ID.nl logo
Met de incognitomodus surf je niet ongezien, maar hoe dan wel?
© Wenzel Design - stock.adobe.com
Huis

Met de incognitomodus surf je niet ongezien, maar hoe dan wel?

Veel gebruikers denken dat hun privacy beschermd is na het activeren van de privé- of incognitomodus in hun browser, maar dat is een complete misvatting. Het afschermen van je gegevens voor medegebruikers is namelijk maar één aspect; er zijn ook talrijke nieuwsgierige partijen op het internet.

In dit artikel bespreken we wat je kunt doen om je surfactiviteiten lokaal af te schermen voor andere gebruikers en je privacy op het internet beter beschermen:

  • Incognitomodus
  • Gastmodus
  • Browsegegevens wissen
  • Cookies blokkeren
  • Machtigingen beperken
  • Do Not Track
  • Privacy-extensies
  • Privacybrowsers
  • DNS versleutelen
  • VPN

Lees ook: Veilig downloaden: hier moet je op letten

Tip 01: Incognitomodus

Chrome noemt het ‘incognito’, Edge ‘InPrivate’, Firefox, Safari, Opera en Brave ‘privé’ (en sommige gebruikers zien het als een ‘pornoknop’). Deze modus zorgt ervoor dat anderen die je apparaat gebruiken je surfactiviteiten niet kunnen zien. Zolang deze modus actief is, worden cookies, websitegegevens en formuliergegevens gewist zodra je het browservenster sluit, en bezochte websites belanden niet in je browsegeschiedenis. Houd er rekening mee dat deze modus, op het niet-bijhouden van cookies na, weinig doet voor je privacy op internet. Je browseactiviteiten kunnen bijvoorbeeld nog altijd zichtbaar zijn voor je internetprovider of je werkgever.

Je activeert deze modus in de meeste browsers via een knop rechtsboven of met een sneltoets zoals Ctrl+Shift+N of (bij Firefox) Ctrl+Shift+P. Firefox biedt tevens de optie om de browser altijd in deze modus op te starten. Ga hiervoor naar Instellingen / Privacy& Beveiliging, scrol naar Geschiedenis, selecteer Aangepaste instellingen gebruiken voorgeschiedenis en vink Altijd de privénavigatiemodus gebruiken aan.

Voor Chromium-browsers kun je een aangepaste snelkoppeling maken om direct in incognitomodus te starten. Kopieer de bestaande snelkoppeling en open Eigenschappen in het contextmenu. Voeg helemaal aan het einde van het Doel-veld -incognito (Chrome) of -inprivate (Edge) toe.

In Brave kun je kiezen voor Nieuw Privévenster met Tor (Alt+Shift+N) om je sessies verder te anonimiseren – indien ingeschakeld via Instellingen / Privacy en beveiliging, bij Tor-venster. Deze functie is vooral nuttig voor je privacy op het internet (zie verder).

Firefox bevat een instelling om de browser standaard in privémodus op te starten.

Tip 02: Gastmodus

Als je een andere gebruiker tijdelijk je browser laat gebruiken, is de gastmodus een goede keuze. Deze is vergelijkbaar met de incognitomodus, omdat er geen browsegeschiedenis of cookies worden opgeslagen (downloads blijven wel bewaard), maar de gebruiker krijgt ook geen toegang tot andere browseprofielen waar mogelijk je browsegeschiedenis, bladwijzers en wachtwoorden zijn opgeslagen.

In Chrome activeer je dit door rechtsboven op het profielicoon te klikken en Gast te selecteren. In Edge klik je linksboven op je profielicoon en kies je voor Andere profielen / Bladeren als gast. In Brave open je via de instellingenknop rechtsboven de optie Meer hulpprogramma’s /Gastprofiel openen. Firefox biedt geen specifieke gastmodus, maar je kunt een nieuw profiel aanmaken voor gastgebruikers. Druk op Windows-toets+R, voer firefox.exe -P uit, kies voor Profiel aanmaken, noem dit Gast en bevestig met Voltooien. Bij het opstarten van Firefox selecteer je dan het gewenste profiel.

In Firefox creëer je eventueel een ‘gastprofiel’.

Tip 03: Wisroutine

Hoewel het misschien overdreven lijkt om je browser standaard in incognitomodus op te starten, is het wel verstandig om regelmatig je browsegegevens te wissen. In bijna alle browsers doe je dit door op Ctrl+Shift+Del te drukken, of je roept de geschiedenis op en kiest voor Browsegegevens wissen. Een dialoogvenster laat je dan kiezen welke gegevens je wilt verwijderen en over welke periode.

Als voorbeeld nemen we Chrome. Op het tabblad Basis stel je eerst de periode in, van Afgelopen uur tot Alles, en kies je of je de Browsegeschiedenis, Cookies en anderesitegegevens (voor ‘en andere sitegegevens’: zie ook tip 6), en/of Gecachete afbeeldingen en bestanden wilt wissen. Op het tabblad Geavanceerd vind je extra opties, zoals Wachtwoorden en andere inloggegevens, Formuliergegevens en Site-instellingen. Je bevestigt je keuzes met Gegevens wissen.

Sommige browsers laten je ook toe om automatisch gegevens te wissen bij het afsluiten. In Edge stel je dit bijvoorbeeld in via Instellingen / Privacy, zoeken en services. Scrol naar Browsegegevens wissen en selecteer wat je wilt wissen bij elke afsluiting van de browser, zoals Browsegeschiedenis, Downloadgeschiedenis en Afbeeldingen en bestandenin de cache.

Privacygewijs doe je er goed aan regelmatig je browsegegevens te verwijderen.

Extra bezem Als je meerdere browsers gebruikt en je het regelmatig wissen van je geschiedenis, tijdelijke bestanden, cookies en andere data een lastige klus vindt, kan BleachBit een handige oplossing zijn (voor Linux en Windows, ook portable).

Start het programma en vink de gewenste onderdelen van je browsers aan. BleachBit ondersteunt veelgebruikte browsers zoals Chrome, Edge, Firefox, Opera en Brave. Je kunt ervoor kiezen om bepaalde onderdelen, zoals Wachtwoorden, niet te selecteren. In het rechterdeelvenster vind je een beknopte uitleg over de geselecteerde opties. Het is verstandig om eerst op Voorvertonen te klikken, zodat je een overzicht krijgt van wat en hoeveel verwijderd zal worden. Via het programma-icoon linksboven kun je naar Instellingen gaan, waar je op het tabblad Witte lijst mappen of bestanden kunt toevoegen die niet gewist zullen worden. Je start de schoonmaak met Opruimen.

Een opschoontool als BleachBit werkt over meerdere browsers heen.

Tip 04: Uitloggen

Om je privacy te beschermen, is het essentieel dat maatregelen neemt. Niet alleen tijdens het surfen, maar ook wanneer je je pc onbeheerd achterlaat. Als iemand je browser opstart, is het risico namelijk reëel dat die jouw profiel gebruikt en zich automatisch aanmeldt bij sites als Google en Facebook. Voor Chromium-browsers als Chrome, Edge en Brave kun je de gratis browserextensie Advanced Auto Logout installeren, die je vindt in de Chrome Webstore. Om je bij alle sites automatisch af te melden bij het sluiten van je browser, klik je rechts op de extensieknop, kies je Opties en activeer je Auto Logout All WebSites on closing of <browser>. Om het afmelden te beperken tot specifieke sites open je een site, klik je links op de extensie-knop en selecteer je Add to Log out List, of stel je een time-out in bij Enter Time in Minutes en bevestig met StartLog Out Timer.

Daarnaast kun je op Windows-niveau je computer automatisch laten vergrendelen na een bepaalde periode van inactiviteit. Ga naar de Windows-instellingen en selecteer Persoonlijke instellingen / Vergrendelingsscherm / Schermbeveiliging. In het dialoogvenster vink je Aanmeldingsscherm weergeven bij hervatten aan en stel je Wacht in op het gewenste aantal minuten van inactiviteit. Bevestig met OK.

Desnoods zorg je er met een plug-in voor dat je automatisch bij (bepaalde) sites wordt afgemeld.

Tip 05: Cookiebeheer

Vooral volgcookies kunnen je privacy schenden (zie het kader ‘Koekjes(t)rommel’). Daarom blokkeren sommige browsers standaard deze cookies, waaronder Safari, Firefox en privacy-gerichte browsers als Brave (zie ook tip 12). In Firefox bijvoorbeeld kun je dit controleren via Instellingen / Privacy & Beveiliging, waar Browserprivacy normaliter op Standaard staat, wat onder meer cross-site-trackingcookies in alle vensters blokkeert. Chrome toont een schakelknop Cookies van derden blokkeren zodra je een incognito-tabblad opent.

Als jouw browser standaard geen traceercookies blokkeert, kun je dit meestal zelf instellen. In Chrome ga je naar Instellingen / Privacy en beveiliging, selecteer je Cookiesvan derden en schakel je Cookies van derden blokkeren in. Let op, sommige websites functioneren mogelijk niet goed na deze blokkering. Deze kun je in Chrome ‘whitelisten’ via de knop Toevoegen (bijvoorbeeld *.google.com). In Edge ga je naar Instellingen / Privacy, zoeken en services en stel je Traceringspreventie in op Strikt om alle traceercookies te blokkeren. Als bepaalde sites problemen opleveren, kun je deze toevoegen bij Uitzonderingen via Website toevoegen.

Bij een strikte traceringspreventie blokkeert Edge (ook) alle traceercookies.

Jam jam, cookies!

Om op te eten, zo lekker!

Koekjes(t)rommel Cookies zijn kleine tekstbestanden die webservers op je systeem kunnen plaatsen om bepaalde informatie bij een volgend bezoek opnieuw te gebruiken. Ze zijn handig voor het onthouden van voorkeuren zoals taalkeuze of de inhoud van je winkelmandje. Naast deze functionele cookies bestaan er ook analytische cookies, die bijhouden hoe (lang) je een website gebruikt.

De zogeheten traceer- of volgcookies, ook bekend als cookies van derden, zijn minder onschuldig. Deze worden vaak geplaatst door een webserver die tevens een advertentie of zelfs een onzichtbare pixel bevat die verwijst naar een andere webserver, meestal van een adverteerder. Dit stelt deze adverteerder in staat om het cookie te lezen wanneer je een andere site bezoekt met hun advertenties of pixels, waardoor je online activiteiten gevolgd kunnen worden.

Google was van plan om volgcookies te vervangen door een eigen systeem, de ‘privacy sandbox’, die werkt op basis van selecteerbare advertentiecategorieën. Aanvankelijk wilde Google dit al invoeren in 2021, maar dit is sindsdien diverse keren uitgesteld. Het einde van de volgcookies leek eindelijk nabij, maar eind juli verraste Google vriend en vijand met de mededeling dat het deze cookies blijft ondersteunen. Naar de redenen kunnen we slechts gissen, maar het blijft dus zaak jezelf tegen dit soort volgmechanismen te beschermen.

De ‘advertentieonderwerpen’ vormen een groot onderdeel van Googles ‘privacy sandbox’.

Tip 06: Web storage

Cookies zijn misschien de bekendste manier om gebruikers online te volgen, maar zeker niet de enige. Ook via de techniek HTML5 Web Storage is lokale opslag (en tijdelijke sessie-opslag) van allerlei data mogelijk. Hiermee kan tot wel 10 MB worden bewaard, terwijl cookies slechts 4 kB toelaten.

Het vergt wel enige moeite om tijdens een surfsessie te zien welk data een website zoal bewaart. We gaan hier even uit van Chrome. Surf bijvoorbeeld naar www.youtube.com en log in. Ga dan naar Meer hulpprogramma’s / Hulpprogramma’s voor ontwikkelaars, of gebruik de sneltoets Ctrl+Shift+I. Klik op de dubbele pijlknop en open het tabblad App(lication). Kies voor Opslag / Lokale opslag en selecteer https://www.youtube.com om te zien welke gegevens opgeslagen zijn. Je kunt deze verwijderen door rechts te klikken op de domeinnaam en Wissen te selecteren, maar dit is natuurlijk erg omslachtig. Een snellere methode om alle opgeslagen data te verwijderen kwam eerder al aan bod in tip 3: druk op Ctrl+Shift+Delete, selecteer de periode, vink Cookies en andere gegevens aan en klik op Gegevens wissen. De meeste andere browsers bieden een vergelijkbare functie.

Het vergt enige moeite te zien welke data een site als ‘web storage’ bewaart.

Tip 07: Machtigingen

Veel mobiele apps vragen tijdens de installatie om diverse machtigingen, en browsers hanteren een vergelijkbare praktijk waarbij je kunt aangeven welke machtigingen je wel of niet toestaat. Zo heeft Edge bijvoorbeeld zo’n dertig machtigingen bij Instellingen / Cookies en site machtigingen, waar je elke machtiging kunt instellen op Toestaan, Geblokkeerd of Eerst vragen. Chrome biedt ongeveer twintig machtigingen bij Privacy enbeveiliging / Site-instellingen (klik hier ook op Aanvullende rechten en Aanvullendecontentinstellingen). Firefox heeft een beperkter aantal machtigingen, te vinden onder Privacy & Beveiliging bij Toestemmingen.

We illustreren het aanpassen van een machtiging aan de hand van Chrome, en nemen Locatie als voorbeeld. Hier kun je kiezen tussen Sites kunnen om je locatie vragen en Niet toestaan dat sites je locatie zien. Onder Aangepast gedrag kun je ook per site specifieke toestemming instellen, wat je in eerste instantie wel dient te regelen tijdens het sitebezoek. Probeer dit eens op www.browserleaks.com/geo. Als je toestemming geeft, of juist niet, wordt dit meteen weergegeven bij Aangepast gedrag, waar je ook altijd de site kunt verwijderen. Hier vind je trouwens ook een pijlknop om eventueel de andere machtigingen voor deze site in te stellen.

Een machtiging onbedoeld toegekend of verboden? Dit kun je nog altijd terugdraaien.

Tip 08: Browser fingerprinting

Zowel cookies als HTML5 Web Storage slaan data lokaal op, waardoor je computer tot op zekere hoogte getraceerd kan worden. Daarnaast bestaat er een techniek die geen lokale opslag vereist om je browser te identificeren: browser fingerprinting. Hierbij creëert een webserver een ‘vingerafdruk’ van je browser en deels van je systeem, door diverse eigenschappen zoals browserversie, geïnstalleerde fonts, browserextensies, standaardtaal, schermresolutie en besturingssysteem te combineren tot een vaak uniek patroon.

Je kunt zelf zien welke data je browser prijsgeeft en of dit tot een unieke vingerafdruk leidt op websites als www.amiunique.org (klik op See my fingerprint) en https://coveryourtracks.eff.org (laat best het vinkje staan bij Test with a real tracking company en klik op Test your browser).

Sommige browsers hebben inmiddels enig verweer tegen fingerprinting ingebouwd. Dit is vooral het geval bij Firefox. Bij Privacy & Beveiliging kun je, afhankelijk van de ingestelde Browserprivacy, (bekende en verdachte) fingerprinters blokkeren.

Am I unique? Blijkbaar wel, helaas.

Tip 09: Canvas fingerprinting

Canvas fingerprinting en WebGL fingerprinting zijn verwant aan browser fingerprinting, maar benutten specifiek grafische webtechnologieën voor digitale fingerprinting. Bij canvas fingerprinting maakt een webserver gebruik van de HTML5 Canvas API om via JavaScript tekeningen te renderen. Omdat verschillende browsers en systemen deze API net anders interpreteren, kunnen de afbeeldingen verschillen, waardoor de webserver een unieke vingerafdruk kan creëren en opslaan voor latere vergelijking.

WebGL-fingerprinting gebruikt de geavanceerdere WebGL API, die meer verschillen in gegevens kan detecteren, vooral gebaseerd op de grafische kaart (gpu) van je systeem. Je kunt de uniekheid van je canvas fingerprint nagaan op www.browserleaks.com/canvas bij Canvas Fingerprint en voor WebGL-technieken op www.browserleaks.com/webgl, onder meer bij WebGL Fingerprint en Debug Renderer Info.

WebGL herkent ook de ‘handtekening’ van je grafische kaart.

Tip 10: Do Not Track

Er bestaan dus helaas diverse technieken waarmee adverteerders, sociale media en andere instanties je kunnen traceren. Wie de instellingen van zijn browser doorzoekt, kan een optie als Do Not Track (DNT) tegenkomen. In Chrome vind je deze onder Privacy en beveiliging / Cookies van derden (Een verzoek voor ‘Do Not Track’ met jebrowseverkeer verzenden). In Edge is het te vinden onder Privacy, zoeken en services /Privacy (Niet volgen-verzoeken verzenden) en bij Firefox onder Privacy & Beveiliging, bij Websiteprivacyvoorkeuren (Stuur websites een ‘Niet-volgen’-verzoek - hier vind je tevens de optie Websites vertellen mijn gegevens niet te verkopenof te delen, als onderdeel van de Global Privacy Control (GPC)). Op www.globalprivacycontrol.org vind je meer uitleg en kun je checken of je browser zo’n GPC-signaal doorstuurt.

Hoewel de DNT- (en GPC-)functie de gedroomde oplossing lijkt voor privacybescherming, gaat het in de praktijk om niet meer dan verzoeken. Het is aan de webserver om te beslissen deze te honoreren. Veel websites en services, waaronder die van Google, negeren dit verzoek vaak. Het adagium ‘baat het niet, dan schaadt het niet’ is hier wellicht van toepassing.

DNT en GPC: vooralsnog mooi in theorie, teleurstellend in de praktijk.

Tip 11: Privacy-extensies

Als DNT en ingebouwde traceerbeveiligingen van je browser niet voldoen, overweeg dan een browserextensie gericht op privacybescherming te installeren. Goede, gratis opensource-opties zijn EFF Privacy Badger en uBlock Origin, beschikbaar in de webstores voor onder andere Firefox en Chromium-browsers. Deze extensies kunnen trackers van derden, scripts, opdringerige advertenties en deels digitale fingerprinting blokkeren, al verschilt hun aanpak.

uBlock Origin gebruikt filterlijsten die de online-gemeenschap bijwerkt, met regels voor het blokkeren van webpagina-elementen zoals trackers en advertenties. Je kunt zelf kiezen welke filterlijsten je activeert of deactiveert en eigen filters toevoegen. Aanpassingen op website- of domeinniveau zijn ook mogelijk, zelfs tot op het niveau van pagina-elementen.

Als je deze methode te complex vindt, biedt Privacy Badger een eenvoudiger alternatief. Deze extensie werkt heuristisch door het gedrag van domeinen van derden op bezochte websites te analyseren. Als bijvoorbeeld zo’n domein je blijft volgen over verschillende sites heen, ondanks doorgestuurde DNT- en GPC-verzoeken, blokkeert Privacy Badger de toegang. Er worden tijdens deze controle geen browsegegevens naar externe servers gestuurd. Ook bij Privacy Badger kun je domeinen whitelisten, wat soms nodig kan zijn, omdat sommige sites weigeren content te tonen als een adblocker actief is.

Op deze website kun je testen hoe effectief je adblocker is. Edge met Privacy Badger blokkeerde tijdens deze test 67 van de 140 advertenties, met uitgeschakelde extensie waren er dat slechts 4.

Een privacygerichte extensie blokkeert ook heel wat advertenties, maar vaak lang niet allemaal.

Tip 12: Privacy-browsers

Je kunt ook overstappen op een browser die meer veiligheid en privacy biedt. Enkele opties zijn Epic Privacy Browser, Brave, Iridium Browser en Avast Secure Browser, allemaal op Chromium gebaseerd. LibreWolf, Mullvad Browser, Tor Browser en Tails (een live besturingssysteem met geïntegreerde browser) zijn dan weer Firefox-gebaseerd. Afhankelijk van je huidige browser kun je een alternatief kiezen dat daarop aansluit.

We stellen hier kort Brave voor, omdat deze browser zich al jaren bewezen heeft en op het populaire Chromium-project is gebaseerd. Brave valt inderdaad op door zijn focus op veiligheid en privacy-instellingen. Onder Instellingen / Privacy en beveiliging zie je dat cookies van derden standaard worden geblokkeerd, maar je kunt uitzonderingen toestaan. Via Site- en Shields-instellingen regel je uitgebreide machtigingen en bij Schilden blokkeer je standaard trackers en advertenties, inclusief fingerprinting, met opties om deze instellingen aan te scherpen. Op www.browserleaks/proxy zie je trouwens dat Brave diverse blacklists gebruikt voor ad-blokkering. Voor specifieke sites pas je de schilden aan via het schildicoon rechts in de adresbalk.

Brave biedt tevens een privévenster met Tor, zodat via het tor-netwerk je ip-adres verborgen blijft (en je ook onion-sites kunt bezoeken). Houd er wel rekening mee dat dit het surfen kan vertragen. In de volgende tip komen trouwen nog een paar andere privacyfuncties van Brave aan bod.

Je kunt de Brave-schilden ook per site of domein configureren.

Tip 13: DNS

In Brave vind je bij Privacy en beveiliging onder Beveiliging de mogelijkheid om beveiligde DNS-verzoeken te gebruiken, specifiek DNS over HTTPS (DoH). Wanneer je namelijk een webadres invoert, verzoekt je browser een DNS-provider om dit om te zetten naar het bijbehorende ip-adres. Dit maakt dat die provider in principe kan zien naar welke websites je surft. Door DNS-verzoeken te versleutelen, voorkom je dit. Je kunt in Brave zelf een DNS-provider kiezen, zoals Cloudflare, OpenDNS en CleanBrowsing (Family Filter). Een vergelijkbare functie is trouwens ook beschikbaar in standaardbrowsers zoals Chrome, Edge en Firefox.

Om te controleren of je browser Secure DNS gebruikt, kun je een geavanceerde netwerkanalyzer zoals Wireshark gebruiken of een snelle test uitvoeren op bijvoorbeeld de website van Cloudflare (klik op Check MyBrowser).

Je controleert bij voorkeur of de dns-verzoeken inderdaad versleuteld worden.

Tip 14: VPN

In tip 12 vermeldden we al dat je via Tor-relays je ip-adres kunt verbergen. Een nog effectievere methode is een VPN-verbinding (Virtual Private Network). Hierbij verbindt je systeem zich via een versleutelde tunnel met een VPN-server die al je internetverzoeken afhandelt. Zo zien bezochte webservers alleen het ip-adres van de VPN-server, niet dat van je eigen apparaat.

Brave heeft een standaard VPN-knop, maar het gaat slechts om een proefversie. De VPN-functie in browser Opera is wel helemaal gratis, maar biedt slechts toegang tot een beperkt aantal servers, en de surfsnelheid is niet optimaal.

Een aparte VPN-provider is daarom vaak beter, ook omdat deze je overige internetverkeer versleutelt en anonimiseert, wat ook handig kan zijn bij gebruik van onbekende wifi-netwerken. Betrouwbare VPN-diensten zijn bijvoorbeeld ProtonVPN, NordVPN, ExpressVPN en Mullvad VPN. Belangrijke criteria zijn betaalbaarheid, brede platformondersteuning, ondersteuning voor meerdere apparaten, snelle datatransfer, uitgebreide serverkeuze, advertentie- en traceerblokkering, een no-logs beleid en geen WebRTC-lekkage (dit laatste kun je testen op www.browserleaks.com/webrtc). Het Zweedse Mullvad voldoet alvast aan al deze criteria. Deze dienst kost 5 euro per maand en is maandelijks opzegbaar. Op www.browserleaks.com/ip ga je na welk ip-adres de bezochte webservers te zien krijgen.

Interessant om in je achterhoofd te houden: Virtual Private Nachtmerrie? Dit zijn de grootste nadelen van een VPN

Mullvad VPN voldoet aan zowat alle belangrijke criteria en is ook betaalbaar.

Watch on YouTube
▼ Volgende artikel
AI-agents: zo laat je slimme digitale assistenten zelfstandig taken uitvoeren
© Anwar - stock.adobe.com
Huis

AI-agents: zo laat je slimme digitale assistenten zelfstandig taken uitvoeren

We vinden het intussen al bijna normaal dat generatieve AI-modellen leuke tekeningen kunnen maken en teksten kunnen schrijven. Maar de AI-evolutie staat niet stil: er verschijnen steeds krachtigere AI-agents op die zelfstandig ook diverse taken kunnen aanpakken. Hoe je ze zelf gebruikt of bouwt, lees je in dit artikel.

In het kort

We leggen uit wat AI-agents precies zijn, hoe ze werken en waarin ze verschillen van gewone AI-assistenten. Je ziet voorbeelden van praktische agents die reizen plannen, data analyseren of documenten samenvatten. We bekijken toegankelijke platforms zoals Manus en AgentGPT, maar ook verzamelingen van kant-en-klare agents en tools om zelf een agent te bouwen. Tot slot krijg je inzicht in de voordelen, valkuilen en toekomstige ontwikkelingen van deze technologie.

Lees ook: Chat je met een mens of een AI-bot? 9 manieren om het te testen

Het begrip 'AI-agent' komt misschien wat verwarrend over omdat 'agent' vaak met ordehandhaving of spionage wordt geassocieerd, maar hier betekent het iets heel anders. In de informatica verwijst de term naar een entiteit die namens iemand anders handelt, afgeleid van het Latijnse agere (handelen). Je kunt het vergelijken met een reisagent die taken uitvoert in opdracht van zijn klant.

Een agent is hier een systeem dat autonoom handelt, vaak in opdracht van een gebruiker, om bepaalde en soms complexe taken uit te voeren. Zo zou je een robotstofzuiger een fysieke agent kunnen noemen: hij ziet obstakels, beslist waar hij rijdt en voert deze actie uit. Een e-mailbot is een virtuele agent: hij leest je mails, classificeert ze en beantwoordt bepaalde mails automatisch.

Een AI-agent gaat nog een stap verder en gebruikt kunstmatige intelligentie om beslissingen te nemen – iets wat sommige robotstofzuigers of e-mailbots inmiddels trouwens ook wel doen. Hiervoor gebruikt men ook wel de term 'agentic AI'.

©iRobot

Een robotstofzuiger kun je een fysieke agent noemen.

Werking

Voordat we een paar voorbeelden van een AI-agent bekijken en ook zelf samenstellen, leggen we kort uit hoe zo'n agent werkt. In een eerste fase neemt de agent zijn omgeving waar. Dat kan via visuele input van afbeeldingen of camera's, geluidsdata van een microfoon of spraakopname, numerieke data uit logs of sensors, of via tekst zoals prompts, mail- of chatberichten.

De agent probeert vervolgens deze ruwe invoer te interpreteren. Bij tekst bijvoorbeeld gebeurt dit doorgaans met een groot taalmodel (Large Language Model, kortweg LLM), een deep-learning-systeem dat natuurlijke taal begrijpt en genereert, zoals ChatGPT, Claude of Gemini. Dankzij zo'n LLM kan de agent doelen begrijpen en indien nodig ook opsplitsen in subtaken. Als een taak beperkt blijft tot tekstgeneratie, zoals het beantwoorden van een bericht, volstaat het LLM. Maar vaak zijn er ook externe tools nodig (zogeheten tool calling) om aanvullende of realtime gegevens op te halen of (sub)taken uit te voeren, bijvoorbeeld via API's, zoals voor weerinformatie, databases of andere AI-modellen.

Met een efficiënt geheugensysteem kan de agent tijdens het uitvoeren van taken de resultaten bijhouden, feedback verwerken en daaruit nieuwe subtaken afleiden. Hij kan deze informatie ook bewaren, wat ook bij latere interacties voor meer consistentie zorgt.

Voor- en nadelen

Geoptimaliseerde AI-agents bieden duidelijke voordelen. Ze verhogen vaak de productiviteit doordat ze repetitieve en tijdrovende taken kunnen overnemen. Daarnaast verwerken ze in korte tijd enorme hoeveelheden data en kunnen ze meerdere (sub)taken tegelijk uitvoeren. AI-agents leveren doorgaans nauwkeurige en consistente resultaten en zijn goed schaalbaar. Mits goed geïntegreerd in de workflow, kunnen ze dus flink wat tijd en kosten besparen.

Tegelijk zijn er wel wat dingen waar je op moet letten. AI-agents zijn namelijk vaak afhankelijk van grote hoeveelheden data, waaronder soms privacygevoelige of bedrijfsinformatie. Houd bijvoorbeeld in een bedrijfscontext dus rekening met richtlijnen als de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming). En omdat veel agents werken met LLM's die getraind zijn op grote hoeveelheden tekst waarin ook vooroordelen en stereotypen voorkomen, kunnen zulke vertekeningen onbewust doorsijpelen in de resultaten en leiden tot discriminerende uitkomsten. Tot slot vraagt het ontwikkelen en trainen van zulke (bedrijfs)systemen de nodige tijd en rekenkracht.

Voor je het goed beseft, kunnen AI-agents ook privacygevoelige data verwerken en is de AVG van kracht.

Van assistent tot agent

Agentic AI is momenteel een actueel onderwerp, waardoor producenten hun AI-oplossingen soms als AI-agents presenteren, terwijl het om eenvoudige(re) AI-assistenten gaat. Dit geldt bijvoorbeeld voor de browserextensie HARPA AI. Na installatie kun je via een knop taken laten uitvoeren op basis van de actuele webpagina en eventueel geüploade afbeeldingen of pdf's. Denk aan uitleg geven, vragen beantwoorden, de pagina samenvatten of herschrijven, data uitlichten en meer.

Handig, maar het is geen autonome agent. HARPA AI voert namelijk alleen taken uit die jij expliciet opgeeft, zonder zelf subdoelen te stellen of complexe workflows te volgen. Er is evenmin sprake van zelfevaluatie of contextopbouw over meerdere stappen. HARPA AI biedt ook een browser-functie (bijvoorbeeld via de opdrachtprompt met een API-sleutel) die enige automatisering en externe aansturing mogelijk maakt, maar dat maakt het nog geen volwaardige AI-agent.

Het onderscheid tussen beide begrippen is evenwel niet altijd duidelijk, vooral niet wanneer de operaties voornamelijk in een 'black box' worden uitgevoerd.

Manus

AI-agents kunnen dus goed bruikbaar zijn in bedrijfsomgevingen, maar ook daarbuiten kun je er je voordeel mee doen. Ga bijvoorbeeld naar www.manus.im (van Chinese origine) en klik op Use cases voor een reeks praktijkvoorbeelden, ingedeeld in rubrieken als Life, Data Analysis en Education. Zo kan deze algemene AI-agent je bijvoorbeeld helpen bij het opstellen van een cursus of het plannen van een reis. Het voorbeeld Trip to Japan in april (in de rubriek Featured) laat dit duidelijk zien. Klik hierop om het volledige proces te kunnen volgen: links de uitvoer, rechts het scherm van de agent. Je kunt ook altijd klikken op Skip to results of Watch again.

Wil je Manus ook zelf proberen, dan kun je met een gratis proefversie met duizend credits aan de slag, na goedkeuring van je aanvraag (de betaalde versie start vanaf 19 dollar per maand, dat is ongeveer 20 euro inclusief btw). We merkten dat zo'n goedkeuring sneller verloopt via de mobiele Manus-app.

Voor de eindgebruiker is het hele proces vrij eenvoudig. Zoals bij een gewone AI-chatbot geef je eerst een uitgebreide prompt met je opdracht. Daarna gaat Manus aan de slag en zie je stap voor stap hoe de taak wordt aangepakt. Je kunt dit proces ook in realtime bijsturen met extra informatie of instructies. Is de hoofdtaak voltooid, dan krijg je een melding, tenzij je credits eerder op zijn of de agent vastloopt op bijvoorbeeld een niet-bereikbare webpagina.

Op onze vraag heeft Manus een veertiendaagse gezinsreis naar Namibië uitgewerkt.

AI-reis naar tevredenheid uitgewerkt?

🧳Dan hoef je zelf alleen nog maar je koffers te pakken!

AgentGPT

Ook met AgentGPT kun je op een toegankelijke manier toe, ook gratis, een AI-agent in je browser gebruiken. Het platform is een gebruiksvriendelijke webinterface (geïnspireerd op Auto-GPT), waarmee je een opdracht kunt lanceren voor een autonome agent die meerdere stappen zelf bedenkt en uitvoert.

Je hoeft enkel een naam voor je agent in te vullen en bij Doel een duidelijke opdracht te schrijven, zoals 'Plan een veertiendaagse rondreis met 4x4 in Namibië' of 'Voer een onderzoek uit naar de duurzaamste bouwmaterialen in Nederland'.

Controleer bij Tools of de benodigde functies zijn ingeschakeld: Image (voor AI-beelden), Search (voor online opzoekwerk), Code (voor scripting) en Connect Your Data. Deze laatste biedt via een account bij SID, een vorm van Retrieval Augmented Generation (RAG), waarbij eigen gegevens van bijvoorbeeld Google Drive of Gmail kunnen worden verwerkt en doorzocht.

Bevestig met de blauwe afspeelknop en de agent gaat meteen aan de slag. Je kunt de deeltaken volgen, pauzeren en via een prompt het proces bijsturen. De kans bestaat dat de agent niet alle stappen voltooit met een gratis account, maar via Summarize kun je wel alvast een tussentijds resultaat bekijken. Voor een uitgebreider abonnement betaal je 40 dollar per maand (ongeveer 43 euro inclusief btw). Bij Settings kun je eventueel ook een OpenAI API-sleutel invoeren als je er een hebt.

AgentGPT kan ook eigen data onderzoeken (hier Google Drive documenten via sid.ai)

Agent-bibliotheken

Op de webpagina van het hierboven vermelde AgentGPT kun je ook uit twintig sjablonen kiezen. Dit zijn kant-en-klare agenten, met prompts gericht op een bepaald taaktype, zoals rapportanalyse, reisplanning of marketing strategieën. Maar er bestaan intussen ook diensten met een bibliotheek AI-agents, zoals Agent.AI. Je kunt zoeken op naam of op tags, binnen categorieën zoals Social, Customer Service, Image en Lifestyle. Filter je op Image, dan krijg je agents zoals Logo Creator, Youtube Thumbnail Generator en MindmapGenerator.

We nemen even Mindmap Generator als voorbeeld. Klik hier op Goagent en geef een geschikte prompt, bijvoorbeeld een onderwerp voor je mindmap. Bevestig met Go en de agent gaat aan de slag. Daarna kies je tussen Fully automatic (waarbij je alles aan de agent overlaat) of Interactive (waarbij je stap voor stap het voorlopige ontwerp kunt aanpassen of uitbreiden).

Ook bij MindStudio vind je een ruime collectie AI-agents, verdeeld in rubrieken zoals Research, Analyze Content, For Creators, For Students en YouTube. Na aanmelding kun je ze vanaf het platform uitvoeren via de knop Run (Pro Agents enkel na betaling) of via een Chromium-browserextensie, zodat de agent direct met een specifieke webpagina kan werken.

Houd er rekening mee dat het onderscheid tussen een slimme AI-assistent en een autonome AI-agent ook hier niet altijd duidelijk is.

Op Agent.AI vind je veel agents (of minstens assistenten), waaronder deze eenvoudige mindmap-generator.

Agentic AI-browsers

We hebben geen glazen bol, maar we zijn ervan overtuigd dat agentic AI zich dit jaar sterk zal doorzetten. De vraag naar autonomere AI-systemen groeit, de technologische basis met modellen als GPT-4.x en Claude 4.x is al aanwezig en de tool-calling-functionaliteit breidt snel uit.

Die evolutie zal zich vermoedelijk ook voortzetten binnen browsers, zoals blijkt uit Opera Browser Operator. Deze AI-agent is netjes geïntegreerd in de Opera-browser en maakt het mogelijk om bijvoorbeeld producten te bestellen, een reis te plannen, tickets te boeken of studiemateriaal te verzamelen zonder dat je zelf iets hoeft te doen (wat overigens wel mogelijk blijft). Op het moment van schrijven is deze functie helaas nog een preview, maar mogelijk zit die functie al in Opera's ontwikkelaarseditie tegen de tijd dat je dit leest.

Een andere vroege ontwikkeling is Anchor Browser, voorlopig alleen beschikbaar als cloud-hosted platform. Na aanmelding krijg je toegang tot een interactieve omgeving waar je AI-gestuurde browserflows kunt opstellen en testen. Bovenaan kies je eerst een taakstructuur, zoals AI Form Filling of Web Research.

Zelf bouwen met MindStudio

Zowel Agent.AI als MindStudio laten je niet alleen bestaande agents gebruiken, maar bieden ook tools om zelf een AI-agent te bouwen. We laten kort zien hoe je dit aanpakt in MindStudio, bijvoorbeeld voor een agent die een webpagina, pdf of YouTube-video samenvat (bij deze laatste door zelf het bijbehorende transcript op te halen).

Ga naar https://app.mindstudio.ai en open links het onderdeel Build. Klik rechtsboven op Create New Agent en zorg dat het tabblad Automations actief is. Klik op het blauwe Start-blok; rechts verschijnen dan enkele configuratie-opties. Wil je de agent beschikbaar maken in de browserextensie van Agent.AI, klik dan bij Run Mode op het pijlknopje en kies Browser Extension. Er verschijnen nu data zoals url, metadata en pageContent, die beschikbaar komen voor de agent.

Klik rechts van het Start-blok op de knop met het plusje om een AI-module toe te voegen. Voor ons voorbeeld kies je Generate Text, een van de meest gebruikte modules. Andere opties zijn Generate Image, User Input, Scrape URL of je klikt op View All Blocks voor alle beschikbare modules. Na selectie van Generate Text zie je rechts bij ModelSettings dat standaard Claude 3.5 Haiku gebruikt wordt. Je kunt ook kiezen uit andere ondersteunde LLM's, waaronder enkele gratis modellen.

Bouw je eigen agent met AI-modules in MindStudio.

Verder uitwerken

Met de LLM geselecteerd kun je rechts nog extra instellingen aanpassen via parameters als Temperature (hoe lager, hoe voorspelbaarder het antwoord), Max Response Size (hoe lager, hoe beknopter het antwoord) en andere. Bovenaan staat het promptvenster waar je een duidelijke instructie voor de LLM geeft, bijvoorbeeld: 'Vertel me alles wat ik moet weten over deze webpagina.'

Om de inhoud van de webpagina door te geven, gebruik je de eerder vermelde variabele pageContent (je kunt deze variabele eerst kopiëren naar het klembord) die je onder je prompt met {{pageContent}} aanroept.

Klik linksboven op Untitled AI Agent en geef je agent een naam. Je kunt ook een korte omschrijving toevoegen en een pictogram kiezen. Klik vervolgens rechtsboven op Preview / Open Draft Agent. Je test je agent door een url in te vullen, op Load Site te klikken en daarna op Run Agent.

Wil je de agent publiceren (en aan de browserextensie koppelen via het knopje met de drie puntjes), dan heb je wel een Pro-versie nodig. Deze kost 12 dollar per maand (ongeveer 13 euro inclusief btw) voor onbeperkte agents, exclusief eventuele kosten voor API-calls van betaalde AI-modellen.

Je agent is klaar: nog snel even proefdraaien.

Automatische prompt

Je kunt ook een bestaande agent dupliceren en deze via Edit snel aanpassen voor een ander doel. Daarnaast is het mogelijk om de prompt automatisch te laten genereren. Klik hiervoor rechtsonder het promptvenster op het bijbehorende knopje en kies Generate. Typ bijvoorbeeld 'Vat deze webpagina uitgebreid en overzichtelijk samen' of 'Analyseer deze X-berichtreeks' en klik opnieuw op Generate. Even later verschijnt een veel uitgebreidere (standaard Engelstalige) prompt, waarbij de opdracht wordt opgesplitst in subtaken, zodat je agent gestructureerder te werk kan gaan. Vergeet ook hier niet de variabele {{pageContent}} toe te voegen.

Op vergelijkbare manier kun je nog veel andere agents maken. Experimenteer gerust met alle beschikbare opties en mogelijkheden.

Je kunt automatisch een uitgebreide prompt laten genereren voor je agent.

Grondig zoeken

Steeds meer generatieve AI-modellen bieden met wat vaak deepsearch wordt genoemd een geavanceerde zoekfunctie aan om diepgaande informatie van internet en andere bronnen op te halen en te analyseren. Daardoor kunnen ze ook meerdere redeneringsstappen uitvoeren en zo tot een nauwkeuriger en uitgebreider antwoord komen.

Zo'n functie vind je onder meer bij ChatGPT (Diepgaand onderzoeken), Gemini (Deep Research) en Grok (DeepSearch en de nog uitgebreidere DeeperSearch). Je kunt deze functies zien als een vorm van agentic AI, omdat ze autonoom complexe taken uitvoeren die normaal menselijke tussenkomst vragen. Afhankelijk van je opdracht (en andere parameters) kan het zoekwerk makkelijk tien minuten of langer duren. Met een gratis account is deze functionaliteit helaas wel beperkt bruikbaar, zeker bij ChatGPT. ChatGPT heeft overigens ook al Operator, een agent die een browser kan gebruiken, maar alleen nog beschikbaar is voor Pro-gebruikers in de VS.

▼ Volgende artikel
Waar voor je geld: 5 krachtige powerbanks voor lange reizen
© ([None] (Photographer) - [None]
Huis

Waar voor je geld: 5 krachtige powerbanks voor lange reizen

In onze rubriek Waar voor je geld helpen we je de slimste keuze te maken. Daarom gaan we een paar keer per week op zoek naar inteessante producten voor een prima prijsje. Dit keer kijken we naar powerbanks met een flinke accucapaciteit die geschikt zijn voor lange(re) reizen en meerdere apparaten tegelijk kunnen opladen.

Met een losse powerbank kun je al je mobiele apparaten op- of bijladen als je onderweg bent en geen andere usb-laders in de buurt hebt. Gelukkig komt dat steeds minder vaak voor, want bijna iedere auto, de meeste moderne treinen en vliegtuigen en ook bussne hebben vaak al een usb-aansluiting bij de stoelen zitten. Toch kan het voor sommige reizen handig zijn om extra stroom mee te kunnen nemen. Wij vonden een aantal mooie modellen voor je.

Mophie Powerstation Pro

Deze oplader beschikt over een USB-C poort die tot 45 W kan leveren via Power Delivery en twee USB-A poorten voor overige apparatuur. In totaal heb je dus vier uitgangen tot je beschikking. De interne batterij heeft een capaciteit van 20.000 mAh. Hiermee kun je niet alleen je mobiele apparaten, maar ook je laptop een aanzienlijke gebruiksduurverlenging geven. De USB-C poort functioneert zowel als in- als uitgang, waardoor je de powerbank zelf ook weer vlot kunt opladen met een geschikte adapter. Die wordt zelf niet meegeleverd, maar wel de benodigde kabel.

Capaciteit: 20.000 mAh
Max vermogen: 45 W
Aantal apparaten: 3

Sandberg All-in-1 Laptop Powerbank 24000

De Sandberg All-in-1 Laptop Powerbank 24000 is een universele energiebron voor al je mobiele apparaten, zelfs je laptop of Macbook. Met zijn krachtige 24.000 mAh accu is er genoeg stroom om een smartphone meerdere keren op te laden of meerdere extra uren werk op de laptop. De powerbank is eenvoudig op te laden in enkele uren met de meegeleverde netadapter of een USB-C-lader. Met de DC-uitgang en 12 verschillende adapters in de verpakking, evenals een USB-snellaadpoort en twee USB-C-poorten, kunnen veel en verschillende soorten apparaten worden opgeladen op maximale snelheid. Als extra functie is er zelfs een ingebouwde draadloze snellader bovenop de powerbank.

Capaciteit: 24.000 mAh
Max vermogen: 84 W
Aantal apparaten: 5

Siltcon Powerbank 30.000 mAh

Deze powerbank valt op door de mogelijkheden. Naast verschillende usb-poorten voor het opladen van je smartphone, e-reader, draadloze oortjes of tablet is deze powerbank ook geschikt voor snelladen met 22,5 Watt, waardoor je telefoon binnen een uur weer helemaal vol is.. De accucapaciteit van 30.000 mAh is ruim voldoende om apparaten maar liefst zeven keer op te laden, maar uiteraard niet allemaal tegelijk. De powerbank werkt met alle Apple- en Android-toestellen en kan tot 5 apparaten tegelijk van stroom voorzien.

Capaciteit: 30.000 mAh
Max vermogen: 22,5 W
Aantal apparaten: 4

iMoshion Powerbank 30.000 mAh 22.5W

Als een zo hoog mogelijke capaciteit voor jou de belangrijkste factor is, dan kun je dit model overwegen. Deze powerbank heeft een interne batterij van maar liefst 30.000 mAh. Dit vertaalt zich naar de mogelijkheid om je apparaten gedurende een langere periode, bijvoorbeeld tijdens een lang weekend weg, van stroom te voorzien zonder de powerbank zelf te hoeven opladen. En extra handig: hij kan ook via zonne-energie worden opgeladen. Je hebt de beschikking over vier uitgangen: één USB-C poort en drie USB-A poorten. Dit maakt het een handige keuze als je nog veel apparaten hebt die de USB-A standaard gebruiken. De poorten ondersteunen verschillende snellaadprotocollen, waaronder Power Delivery en Quick Charge, met een maximaal gecombineerd vermogen van 22.5W. Een LED-display toont de exacte batterijstatus, zodat je altijd weet hoeveel energie er nog over is.

Capaciteit: 30.000 mAh
Max vermogen: 22,5 W
Aantal apparaten: 4

BlueBuilt Powerbank 20.000 mAh 45W

Deze powerbank is ontworpen als een allround oplaadoplossing voor moderne apparaten. Met een capaciteit van 20.000 mAh heb je voldoende stroom bij de hand om je dag door te komen. Het apparaat beschikt over een gebalanceerde set van vier poorten: twee USB-C poorten en twee USB-A poorten. Dit maakt het mogelijk om een brede variëteit aan apparaten gelijktijdig aan te sluiten. Beide USB-C poorten ondersteunen Power Delivery, waarbij één poort een vermogen tot 45W kan leveren. Dit is genoeg om naast je telefoon en tablet ook een kleinere laptop, zoals een MacBook Air, op te laden. De USB-A poorten zijn voorzien van Quick Charge, voor het versneld opladen van compatibele apparaten. De powerbank is uitgerust met een pass-through functie, wat inhoudt dat je de powerbank zelf kunt opladen terwijl deze tegelijkertijd andere apparaten van stroom voorziet.

Capaciteit: 20.000 mAh
Max vermogen: 45 W
Aantal apparaten: 4