ID.nl logo
20 tips om je online privacy te waarborgen
© The current Terms of Service are printed on PhotoStock.
Zekerheid & gemak

20 tips om je online privacy te waarborgen

Wanneer je Windows-applicaties gebruikt, apps op je smartphone opent of op het internet surft, kan je privacy in gevaar komen. Dit artikel biedt je twintig tips en tools om je veiligheid te verbeteren en (zo) je privacy te waarborgen.

In dit artikel geven we je 20 tips om online niet zomaar alles van en over jezelf weg te geven:

  • Controleer zo nu en dan de afgegeven machtigingen
  • Versleutel de DNS-verzoeken
  • Blokkeer tracking cookies
  • Gebruik een privacyvriendelijke zoekmachine en browser
  • Surf via een VPN
  • Gebruik een wachtwoordmanager zodat je complexe wachtwoorden kunt instellen
  • Stel tweefactorauthenticatie (2FA) in

Ook je offline privacy kan in het geding komen: Help! Mijn buurman heeft een camera opgehangen – wat kan ik doen?

1 Incognito

We beginnen met een voor de hand liggende tip: gebruik de incognito-modus van je browser, ook bekend als privé- of InPrivate-venster. In deze modus worden cookies, website- en formuliergegevens gewist zodra je het browservenster sluit. Dit is vooral handig op apparaten van anderen. Start deze modus in een Chromium-browser met Ctrl+Shift+N. Om zo’n browser standaard incognito te openen, voeg je in het eigenschappenvenster van de snelkoppeling, achter het Doel-venster, -incognito toe. Bedenk wel dat deze modus je niet anoniem maakt voor webservers.

Met deze parameter start je een Chromium-browser standaard ‘incognito’ op.

Goed om te weten: Met de incognitomodus surf je niet ongezien, maar hoe dan wel?

2 Browserprofiel

Een alternatief voor de incognito-modus is het gastprofiel. Dit activeer je door op je profielicoon te klikken en Gast (Chrome) of Andere profielen / Bladeren als gast (Edge) te selecteren. Firefox heeft geen specifiek gastprofiel, maar je kunt er wel zelf eentje aanmaken voor gastgebruikers. Druk op Windows-toets+R, voer firefox.exe -P uit, kies Profiel aanmaken, noem dit Gast en sluit af met Voltooien. Start Firefox en selecteer het gewenste profiel. Of je werkt in Firefox met ‘containers’: met de add-on Multi-Account Containers kun je gescheiden browsersessies starten, op kleurgecodeerde tabbladen.

Met deze parameter start je een Chromium-browser standaard ‘incognito’ op.

3 Machtigingen

Veel mobiele apps, desktopapplicaties en websites vragen regelmatig om uitgebreide machtigingen, zoals toegang tot je camera en locatie. Het is raadzaam om de toegestane machtigingen geregeld te controleren. In Chrome vind je dit bij Instellingen / Privacy en beveiliging / Site-instellingen, in Edge onder Instellingen / Cookies en site machtigingen. Voor Windows-apps controleer je dit via Instellingen / Privacy en beveiliging. Op Android pas je machtigingen per app aan via Instellingen / Apps, waar je een app selecteert en Machtigingen opent. Via deze webpagina kun je vooraf te weten komen welke machtigingen een app vereist.

Via je Edge-browser kunnen sites zich wel dertig machtigingen toe-eigenen.

4 Beveiligd DNS

Meestal kan je internetprovider via DNS zien waar je heen surft, tenzij je deze DNS-verzoeken versleutelt. Op Windows doe je dit via Instellingen / Netwerk en internet, bij Wi-Fi / Hardware-eigenschappen of Ethernet. Klik op Bewerken bij DNS-server toewijzing, kies Handmatig en schakel IPv4 in. Vul dan de DNS-adressen in van een DoH-provider, zoals Cloudflare (1.1.1.1), Google (8.8.8.8) of Quad9 (9.9.9.9). Zet DNS over HTTPS op Aan(automatische sjabloon). Op browserniveau, zoals in Chrome, ga je naar Instellingen / Privacy en beveiliging, kies Beveiliging, activeer Beveiligde DNS gebruiken en selecteer een provider.

Versleutelde DNS-verzoeken via een DoH-provider.

5 Traceercookies

Voor gepersonaliseerde advertenties worden overwegend traceercookies gebruikt. Deze kun je in de meeste browsers blokkeren. In Chrome doe je dit door naar Instellingen / Privacy en beveiliging te gaan, waar je bij Cookies van derden de optie Cookies van derden blokkeren inschakelt (voor het whitelisten van sites gebruik je Toevoegen). In Edge ga je naar Instellingen / Cookies en site machtigingen, kies je Cookies en sitegegevens beherenen verwijderen en activeer je Cookies van derden blokkeren (bij Toestaan kun je uitzonderingen opnemen).

Sommige sites functioneren mogelijk niet (optimaal) als je cookies van derden blokkeert.

6 Blockers

Er bestaan meerdere traceermethodes, maar gelukkig bieden sommige browsers instelbare privacymodules aan om deze te bestrijden. Zo heeft Edge onder Privacy, Zoeken en services een Traceringspreventie met de opties Basis, Gebalanceerd of Strikt. Firefox biedt bij Privacy & Beveiliging eveneens drie instellingsopties: Standaard, Streng en Aangepast. Als deze instellingen niet volstaan, kun je de browserextensie Privacy Badger installeren. Deze analyseert het gedrag van de website en blokkeert verdachte traceerpogingen (whitelisting is mogelijk). Een andere extensie is uBlock Origin; deze is wat complexer en blokkeert notoire traceersites via bewerkbare filterlijsten.

Hoe strenger, hoe beter voor je privacy, maar het gaat soms ten koste van het gebruiksgemak.

7 Zoekmachines

Google staat allerminst bekend als een privacyvriendelijke zoekmachine. Om te voorkomen dat je zoektermen gelogd worden en je verder getraceerd wordt, kun je overwegen een alternatief te gebruiken. Populaire opties zijn DuckDuckGo en Qwant. Daarnaast zijn er nog de opensource-metazoekmachine Searx, Startpage en Swisscows. Deze laatste twee voldoen aan de strengere Europese privacyregelgeving.

Swisscows: niet zo bekend, maar wel privacyvriendelijk.

8 Privacybrowsers

Zelfs met de strikte privacyinstellingen van Chrome en Edge ben je slechts beperkt beschermd tegen geavanceerde traceringsmethodes als ‘browser fingerprinting’. Hierbij creëren webservers via kenmerken als geïnstalleerde lettertypes, extensies en de ingestelde taal, een unieke ‘vingerafdruk’ van je browser. Je bent iets beter af met Firefox: typ about:config in de adresbalk, zoek naar privacy.resistFingerprinting en stel deze optie in op true. Of kies voor privacygerichte browsers als LibreWolf (op basis van Firefox) en Brave (op basis van Chromium), die nog beter beschermen tegen fingerprinting. De uniciteit van je browser kun je nagaan via www.amiunique.org.

Brave bevat ook enkele technieken specifiek gericht tegen fingerprinting.

9 Tor-netwerk

De browser Brave beschikt over een incognitomodus gecombineerd met surfen via het Tor-netwerk (The Onion Router): Nieuw Privévenster met Tor (Alt+Shift+N). Dit beschermt je privacy door via tussenliggende servers (nodes) enkel het ip-adres van de laatste ‘exit node’ aan de webserver te tonen, dus niet dat van je eigen systeem. Als je vaker zo wilt surfen, is Tor Browser aan te raden. Ga maar eens met je standaardbrowser naar www.browserleaks.com/ip en doe daarna hetzelfde met de Tor Browser, en vergelijk vervolgens het gerapporteerde ip-adres. Met de Tor Browser kun je ook het darkweb bezoeken, maar dat is een ander verhaal.

Geïnteresseerd, lees dan zeker ook: Tor Browser: voor als je online privacy je lief is

Tor Browser rapporteert alleen het ip-adres van de exit node aan de bezochte webserver.

10 Lekdetectie

Hackers kraken regelmatig databases met ID’s van online diensten. Daarom is het een goed idee je aan te melden bij diensten als www.haveibeenpwned.com (klik op Notify me voor een notificatie als je e-mailadres in een nieuw datalek voorkomt), www.dehashed.com (gratis account met beperkte functies) en Mozilla Monitor. Je kunt een en ander ook vanuit Chrome controleren: voer chrome://password-manager/passwords in en klik op Wachtwoorden controleren. Als je e-mailadres of telefoonnummer gelekt blijkt, is het verstandig onmiddellijk je wachtwoord te wijzigen.

Mozilla Monitor geeft een lijst van de databases met je gelekte accountgegevens.

11 VPN

Voor een optimale anonimisering op internet raden we een VPN-dienst aan. Alle communicatie loopt dan versleuteld via een VPN-server, waardoor je systeem verborgen blijft voor de bezochte websites. Let op aspecten zoals prijs (vaak maandelijks vanaf vijf euro), goede transfersnelheid, platformondersteuning, gelijktijdig gebruik op meerdere apparaten, een ruime keuze aan serverlocaties, no-logsbeleid, vestiging in Europa en compatibiliteit met streamingdiensten. Voorbeelden van betrouwbare diensten zijn Mullvad VPN, AirVPN, NordVPN en ProtonVPN. Een VPN maakt ook het gebruik van publieke hotspots veiliger en kan geofencing-beperkingen helpen omzeilen.

Een betrouwbare VPN-dienst versleutelt en anonimiseert je internet-connecties.

12 Wachtwoordmanager

Het gebruik van eenvoudige wachtwoorden of dezelfde wachtwoorden voor verschillende accounts is veiligheidshalve af te raden. Een wachtwoordmanager kan helpen om verschillende, complexe wachtwoorden te beheren en te onthouden. Zo’n tool bewaart je account-ID’s in een versleutelde database. De meeste wachtwoordmanagers bieden tevens browserextensies die je account-ID’s automatisch kunnen invullen. Bekende tools zijn Dashlane, KeePassXC en Bitwarden. Deze laatste is gratis, opensource, beschikbaar voor diverse platformen (inclusief mobiele apparaten), synchroniseert over apparaten heen en ondersteunt passkeys.

Stop al je account-ID’s in een kluis die je via internet ook op andere apparaten kunt benaderen.

13 2FA (authenticator)

Steeds meer diensten bieden naast een standaard wachtwoord een extra beveiligingslaag aan (two factor authentication of 2FA) als een extra code, zoals een one-time password (OTP), die naar je mobiel wordt gestuurd. Met een authenticator-app van bijvoorbeeld Authy, Microsoft (met ingebouwde wachtwoordmanager) of Google is zo’n bevestiging veilig en eenvoudig. Voor Google bijvoorbeeld activeer je Verificatie in 2 stappen, kies je voor Authenticator, waarna je een QR-code ziet. Scan deze met je mobiele authenticator-app, waarmee je Google-account wordt gekoppeld. Bij een volgende aanmelding wordt je om een extra code gevraagd.

Microsoft Authenticator met drie toegevoegde accounts.

Lees ook: Bescherm je accounts met tweefactorauthenticatie

14 2FA (token)

Een aantrekkelijk alternatief voor een OTP-authenticator is een hardwaretoken, zoals een FIDO U2F-sleutel. Dit usb- of NFC-apparaatje dient als tweede factor bij 2FA-aanmeldingen. Bekende merken zijn Nitrokey en YubiKey. Deze laatste kunt je instellen met de app Yubico Authenticator, beschikbaar voor verschillende platformen. Plaats de NFC-sleutel tegen je smartphone en tik op Addaccount. Scan de QR-code van je account, sla het op en bevestig opnieuw door de sleutel tegen je smartphone te houden. Als je later de sleutel weer tegen je mobiel houdt, verschijnt de actuele OTP-aanmeldcode.

Voortaan kunnen we ons ook met deze beveiligingssleutel bij Google aanmelden.

15 2FA (back-upcodes)

2FA maakt je account veiliger, maar wat doe je als je bijvoorbeeld een OTP-aanmeldcode nodig hebt en je hebt je smartphone niet meer? Dan kun je terugvallen op back-upcodes, een optie die de meeste 2FA-diensten bieden. Log bijvoorbeeld in bij Microsoft, selecteer Beveiliging, open Geavanceerde beveiligingsopties en scrol naar Code voor herstel. Klik op Eennieuwecode genereren, druk de code af en bewaar deze veilig. Voor je Google-account kies je Beveiliging en vervolgens Back-upcodes. Klik op Codesdownloaden of Codes afdrukken en bewaar de back-upcodes.

Genereer en bewaar de back-upcodes voor je 2FA-aanmelding (hier: Google).

16 E-mailalias

Veel websites vereisen je e-mailadres voordat je software of diensten kunt gebruiken en sturen een bevestigingsbericht. Wil je spam voorkomen, gebruik dan niet je echte e-mailadres. Sommige mailproviders als Fastmail ondersteunen aliassen waarbij je een adres als <willekeurige_naam>@<mijndomein>.nl aanmaakt. Een alternatief is subadressering, zoals bij Gmail en Outlook.com. Als je echte adres <mijnnaam>@gmail.com is, ontvang je ook berichten op <mijnnaam>+<willekeurige_naam>@gmail.com in je inbox, die je dan eenvoudig kunt blokkeren of filteren. Of overweeg een tijdelijk ‘wegwerp’-adres via gratis diensten als 10 Minute Mail, AdGuard Temp Mail of IncognitoMail.

Good to know! Last van ongewenste mail? Zo voorkom én blokkeer je het

Een wegwerpadres blijft doorgaans maar enkele dagen of zelfs uren operationeel.

17 Mailencryptie

Men zegt weleens dat een e-mail versturen net zo veilig is als een kaart verzenden. Wil je dat je bericht onderweg niet leesbaar is, versleutel dan de inhoud. Dit kan met digitale handtekeningen of met OpenPGP, wat bijvoorbeeld ondersteund wordt in Mozilla Thunderbird. Een eenvoudiger alternatief is een mailservice als ProtonMail of Tuta, met end-to-end (E2E) encryptie. Met een gratis account bij Tuta krijg je tot 1 GB opslagruimte, maar kun je geen eigen domeinnaam instellen. Ook ontvangers zonder Tuta-account kunnen de mail openen, met een vooraf afgesproken wachtwoord.

Mail die je via Tuto verstuurt, wordt veilig E2E verzonden.

18 Data-encryptie

Om te voorkomen dat anderen toegang krijgen tot je gegevens, bijvoorbeeld bij diefstal van je laptop of via een live bootmedium, kun je deze versleutelen. De meeste besturingssystemen hebben een ingebouwde encryptie-optie, zoals BitLocker voor Windows Pro en hoger en FileVault voor macOS. Een degelijk en gratis alternatief is VeraCrypt (ook voor Windows Home), met de opties Een versleutelde bestandscontainer aanmaken, Een niet-systeempartitie/schijf versleutelen of De systeempartitie of de gehele systeemschijfaanmaken. De eerste is handig om specifieke bestanden te versleutelen.

Met VeraCrypt kun je ook een Verborgen volume creëren voor als je onder dwang je wachtwoord moet onthullen.

Gevoelige informatie bewaren?

Deze usb-stick met versleuteling is niet te kraken

19 Windows-privacy

Ook Microsoft verzamelt via Windows privacygevoelige gegevens. In Instellingen / Privacy en beveiliging kun je enkele opties aanscherpen, maar er zijn meer instellingen verspreid over Windows. De portable tool O&O ShutUp10++ maakt dit eenvoudiger. Bekijk de opties bij Current User en Local Machine. Creëer voor je aanpassingen maakt een herstelpunt via Actions / Create a system restore point. In hetzelfde menu zijn enkele vooraf gedefinieerde profielen beschikbaar, Je kunt ook zelf kiezen welke opties je (de)activeert. Indien nodig keer je met Actions / Undo all changes terug naar de standaard instellingen.

Met O&O ShutUp10 kun je vanuit één hoofdvenster tientallen (vooral privacygerelateerde) Windows-instellingen aanpassen.

20 Opschoners

Windows en veel applicaties, zoals browsers, laten gebruikssporen achter die je misschien liever wilt opruimen. Dit kan met het gratis BleachBit (ook portable). Selecteer de gewenste opties en klik op Voorvertonen voor een detailanalyse voordat je met Opruimen bevestigt. Een heel ander type opschoner is Eraser. Hiermee kun je specifieke bestanden of volumes, maar ook ongebruikte schijfsectoren (die nog sporen van oude bestanden kunnen bevatten) overschrijven met pseudotoevallige data, zodat niemand die nog kan inkijken.

BleachBit haalt lokale sporen van uiteenlopende applicaties weg.

▼ Volgende artikel
Dit kun je allemaal nog doen in de tuin in november
© melnikviva - stock.adobe.com
Huis

Dit kun je allemaal nog doen in de tuin in november

In november lijkt de tuin tot stilstand te komen, maar schijn bedriegt. Juist nu leg je de basis voor een prachtige tuin in het voorjaar. Van het beschermen van planten tegen de kou tot het planten van bollen en fruitbomen: wie in november de handen uit de mouwen steekt, wordt in de lente beloond met een gezonde, bloeiende tuin.

November in de tuin: in het kort

November is de maand waarin je opruimt, beschermt en voorbereidt. Zet vorstgevoelige planten in pot alvast binnen of maak er ruimte voor in de schuur. Hark het gevallen blad van het gazon, en gebruik het blad op andere plekken in je tuin als natuurlijke bodembedekking. Nu is ook het moment om fruitbomen en bloembollen te planten en wintergroene planten zoals heide of Skimmia in potten te zetten. Snoei fruitstruiken en knot de treurwilg, zodat ze straks sterker terugkomen in het voorjaar.

Lees ook: Zo maak je je tuinmeubilair winterklaar

Maak je tuin winterklaar

Een goed voorbereide tuin kan tegen een stootje. Zodra de temperatuur daalt, bescherm je gevoelige planten met vliesdoek of noppenfolie. Leg dat materiaal nu alvast klaar, zodat je snel kunt handelen bij vorst. Maak in de schuur of het tuinhuisje plek voor planten in pot die niet tegen kou kunnen. Binnen blijven ze het best bij een temperatuur tussen de 2 en 10 graden. Vergeet niet af en toe te luchten en de aarde vochtig te houden, zodat de wortels niet uitdrogen. Controleer tot slot de fruitbomen en verwijder ingedroogde of verschrompelde vruchten. Die kunnen schimmels bevatten en zo de boom verzwakken.

Nog even wat extra liefde voor je gazon

In november geef je het gazon nog een laatste onderhoudsbeurt voordat het in winterrust gaat. Steek de randen strak af en verwijder het blad dat op het gras ligt. Blijven bladeren liggen, dan krijgt het gazon te weinig licht en kunnen er schimmels ontstaan. Gebruik het blad liever op andere plekken in de tuin, bijvoorbeeld onder struiken of tussen vaste planten, omdat het blad verteert en voedingsstoffen aan de grond afgeeft.

©Konstantin Zibert - stock.adobe.com

Planten: fruitbomen...

November is een goede maand om fruitbomen te planten. De grond is nog relatief warm, waardoor de wortels kunnen aanslaan voordat de winter begint. Graaf een ruim plantgat en maak in het midden een kleine heuvel waar de stam op rust. Spreid de wortels voorzichtig uit, vul het gat met een mengsel van aarde en compost en druk de grond stevig aan. Geef ruim water en plaats een boompaal als de boom op een open of winderige plek staat.

Waarom een boompaal belangrijk is

Een pas geplante boom heeft nog geen sterke wortels en kan bij harde wind gaan wiebelen. Daardoor scheuren jonge wortels af en groeit de boom minder goed aan. Een boompaal geeft steun totdat de wortels zich stevig hebben vastgezet. Plaats de paal aan de windzijde van de boom en bevestig hem met een boomband. Na een jaar of twee mag de paal weer weg.

...en bollen

Ook bloembollen kunnen nu de grond in: tulpen, narcissen, hyacinten en irissen bloeien in het voorjaar als je ze nu plant. Wie meteen wat kleur in de tuin wil, kan wintervaste planten als heide, winterviolen, Skimmia of kleine coniferen in potten zetten.

©iMarzi - stock.adobe.com

Snoeien en onkruid wieden (ja, ook nu nog!)

Zolang het niet vriest, kun je nog prima snoeien. Vooral kale fruitstruiken zijn nu aan de beurt: door oude takken weg te halen, verjong je de struik en bevorder je de groei van nieuwe scheuten. Ook jonge boompjes met een doorgaande stam kun je licht terugsnoeien, zodat ze een mooie, evenwichtige vorm ontwikkelen. De treurwilg mag in deze periode worden geknot, zodat hij in het voorjaar weer mooi uitloopt.

Blijf daarnaast onkruid verwijderen, ook al groeit het minder hard. Door het bij te houden, voorkom je dat het in het voorjaar de overhand krijgt. Zo blijft de tuin netjes en houd je het werk beperkt wanneer alles straks weer begint te groeien.

Vooruitkijken naar het voorjaar

Wie in november nog even de handen uit de mouwen steekt, maakt het zichzelf straks een stuk makkelijker. De tuin krijgt rust, maar de basis voor een nieuw seizoen ligt er al. Zodra de eerste zon zich in het voorjaar laat zien, zie je de beloning van het werk dat je nu hebt gedaan: gezonde planten, een sterk gazon en fruitbomen die vol leven zitten.

▼ Volgende artikel
Europese chatbots gaan de concurrentie aan met ChatGPT
© Ranazain - stock.adobe.com
Huis

Europese chatbots gaan de concurrentie aan met ChatGPT

‘Weg met Amerikaanse tech!’ Onze afhankelijkheid van Amerikaanse technologische producten en -diensten stuit een groeiend aantal Europeanen steeds meer tegen de borst. Overstappen op Europese alternatieven lijkt daarom een logische keuze, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Europese chatbots zijn lastig te vinden, terwijl kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in de maatschappij lijkt te gaan spelen.

In dit artikel lees je:
  • Waarom Europa zo afhankelijk is van Amerikaanse AI-chatbots

  • Welke risico’s dat met zich meebrengt voor privacy en digitale soevereiniteit

  • Hoe Europese alternatieven als Le Chat (Mistral AI) en Lumo (Proton) proberen tegenwicht te bieden

  • Wat de EU doet om een eigen AI-industrie van de grond te krijgen

ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google, Copilot van Microsoft, Grok van xAI of Claude van Anthropic. Als je aan een AI-chatbot denkt, is de kans groot dat een van deze diensten als eerste bij je te binnen schiet. Dat is niet zo vreemd, want het zijn op dit moment de populairste chatbots. Een andere interessante overeenkomst is dat ze allemaal afkomstig zijn uit de Verenigde Staten.
Onlangs kwam er een scheurtje in die Amerikaanse AI-dominantie: de chatbot van het Chinese DeepSeek haalde ineens de voorpagina’s. Voor het eerst leek een niet-Amerikaanse chatbot het te kunnen opnemen tegen de gevestigde orde uit de VS. Dat was goed nieuws voor inwoners van China, aangezien Amerikaanse chatbots daar worden geblokkeerd. Met de komst van DeepSeek kregen Chinezen dus eindelijk toegang tot een geavanceerde AI-bot.
Wij Europeanen hebben wel gewoon toegang tot Amerikaanse AI-modellen. Dat is maar goed ook. Voor de meeste Amerikaanse onlinediensten, zoals WhatsApp, OneDrive of Gmail, zijn er prima Europese alternatieven te vinden. Alleen voor AI-chatbots is dat een stuk lastiger.

Afhankelijk van Amerika

Het verlangen naar de ‘Europeanisering’ van ons internetgebruik is de afgelopen maanden sterk gegroeid. Dat komt vooral door een daling in het vertrouwen in onze samenwerking met Amerika. De huidige Amerikaanse president ziet de EU meer als concurrent dan als partner. Het kan dus riskant zijn om een onvoorspelbaar land zo veel macht over ons (bedrijfs)leven te geven.
Niet alleen privé gebruiken we Amerikaanse diensten, ook op het werk zijn veel producten afkomstig uit de VS, zoals Microsoft Office, Gmail en Slack. In de meeste organisaties kun je AI-chatbots aan dat rijtje toevoegen. Volgens onderzoekers groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren ook nog eens gestaag verder.

In een hoop werkvelden, waaronder de militaire sector, is kunstmatige intelligentie mogelijk binnen de kortste keren onmisbaar. Het baart experts dan ook zorgen dat wij als Europa momenteel geen enkele controle hebben over deze belangrijke technologie. Ze vrezen dat de VS op een dag besluit om Amerikaanse AI-diensten voor ons te blokkeren. Dan hebben tal van bedrijven ineens een groot probleem.

Volgens het Future of Jobs Report groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren gestaag door.

Zorgen om privacy

In het verleden is al meerdere keren gebleken dat buitenlandse AI-bedrijven het niet zo nauw nemen met de privacy van hun gebruikers. Zo zou OpenAI zonder toestemming de data van EU-gebruikers hebben gebruikt voor het trainen van ChatGPT. Ook is duidelijk dat AI-chatbots gevoelige gegevens van gebruikers lekken, doordat ze ingevoerde tekst als trainingsdata opslaan en later met andere gebruikers delen.

Daarnaast wordt er gevreesd dat overheden de gegevens die gebruikers met AI-modellen delen, kunnen opeisen. In het privacybeleid van DeepSeek staat bijvoorbeeld dat het persoonsgegevens (denk aan chat- en zoekgeschiedenis en zelfs de toetsaanslag) in China opslaat. Volgens de wetten van het land heeft de Chinese overheid het recht om gegevens op te eisen van binnenlandse bedrijven wanneer zij daarom vraagt. Veel regeringen hebben hun werknemers dan ook verboden om DeepSeek op hun werktelefoons te installeren.

DeepSeek vermeldt nadrukkelijk dat je gegevens naar China worden verstuurd.

Moeilijke markt

Er zijn dus genoeg redenen om over te willen stappen op Europese alternatieven voor AI-diensten, maar dan moeten die er dus wel zijn. De Amerikaanse techindustrie is een stuk groter dan de Europese. EU-bedrijven beginnen daardoor met een grote achterstand en moeten met veel minder middelen een gelijkwaardig product zien te ontwikkelen. We zijn natuurlijk gewend aan de kwaliteit van de Amerikaanse tegenhangers. Slechts weinig mensen en bedrijven zijn bereid om over te stappen op een inferieur alternatief.

Hoe ingewikkelder (en dus duurder) het is om een dienst op te zetten, hoe moeilijker het is om Europese varianten te vinden. En laat het nou net zo zijn dat specifiek het opzetten en trainen van AI-modellen ontzettend prijzig is. Je hebt gigantische datacenters nodig om de vele peperdure, specialistische hardware-installaties 24/7 te kunnen laten draaien. Het trainen van AI-modellen verbruikt bovendien enorme hoeveelheden elektriciteit en de hitte die daarbij vrijkomt, moet dagelijks met miljoenen liters water worden gekoeld.

Er zijn in Europa maar weinig bedrijven voorhanden die bereid zijn om zulke investeringen te doen. Dat komt deels doordat de grote investeerders in Amerika zitten, waardoor start-ups moeilijk aan startkapitaal kunnen komen. Verder zijn de lonen in de VS hoger en is de loonbelasting lager, waardoor ook veel van het toptalent op AI-gebied dáár te vinden is. Daar komt ook nog de strenge regelgeving van de EU bij, die bedrijven kan afschrikken om te innoveren.

Toch is er sinds kort voorzichtig beweging zichtbaar op de Europese AI-markt. Steeds meer bedrijven werken aan eigen taalmodellen en chatbots die binnen de Europese wetgeving opereren en beter aansluiten op onze privacywaarden. Het gaat vaak nog om kleinschalige initiatieven met beperkte rekenkracht, maar ze laten wel zien dat Europa niet stilzit. Zo verschenen er de afgelopen maanden eindelijk enkele concrete voorbeelden van Europese chatbots die de concurrentie durven aan te gaan met Amerika: het Franse Le Chat van Mistral AI en het Zwitserse Lumo van Proton. Hun aanpak verschilt, maar beide projecten tonen dat ook binnen Europa ruimte ontstaat voor kunstmatige intelligentie op eigen voorwaarden.

Nederlandse chatbot

In Europa lijken dus vooral Frankrijk en Zwitserland druk bezig met kunstmatige intelligentie, maar wist je dat ook Nederland aan de weg timmert met een eigen chatbot? In opdracht van de overheid wordt al een paar jaar gewerkt aan GPT-NL, een bot die zich specifiek moet richten ‘op de waarden van Europa en Nederland’. De makers willen er bijvoorbeeld voor zorgen dat alle trainingsdata auteursrechtenvrij is en dat het model duurzaam wordt getraind.

GPT-NL is niet bedoeld als serieuze concurrent van de bekende chatbots, maar dient als ‘veilig alternatief’ voor gebruikers die met gevoelige informatie werken, zoals overheidsinstanties of scholen. Het budget (13,5 miljoen euro) en de rekenkracht komen in de verste verte niet in de buurt van de miljarden die een ChatGPT uitgeeft aan het trainen van zijn krachtigste modellen. In de benchmarks komt Neerlands trots er daardoor waarschijnlijk bekaaid vanaf. Maar dat weten we pas zeker als de bot begin 2026 beschikbaar komt.

Le Chat: Concurrent uit Frankrijk

Het Franse Mistral AI bracht eerder dit jaar onder de toepasselijk genaamde chatbot Le Chat een directe concurrent voor de gevestigde orde uit. Deze bot, beschikbaar voor Android, iOS en webbrowsers, maakt gebruik van volledig zelfgetrainde AI-modellen en staat dus voor een groot deel los van de VS. De hardware wordt nog wel geleverd door Amerikaanse fabrikanten. De gegevens worden echter opgeslagen op Europese servers en moeten daarmee voldoen aan strenge Europese privacywetten. Zo mag Mistral volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) je gegevens niet buiten de EU beschikbaar maken. Er moet een juridisch zwaarwegende reden zijn om de gegevens met de overheid te mogen delen.

Mistral AI doet grootse beloften op zijn website.

Hoe goed is Le Chat?

Voor de privacy is Le Chat dus een interessante keuze, maar hoe presteert Mistral in vergelijking met de concurrentie? Uit onze eigen tests blijkt dat Le Chat op de eerste plaats nog niet zo heel vaardig is in het Nederlands. Bij het schrijven van een Sinterklaasgedicht komt de chatbot met veel kromme zinnen, terwijl ChatGPT (naast wat rare rijmpjes) wel consequent kloppende zinnen aan elkaar rijgt. Datzelfde geldt voor zaken die de Nederlandse cultuur aangaan. Als we vragen om suggesties voor klassieke verjaardagshapjes, zegt Le Chat dat we miniquiches en sushi moeten serveren. ChatGPT begrijpt de opdracht beter en raadt ons oer-Hollandse blokjes kaas met mosterd, leverworst en haring op roggebrood aan.

Ook uit onafhankelijke benchmarks blijkt dat Le Chat het vaak moet afleggen tegen Amerikaanse en Chinese modellen. Benchmarks meten hoe chatbots presteren in een breed scala aan taken, bijvoorbeeld op het gebied van wereldkennis, wetenschappelijk redeneren, wiskunde en programmeren.

Mistral Large 2, het model dat momenteel voor Le Chat wordt gebruikt, krijgt van de grootste AI-vergelijkingssite, Artificial Analysis, een gemiddelde intelligentiescore van 38. Vrijwel alle andere AI-chatbots behalen hogere scores. Het huidige standaardmodel van ChatGPT, GPT-4o, verschilt met zijn score van 41 niet veel van Le Chat. Alleen OpenAI biedt ook een Pro-abonnement aan voor 24 dollar waarmee gebruikers toegang krijgen tot geavanceerdere modellen, zoals o3, die juist een topscore van 69 behaalt.

Mistral biedt ook een betaald abonnement (15 dollar), maar daarbij krijgen gebruikers alleen een hogere daglimiet bij het genereren van teksten en afbeeldingen. Ook kun je dan aangepaste chatbots te maken, bijvoorbeeld een bot die altijd antwoordt als een rapper. Betalende gebruikers krijgen dus geen geavanceerder AI-model.

In het Nederlands dichten moet je niet aan Le Chat overlaten.

Het intelligentieniveau van Le Chat ligt lager dan vrijwel alle andere populaire chatbots.

Lumo: Protons privacygerichte alternatief

Sinds juli 2025 is Proton – bekend van Proton Mail en Proton VPN – met zijn eigen AI-chatbot Lumo op de markt gekomen. Daarmee voegt het bedrijf zich bij de kleine maar groeiende groep Europese spelers die een antwoord proberen te bieden op de Amerikaanse dominantie. Lumo profileert zich nadrukkelijk als een privacyvriendelijk alternatief dat de waarden van de Europese digitale soevereiniteit belichaamt.

De chatbot is gebouwd op open-sourcemodellen, waaronder Nemo, OpenHands, OLMO en Mistral Small, en draait volledig op Europese servers. Dat betekent dat alle gegevens binnen de grenzen van de EU blijven en dus onder de strenge AVG-regels vallen. Proton garandeert dat gesprekken niet worden gelogd en uitsluitend lokaal versleuteld worden opgeslagen, zodat zelfs het bedrijf zelf er geen toegang toe heeft. De dienst gebruikt geen enkele gebruikersinput om zijn modellen verder te trainen, iets wat bij Amerikaanse chatbots nog altijd de norm is.

©Proton

Wie wil, kan de webzoekfunctie inschakelen om actuele informatie op te vragen, maar standaard staat die uit. Daardoor werkt Lumo iets minder up-to-date dan ChatGPT of Gemini, maar het voorkomt dat de dienst ongezien data doorsluist naar externe bronnen. Ook kun je bestanden uploaden voor analyse, die vervolgens via Proton Drive worden verwerkt en net als e-mails en documenten volledig end-to-end-versleuteld blijven.

Lumo kent nog beperkingen. Zo kan de chatbot minder context onthouden dan de grote Amerikaanse modellen en ontbreken geavanceerde multimodale functies, zoals spraakinteractie of beeldherkenning. Toch is de komst van Lumo van grote symbolische waarde: eindelijk heeft Europa een concreet alternatief dat niet draait om schaal of winst, maar om vertrouwen, transparantie en privacy. Het laat zien dat innovatie ook kan ontstaan vanuit principes in plaats van marketingbudgetten – al zal de tijd moeten uitwijzen of dat genoeg is om het tegen de reuzen uit Silicon Valley op te nemen.

Andere Europese AI-modellen

Mistral is niet het enige Europese bedrijf dat AI-modellen heeft uitgebracht. Zo heeft de Duitse OpenGPT-X zijn taalmodel Teuken 7B opensource uitgebracht. Dat is specifiek getraind om de 24 officiële talen van de Europese Unie optimaal te kunnen beheersen. Je hebt ook het Italiaanse iGenius. Hiermee worden ‘veilige’ AI-producten ontwikkeld met eigen taalmodellen voor industrieën waarbij de naleving van de Europese AI Act van groot belang is.
Ook OpenEuroLLM, een samenwerkingsverband tussen universiteiten, bedrijven en verenigingen als SURF, heeft al verschillende taalmodellen gepubliceerd. OpenEuroLLM wil in de toekomst kunnen concurreren met Amerika en China. Geen van deze bedrijven heeft alleen al chatbots gebouwd met hun zelfgetrainde modellen. Daarin is Mistral AI vooralsnog de enige, als we de verzamelwebsite European Alternatives mogen geloven.

OpenGPT-X heeft zijn AI-modellen op het deelplatform Hugging Face geplaatst.

Kleine tekortkomingen

Een veelgehoorde klacht van AI-fanaten is dat Le Chat minder flexibel is dan de niet-EU-bots. Zo kan de chatbot minder context verwerken, waardoor de dienst niet geschikt is om een verslag van honderden pagina’s samen te vatten. Ook ontbreekt de mogelijkheid voor spraakgesprekken en kan de bot geen tekst lezen op afbeeldingen die je opstuurt. Je kunt Le Chat wel vragen om plaatjes te maken, maar daarvoor gebruikt de dienst het Flux Pro-model van een Duitse start-up. Dat model levert behoorlijke resultaten, al zijn de nieuwste beeldgeneratoren van ChatGPT en Google Gemini nog beter in het uitvoeren van complexe opdrachten en het leesbaar schrijven van tekst.

Ook Lumo is op dit vlak nog beperkt: de chatbot kan geen beelden genereren of analyseren en mist functies als spraakinteractie of uitgebreide contextherkenning. Proton richt zich voorlopig bewust op een veilige basisfunctionaliteit in plaats van op toeters en bellen. In vergelijking met Le Chat is Lumo dus minder veelzijdig, maar wel consistenter in zijn focus op privacy en databeveiliging.

AI-actieplan

Al met al kunnen Le Chat en Lumo op sommige punten aardig meekomen met hun Amerikaanse tegenhangers, maar op veel fronten blijven ze nog achter. De gemiddelde gebruiker kan er prima mee uit de voeten, al zullen bedrijven pas overstappen als Europese bots krachtiger worden en meer taken aankunnen. Om dat te bereiken zijn forse investeringen nodig. De Europese Unie beseft dat inmiddels ook. In april werd een actieplan gepresenteerd dat Europa moet helpen uit te groeien tot wereldleider op het gebied van kunstmatige intelligentie. Daarin belooft Brussel de bouw van vijf gigafabrieken voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-modellen, investeringen in cloudcapaciteit en datacenters, en steun voor Europese start-ups. Na jaren van afwachten lijkt Europa zich dus eindelijk op te maken voor een inhaalslag. Met de komst van spelers als Mistral AI (Le Chat) en Proton (Lumo) krijgt het continent stap voor stap meer grip op zijn digitale toekomst. Misschien is dat bescheiden begin precies wat nodig is om ooit echt onafhankelijk te worden van Silicon Valley.