Wil je je eigendommen bewaken, bijvoorbeeld tijdens je vakantie? Als je Home Assistant gebruikt, hoef je geen nieuw alarmsysteem aan te schaffen. Je kunt het gewoon uitbreiden, waarbij je bijvoorbeeld bestaande slimme sensors, lampen en luidsprekers gebruikt. Je kiest zelf een balans tussen veiligheid en gebruiksgemak. In dit artikel laten we zien hoe je het alarmsysteem instelt en gebruikt. Hierbij werken we met Home Assistant en de integratie Alarmo.

Wil je tijdens je afwezigheid alert blijven op wat er in en om je huis gebeurt? Dan kun je met Home Assistant vrij eenvoudig een alarmsysteem opzetten. Je hebt misschien al wat sensors die bijvoorbeeld beweging of het openen en sluiten van ramen en deuren detecteren. Die kun je gebruiken voor je alarmsysteem. En als je al wat lampen of slimme luidsprekers hebt, dan kun je die inzetten in een alarmsituatie. Verder kun je vanuit Home Assistant natuurlijk notificaties sturen, bijvoorbeeld naar jezelf of een goede buur. Ook kun je binnen Home Assistant op verschillende manieren bepalen of er bewoners aanwezig zijn.

Desgewenst kun je nog specifieke extra’s aanschaffen, zoals een alarmpaneel en sirene. Zo heb je alle componenten voor een alarmsysteem bij elkaar. En het is al snel geavanceerder dan een professioneel alarmsysteem. Het beveiligingsniveau is misschien niet zo hoog, maar je bent wel veel flexibeler.

1 Wat heb je nodig

We werken zoals gezegd met Home Assistant en een handjevol sensors. Het is raadzaam om in ieder geval voor de belangrijkste deuren en ramen een sensor te gebruiken. Ook kun je enkele bewegingssensors strategisch in huis plaatsen. Er zijn wat sensors betreft diverse opties voor Zigbee, Z-Wave en eventueel wifi.

In dit artikel werken we vooral met Zigbee en sensors van Aqara. Door een Zigbee-usb-dongel te gebruiken in combinatie met Zigbee2MQTT of ZHA, kun je binnen Home Assistant eenvoudig met deze sensors werken. Het lage stroomverbruik is een pluspunt: de meeste sensors houden het meerdere jaren vol op één kleine batterij. Controleer liefst wel de batterijstatus voordat je op vakantie gaat.

Het is zeker bij Zigbee belangrijk dat je een sterk netwerk hebt, met voldoende routers die het signaal doorgeven. Een slimme luidspreker of sirene is ook praktisch. En bijvoorbeeld enkele slimme lampen die je bij het afgaan van een alarm kunt activeren. Een stil alarm kan natuurlijk ook. Stuur bijvoorbeeld een notificatie naar een smartphone.

2 Alarmo

We gaan aan de slag met de integratie Alarmo, gemaakt door Niels Faber. Alarmo zorgt dat je een alarm en verschillende beveiligingsmodi eenvoudig kunt instellen via de beheerdersomgeving zonder gebruik van YAML-code. Zo voeg je bijvoorbeeld makkelijk alle sensors voor je alarmsysteem toe en configureer je die met specifieke instellingen per sensor.

Je kunt meerdere gebruikers toevoegen met individuele pincode. Als alarmmelding kun je diverse acties instellen, zoals het activeren van een sirene of versturen van notificaties. Verder kun je je huis eventueel onderverdelen in gebieden die apart bewaakt moeten worden.

Handig is dat het niet nodig is om Home Assistant te herstarten na het maken van aanpassingen. Ook zal Alarmo na een herstart steeds de status herstellen. Om het installeren van de integratie en toekomstige updates te vereenvoudigen, raden we aan om HACS te gebruiken, ofwel de Home Assistant Community Store.

3 Installatie HACS

Voor HACS is een (gratis) GitHub-account en ssh-toegang nodig. Installeer voor de ssh-toegang bijvoorbeeld de add-on Advanced SSH & Web Terminal via de add-on-winkel (via Instellingen / Add-ons). Open na de installatie het tabblad Configuratie, vul onder het kopje ssh achter password een sterk wachtwoord in (tussen dubbele aanhalingstekens) voor de gebruiker hassio. Bewaar deze gegevens. Start daarna de add-on op het tabblad Informatie. Via het menu in de zijbalk kun je nu naar Terminal. Geef de volgende opdracht om HACS te installeren:

Herstart Home Assistant. Dit kan eventueel via de terminal met de opdracht:

Na het herstarten kun je de HACS-integratie toevoegen. Daarvoor ga je naar Instellingen / Apparaten & diensten en klik je op Integratie toevoegen. Zoek naar HACS, zet vinkjes in het kennisgevingsvenster en klik op Verzenden.

We gaan nog een kleine instelling controleren en eventueel wijzigen: ga naar Instellingen / Apparaten & diensten. Klik op HACS en kies Configureren. Zorg dat er géén vinkje staat bij Enable experimental features. Dit staat (soms) de normale weergave van HACS in de weg. Via het menu in de zijbalk kun je nu direct naar HACS.

4 Alarmo installeren

Na de installatie van HACS is het nog maar een kleine stap om de integratie Alarmo toe te voegen. Ga naar HACS / Integraties. Klik op Repositories verkennen en downloaden. Zoek Alarmo en klik erop. Je ziet uitgebreide details over de integratie. Klik rechtsonder op Download. In het pop-upvenster lees je de actuele versie af. Wij gebruiken voor dit artikel versie 1.9.15. Klik opnieuw op Download.

We installeren nog een tweede onderdeel: een verbeterd alarmpaneel voor je dashboard. Ga weer naar HACS en kies Frontend. Klik op Repositories verkennen en downloaden, zoek naar Alarmo Card en download deze op dezelfde manier.

Nu moet je Home Assistant herstarten: ga naar Ontwikkelhulpmiddelen, klik op Herstarten en kies Home Assistant herstarten. Als Home Assistant opnieuw is opgestart, voeg je Alarmo als integratie toe via Instellingen / Apparaten & diensten / Integratie toevoegen. Je opent Alarmo via een menu in de linkerzijbalk.

5 Sensors toevoegen

We voegen enkele sensors die reeds zijn toegevoegd in Home Assistant toe aan het alarmsysteem. Open daarvoor Alarmo en ga naar het tabblad Sensoren. Je ziet een lijst met ondersteunde sensors. Het gaat in feite om entiteiten van het type binary_sensor. Het kunnen sensors zijn die bijvoorbeeld het openen van een deur of raam detecteren, of bewegingssensors die je in huis hebt geplaatst.

Voor dit artikel gebruiken we een deur- en raamsensor voor twee toegangsdeuren en voor een raam. Ook plaatsen we twee bewegingssensors in huis. Vink de gewenste sensors aan en klik dan op Voeg aan alarm toe.

Als je naderhand sensors toevoegt aan Home Assistant kun je ze hier indien gewenst ook weer toevoegen aan je alarmsysteem. Als je de naam van een entiteit verandert, moet je de sensor uit de lijst met actieve sensors verwijderen en opnieuw toevoegen.

6 Sensors instellen

Het is raadzaam voor elke toegevoegde sensor de instellingen te controleren. Daarvoor klik je op de sensor. Controleer bij Apparaat Type of de aanduiding correct is. Kies Deur voor alle toegangsdeuren. De optie Raam gebruik je voor ramen en deuren die niet worden gebruikt om het huis binnen te komen.

Verder kun je nog Beweging voor bewegingssensors kiezen en Sabotage voor specifieke sensors die sabotage kunnen detecteren. Voor elk type apparaat worden standaardinstellingen gebruikt die je later eventueel kunt wijzigen. Zo kun je achter Ingeschakelde modi kiezen in welke modi de sensor actief moet zijn, zoals thuis- en afwezigheidsmodus (zie onderstaand kader).

©Jakub Zerdzicki

7 Vertragingstijd

Als je op Geavanceerde instellingen klikt, kun je nog wat specifieke opties voor een sensor veranderen. Zo heeft Alarmo voor sensors die een toegangsdeur bewaken standaard een vertragingstijd ingesteld, zodat je even de tijd hebt om te vertrekken na het inschakelen van het alarm of binnen te komen en het alarm uit te zetten. De duur van die vertraging kun je per beveiligingsmodus kiezen (zie paragraaf 9).

Of die vertragingstijd gewenst is, bepaal je per sensor, en dat kan apart voor vertrek en binnenkomst. De optie Inschakelen na sluiten kan nog handig zijn als aanvulling op de vertragingstijd bij vertrek. Als je de deur sluit, wordt met deze optie de resterende vertraging automatisch overgeslagen. Als je vertrekt, is het alarm dus direct actief nadat je de deur achter je dicht hebt getrokken.

8 Actieve toestand toestaan

Je kunt het alarm niet activeren als een bepaalde sensor die in de bewuste modus wordt bewaakt nog actief is. Denk aan bijvoorbeeld een raam of een deur nog open staat. Het kan zijn dat een raam of een binnendeur toch open mogen staan. Wil je dat een raam of deur wél wordt bewaakt, maar open mogen staan bij het inschakelen van het alarm? Dan kun je onder Geavanceerde instellingen de optie Actieve toestand toestaan bij inschakelen aanzetten.

Merk op dat het sluiten en weer openen van het raam het alarm wel gewoon zullen laten afgaan. Wil je dat voorkomen? Dan kun je de optie Automatisch omzeilen gebruiken. In feite wordt de sensor dan genegeerd als deze al actief was bij het inschakelen van het alarm. Je kunt dan bijvoorbeeld een binnendeur openen en sluiten, terwijl het alarm actief is. Je kunt kiezen in welke modi (afwezig en thuis) een sensor omzeild mag worden. Waarschijnlijk wil je zo’n sensor alleen negeren in de thuismodus.

9 Beveiligingsmodi instellen

Op het tabblad Algemeen zie je alle beschikbare beveiligingsmodi. Standaard zijn afwezig en thuis ingeschakeld. Met ingeschakeld wordt in dit geval bedoeld dat je het alarm op die bewuste beveiligingsmodus kunt instellen. Aanvullend kun je bijvoorbeeld nacht en vakantie inschakelen. Voor het inschakelen klap je het onderdeel uit en kies je achter Status voor Actief.

Per beveiligingsmodus kun je een vertragingstijd voor vertrek en aankomst instellen. Standaard is deze tijd één minuut. Ook kun je instellen hoelang het alarm na activatie actief moet blijven. Dit is standaard dertig minuten.

Het grootste voordeel van aparte modi is dat je voor elke modus precies kunt instellen welke sensors bewaakt moeten worden. In de thuismodus wil je waarschijnlijk alleen deuren bewaken. In de nachtmodus wil je doorgaans geen bewegingssensors bewaken, maar misschien wel in ruimtes waar ’s nachts niemand hoort te komen, zoals een kantoor. De acties die door Alarmo uitgevoerd moeten worden bij een alarm kun je ook laten afhangen van de beveiligingsmodus (zie paragraaf 15).

10 Vakantiemodus

Laten we als voorbeeld de vakantiemodus toevoegen. Eerst moet je uiteraard zorgen dat het alarm op deze modus kan worden ingesteld: ga naar het tabblad Algemeen en kies je achter Status voor Actief. Stel naar voorkeur de vertragingstijd en activatietijd in. Ga dan naar het tabblad Sensoren en pas de instellingen voor sensors aan. Zorg dat elke relevante sensor actief is in de vakantiemodus. Je zult wellicht specifieke acties voor de vakantiemodus willen maken.

In andere automatiseringen in Home Assistant kun je ook handig de vakantiemodus gebruiken. Denk aan het uitschakelen van bepaalde apparaten.

11 Alarmpaneel toevoegen

Je hebt nu het alarmsysteem grotendeels ingesteld met de verschillende beveiligingsmodi en alle sensors. Daarbij heb je per sensor aangeven in welke modi die sensor actief moet zijn. Er is alleen nog geen handige mogelijkheid voor het (de)activeren van het alarm in de gewenste modus. Dat gaan we nu aanpakken door een alarmpaneel in een dashboard op te nemen. Je kunt dan je browser maar ook de Home Assistant-app gebruiken voor het (de)activeren van het alarm.

Het standaard alarmpaneel is op het door Home Assistant beheerde dashboard te vinden onder Overzicht. Maar het aangepaste alarmpaneel van Alarmo heeft onze voorkeur, omdat het informatiever is. Dit kun je aan een eigen dashboard toevoegen door te zoeken naar de kaart Alarmo Card. Bij het toevoegen selecteer je onder Beschikbare statussen alle gewenste modi, zoals Inschakelen thuis, Inschakelen voor vertrek en Inschakelen vakantie. Verder kun je de standaardopties accepteren.

12 Alarmpaneel gebruiken

Het alarmpaneel wijst zichzelf. Je kunt via knoppen het alarm inschakelen in de gewenste modus en ook weer uitschakelen. Je krijgt ook handige meldingen te zien.

Stel dat bijvoorbeeld een bewaakte sensor actief is, bijvoorbeeld omdat een raam open staat, dan mislukt het activeren van het alarm. Je krijgt in dat geval een melding te zien dat het activeren niet lukt, met ook een vermelding van de sensor die dwars ligt. Je hoeft dus niet zelf na te gaan wat het inschakelen tegenhoudt. Je moet wel zelf het raam sluiten. Daarna kun je alsnog het alarm activeren.

Het in- en uitschakelen van het alarm kan ook op andere manieren. Je kunt bijvoorbeeld een serviceaanroep gebruiken.

13 Gebruikers en pincodes

Waarschijnlijk wil je dat niet iedereen zomaar het alarm kan in- of uitschakelen. Je kunt deze mogelijkheden daarom afschermen met een pincode. Daarvoor ga je in Alarmo naar Codes. Je kunt nu de opties Vereis code voor inschakelen en/of Vereis code voor uitschakelen aanzetten. Verder kun je nog een code vereisen voor het omschakelen (bijvoorbeeld van thuis naar afwezig).

Een code voor inschakelen is vooral handig om te voorkomen dat je per ongeluk het alarm inschakelt. Een code voor uitschakelen helpt voorkomen dat onbevoegden het alarm uitschakelen. Je kunt op hetzelfde tabblad gebruikers toevoegen met elk een eigen pincode. Op het moment dat een pincode nodig is, toont het alarmpaneel automatisch een invoermogelijkheid voor die pincode.

14 Meldingen

Binnen Alarmo kun je ook eenvoudig meldingen versturen en acties uitvoeren. Zorg dat je op je smartphone de Home Assistant-app hebt geïnstalleerd. Daar kun je dan zonder verdere aanpassingen een melding naar sturen. Hiervoor ga je naar het tabblad Acties en kies je Nieuwe melding. In het blokje Conditie kies je bij Gebeurtenis een gebeurtenis, zoals het in- of uitschakelen van het alarm of het afgaan van het alarm.

Achter Modi kun je eventueel beperken voor welke modi de melding wordt verstuurd. Laat je dit leeg, dan wordt de melding in alle modi verstuurd. In het blokje Taak kun je het doel voor de melding instellen. Achter Doel kies je de smartphone. Daaronder kun je een titel en het bericht instellen. In het bericht kun je eventueel de getriggerde sensors toevoegen en de modus (zoals thuis of afwezig) in de gewenste taal (Engels of Nederlands).

Geef de melding ten slotte een naam en kies Opslaan. Het is ook mogelijk om, in plaats van een melding naar een smartphone, een boodschap (via tekst-naar-spraak) naar een slimme luidspreker te sturen.

15 Acties bij alarm

Bij het triggeren van het alarm kan Alarmo verschillende acties voor je uitvoeren, die je op het tabblad Acties kunt toevoegen. Dit lijkt sterk op het toevoegen van een melding. Je kiest ook weer een gebeurtenis en eventueel de modi waartoe deze actie moet worden beperkt. Daarna kun je één of meerdere entiteiten kiezen en de actie die op die entiteit moet worden uitgevoerd, bijvoorbeeld het aan- of uitzetten van een lamp af alarm. Ten slotte vul je een naam in en bewaar je de actie.

Je hoeft Alarmo niet per se voor acties te gebruiken. Zo kun je als actie een script laten uitvoeren, waarbij je in het script alle verdere acties zet. Zo’n script maakt je vaak nog wat flexibeler. Ook kun je buiten Alarmo om een standaard automatisering maken, met als trigger bijvoorbeeld het afgaan van het alarm.

16 Aanwezigheidsdetectie

Volg je al de aanwezigheid van personen? Dan kun je het alarm via een serviceaanroep uitschakelen als bijvoorbeeld een van de bewoners thuiskomst. Als je een pincode gebruikt, dan moet je die overigens ook bij je serviceaanroep meegeven. Het betreden van de thuiszone kun je als trigger gebruiken.

Je kunt natuurlijk ook het alarm inschakelen bij vertrek. Controleer in dat geval, als extra voorwaarde, dat er verder niemand thuis is. Je kunt ook naar de numerieke status van zone.home kijken. Deze entiteit geeft met een getal aan hoeveel personen thuis zijn (bijvoorbeeld 0, 1 of 2). Zodra de laatste persoon het huis verlaat, gaat de status naar 0 en kun je het alarm activeren in de afwezigheidsmodus.

17 Bedieningspaneel

Een mooie en professionele uitbreiding voor je alarmsysteem is het bedieningspaneel van Ring Alarm (2de generatie) voor Z-Wave. Dit paneel werkt bovendien goed samen met Home Assistant en Alarmo. Er is een blueprint beschikbaar die je vrijwel al het werk uit handen neemt. Zo’n paneel is ook handig voor gasten zoals een schoonmaakster of babysitter die ook het alarm uit moeten kunnen zetten als zij binnenkomen.

Arlo is geen onbekende naam op de markt voor beveiligingscamera's. Met de Essential 3-lijn wil het bedrijf beveiligingscamera's uitbrengen die voldoen aan allerlei (kwaliteits)eisen, voor een zo laag mogelijk bedrag. Lukt dat met de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom?

De Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom-beveiligingscamera voor buiten en binnen heeft een prijskaartje van 199,99 euro voor een set van twee camera's. Een enkele camera kost 149,99 euro. Dat is 150 euro minder dan de uitstekende buitencamera die we onlangs van Eufy getest hebben. Op het eerste gezicht biedt het systeem twee slimme onderdelen aan, namelijk een Early Warning System (dat dreiging kan spotten voordat het uit de hand loopt) en een handig ontwerp dat privacy hoog in het vaandel heeft.

Handig ontwerp, onhandige kabel

Om met dat laatste te beginnen: de binnenlens draait automatisch omlaag als de camera uit staat. Een kleiner sluiter had ook gekund, maar dit past perfect bij het karakter. In de actieve modus volgt de camera beweging stil en accuraat. Maar als je wil, kun je alles ook handmatig volgen via een optie binnen de app. Verder is deze camera uitgerust met een handige led-lamp en een sirene.

©Wesley Akkerman

Het grootste nadeel aan het ontwerp is dat de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom altijd een stroomkabel nodig heeft. Er zit géén accu in de beveiligingscamera. Aangezien het de bedoeling is dat je dit model aan een plafond of muur bevestigt, moet je dus rekening houden met kabelmanagement. Bovendien is er geen lokale opslagmogelijkheden aanwezig. Als je beelden voor later wilt bewaren, dan moet je een abonnement bij Arlo afnemen.

Duidelijke app, soms feed met ruis

De Arlo-app hebben we al we vaker geprezen om zijn heldere interface en handige functies, zoals inloggen met je vingerafdruk – en daar is niets aan veranderd. De 2k-videofeed is scherp en kleurrijk, maar heeft soms ook last van wat ruis wanneer je de camera buiten ophangt. De app biedt verder veel instellingen: van objectdetectie en privacyzones tot routines en vaste pan/tilt-posities. Mocht dit je eerste pan/tilt-camera zijn, houd dan wel rekening met een (korte) leercurve.

©Wesley Akkerman

Heel fijn aan de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom is dat je nachtzicht in kleur hebt. Daardoor zie je duidelijker wat er in je directe omgeving gebeurt dan wanneer je alleen naar grijstinten kijkt. De twee-weg audio is duidelijk en goed verstaanbaar. Je voorkomt een audio-feedbackloop (een pieptoon) door je telefoon niet vlak naast de camera te houden terwijl je spreekt. In de praktijk merk je daar weinig van, omdat je deze functie meestal gebruikt wanneer je niet thuis bent.

Arlo Intelligence

Arlo verbetert zijn software met Arlo Intelligence (kortweg: AI), dat unieke features toevoegt die vaak nog in bèta zijn. Een voorbeeld is de ingebouwde herkenning van vlammen, die sneller kan reageren dan een traditionele rookmelder. Een andere AI-functie maakt gedetailleerde samenvattingen van gebeurtenissen. Deze (nog in bèta) beschrijven veel preciezer wat er gebeurt: bijvoorbeeld dat een pakket wordt verplaatst, in plaats van alleen een algemene bewegingsmelding.

De meest essentiële functies zitten echter achter een betaalmuur. Zonder Arlo-abonnement mis je veel. Voor belangrijke features zoals video-opnames (zelfs van incidenten), automatische noodhulp en het instellen van specifieke activiteitenzones moet je namelijk maandelijks betalen.
Ja, de camera is functioneel zonder abonnement - maar voelt zonder abonnement wel erg kaal aan. Zo mis je zelfs basale opnamemogelijkheden, vanwege het gebrek aan SD-kaartondersteuning.

©Wesley Akkerman

We willen best begrijpen dat je voor een aantal functies moet betalen, omdat Arlo ook zijn eigen systemen moet trainen en onderhouden. Maar beelden zelf kunnen opslaan, zonder maandelijkse of jaarlijkse kosten, zien we toch echt als een basisfunctie. Nu is 5,99 euro per maand of 59,90 euro per jaar nog te overzien voor een enkele camera. Maar als je meer Arlo-producten gebruikt, dan kunnen de kosten al snel hoog oplopen (respectievelijk 12,99 of 129,90 euro).

Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom kopen?

Ondanks dat we onder de indruk zijn van de hardware-kwaliteiten van de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom zijn we toch minder geneigd het systeem direct aan te bevelen. Zeker wanneer je meer uit het systeem wilt halen, moet je bereid zijn dieper in de buidel te tasten. Met een Eufycam S4 ben je aanvankelijk meer kwijt bij de aanschaf, maar daar kun je op de langere termijn veel geld besparen – daar zitten essentiële functies namelijk niet achter een betaalmuur.

Na de telefoon en het horloge is nu het gehoorapparaat aan de beurt om te veranderen in een altijd-online slim apparaat. En daarbij gaat deze kleinste aller wearables, dankzij AI, neurale netwerken en de allernieuwste bluetoothvariant er meteen vol in. Van verguisd medisch hulpmiddel tot een soms noodzakelijke, maar ook steeds handiger gadget. Dat ook Apple zich nu in deze markt begeeft, zegt immers wel iets.

Een miljoen Nederlanders leven met slechthorendheid. Het hindert ze bij het luisteren naar muziek, het kijken naar de televisie en vooral bij de communicatie met anderen. Omdat slechthorendheid niet tot nauwelijks te herstellen is, blijft er weinig anders over dan het ondersteunen van het gehoor via een gehoorapparaat. Goed afgesteld dempt dit het omgevingsgeluid en versterkt belangrijke signalen zoals stemmen van andere mensen in een gesprek. Gehoorapparaten en draadloze oordopjes lijken op het eerste gezicht twee totaal verschillende producten: het een medisch hulpmiddel, het ander een gadget voor muziek, bellen en entertainment. Toch is deze scheidslijn de afgelopen jaren snel vervaagd. 

Een neuraal netwerk in het oor

Gehoorapparaten en draadloze oordopjes maken gebruik van vergelijkbare en vaak zelfs dezelfde technologieën: krachtige microfoons, digitale signaalverwerking, draadloze verbindingen en zelfs neurale netwerken en kunstmatige intelligentie. Moderne gehoorapparaten kunnen telefoongesprekken en muziek streamen, omgevingsgeluid filteren en zich automatisch aanpassen aan verschillende luisteromstandigheden: allemaal functies die ooit waren voorbehouden aan high-end audioapparatuur en premium headsets.

Tegelijkertijd hebben oordopjes functies gekregen als transparantiemodus, spraakversterking en gepersonaliseerd luisteren: technieken die rechtstreeks uit de gehoortechnologie komen. Volgens Apple zijn de AirPods Pro 2 daarom ook geschikt om als gehoorapparaat te worden gebruikt voor iedereen boven de 18 jaar met licht tot matig gehoorverlies. En ook Jabra, Sennheiser en Sony bieden soortgelijke oplossingen.

Wat is slechthorendheid?

Slechthorendheid wil zeggen dat iemand minder hoort dan gemiddeld. Het menselijk gehoor bestrijkt het geluidsspectrum van grofweg 20 Hz tot 20 kHz (20.000 Hz). De hoge tonen (richting de 20 kHz) verliest ieder mens al op jonge leeftijd, zoals ook bij eigenlijk iedereen het gehoor over de rest van het spectrum bij stijgende leeftijd achteruitgaat. Slechthorenden hebben boven-standaard verlies van het hoorvermogen op het hele spectrum of, en dat komt vaker voor, delen van het spectrum. Dit verlies kan aan één of aan beide oren zijn, en is zelden aan beide oren gelijk. De mate waarin gehoorverlies moet worden gecompenseerd verschilt dus per oor en verandert ook nog eens met de tijd. 

OTC of conventioneel

Wie via de conventionele route een gehoorapparaat koopt, doet dat veelal via een audicien of audioloog. De gehoorspecialist meet het gehoorverlies en stelt een oplossing op maat voor. Vaak zal dit een gehoorapparaat zijn, specifiek afgestemd op de persoonlijke situatie. Voor iedereen met licht tot matig gehoorverlies is er een alternatief: het OTC-gehoorapparaat. OTC staat voor over-the-counter, oftewel: vrij verkrijgbaar, zonder tussenkomst van een specialist. Vergelijk het met een leesbril die je bij de drogist koopt. Deze apparaten zijn doorgaans goedkoper en direct aan te schaffen: snel, simpel en zonder afspraak. Maar er zijn ook nadelen. OTC-apparaten bieden geen maatwerk, hebben minder instelmogelijkheden en de geluidskwaliteit is doorgaans minder dan bij een professioneel afgesteld apparaat. Ook zijn ze meestal niet medisch gecertificeerd en worden ze niet vergoed door de zorgverzekering.

Cross-over van headsets en oordoppen

Is voor consumenten een gehoorapparaat iets totaal anders dan een set draadloze oordopjes, fabrikanten zien al heel lang hoe nauw deze productgroepen met elkaar verbonden zijn. Merken als Sony, Apple, Sennheiser en Jabra gebruiken hun kennis van headsets en oordoppen om een positie op de markt voor gehoorapparaten te krijgen. Andere merken, zoals Sonova, WS Audiologie, Dermant, GN, Starkey en Amplifon zijn daarin al decennia actief. Ze zijn door hun specialistische producten minder bekend, maar soms toch dichterbij dan menigeen denkt. Jabra en de SteelSeries-gamingproducten, waaronder headsets, zijn eigendom van GN. Sennheiser is eigendom van Sonova, de wereldmarktleider bij gehoorapparaten. En ondanks dat het zelf veel geluidskennis in huis heeft, werkt Sony nauw samen met WS Audiologie.

Apple AirPods Pro 2 als gehoorapparaat

Wie op de Apple-site de AirPods Pro 2 bekijkt, leest als snel van alles over gebruik van de oordopjes als gehoorapparaat. De basis hiervoor is de ruisonderdrukking van de AirPods Pro 2 en de mogelijkheid om met die oortjes zelf een gehoortest uit te voeren. Zo’n test bepaalt de mate van gehoorverlies en is de basis voor de afstelling van een gehoorapparaat. Doorgaans gebeurt dit door een audicien of in een audiologisch centrum, maar de AirPods Pro 2 kunnen het dus ook.

De manier van testen is ook niet heel anders. In combinatie met iPhone of iPad laat de AirPods Pro 2 een reeks tonen horen op verschillende frequenties en volumes. Door telkens wanneer je een geluid hoort op het scherm van de telefoon of tablet te klikken, leert de app welke geluiden wel en niet worden waargenomen en op welk volume.

De test wordt voor het linker- en rechteroor apart doorlopen om de gehoorschade per oor te meten. Vervolgens wordt een persoonlijk profiel gemaakt, waarbij toonhoogtes die niet of minder goed gehoord worden, voortaan versterkt worden afgespeeld. Volgens Apple is de meting goed genoeg, maar komt een audiogram van een hoorzorgprofessional mogelijk beter overeen met het actuele gehoorvermogen. Heb je zo’n audiogram, dan is het ook mogelijk die in te laden en te gebruiken voor het persoonlijk profiel.

Een audiogram lezen

Een audiogram is de grafische weergave van iemands gehoor. Het wordt gebruikt om de mate van gehoorverlies weer te geven. Een audiogram heeft twee assen, op de verticale staat de toonsterkte in decibel (dB), op de horizontale de toonfreguentie/toonhoogte in hertz (Hz). De punten in de audiogram laten zien wat iemand nog hoort (de gehoordrempel). Een audiogram bestaat altijd uit een curve voor het rechter- en een voor het linkeroor. In het algemeen geldt dat hoe hoger de lijnen in het audiogram zijn, hoe beter het is.

Luister je wel?

Met de ruisbeheersing (zoals Apple het noemt) ingesteld op Transparantie, functioneren de AirPods Pro 2-oordopjes als gehoorapparaat. Ze filteren wat zij denken dat ongewenst geluid is en versterken wat op basis van de meting versterkt moet worden. Gesprekken een-op-een en in kleine groepen zijn duidelijk beter verstaanbaar, in grote groepen en lawaaiige omgevingen zoals een restaurant schieten de AirPods Pro 2 nog tekort.

Volume, balans en toon van het geluid kunnen via de app worden aangepast en ook zijn er instellingen om het volume van media aan te passen aan het omgevingsgeluid of wanneer een gesprek wordt gestart. Een echte fijnmazige equalizer ontbreekt en het lukt ook niet het geluid van de Microsoft Natural Keyboard Pro (het favoriete toetsenbord van de auteur van dit artikel) dat door de AirPods Pro 2 onwerkbaar hard versterkt wordt, te temmen zonder de werking als gehoorapparaat teniet te doen.

Zichtbaarheid

Een beperking om de AirPods Pro 2 als gehoorapparaat te gebruiken is de accuduur. Met zes uur bij onafgebroken gebruik kom je een werkdag niet door. De grootste drempel is de vormgeving. De AirPods Pro 2 zijn relatief groot, opvallend wit en zeer zichtbaar. Iedereen weet bovendien dat ze gemaakt zijn om naar muziek of andere media te luisteren en mensen vermoeden dan ook dat je dat doet. Iedereen met wie je praat, zal vermoeden of denken dat je juist geen contact wilt. Men wil je niet storen bij wat men denkt dat je doet. Uitleggen dat je de oortjes gebruikt om deel te nemen aan het gesprek helpt, maar is niet altijd voldoende.

Een audiogram maken zonder Apple

Benieuwd naar de kwaliteit van het eigen gehoor, maar niet in het bezit van een stel AirPods Pro 2? Met een iPhone en de Mimi-app is het mogelijk ook met andere oortjes de gehoorkwaliteit te meten. De app werkt het best met oortjes van Beats, Bose, JBL, Nothing, Samsung, Skullcandy en Sony. Met een andere headset of oordoppen werkt de test ook, maar is de meting minder betrouwbaar.

Ook voor Android zijn er apps om een gehoormeting te doen, zoals Gehoortest en Hearing Test. Samsung heeft geen eigen gehoortest-app en ook geen roadmap voor draadloze oortjes die als gehoorapparaat te gebruiken zijn, zo laat het bedrijf ons weten.

Conventionele gehoorapparaten

Gehoorapparaten zijn er in verschillende modellen, maar bijna allemaal klein en niet of nauwelijks zichtbaar. Ze hinderen hierdoor ook niet in de communicatie zoals de AirPods Pro 2 dat wel doen. Gehoorapparaten worden bijna uitsluitend via een audicien of audiologisch centrum gekocht waarbij de professional de hoortest doet en adviseert bij de productkeuze. Gehoorapparaten zijn echt fors duurder dan bijvoorbeeld een set AirPods Pro 2.

In 2013 introduceerde GN met de ReSound LiNX een gehoorapparaat dat met een iPhone verbonden kon worden en waarmee bijvoorbeeld het volume kon worden aangepast en ook streaming mogelijk werd. De basis hiervoor was de Apple-implementatie van Bluetooth Low Energie (BLE) bekend als Made for iPhone (MFi). Het door Google ontwikkelde MFi-alternatief ASHA (Audi Streaming or Hearing Aids) werd nooit een succes. Het maakte vooral duidelijk dat er behoefte was aan een platformonafhankelijk communicatieprotocol met ondersteuning voor zowel iOS als Android zoals Sonova dat met zijn universele bluetooth-ondersteuning altijd al bood.

BLE Audio en Auracast

De toekomst van connectiviteit voor gehoorapparaten én oordopjes heten Bluetooth LE Audio en Auracast. Twee open standaarden die de efficiënte LC3-codec gebruiken voor betere geluidskwaliteit bij lager energieverbruik. Bovenop BLE Audio komt Auracast. Dit is een vorm van multi-stream audio die goed te vergelijken is met wifi. Met Auracast kunnen meerdere mensen tegelijk naar dezelfde audio luisteren, bijvoorbeeld in theaters, op vliegvelden maar ook tijdens vergaderingen. Had MFi de mogelijkheid een smartphone als remote-microfoon te gebruiken voor één persoon met gehoorverlies, met Auracast kan het dan voor meerdere gebruikers. Auracast kent nog wel enkele uitdagingen zoals een vertraging van enkele milliseconden waardoor het nu nog minder geschikt is voor scenario’s waarin beeld en geluid synchroon moeten lopen. Een aparte ontvanger die de gehoorapparaten verbindt met de tv heeft dan nog altijd voordelen.

Op dit moment is het aantal gehoorapparaten dat Bluetooth LE Audio en Auracast ondersteunt nog beperkt. GN biedt het op enkele modellen en heeft een Auracast Assistant in de smartphone-app geïntegreerd. Bij de nieuwste gehoorapparaten van Sonova is de hardware geschikt, maar is een firmware-update nodig die te activeren. Apple ondersteunt momenteel noch BLE Audio noch Auracast. Volgens PR-manager Martijn Kroonstuiver van Apple is Auracast wel een geweldige volgende stap. Onbekend is of en wanneer Apple het gaat ondersteunen.

Maximale marktwerking, minimale inspraak

“Nergens heeft marktwerking in de zorg zulke negatieve effecten als bij hoortoestellen,” aldus de landelijke KNO-artsenvereniging. Stichting Hoormij, de belangenvereniging van mensen met gehoorproblemen, de Consumentenbond en het Zorginstituut Nederland delen deze kritiek: de koper heeft nauwelijks keuzevrijheid, ziet niet wat er beschikbaar is en krijgt zelden het hoortoestel dat hij nodig heeft. De keuze wordt vergaand bepaald door de audicien en de verzekeraar. De eerste is lang niet altijd onafhankelijk, de tweede bepaalt welke toestellen worden vergoed: maximaal 75 procent voor categorie 1 t/m 5. De beste (categorie 6) worden helemaal niet vergoed, ook niet als een specialist ze nodig vindt bijvoorbeeld vanwege werk of andere omstandigheden. De kosten die kunnen oplopen tot 6000 euro zijn dan geheel voor eigen rekening. 

AI en neurale netwerken

In de nieuwste premium modellen van bijna alle fabrikanten zit eigen hard- en software voor kunstmatige intelligentie. Neurale netwerken zijn uitermate geschikt om patronen te herkennen en worden ingezet om nog beter te begrijpen welk geluid relevant is en ook welke stemmen. Dus niet de harde prater van twee tafels verderop, maar de personen aan de eigen tafel. Het resultaat in een restaurant was met de Phonak Audéo Sphere Infinio gehoorapparaten duidelijk beter dan met de AirPods Pro 2. Ook werd het geluid van het Microsoft-toetsenbord niet versterkt.

Het gebruik van AI kost veel rekenkracht en betekent dat de maximale gebruiksduur van dit specifieke model bijvoorbeeld teruggaat van zeventien uur zonder AI naar zes uur bij maximaal gebruik van AI. De AI afhankelijk van het omgevingsgeluid automatisch te laten in- en uitschakelen levert genoeg tijdswinst op om een werkdag door te komen. Dat kan ook met tussentijds even kort opladen. Fabrikanten wachten met smart op innovaties in batterijtechniek om behalve voor het geluid, AI ook te kunnen gebruiken voor andere innovaties zoals spraakassistenten of live-vertaling.

App en data

Belangrijk bij al deze functionaliteit is de app. Apple gebruikt voor de AirPods Pro 2 vooral de Gezondheidsapp in iOS, maar voegt slimmigheidjes toe. Zo krijgen de AirPods Pro 2 een prominente plek in het instellingenmenu van iOS zodra de iPhone met de oortjes is verbonden. Apps van de traditionele gehoorapparatenfabrikanten hebben snel bijgeleerd. Phonak, dat nooit MFi heeft omarmd maar altijd de volledige klassieke bluetooth heeft ondersteund, heeft een uitgebreide app met identieke functionaliteit binnen iOS en Android.

Een gehoortest ontbreekt, maar wel kunnen eigen profielen worden gemaakt voor verschillende situaties, zoals in een restaurant of theater, en is eenvoudig hiertussen te wisselen. Ook zijn eerste Health-functies aanwezig. De gehoorapparaten tellen nu al stappen en calorieën, maar dit gaat ongetwijfeld in de toekomst nog verder uitgebreid worden.

Zoals we in een eerder artikel over de waarde van gezondheidsdata van smartwatches zagen, is in het oor een zeer betrouwbare plek om bijvoorbeeld veranderingen in de temperatuur te meten. Ook ligt vanwege de toch vaak iets hogere leeftijd van de gebruikers zoiets als valdetectie en automatische alarmering erg voor de hand.

Conclusie

De technologische kruisbestuiving tussen gehoorapparaten en draadloze oordoppen zorgt ervoor dat beide apparaten slimmer, compacter en beter afgestemd zijn op persoonlijke audiobehoeften. Mediagebruik en gebruiksgemak verbeteren razendsnel en beloven met de komst van Bluetooth LE Audio en Auracast nog veel beter te worden. Vooral gehoorapparaten hebben een enorme sprong gemaakt en combineren de kwaliteit van oordoppen met de geluidskwaliteit van gehoorapparaten. Het is spijtig dat de Nederlandse zorgverzekeraars deze innovaties niet belonen maar juist ontmoedigen.