Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste freeware van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Tip 01: In de boot

Iedereen kent wel het woord vliegtuigspotter, maar vergelijkbare benamingen voor mensen die graag naar schepen kijken zijn veel minder gangbaar. Maar of er nu een algemeen erkend woord voor is of niet, feit is dat heel wat mensen graag naar bootjes kijken. En net als vliegtuigen hebben ook veel schepen en scheepjes (inclusief binnenvaart en zelfs watertaxi’s) tegenwoordig vaak een transponder aan boord; een apparaatje dat gebruikt wordt om de actuele positie van voertuigen vast te stellen. En net als voor vliegtuigen zijn er dan ook fraaie sites waar je het scheepvaartverkeer over de hele wereld kunt volgen. Een van de mooiste is marinetraffic.com. Hier kun je inzoomen op de wereldkaart om alle schepen in je omgeving te zien. Klik op een schip om details te achterhalen zoals naam, snelheid en diepgang. Van veel schepen zijn foto’s te vinden en de site weet ook iets van de recente verplaatsingen te melden zowel als lijst als op de kaart.

©PXimport

Tip 2: Weg = weg

Dankzij de Prullenbak van Windows haal je een bestand dat met de Delete-knop of Verwijderen uit het context-menu is gewist eenvoudig weer terug. Wanneer je bij het deleten echter de Shift-knop ingedrukt houdt dan komen de bestanden niet in de prullenbak terecht en worden ze gelijk verwijderd. Windows vraagt in die gevallen dan ook altijd of je het zeker weet. Toch zijn ook dan bestanden niet echt weg en zeker niet wanneer je ze meteen terughaalt. Voor dat doel bestaan allerlei programma’s die zelfs bestanden van een geformatteerd station kunnen terugvinden. Wie gesteld is op zijn privacy zal sommige bestanden dus écht voorgoed naar de vergetelheid willen sturen en dat kan alleen met behulp van een shredder-programma. Zo’n programma wist niet alleen een bestand of map, maar overschrijft ook de plaats waar het stond meermaals met willekeurige data.

Zer0 is zo’n programma en het is heel eenvoudig in gebruik. Zet het Zer0-venster ergens in een hoekje en sleep er vervolgens vanuit Verkenner de te wissen onderdelen heen.

Dat we het programma toch meer dan 1 ster voor de moeilijkheid hebben gegeven komt door het onherroepelijke karakter ervan.

©PXimport

Tip 03: Hak, hak, hak

Sommige cd-rippers produceren één enkel audiobestand met daarbij een zogeheten cue-sheet dat informatie bevat over de positie van afzonderlijke nummers in dat bestand. Het is een populaire verzendwijze voor complete cd’s in bijvoorbeeld nieuwsgroepen. Veel audiospelers kunnen uit de voeten met een cue-bestand en wanneer je zo’n bestand opent kun je daarin losse nummers kiezen. Wie muziek downloadt zal echter doorgaans het liefst gewoon losse nummers willen hebben en dat is eenvoudig te regelen met Medieval CUE Splitter.

Het programma is er in twee varianten. De oudere (versie 1.2) is de vinden op de site van de makers en gebruik je het liefst voor Windows-versies ouder dan Windows 10. CUE Splitter 1.2 leent zich uitstekend voor het splitsen in losse nummers (ook in batch) en het opvragen van audio-informatie.

Speciaal voor Windows 10 is er de nieuwe versie 2.0 (te vinden in de Windows Store) en die ziet er niet alleen moderner uit maar biedt ook meer functies zoals extra gereedschappen voor audio in flac- of ape-formaat. Ook biedt 2.0 wat meer tools om id3-tags te lezen.

©PXimport

Tip 04: Onderschrift

Ondanks een toenemend legaal video-aanbod blijft downloaden onverminderd populair. Uiteraard kunnen downloaders niet zonder uploaders en die zijn er dan ook nog altijd volop. Ze bestrijden elkaar als het gaat om wie als eerste een film of serie-aflevering beschikbaar stelt. En waar vroeger (en ook nu nog) de omroepen tegen een fatsoenlijke beloning vertalers aan het werk moesten zetten, zijn er nu hobbyisten die die klus klaren met als enige beloning dat hun ‘artiestennaam’ alom bekend wordt.

Dat vertalen doen ze overigens met wisselend succes zodat er regelmatig ook nog wat te lachen valt voor wie de originele tekst wél juist heeft begrepen.

Zijn ondertitels bij de gedownloade film niet meegeleverd dan moet je op internet op zoek en dat kan op vele plekken. Met het gespecialiseerde Sublight zoek je in meerdere bronnen tegelijk (zelfs direct vanuit het contextmenu van Verkenner) en kun je bovendien voorkeurstalen opgeven. De gewenste ondertitel kun je downloaden of via een aantal populaire mediaspelers direct met de film afspelen. De Premium-versie die standaard start laat je hele mappen in één keer verwerken terwijl de gratis versie dat één voor één doet.

©PXimport

Tip 05: Taak

De toetscombinatie Ctrl+Alt+Delete staat vanaf de begintijd van de pc in ieders geheugen gegrift want dat was lange tijd de enige softwarematige weg om een onwillige computer opnieuw op te starten. Pas later kreeg het zijn huidige functie en bood het toegang tot een menu waar we onder andere Windows Taakbeheer kunnen starten.

Dat Taakbeheer leent zich uitstekend om een onwillig programma het zwijgen op te leggen maar het is verder vrij beperkt. Daarom maakte iemand ooit het programma Daphne. Wat die naam met taakbeheer te maken heeft is ons een raadsel, maar zeker is wel dat Daphne een zeer veelzijdige dame is. Behalve dat je er taken mee kunt beëindigen biedt het programma namelijk ook een speciale cursor die je naar een venster kunt slepen om te zien welk proces er bij hoort, om dat venster transparant of altijd bovenliggend te maken, om het te verbergen en nog veel meer. Daarnaast is het bijvoorbeeld mogelijk om programma’s te sluiten op basis van de vensternaam, wat handig is als je niet weet welk proces er bij hoort. Tot slot kun je met Daphne de positie en grootte van vensters vastzetten.

©PXimport

Tip 06: Speurneus

Helaas moet de politie veel zaken laten liggen, maar wie geld heeft kan altijd nog een detective inhuren. Een synoniem voor dat Engelse woord is de eveneens Engelse term ‘sleuth’. En zo komen we bij Xenu Link Sleuth; een handig programma dat als een echte speurneus helemaal gratis alle verwijzingen op een website naloopt.

Het gebruik is kinderlijk eenvoudig: voed het programma met een (desnoods lokale) url en Xenu gaat voor je aan de slag om te zien of alle gelinkte items op een site bereikbaar zijn. Dat is natuurlijk handig voor wie een website heeft gemaakt, zeker omdat het programma ook nog eens een overzichtelijke sitemap kan produceren.

Het programma is echter ook leuk, handig en interessant voor nieuwsgierige internetters. Het geeft namelijk een overzicht van alles wat op een site te vinden is, inclusief rechtstreekse links. Bovendien is dat overzicht doorzoekbaar, dus zelfs als een site geen zoekfunctie biedt kun je wellicht aan de hand van de paginanaam toch vinden wat je zoekt. Tot slot biedt de lijst een manier om snel te achterhalen welke externe bronnen een site aanroept.

©PXimport

Tip 07: Klankkast

Voor veel mensen is er geen enkele reden om af te stappen van de mediaspeler die met Windows wordt meegeleverd, maar toch zijn er alternatieven die in bepaalde situaties beter voldoen. Een mooi voorbeeld is Resonic Player, een programma speciaal voor het afspelen van muziek die is gemaakt met de audiofiel in het achterhoofd.

De makers van Resonic hebben geprobeerd om het pad tussen de muziek op je harde schijf en je speakers zo kort mogelijk te maken om zo optimale audiokwaliteit te kunnen bieden. Daar komt bij dat het programma informatieve visualisaties biedt zoals de golfvorm van een audiobestand of het muzikale spectrum (balkjes waarbij elke balk ongeveer overeenkomt met de toets op een piano). En … uiteraard kan het programma muziek in de allerhoogste kwaliteit afspelen. Anderzijds kan Resonic uit de voeten met allerlei formaten uit de tijd waarin we nog moesten woekeren met systeembronnen, en muziek werd gemaakt met trackers (composities bestaande uit korte samples) of met midi-programma’s. Voor dat laatste heeft Resonic zelfs een ingebouwde synthesizer die geluid levert van veel betere kwaliteit dan de gemiddelde geluidskaart of -chip op het moederbord.

©PXimport

Tip 08: Hemels

Voor de komst van smartphones en tablets waren er planetariumprogramma’s die je precies konden vertellen wat er zoal aan de hemel te zien was, maar om daar ‘in het wild’ iets aan te hebben moest je een laptop mee naar buiten nemen. Met soortgelijke software op de telefoon kun je het apparaat op de hemel richten en zie je meteen hoe een ster heet. Je bent dan echter nog steeds gebonden aan moeder aarde. Wil je weten hoe de Melkweg er in 3d uit ziet dan is zwaarder geschut nodig en dat is er in de vorm van Celestia. Met dit programma kun je naar elke planeet en maan in ons zonnestelsel reizen en de tijd versneld voor- en achteruit spoelen. Je kunt ook naar tienduizenden sterren reizen om zelf vast te stellen dat de sterren in wat wij een sterrenbeeld noemen helemaal niets met elkaar te maken hebben. Door middel van add-ons kun je nog allerlei echte en fictieve objecten toevoegen en educatieve scripts afspelen.

©PXimport

Tip 09: Groter dan groot

Zelfs hedendaagse smartphones hebben al camera’s aan boord van 12 megapixels of meer. Toch zijn er ook bij afbeeldingen in zeer hoge resolutie redenen te bedenken om ze te willen vergroten. Smartphones bieden bijvoorbeeld geen optische zoom en dus kan het gebeuren dat je een uitsnede wilt maken van een ver verwijderd onderwerp waarbij het eindresultaat een fotootje van slechts 800x600 is.

Een andere reden om foto’s te willen vergroten is bijvoorbeeld wanneer je ze op een poster wilt afdrukken of wanneer je ze wilt converteren naar een vectorafbeelding. Uiteraard bieden de betere fotobewerkers daar gereedschap voor, maar het gespecialiseerde SmillaEnlarger levert toch vaak een strakker resultaat, zelfs bij enorme vergrotingen.

De bediening is simpel: je sleept de te vergroten (of verkleinen) foto naar het Smilla-venster en kiest het gewenste formaat. Maak eventueel een uitsnede, stel desgewenst wat parameters in en klik op de Enlarge-knop. Onder Parameter kun je uitgebreid met de instellingen spelen voor het optimale resultaat dat per foto verschilt. Er zijn echter ook enkele presets om te proberen.

©PXimport

Tip 10: Huiselijk

Er is geen architect ter wereld die nog zonder computer kan. Dankzij de modernste 3d-software komt elk nieuw gebouw tot leven en kan men de lichtinval op elk moment van de dag bekijken en zien welk effect kunstlicht heeft. Een gewone gebruiker heeft dergelijke power niet nodig en ook hoeven objecten niet per se gemaakt te worden uit officiële bouwtekeningen. Het is echter wel prettig om even snel de vorm van een kamer (of zelfs het hele huis) te kunnen maken, daar meubels en verlichting in te plaatsen, daar een beetje mee te schuiven en er vervolgens in virtueel 3d doorheen te wandelen. Met Sweet Home 3d kan dat helemaal voor niets. Standaard wordt het programma geleverd met een beperkt aantal texturen en 3d modellen van meubels en andere objecten maar dit aantal is sterk uit te breiden via de links onder Support op de downloadsite. Heb je eenmaal je droomhuis ingericht dan kun je er niet alleen virtueel doorheen lopen in eenvoudige 3d-kwaliteit maar ook hoogwaardige foto’s en video’s maken met realistische belichting. O ja, er is ook een online versie.

©PXimport

Tip 11: Verhuisservice

De meeste mensen hebben tegenwoordig minstens één ssd in de pc zitten om het besturingssysteem en programma’s lekker snel te laten starten. Meestal heeft zo’n ding niet de opslagcapaciteit van een gewone harde schijf en dus loopt hij sneller vol. Nu zal dat met gewone programma’s nog wel meevallen, maar veel hedendaagse games zijn ruimtevreters die zomaar tussen 50 en 100 GB lusten. Het kan dan ook makkelijk gebeuren dat je – om ruimte vrij te maken – data zou willen verplaatsen naar een andere schijf. Voor opgeslagen gegevens kan dat al tot problemen leiden als je niet oppast en voor programma’s is het doorgaans helemaal onmogelijk omdat allerlei registerverwijzingen naar dat programma niet mee veranderen. Gelukkig is er voor dit probleem een oplossing in de vorm van FolderMove. Geef bron (from) en doel (to) op en het programma creëert linkjes op de oorspronkelijke locatie die verwijzen naar de nieuwe. Wie het proces ongedaan wil maken wist eerst de map met linkjes, verplaatst vervolgens de bestanden in omgekeerde richting en wist dan de hierbij gemaakte map met linkjes.

©PXimport

Tip 12: Tikkertje

In 1950 schreef Leroy Anderson zijn deuntje The Typewriter dat al snel wereldberoemd zou worden. Het stuk voor schrijfmachine en orkest dat ook vandaag nog regelmatig te horen is, had zeker voor de komst van pc en toetsenbord een zeer vertrouwde klank want op elk kantoor was het getik van typemachines hoorbaar. Zelfs de eerste pc-toetsenborden van IBM hadden nog een lekker klikje. Wie in een vlaag van nostalgie graag weer iets wil horen bij het typen kan terecht bij het piepkleine Qwertick dat speciaal gemaakt is om schrijvers te inspireren.

©PXimport

Gevaarlijk?

©PXimport

Niet te snel klikken

©PXimport

De Philips Hue Bridge Pro volgt de tien jaar oude Bridge op en doet dat met verve. Het apparaat biedt nieuwe functies en is toekomstbestendig, wat hem boeiend maakt voor bestaande én nieuwe Philips Hue-gebruikers. In deze review leggen we je uit waarom.

Als je thuis slimme verlichting van Philips Hue hebt, is de kans groot dat je gebruikmaakt van de witte Hue Bridge. Dit kleine kastje verbindt met je lampen en bijbehorende accessoires en stelt je in staat om de verlichting ook te bedienen als het internet even is uitgevallen. Na een decennium is er nu een Bridge Pro, goed te herkennen aan zijn zwarte ontwerp. De Bridge Pro kost 90 euro, waar de reguliere Bridge (versie 2.1) circa 50 euro kost. Ja, dat is een relatief forse meerprijs, maar als je het systeem tien jaar wilt gebruiken juist weer een kleine extra investering.

©Rens Blom

Veel meer lampen

De Bridge Pro biedt belangrijke voordelen ten opzichte van de normale Bridge, zowel voor bestaande als nieuwe gebruikers. Zo kun je hem nog steeds via ethernet gebruiken, maar is dat niet verplicht. Er is namelijk ook - nieuw - wifi-ondersteuning. De voeding is bovendien geen specifieke stroomkabel meer, maar een usb-c-kabel. Die kun je eenvoudiger vervangen.

©Rens Blom

De belangrijkste vernieuwing? Een compleet nieuwe processor, meer werkgeheugen en meer opslagcapaciteit, waardoor de Hue Bridge Pro veel krachtiger is dan zijn voorganger. Dat is geen mooie marketingpraat, maar goed zichtbaar aan het totaal aantal gadgets dat de bridge kan aansturen. Bij de reguliere Bridge zijn dat 50 lampen en 12 accessoires (zoals draadloze afstandsbedieningen), waar de Bridge Pro 150 lampen en 50 accessoires ondersteunt. Heb je een huis (en misschien ook tuin) vol Hue-producten, dan loop je bij de normale Bridge waarschijnlijk (snel) tegen de limieten aan. Bij de Bridge Pro moet je daar echt je best voor doen.

Je kunt met de Bridge Pro ook veel meer scènes (500) opslaan in de Hue-app dan met de normale Bridge (200), wat voor sommigen handig zal zijn. De Bridge Pro biedt ook nieuwe optionele foefjes, zoals je lampen inzetten als bewegingssensoren om je te attenderen bij beweging in bepaalde kamers. Ook is de Bridge Pro standaard geschikt voor Matter, het nieuwe smarthomeprotocol waar veel merken ondersteuning voor bieden.

©Rens Blom

Overzetten is zo gebeurd

Van oude technologie naar nieuwe technologie overstappen kan soms frustrerend zijn, maar dat geldt zeker niet wanneer je de Bridge verruilt voor de Bridge Pro. De stappen in de Philips Hue-app zijn duidelijk en wij waren binnen tien minuten klaar, waarna de app op de achtergrond veertig minuten nodig had voor de echte migratie.

Al onze instellingen zijn behouden, de accessoires en lampen zijn overgezet en de reguliere Bridge mag na tien jaar met pensioen. Begin je pas met Philips Hue, dan stel je de Bridge Pro vanzelfsprekend in als je eerste bridge. Ook dat is een fluitje van een cent.

©Rens Blom

Conclusie: Philips Hue Bridge Pro kopen?

De Philips Hue Bridge Pro is naar onze mening dé bridge om te kopen als je start met Philips Hue. Heb je nu de normale Bridge, dan biedt de Pro-versie zo veel verbeteringen dat wij het (op termijn) upgraden de eenmalige investering waard vinden.

Een computer laat het vaak afweten op het slechtste moment. Of het nu gaat om een zwart scherm, geen internetverbinding of verdwenen bestanden: wie goed voorbereid is, bespaart tijd en ergernis. In dit artikel lees je welke hardware- en softwaretools je het best vooraf klaarzet, voor jezelf of om anderen te helpen – desnoods vanaf afstand.

Tip 1 - Gerichte aanpak

Een computer en zeker een (thuis)netwerk vormen een complex geheel van componenten, waardoor het lastig kan zijn om snel de juiste oorzaak van een probleem te achterhalen en het op te lossen. Het kan aan hardware liggen (zoals een defecte adapter of slechte kabel), maar ook aan software (zoals een configuratiefout, malware of een incompatibel stuurprogramma). Het is dus verstandig om op zowat alles voorbereid te zijn. Dit vraagt niet alleen kennis en ervaring, maar ook een doordachte aanpak.

Begin met een gerichte observatie van fout­meldingen of gedrag, en voer dan systematisch tests uit. Start bij de eenvoudigste oorzaken, zoals herstarten of bekabeling. Sluit stapsgewijs andere mogelijke oorzaken uit. Noteer wat je test en welk resultaat je krijgt. Bij netwerkproblemen werk je het best van buiten naar binnen: controleer eerst randapparatuur en verbindingen, daarna besturingssysteeminstellingen, en tot slot software of hardware.

Daarvoor heb je natuurlijk ook het juiste ­materiaal nodig, en dat is nu net onze focus. We bekijken eerst welke hardwaretools nuttig zijn, zowel vrij eenvoudige gereedschappen als meer geavanceerde tools. Je kiest uiteraard zelf hoe ver je hierin wilt gaan. Daarna bespreken we handige softwaretools voor diagnose, herstel en reparatie, gebundeld op een multibootstick. Tot slot bekijken we nog enkele opties voor hulp op afstand.

©Angela - stock.adobe.com

Tip 2 - Basisgereedschap

We starten met het basisgereedschap. Kleine dingen die je weleens over het hoofd kunt zien, maar die soms goed van pas komen! We denken bijvoorbeeld aan plakband of ducttape (bijvoorbeeld voor het (tijdelijke) herstel van een gescheurde kabel) en labeltape of markeerstickers om bepaalde (te verplaatsen) onderdelen duidelijk te identificeren. Enkele fijne permanente kleurmarkers kunnen hiervoor ook nuttig zijn. Zorg ook dat je een pincet of fijn tangetje bij de hand hebt, evenals een usb-lampje of een mini-zaklamp (eventueel gebruik je de led van je smartphone). Schroevendraaiers mogen uiteraard evenmin ontbreken: zowel kruiskopschroevendraaiers (Phillips PH0, PH1, PH2), als sleufschroevendraaiers, als torx-modellen (vooral T5 tot T10). Eventueel stop je er ook een paar drie- en zeskantige schroevendraaiers bij, evenals pentalobe-modellen (zoals voor Apple-laptops). Het is wel zo makkelijk als je schroevendraaiers magnetisch zijn om kleine schroefjes (in de systeemkast) niet te verliezen. Let wel op dat je hiermee geen elektronische onderdelen aanraakt. Een handige allround-oplossing is een precisie-schroevendraaierset met magnetische houder en verwisselbare bits.

Voor het schoonhouden van je apparatuur heb je ook altijd een spuitbus met perslucht in de buurt, evenals een luchtblazer (rubberen balgpompje), enkele watten- of schuimstaafjes en een paar micro­vezeldoekjes. Voor het reinigen van contactpunten, sockets, toetsenborden en behuizingen is een goed afsluitbare fles isopropyl-alcohol handig (liefst minimaal 99,9 procent). Zorg ook voor een anti­statische polsband of mat om elektrostatische schade te voorkomen. Denk verder ook aan een usb-stick, usb-hub (met eigen voeding) en een paar netwerk-patchkabels (bij voorkeur CAT 6). Bij elkaar kost dit hele setje basisgereedschap zo’n 160 euro.

©Nikolay - stock.adobe.com

Tip 3 - Extra gereedschap

Kant-en-klare netwerkkabels hebben onze voorkeur, maar soms is een zelfgemaakte kabel op maat handiger. Daarvoor heb je een krimptang nodig en wat handigheid om de connector goed te plaatsen. Op YouTube vind je genoeg instructievideo’s; na enige oefening lukt dat vlot. Zorg ook voor een RJ45-netwerktester. Er bestaan complete netwerksets met krimptang, stripper en tester.

Stop een paar lithium-knoopcellen (CR2032) in je kit, want het CMOS-geheugen van veel computers krijgt stroom van zo’n batterij en die dien je na enkele jaren te vervangen. Een batterijtester die ook geschikt is voor knoopcellen, is ook altijd handig (circa 10 euro). Voor het uitlezen van SD-kaarten gebruik je het liefst een externe SD-kaartlezer. Om problemen met draadloze muizen of toetsenborden te vermijden, zijn een usb-muis en -toetsenbord ­nuttig (samen vanaf zo’n 20 euro).

Ook enkele typische adapters zijn onmisbaar. Denk aan een usb-naar-wifi-adapter, usb-naar-ethernet-adapter (voor als de interne netwerkpoort niet werkt), usb-naar-SATA-adapter (om een interne schijf via usb op je eigen pc aan te sluiten), en een usb-c-multi-adapter. De geschatte totaalprijs van de spullen uit deze tip is zo’n 190 euro.

©kvladimirv - stock.adobe.com

Tip 4 - Voor de echte techneut

Ben je intussen de vaste computerreparateur geworden voor buren, kennissen en familie, dan is het misschien tijd om je reparatiekit verder te professionaliseren. Een psu-tester en een multimeter horen daar zeker bij. Met een psu-tester controleer je eenvoudig een pc-voeding (Power Supply Unit): sluit de ATX-stekker (van de desktop) en eventueel andere connectors (als cpu of PCIe) aan, waarna je per lijn de spanning uitleest (zoals 3,3V, 5V, 12V en andere). Een multimeter is veelzijdiger: je meet er spanning, stroom en weerstand mee (categorie 2 is geschikt tot 230V). Zo’n apparaat vergt wel enige ervaring, maar YouTube-video’s helpen je vast op weg.

Een (snelle) externe usb-ssd van bijvoorbeeld 2 TB komt ook van pas, bijvoorbeeld voor systeemback-ups. Bij schermproblemen is een klein reservescherm met voldoende resolutie (én HDMI en usb-c-aansluitingen) handig. Zorg eveneens voor een tubetje thermische pasta, voor als je cpu-koelers moet (ver)plaatsen of bij oververhittingsproblemen.

Eventueel kun je een diagnostische POST-kaart (Power-On Self Test) toevoegen, die je via PCIe (x1) op een (desktop)computer aansluit. Bij het opstarten voert het UEFI/BIOS een POST-routine uit, waarbij het systeem per stap een hex-code via de systeembus doorstuurt. Zo’n kaart vangt deze codes op en toont ze op een leddisplay. De betekenis lees je af in een POST-tabel (online of in de onderhoudshandleiding), zodat je gericht kunt testen. Eenvoudige modellen vind je al vanaf zo’n 10 euro. De geschatte totaalprijs van deze spullen is zo’n 280 euro.

©Mr.Norasit Kaewsai

Tip 5 - Programma's verzamelen

Je EHBO-kit is inmiddels goed gevuld met tools voor hardwareproblemen. Maar wat als de oorzaak bij software ligt? Zulke fouten los je doorgaans software­matig op, dus verzamel je het best vooraf alvast de meest geschikte programma’s voor diagnose en herstel. Deze tools kunnen sterk variëren, want ook de oorzaken van problemen verschillen. Denk aan corrupte drivers of systeembestanden, foutgelopen updates, conflicterende software, malware, ­verkeerde configuraties en beschadigde opstartitems. Je hebt dus tools nodig die malware kunnen opsporen en verwijderen, bootstructuren (tot op sectorniveau) kunnen controleren en herstellen, schijven kunnen herpartitioneren, data kunnen redden van nukkige systemen, wachtwoorden kunnen achterhalen of wissen en meer.

Daarnaast moet je de juiste manier vinden om de software te starten. Soms lukt dat via een koppeling van de interne schijf van het defecte systeem aan je eigen computer. In de praktijk werkt het meestal handiger als je de EHBO-software rechtstreeks op het probleemtoestel kunt draaien. Als een ­normale start niet lukt, zelfs niet in de veilige modus (Windows), biedt een bootstick uitkomst. Dit is een opstartbare usb-stick met een eigen besturingssysteem, zoals Windows of Linux. Idealiter kies je voor een multibootstick, met meerdere systemen of tools, zodat je vlot de meest geschikte diagnose- of herstelomgeving kunt selecteren. We behandelen in dit artikel twee uitstekende, gratis oplossingen.

Tip 6 - YUMI-stick maken

YUMI (Your Universal Multiboot Installer) is een tool waarmee je zo’n multibootstick kunt maken. Deze tool is handig omdat je uit tal van besturingssystemen kunt kiezen, zonder die zelf te hoeven zoeken. Surf naar www.kwikr.nl/yumi, scrol tot bij YUMI exFAT Download en klik op Download YUMI. Dubbelklik op het gedownloade exe-bestand om de portable tool te starten. Klik op I Agree en plaats een (lege) usb-stick in je pc, bij voorkeur 3.x en met voldoende ruimte voor alle gewenste distributies. Klik indien nodig op Redetect Disks als het station niet zichtbaar is bij Step 1: You Chose. Selecteer de juiste stick en klik op Prepare this Device, zodat de stick correct geformatteerd wordt. Bevestig met Ja als je zeker weet dat de stick geen belangrijke gegevens bevat. Na afloop verschijnt een exFAT-partitie in Verkenner met de naam YUMI. Voor wie technisch geïnteresseerd is: via Schijfbeheer zie je ook een kleine FAT-partitie (VTOYEFI). Dit is de EFI-systeempartitie, maar daar hoef je je verder niet om te bekommeren.

Bij Step 2: Select a Distribution […] kies je vervolgens de gewenste distributie. Er zijn er meer dan 100, vooral Linux-distributies, maar ook systemen als back-uptools, partitiebeheerders, wachtwoordkrakers, geheugentesters, penetratietesters en allround-troubleshooters zoals Ultimate Boot cd, SystemRescue (Linux) en Hiren’s BootCD PE (Windows). Op enkele hiervan komen we straks nog even terug.

Tip 7 - YUMI-distributies

Selecteer de eerste gewenste distributie. De verwijzing naar het bijbehorende schijfkopiebestand kleurt oranje als YUMI dit in de YUMI-map detecteert, althans wanneer je het daar zelf al had geplaatst. Kleurt dit rood, dan kun je via Browse naar de juiste downloadmap navigeren. Staat het bestand nog niet op je schijf, klik dan op Download link om het te downloaden. Of klik op Visit the […] site om het zelf binnen te halen van de site van de producent. Bij sommige distributies, zoals Ubuntu, verschijnt een extra optie (Step 4) waarmee je optioneel opslagruimte reserveert voor persistente wijzigingen. Zodra de juiste distributie is geladen bij Step 3, klik je op Create en bevestig je met Ja. De voortgang volg je in het logvenster. Na afloop klik je op Next en op Ja om extra distributies toe te voegen aan het YUMI-bootmenu, op dezelfde manier als daarnet. Dat kan ook later nog, zolang je YUMI opnieuw start zonder de stick opnieuw te formatteren.

Wil je een toegevoegde distributie verwijderen, plaats dan een vinkje bij View or Remove Installed Distros, selecteer het ongewenste systeem en klik op Remove.

Tip 8 - Ventoy

Lukt het om een of andere reden niet met YUMI of wil je liever een andere tool gebruiken, dan is Ventoy een prima alternatief. Download de recentste versie van het portable programma via www.kwikr.nl/ventoy. Pak het zip-bestand uit en start de tool. In het Language-menu kies je eventueel voor Dutch (Nederlands).

Plug een geschikte (lege) usb-stick in en dubbelklik op het bestand Ventoy2Disk.exe. Klik op de ronde pijlknop zodat Ventoy de stick correct herkent. Open nu eerst even het menu Opties. Bij Partitietabel staat standaard MBR geselecteerd. In de meeste gevallen is dat de beste optie, tenzij je zeker weet dat je de stick enkel op moderne UEFI-systemen gebruikt; in dat geval kun je GPT selecteren. Laat ook de optie voor Secure Boot aangevinkt, behalve als je weet dat je de stick enkel op oudere systemen zonder secure boot gebruikt of bereid bent secure boot tijdelijk uit te schakelen (zonder de UEFI-bootmodus te wijzigen). In dit menu vind je ook de optie Ventoy verwijderen: hiermee maak je de stick leeg en verwijder je de partities als je dit wenst.

Tip 9 - Distributies plaatsen

Er rest nu nog maar één stap. Klik op Installeren (Bijwerken is bedoeld voor een update naar een recentere Ventoy-versie) en bevestig dit tweemaal met Ja. Alle data op de stick worden gewist en, net als bij YUMI, verschijnen er twee partities: een grote VENTOY-datapartitie en een kleine VTOYEFI-systeempartitie. Het hele proces duurt slechts enkele seconden.

Daarna mag je Ventoy sluiten: je stick is nu klaar om de eerste distributies te ontvangen. Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar eigenlijk is het heel eenvoudig. Je hoeft enkel het schijfkopiebestand (meestal een iso-bestand) van een distributie naar de VENTOY-partitie te kopiëren, desgewenst in aparte mappen (zoals \allround, \antivirus, \backup, \dataherstel, \partitiebeheer enzovoort). Dit kan gewoon via Verkenner. Dit geldt trouwens ook voor een YUMI-stick, aangezien die onderliggend gebruikmaakt van Ventoy-technologie. In het tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’ vermelden we enkele uitstekende tools, inclusief hun downloadlocaties.

Tip 10 - Bootstick opstarten

Het is nu de bedoeling dat je je multibootstick opstart op een (problematisch) systeem. Daarbij maakt het weinig uit of je een YUMI- of een Ventoy-stick gebruikt. Tijdens het opstarten druk je enkele keren op een sneltoets, zoals ESC, F8 of F12, om het opstartmenu te openen. Op oudere toestellen moet je mogelijk eerst het BIOS-setupmenu oproepen via een sneltoets en daar bij Boot order (priority) de usb-stick als eerste opstartmedium instellen.

Gaat het om een moderner UEFI-systeem, dan staat secure boot waarschijnlijk ingeschakeld, wat kan verhinderen dat je bootstick opstart. Voor een YUMI-stick moet je deze functie wellicht eerst tijdelijk uitschakelen om te kunnen opstarten. Een Ventoy-stick start meestal wél op als je eerder de optie Secure Boot had aangevinkt (zie tip 8). In dit geval moet je bij de allereerste opstart wel nog een korte procedure doorlopen, zoals beschreven op www.kwikr.nl/vensec. Je kunt eventueel ook hier eerst secure boot tijdelijk uitschakelen.

Het startmenu van je bootstick verschijnt nu. Laten we Ventoy als voorbeeld nemen. Je ziet hier alle toegevoegde distributies als menu-opties. Met F3 kun je ook overschakelen naar een mapweergave, waarbij je eerst een map opent (zoals \allround, \antivirus enzovoort) en daarna de gewenste distributie start. Zo start je vanaf één stick moeiteloos allerlei distributies en tools, en kun je meteen gericht troubleshooten.

Tip 11 - Extra tools

De kans is groot dat je met de applicaties uit de kadertekst ‘Onmisbare reddingstools’ al vrijwel alle nodige tools hebt. Toch kun je gaandeweg nog programma’s ontdekken die je graag aan je bootstick toevoegt. Dat werkt zowel op een YUMI- als op een Ventoy-stick heel eenvoudig.

Op www.portableapps.com/apps kun je alvast terecht voor meer dan 1100 apps, waaronder zo’n 160 uiteenlopende hulpprogramma’s. Download het .paf.exe-bestand van de gewenste tool en voer dit uit in een tijdelijke map op je eigen systeem. Kopieer daarna de uitgepakte bestanden naar een aparte submap op je bootstick, bijvoorbeeld in \tools\<naam\_app>.

Daarna open je binnen een opgestarte distributie (zoals de Windows Verkenner in Hiren’s BootCD PE: zie tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’) gewoon deze map en start je de portable exe-app van daaruit. Zo stem je je bootstick volledig af op je eigen voorkeuren en behoeften (zie ook tekstkader ‘AIO-pakketten’).

Tip 12 - Quick Assist

Tot nu toe gingen we ervan uit dat je als troubleshooter fysiek aanwezig bent om het probleem op te lossen. Maar er zal vast weleens iemand vanaf afstand je hulp inroepen. We veronderstellen dan wel dat die persoon zijn systeem nog kan opstarten, eventueel in de veilige modus, en zo een tool voor afstandsbeheer kan openen.

Eerst stellen we kort een app voor die standaard met Windows wordt meegeleverd: Quick Assist. Begin aan de helperszijde door de app te starten, klik op Iemand helpen en meld je aan met je Microsoft-account. Noteer de beveiligingscode en geeft die door aan de hulpvrager, bijvoorbeeld via telefoon of bericht. Deze persoon start daarna ook Quick Assist en vult de beveiligingscode in bij Beveiligingscode van assistent. Na een klik op Verzenden verschijnt een bevestigingsvraag: hij plaatst een vinkje en klikt op Toestaan. Zijn bureaublad zou nu zichtbaar moeten zijn in een schaalbaar venster op jouw systeem.

Om het systeem over te nemen klik je bovenaan op Besturing aanvragen. Na een bevestiging van de hulpvrager via Toestaan krijg je toegang tot zijn pc. Boven in het venster vind je knoppen als Laserpointer, Aantekening en Chat (voor communicatie via een apart venster). Als er meerdere schermen zijn aangesloten, kun je via Scherm selecteren het gewenste scherm kiezen. Je kunt de overname stopzetten met Stop best. of Besturing annuleren, en met Verlaten sluit je de sessie volledig af.

Tip 13 - AnyDesk

Quick Assist werkt uitsluitend op Windows, maar er bestaan ook tools als AnyDesk die meerdere platformen ondersteunen, waaronder Windows, macOS en mobiele systemen (www.anydesk.com; gratis voor persoonlijk gebruik). Hier gaan we uit van de Windows-versie.

Start de app op, zowel aan jouw kant als aan die van de hulpvrager. Vraag hem vervolgens via telefoon of bericht om de identificatiecode van zijn werkplek: dit is een 10-cijferige code bovenaan in het venster. Vul deze code in op je eigen app, bij Voer remote adres in. Druk op Enter en geef je firewall desgevraagd toestemming.

De hulpvrager klikt nu op de knop Accepteren met het schildicoon om een sessie met beheerrechten toe te staan. Even later verschijnt zijn bureaublad op jouw scherm en kun je zijn pc op afstand bedienen.

AnyDesk biedt meer opties dan Quick Assist. Zo is er een chatfunctie, een schermopnamefunctie, een whiteboard en een handige datatransferfunctie om snel bestanden tussen beide systemen te verplaatsen. Je kunt de schermweergave aanpassen en via de knop Acties bijvoorbeeld een screenshot maken of de toegangsrichting omkeren. Uiteraard kunnen ook hier beide partijen de verbinding op elk moment stopzetten.