel toevoegen.

De CQ32G4VE doet iets vergelijkbaars, maar dan in een traditionelere beeldverhouding: 31,5 inch met QHD-resolutie en eveneens 180 Hz. Daarmee is het een toegankelijke optie voor wie wel de gebogen kijkervaring wil, maar niet per se ultrawide hoeft. In beide gevallen ligt de nadruk minder op pure reactietijd en meer op beleving.

De AOC CU34G4 beschikt over een 34-inch ultrawide-paneel.

4K met flexibiliteit voor zowel scherpte als reactietijd

Tussen alle nieuwe modellen valt de U27G4R vooral op door zijn flexibiliteit. Dit 27-inch scherm toont 4K-games met een verversingssnelheid van 160 Hz, wat zorgt voor scherpe details zonder aan snelheid in te boeten. Maar het meest bijzondere is de Dual Mode: met één instelling kan de gebruiker schakelen naar Full HD bij 320 Hz. Daarmee biedt het scherm twee speelstijlen in één apparaat: één voor wanneer je beeldkwaliteit en detail wilt, en één voor wanneer elke milliseconde telt in competitieve matches. HDMI 2.1-ondersteuning maakt 'm bovendien geschikt voor PS5 en Xbox Series X, zonder kunstgrepen of compatibiliteitsgedoe.

De flexibele AOC U27G4R.

Betaalbaar instappen met hoge verversingssnelheid

Onder aan de line-up bevinden zich twee modellen die vooral gericht zijn op toegankelijkheid zonder dat de speelervaring eronder lijdt. De 27G4HRE (27 inch) en 24G4HRE (24 inch) bieden allebei een verversingssnelheid van 200 Hz, waardoor bewegingen soepel en responsief blijven, ook bij competitieve titels of snelle camerabewegingen. De beeldkwaliteit is eenvoudiger en de resolutie lager dan bij de duurdere modellen, maar dat is precies het idee: zoveel mogelijk hertzen per euro. Met adviesprijzen van 109 euro en 89 euro openen deze schermen de deur voor gamers die hun eerste gamingmonitor willen kopen of voor wie een tweede scherm zoekt voor een slaapkamer, werkkamer of LAN-omgeving.

▼ Volgende artikel
Het oog wil ook wat: Betere schermkwaliteit in Windows 11 voor een rustiger beeld
© ID.nl
Huis

Het oog wil ook wat: Betere schermkwaliteit in Windows 11 voor een rustiger beeld

Niemand ontkomt aan ouder wordende ogen. Kleine letters, fel wit licht en drukke schermen maken het werken op de pc steeds vermoeiender. Windows 11 biedt gelukkig een schat aan verborgen opties om de tekst te vergroten, het contrast te verhogen en je vermoeide ogen rust te geven.

In Windows 11 pas je zonder extra software de beeldkwaliteit eenvoudig en snel aan, zodat alles weer prettig leest. Het type monitor of het tijdstip van de dag maakt daarbij niet uit. Bovendien profiteer je van nieuwe hulptechnologieën zoals live-ondertiteling en de Verteller met helder geluid.

Eerst pak je de algehele schaalinstelling aan, want die bepaalt hoe leesbaar alle vensters, apps en pictogrammen zijn. Klik op Start, ga naar Instellingen /Systeem /Beeldscherm. Onder het kopje Schaal stel je met het keuzemenu een percentage in, bijvoorbeeld 125 of 150. Gebruik daarna de optie Aangepaste schaal, via het pijltje rechts van het keuzemenu, als de standaardpercentages niet bevallen: typ bijvoorbeeld 138 en kies Toepassen.

Scrol in het menu Beeldscherm iets omlaag naar Resolutie; kies altijd de aanbevolen waarde om te voorkomen dat de letters korrelig worden. Zodra schaal en resolutie kloppen, vormt dit de basis voor verdere verfijning, daarmee bespaar je jezelf voortaan eindeloos turen en inzoomen.

Hier kun je het algehele zoomniveau van je systeem instellen.

Rustiger beeld

Fel wit licht werkt als een spotlight op vermoeide netvliezen, daarom verdient de ingebouwde donkere modus je aandacht. Ga naar Instellingen /Persoonlijke instellingen /Kleuren. Selecteer in het vervolgkeuzemenu Donker; Windows past zowel de taakbalk als systeemvensters onmiddellijk aan, zodat grote witte vlakken verdwijnen.

Vind je dat nog niet uitgesproken genoeg? Activeer dan een contrastrijk thema. Scrol omlaag naar Contrastthema’s en druk op Bewerken. Kies bijvoorbeeld Woestijn voor zachte beige tinten of Schemering voor hoog contrast met paarse accenten. Klik op Opslaan als en vervolgens Toepassen zodat je altijd kunt terugkeren naar het standaardthema zonder instellingen kwijt te raken. Controleer tot slot of de websites zich aanpassen door in Edge het instellingenvenster te openen, naar Vormgeving te gaan en Donker als standaardthema te kiezen. Zo genieten je ogen overal van een rustiger beeld, terwijl kleuren toch voldoende onderscheid blijven bieden voor tabellen, grafieken en programmeervensters, zelfs tijdens een lange avond achter het scherm.

Contrastthema’s zorgen voor een scherpere verdeling tussen licht en donker.

Haarscherpe letters

Zelfs met de juiste schaal kan tekst nog wazig lijken, vooral op oudere monitoren. Windows 11 bevat daarom de ClearType-tuner waarmee je de pixelweergave precies op je beeldscherm afstemt. Typ ClearType in het zoekvak op de taakbalk en selecteer ClearType-tekst aanpassen. Vink ClearType inschakelen aan, klik op Volgende en doorloop de vijf testpagina’s. Lees steeds aandachtig welk tekstblok het scherpst oogt en bevestig na elke keuze met Volgende. Zodra je op Voltooien klikt, slaat Windows de subpixelmatrix permanent op, zodat letterranden niet meer rafelen.

Wil je daarnaast een groter basislettertype? Open dan Instellingen / Toegankelijkheid /Tekstgrootte. Schuif de balk naar rechts, controleer het voorbeeld en druk op Toepassen. Deze instelling schaalt alleen letters op, niet het volledige venster, zodat lay-outs intact blijven.

Maak ook gebruik van het nieuwe variabele systeemlettertype Segoe Fluent. Schakel naar Persoonlijke instellingen, open Lettertypen en klik op de downloadlink voor Segoe UI Variable als die nog ontbreekt. Dankzij het variabel gewicht en de breedte blijft de tekst leesbaar bij elke resolutie en zoomfactor. Dat is vooral nuttig voor programmeeromgevingen en uitgebreide spreadsheets, ook tijdens presentaties op grote projectieschermen.

ClearType-lettertypes zijn speciaal gemaakt om zo duidelijk zichtbaar mogelijk te zijn.

Nachtlamp optimaal afstellen

Blauw licht verstoort niet alleen de slaapcyclus, maar prikkelt ook vermoeide ogen. Windows 11 beschikt over de instelbare functie Nachtlamp die de kleurtemperatuur automatisch naar warm oranje verschuift.

Open Instellingen /Systeem /Beeldscherm. Schakel de schuifregelaar Nachtlamp in. Klik vervolgens op het pijltje ernaast om het vervolgmenu te openen; hier bepaal je met een eenvoudige schuif hoe warm het scherm wordt. Een waarde rond 45 maakt het beeld zachter zonder dat foto- en videokleuren onherkenbaar worden.

Schakel Nachtlamp instellen in en zet daarna Schema op Zonsondergang tot zonsopgang als je pc locatiegegevens mag gebruiken. Werk je op een geïsoleerd netwerk, kies dan Aangepast schema en vul je gebruikelijke werktijden in. Windows onthoudt de laatste handmatige wijziging, dus als je incidenteel een kleurkritische taak uitvoert, kun je de nachtlamp vanuit het Actiecentrum tijdelijk uitschakelen door op de tegel Nachtlamp te klikken. Vergeet niet dat de functie per monitor instelbaar is; bij een multi-monitoropstelling profiteer je optimaal door alle schermen dezelfde temperatuur te geven. Dan hoef je nooit meer handmatig te schuiven tijdens een laat avondje.

 Sneltoetsen voor moeiteloos comfort

Sneltoetsen voorkomen onnodig zoeken in menu’s, zeker als letters al te klein ogen. De belangrijkste combinaties voor leescomfort beginnen met de Windows-toets.

Zo vergroot je het scherm direct met Windows-toets+Plus en verklein je met Windows-toets+Min.

Spring naar de instellingenapp met Windows-toets+I.

Schakel de schermlezer in of uit met Ctrl+Windows-toets+Enter, terwijl Ctrl+Windows-toets+L Live Captions aanzet.

Wil je snel contrast wisselen tijdens een presentatie, druk dan op Alt+Shift+Prtsc; bevestig het dialoogvenster met Enter en het hoogcontrastthema staat aan.

Vergeet niet Windows-toets+Esc om Vergrootglas af te sluiten voor je een zware game start.

Door deze toetscombinaties te onthouden, werk je vloeiend door, zonder gedoe met muisroutes of vermoeide ogen. Zelfs op laptops met krappe touchpads en fletse schermen.

Nooit meer zoeken

Het muispijltje kwijtraken kost frustratie én tijd. Ga daarom naar Instellingen, open Bluetooth en apparaten en kies Muis. Klik op Aanvullende muisinstellingen, selecteer het tabblad Aanwijzers en wijzig het schema naar Windows Zwart (extra groot)(systeemschema) voor maximale zichtbaarheid. Bevestig met OK. De aanwijzer ligt nu duidelijk boven drukke achtergronden.

Ga vervolgens naar Tekstcursor in het menu Toegankelijkheid in de hoofdinstellingen van Windows 11. Zet de schakelaar Tekstcursorindicator aan, kies een opvallende kleur en vergroot de indicatorbreedte tot twee pixels. Wanneer je nu een Word-document bewerkt, verschijnt naast de dunne verticale streep een helder blokje dat direct opvalt. Met deze instellingen zie je veel sneller waar je typt. Bovendien spaar je je ogen doordat minder heen-en-weerbeweging nodig is tijdens intensief bureaubladwerk.

Raak je vaak je cursor kwijt? Geef deze een fel kleurtje en je ziet hem altijd staan.

Snel inzoomen

Wanneer zelfs vergrote fonts tijdelijk onvoldoende zijn, biedt de Vergrootglas-tool soelaas. Druk op Windows-toets+Plus om het hulpmiddel direct te starten. Een zwevende balk verschijnt; hier stel je met Plus en Min het zoomniveau per stap van tien procent in. Voor volledige schermvullende vergroting selecteer je Volledig scherm; beweeg de muis dan om desoriëntatie te voorkomen.

Heb je snel een getal in Excel nodig, typ dan Ctrl+Alt+I voor de Inverted-weergave; de kleuren keren om, waardoor hoog contrast ontstaat zonder de rest van Windows te beïnvloeden. Sluit het Vergrootglas met Windows-toets+Esc om resources vrij te maken. Door deze sneltoetsen in het geheugen te prenten, schakel je binnen seconden tussen normaal en ingezoomd beeld zonder losse hulpmiddelen of browserplug-ins.

Met het vergrootglas kun je tijdelijk inzoomen, ook als de app zelf dat niet meteen toelaat.

Verteller en ondertitels

Zelf lezen is niet altijd de snelste optie; af en toe laten voorlezen ontlast bovendien je ogen. Windows 11 levert daarom Verteller mee. Druk op Ctrl+Windows-toets+Enter om de schermlezer te starten. Een blauwe rand markeert het actieve element. Gebruik Ctrl+Caps Lock+K om de huidige paragraaf te laten voorlezen en pauzeer met Ctrl. Stel het spreektempo in door Caps Lock+Plus of Caps Lock+Min te drukken totdat de stem comfortabel klinkt. Ga naar Instellingen /Toegankelijkheid en klik op Verteller voor meer instellingen. Denk aan het automatisch aanzetten van de Verteller voordat je bent ingelogd en de knop die je gebruikt om het te bedienen.

Als je liever zelf leest maar wel ondertiteling wilt in vergaderingen, activeer dan de functie Live bijschriften via Ctrl+Windows-toets+L. Windows toont boven in beeld realtime tekst van elk audiosignaal, ook offline. Binnen het Ondertitels-venster klik je op Instellingen, en vervolgens op Voorkeuren / Bijschriftstijl voor extra opties voor lettergrootte en uiterlijk. Combineer beide tools door Verteller het ondertitelingsvenster te laten voorlezen. Zo krijg je tegelijk visuele en auditieve feedback en verminder je vermoeidheid na lange Teams-sessies op elke werkdag.

De Verteller en ondertiteling komen goed van pas als je even niet of juist wel je ogen wilt gebruiken.

Fris beeld in tien minuten

Met enkele gerichte aanpassingen transformeer je Windows 11 dus in een omgeving die je ogen ontziet. Door eerst de schaal, de resolutie en het ClearType juist te zetten, creëer je een stabiele basis. Donkere of contrastrijke thema’s verminderen fel licht, terwijl grotere cursors en tekstindicatoren voorkomen dat je de aanwijzer kwijtraakt.

Het Vergrootglas springt bij voor detailwerk en Verteller of Live Captions leveren auditieve rustmomenten. Voeg Nachtlamp en handige sneltoetsen toe en je beschikt over een compleet arsenaal dat zonder extra software werkt. Zo blijft computeren comfortabel, ongeacht leeftijd, monitor of werkritme, zelfs bij lange dagelijkse lees- of intensieve programmeersessies.