Hoewel je tuin er op z’n mooist bij staat tijdens de lente, de zomer en het najaar, is er het hele jaar door wel werk te doen in de tuin. Wanneer mag je wat doen, zodat je niet per ongeluk in de verkeerde maand snoeit en maait? Door dit overzicht aan te houden, zorg je ervoor dat je tuin het hele jaar door in topconditie is.

Voordat we uitgebreid gaan kijken naar wat je per maand kunt doen, eerst een handige beknopte tuinkalender. Zo zien je in één oogopslag wat wanneer moet gebeuren. Wil je de kalender overslaan en meteen naar de maandoverzichten? Klik dan hier.

Januari

©TRIocean

De tuin ziet er nu nog kaal uit, toch is er genoeg te doen in januari. Dit is namelijk de maand waarin je bepaalt hoe je wilt dat de tuin eruit komt te zien. In januari bepaal je daarom een beplantingsplan. Maak een plattegrond van je tuin en een bloeischema.

Als het vriest, bescherm je de bodem van de tuin met een laag compost, bladeren en takken. Hierdoor bevriezen de wortels van je planten minder snel. Tijdens vorstvrije periodes mag je al bomen, struiken en hagen planten. Wanneer je een appel- en of perenboom hebt, mag je deze al snoeien als je dit nog niet hebt gedaan. Dit doe je op dagen dat het droog en vriesvrij is. Ook de knotwilg en de leilinde mag je nu snoeien.

Sneeuwt het? Schud het sneeuw van groenblijvers zoals hagen af, zodat er door de zware sneeuw geen gaten in de haag ontstaan. Geef zo nu en dan water aan bollen in pot die je binnen of buiten hebt staan. De kuipplanten die je binnen hebt staan hebben af en toe frisse lucht nodig. Zet bij zacht weer daarom af en toe een raam open, zodat ze kunnen luchten.

Dit is ook de maand om de voegen van de bestrating onkruidvrij te maken en de bestrating eventueel op te hogen, zodat er geen water blijft staan na regenval en dooi. Of leg een drainagesysteem aan.

Februari

De dagen worden weer langer en de nachten zijn meestal nog een tikkeltje kouder dan in januari. Als je een nieuw gazon wilt, is dit de tijd om de grond om te spitten en te egaliseren. Deze maand begin je met planten binnen voor te zaaien, zoals eenjarige zomerbloemen.

Uitgebloeide lentebollen kunnen vanuit de pot de grond in. In de eerste twee weken van deze maand strooi je kalk over de borders en over het gazon. Kuipplanten die je binnen hebt staan om te overwinteren mag je wat meer water geven en bij vorst leg je buiten een vliesdoek over de bloeiende bollen in bakken en potten. De camelia bescherm je tegen nachtvorst met een noppenfolie. Dit haal je er overdag af als de temperatuur hoger dan 0 graden is.

Strooi op het terras zand en schrob met een bezem het groene laagje weg. Tijdens een vorstvrije en droge periode steek je de kantjes van het gazon. Verspreid de aarde rondom molshopen over het gazon en blijf onkruid wieden.

Je mag nu de takken van dakplataan snoeien, doe dit bij de takken die recht omhoog groeien. Heb je vorige maand de leilinde nog niet gesnoeid? Dit kan nu nog. Aan het einde van de maand mag je de blauweregen snoeien. Knip ook dorre restanten van planten met de heggenschaar af.

Maart

Het tuinseizoen start! Zodra je ziet dat het gras begint te groeien, mag je weer voor de eerste keer grasmaaien. Verticuteer het gazon ook en verspreid er een laagje compost over. De rozen, hagen, (fruit) bomen en borders mag je nu ook bemesten. Binnen kun je nu de eenjarige klimplanten zaaien en je mag beginnen met het beplanten van de borders.

Plant zomerbollen binnen in potten om ze te laten groeien. Tegen de schutting plaats je klimplanten en uitgegroeide bollen kunnen vanuit de potten en bakken de tuin in. Planten in potten hebben veel water nodig. Verwijder uitgebloeide viooltjes om ze langer te laten bloeien. Je kunt het sneeuwklokje, de krokus, winterakoniet, botanische tulp, sterhyacint, blauwe druif en de dwergiris in de grond laten zitten. Verwijder de bladeren hiervan niet, deze haal je er pas af als ze helemaal vergeeld zijn.

Snoei de wilg en de kornoelje. Haal dode takken uit de bomen, klimplanten en struiken. Doe dit alleen bij takken waar een bruine kleur onder de bast zit. Snoei de clematis terug, snoei de vlinderstruik, snoei de rozen en bemest ze gelijk. Lavendel, alsem, heiligenbloem en maagdenpalm mag je nu ook terug knippen.

Blijf onkruid wieden, want zodra de planten gaan groeien, bereik je het onkruid minder makkelijk. Verwijder de materialen die je hebt gebruikt om planten tegen de vorst te beschermen. Maar controleer wel regelmatig het weerbericht, want ook in maart kan het soms nog vriezen.

April

©DiedovStock - stock.adobe.com

April doet wat ‘ie wil, maar over het algemeen is het regelmatig mooi weer. En dan heb je ook nog eens lange weekenden vrij vanwege de speciale feestdagen, genoeg tijd dus om te tuinieren. Sluit het water weer aan, zodat je de sproeiers weer gebruiksklaar kunt maken. Wied onkruid op opvallende plekken en spit de grond eerst los voor je gaat planten.

Op een zonnige dag mag je al de heiligenbloem of de lavendel planten. Plaats aan het eind van april ook zomerbollen in potten en bakken in de tuin. Voordat je de borderplanten plant, is het slim om bodembedekkers in de borders te planten. Het kan nog behoorlijk waaien, bind daarom de clematis en andere klimplanten goed aan. Geef kuipplanten langwerkende meststoffen, zodat ze genoeg voeding hebben voor het hele seizoen.

Is er nachtvorst voorspeld? Leg dan een vliesdoek over eenjarige planten, bloesembomen en jonge planten. Bemest de haag met haagmeststof en zet de kuipplanten vanaf de derde week van april overdag al buiten. Nieuwe aanplant geef je de eerste weken ruim voldoende water. Voordat je de kale plekken van het gazon inzaait, vul je de kuiltjes op.

Deze maand mag je de winterjasmijn en forsythia snoeien. Winterbloeiende heide knip je met een heggenschaar wat terug.

Mei

Met mooi weer kun je al langer buiten zitten en genieten van je tuin. Zaai nu eenjarige klaprozen op de plekken waar je ze wilt hebben. Je kunt ze beter niet meer verplaatsen, want daar reageren ze niet zo goed op. Binnenshuis kun je de Spaanse vlag planten, deze kan in juni op een zonnige plaats buiten worden gezet. Andere eenjarige planten zaai je meteen op de juiste plek in de borders. Plant nu zomerbollen in potten, zodat je deze in de nazomer in de borders kunt zetten. Zorg dat je genoeg bodembedekkers hebt in de tuin, zodat deze de groei van het onkruid belemmeren. Al ontslaat je dat nu niet van het onkruid wieden, ook deze maand mag je daarmee aan de slag.

Ook nu doe je vliesdoek over de eenjarige planten als er nachtvorst wordt voorspeld. Bescherm jonge planten tegen slakken, door een barrière van zaagsel of fijngemalen eierschalen rondom de planten te strooien. Kuipplanten hard je nu af en dun zaailingen uit.

Van de rododendron breek je de uitgebloeide bloemknoppen voorzichtig eruit. Top de fuchsia, zodat de scheuten vertakken. Knip de uitgebloeide bloeistengels van de kerstroos en knip de buxus halverwege mei in vorm. Klimplanten groeien nu rap, bind ze dus goed vast.

Juni

Veel tuinen zijn in juni en juli op hun hoogtepunt. De planten staan in bloei, waardoor je geniet van een kleurrijke tuin. Tussen nu en eind juli mag je tweejarige planten zaaien voor volgend jaar. Last minute mag je nog eenjarige zomerbloeiers zaaien op vrijgekomen plekken. Andere kale plekken vul je op met andere planten, nu het nog niet te warm is. Controleer iedere dag of de planten in potten water nodig hebben. Bind de jonge scheuten van de braam en framboos aan een draadframe, zodat ze goed groeien. De clematis kan nu wel wat extra houvast gebruiken, zodat de ranken niet ineen strengelen.

De rozen zijn nu volop aan het bloeien. Geef ze extra rozenmest, zodat ze genoeg energie hebben om te bloeien. Wied het onkruid weg in het gazon, de borders en onder hagen. Doe dit wel voordat je de tuin besproeit, want het verwijderen van onkruid met wortel gaat makkelijker als de grond droog is. Laat het gras niet te lang worden. Maai daarom eens in de week of om de vijf dagen.

Snoei de hagen nog voor de langste dag van het jaar (21 juni). De uitgebloeide bosrank mag gekort worden na de bloei, verwijder uitgebloeide bloemen van de sering en knip de uitgebloeide bloemen van de ridderspoor, vrouwenmantel, ooievaarsbekken en het kattenkruid weg.

Juli

©ronstik

De tuin staat volop in bloei en het is een mooie tijd om lekker te tuinieren. Ga je op vakantie? Maai dan het gras nog een dag voor vertrek en zet alle bloembakken en potten bij elkaar, zodat de oppas ze makkelijker water kan geven. Koop nu liever geen nieuwe planten, want ze hebben extra water nodig als je ze plant. Vul lege plekken in de borders op met bloeiende planten. De laatbloeiende clematis kun je nu planten, zodat je bloemen hebt tot in oktober. De rozen geef je nu nog een keer rozenmest. De pioenrozen kunnen wel een portie extra meststoffen gebruiken na het bloeien.

In deze warme periode hebben de planten genoeg water nodig; geef dit pas ’s avonds, zodat het water minder snel verdampt. Geef planten bij een muur of schutting extra water, want de muur en schutting nemen veel warmte van de zon op. Hoewel de camelia uitgebloeid is, moet je water blijven geven, zodat de plant de bloemknoppen voor volgend jaar kan maken.

Heb je in juni de borders nog niet bemest? Doe dit dan nu alsnog. Planten die geen langwerkende meststoffen hebben gekregen, mag je eens in de twee weken bemesten. Ondersteun de takken van de pruimenboom, anders breken de takken door het zware gewicht van de vruchten.

Verwijder uitgebloeide bloemen van de planten en knip de jonge scheuten van de blauweregen tot op 15 cm terug vanaf de hoofdtak. De leilinde mag je aan de voor- en achterzijde snoeien. Om druiven optimaal te laten profiteren van de zon, haal je de bladeren voor de druiven weg, zodat ze geen last hebben van de schaduw. Ditzelfde geldt voor de tomatenplant. De uitgebloeide lavendel snoei je terug om de vorm te behouden. Ook nu blijf je onkruid wieden.

Augustus

De tuin ziet er uitbundig uit, kleurrijk en vol. Het is tijd om planten vast te binden. Plant aan het begin van deze maand planten voor het najaar, zoals de herfstkrokus, herfstnarcis en herfsttijloos. Neem stekjes van de geranium, lavendel, fuchsia, lavatera en buxus voor volgend jaar.

Deze maand verwijder je alle uitgebloeide bloemen van de roos en dahlia. Uitgebloeide stengels en lelijk blad van de geranium knip je weg. Voor de laatste keer dit jaar snoei je de buxus in vorm. Snoei ook de coniferenhaag. Let op dat je niet tot op het oude hout knipt, de meeste coniferen (behalve de taxus) lopen dan niet meer uit. Als je de lavendel nog niet hebt gesnoeid, knip je ‘m nu nog een stukje terug. Net als de blauweregen, waarbij je de uitlopers tot 15 cm vanaf het oude hout knipt.

Bind planten goed aan en geef bloeiende planten in potten en bakken één keer in de twee weken vloeibare mest. Halverwege de maand stop je met het bemesten van de kuipplanten, ze gaan nu een rustperiode in. Hortensia’s mogen nog wel wat hortensiamest krijgen.

De eerste appels en peren van de fruitbomen kun je nu oogsten. Dit doe je als de steeltjes makkelijk de tak loslaten. Tijdens warme en droge periodes kun je het gras beter niet te kort maaien, anders verbrandt het gras en wordt het geel. Halverwege augustus zaai je de kale plekken in het gazon bij. Spit de grond om en haal het onkruid uit het gazon als je komende maand een nieuwe grasmat wilt zaaien.

September

De omslag is merkbaar, de dagen worden korter en de nachten zijn kouder. Nu is het verstandig om de planten nog extra zorg te geven, voor het echt winter wordt. Voordat je de winterakoniet en bosanemoon plant, week je de bolletjes een nacht in het water. Plant ook de herfst- en winterbloeiende cyclaam in een bak of onder bomen en struiken. Deze planten kunnen goed tegen de droogte. Om volgend jaar weer mooie bloemen in de tuin te hebben, zaai je nu de goudsbloem, klaproos en korenbloem. Groenblijvende planten verplant of plant je nu. Vaste planten die je al twee tot drie jaar op dezelfde plek hebt staan, deel je om ze te verjongen.

Op het gebied van snoeien mag je nu aan de slag met kuipplanten die nu nog buiten staan. Lavendeltakken knip je 10 cm terug, zodat ze compact blijven. Omdat de hagen nu niet meer echt groeien, is dit het perfecte moment om ze nog eens bij te knippen, waardoor ze er goed bij staan in de winter. Je begint bij de zijkant van de haag en je werkt van boven naar beneden. Laat de hagen taps toelopen, zodat ook de onderste takken nog licht krijgen. Breng daarna een laagje compost onder de hagen aan. De takken van de braam en Japanse wijnbes waar vruchten aan hebben gehangen, snoei je tot de grond af. Knip aangetaste bladeren uit de bomen en struiken en verwijder de bloemen van de hortensia die nu stug aanvoelen. De uitgebloeide bloemen van de roos, eenjarige zomerbloeiers en dahlia’s verwijder je iedere week.

De camelia en rododendron hebben nog steeds water nodig, omdat ze nu de knoppen vormen voor komend jaar. Verhuis de tweejarige planten, zoals de vingerhoedskruid, naar een nieuwe plek om te staan. De monnikskap, aster en leverkruid hebben plantensteunen nodig, net als de zonnebloemen, dahlia’s en andere laatbloeiers.

Zaai het gras in nu het nog kan. Er is zelfs speciaal graszaad voor schaduwrijke plekken. Werk kuiltjes bij, bemest het gazon als je dit in augustus nog niet hebt gedaan. Het gras maai je in september en oktober minder kort. Om het terras netjes te houden, haal je onkruid en mos uit de voegen.

Oktober

©maxbelchenko - stock.adobe.com

Je moet de tuin voorbereiden op de naderende winter. Sluit de buitenkraan af en laat de tuinslang goed leeglopen en drogen voordat je ‘m opbergt. Je kunt nu de rozen, varens, heesters, winterviolen, winterbloeiende struiken zoals de winterjasmijn, het sneeuwklokje, winterakoniet, kievitsbloem en bosanemoon planten.

Pluk de laatste appels en peren en bak er lekkere taarten mee. De sierkalebassen en pompoenen kun je oogsten zodra de stelen scheuren krijgen en als kurk aanvoelen. Knip ze met steel en al af, zodat ze langer goed blijven en bewaar ze ergens koel en vorstvrij. Indien nodig strooi je kalk in de borders. Wied het onkruid en haal alle plantensteunen uit de borders. Na de eerste nachtvorst is het tijd om de bollen en knollen van de dahlia, bloemriet en andere zomerbollen te rooien.

Verticuteer het gazon, waardoor het meer lucht krijgt en het dood gras en mos verwijdert. Voor de winter begint, maai je het gras voor de laatste keer. Hark alle bladeren van het gazon, anders krijg je gele plekken in het gazon. Steek ook nog de graskanten bij. De loshangende takken van de ramblerrozen mag je inkorten.

Lees ook: Zo maak je je (mediterrane) tuin klaar voor de winter

November

Hoewel er in de winter minder groeit en bloeit in de tuin, is het niet zo dat er niets te doen is. Om straks weer te genieten van een mooie tuin, is er onderhoud te doen. Maak je tuin winterklaar, door vliesdoek of noppenfolie klaar te leggen om over de planten te doen als er vorst wordt voorspeld. Steek de graskanten voor de laatste keer recht af en zorg dat je ruimte hebt in huis of in de garage om planten in pot vorstvrij te houden als het gaat vriezen. Lucht deze ruimte regelmatig en zorg dat het er tussen de 2 en 10 graden is. Geef de planten in potten en bakken ook regelmatig water om uitdroging van de grond te voorkomen.

November tot maart is het de beste tijd om een fruitboom te planten. Zet wintergroene planten in bakken en potten, zodat je tuin er ook in de winter mooi uitziet. Plant nu een haag van bramen, bessen of frambozen. Strooi bij bollen in de grond tuinmest en haal alle droge vruchten uit de fruitbomen. Verwijder de gevallen bladeren uit de tuin en wied al het onkruid, het is een never ending klusje.

December

Plan naast alle drukke feestdagen ook tijd in om te tuinieren. Daar heb je profijt van in de lente en de zomer. Een leuke groenblijver voor in de tuin is de skimmia met bessen. Zet de skimmia op een plek met halfschaduw. Voor half december en voordat het vriest plant je nog de voorjaarsbollen: dit is je laatste kans om dit te doen. Je kunt nu ook de winterbloeiende sneeuwbal planten, net als bladverliezende bomen en struiken. Druk de grond rondom de bomen, planten en struiken goed aan, zodat ze niet door de wind worden weggerukt.

Verwijder bladeren bij rots- en vetplanten, want ze gedijen het beste in een droge omgeving. Wanneer er vorst wordt voorspeld, pak je de potten en bakken in met noppenfolie of vliesdoeken. Bescherm planten in potten en bakken ook tegen de oostenwind, omdat deze wind het blad en de grond laat uitdrogen. Kuipplanten die binnen overwinteren geef je water als de aarde lijkt uit te drogen. Haal ook om de twee weken dor blad bij deze planten weg en ventileer bij zacht weer de ruimte, zodat de planten frisse lucht krijgen. Tijdens droge periodes kun je de planten in bakken en potten in de tuin ook water geven.

De leilinde moet tussen december en februari worden gesnoeid. Snoei de oude takken van de braam waar vruchten aan hebben gehangen weg. De druif, esdoorn en berk moet je voor 15 december snoeien, want dan staat de sapstroom stil. Doe dit alleen bij vorstvrij weer. Van de zomerframboos mag je de jonge scheuten snoeien en de takken van de herfstframboos waar vruchten aan hebben gezeten knip je tot de grond aan af. Heb je het water nog niet afgesloten? Tap het water af en sluit de leiding af zodat je vorstschade voorkomt.

©Filip Olejowski

Professionele hulp nodig in jouw tuin?

Houd je van knutselen én automatiseer je alles in en om je huis met Home Assistant? Kijk dan zeker eens naar ESPHome. Je kunt eindeloos variëren met componenten. Dankzij de koppeling met Home Assistant bouw je gemakkelijk en voor weinig geld een lichtschakelaar of sensor, om maar wat te noemen. De LVGL-bibliotheek zorgt ervoor dat je nu ook eenvoudig met een touchscreen en zelfbedachte gebruikersinterface kunt werken. We laten zien hoe dat werkt met tips voor passende projecten.

ESPHome maakt het heel makkelijk om apparaten te maken voor een slim huis, zoals je eigen sensors. Zo bouwden we eerder al eens een luchtkwaliteitsmonitor, een infraroodzender/ontvanger en een controller met drukknoppen en leds, waarmee je apparaten kunt bedienen en de status aflezen. Hoe je dat doet, lees je in dit artikel: Zo maak je met ESPHome apparaten geschikt voor je smarthome.

De basis voor ESPHome is een kleine, voordelige en zuinige microcontroller, meestal de ESP32. ESPHome ondersteunt enorm veel componenten en biedt daardoor haast onbegrensde mogelijkheden. We helpen je kort op weg met ESPHome, maar gaan ook meteen een stapje verder met de toevoeging van een touchscreen en de LVGL-bibliotheek. Daar kun je sinds augustus 2024 officieel gebruik van maken binnen ESPHome.

Met LVGL kun je aan de hand van widgets een grafische gebruikersinterface opbouwen en weergeven (zie kader ‘Grafische interfaces met widgets’). Soms kom je de term HMI (Human Machine Interface) tegen, waarmee een grafische gebruikersinterface voor het bedienen van apparatuur wordt bedoeld.

De kracht van ESPHome is dat je niet alleen lokaal aangesloten apparaten bedienbaar kunt maken, bijvoorbeeld via een relais, maar ook alle apparaten die je binnen Home Assistant gebruikt.

1 Wat gaan we doen?

Met ESPHome kun je relatief eenvoudig apparaatjes voor je slimme huis maken. Een voordeel ten opzichte van bijvoorbeeld Arduino en MicroPython is dat je niet hoeft te programmeren. Je hoeft alleen een configuratiebestand te maken waarin je de gebruikte microcontroller, verbindingsgegevens voor je wifi-netwerk en alle aangesloten componenten aanduidt. Hierna wordt firmware gemaakt en weggeschreven op je microcontroller. Alleen die eerste keer is dit soms wat lastig. Heb je het eenmaal werkend? Alle keren erna kun je heel eenvoudig de configuratie aanpassen en over-the-air (OTA) naar de microcontroller sturen.

In dit artikel gaan we met LVGL werken. Hiermee kun je binnen ESPHome grafische interfaces maken via widgets. Voor veel projecten zul je daarom niet eens componenten hoeven aan te sluiten, maar heb je genoeg aan een touchscreen. Denk bijvoorbeeld aan een lichtknop en helderheidsregeling voor een slimme lamp in Home Assistant, zoals we in dit artikel demonstreren. Je kunt natuurlijk ook geavanceerdere gebruikersinterfaces maken voor vrijwel elk apparaat in Home Assistant.

©pozitivo - stock.adobe.com

Je kunt bijvoorbeeld zelf een gebruikersinterface voor je slimme lampen bouwen, zodat je ze eenvoudig kunt bedienen.

2 Wat heb je nodig?

Wat hardware betreft, is het vrij eenvoudig. De ESP32-chip heeft snel de voorkeur boven de verouderde ESP8266-versie, zeker als je met een touchscreen gaat werken. De Raspberry Pi Pico W (zie gelijknamig kader) is ook een optie, maar die wordt nog niet volledig ondersteund binnen ESPHome.

Makkelijk om mee te starten is een eenvoudig ontwikkelbordje rondom de ESP32 dat je voor ongeveer 5 euro kunt aanschaffen. Het is wel fijn als je hier goede documentatie bij hebt, zodat je op zijn minst weet waar alle aansluitingen zitten.

Er zijn diverse varianten van de ESP32-module. Bekende opties zijn de ESP-WROOM-32E, ESP32-C3 en ESP32-S3. De ESP32-C3 wordt vaak in extra compacte bordjes gebruikt, die je onder de naam ‘super mini’ tegenkomt – handig als je niet veel aansluitingen nodig hebt of niet veel ruimte hebt.

De ESP32-S3 is een fijne optie vanwege de beschikbaarheid van PSRAM (Pseudo Static RAM), een voordelig type werkgeheugen dat onder meer nuttig is bij grafische toepassingen. Staat een touchscreen centraal in jouw project en wil je snel van start, overweeg dan een model met ingebouwde ESP32-chip (zie volgende paragraaf).

De ESP32-module is in verschillende uitvoeringen verkrijgbaar.

3 Touchscreen

Als je een touchscreen gaat gebruiken in je ESPHome-project, dan kun je eventueel een los exemplaar op de microcontroller aansluiten en configureren. Maar je kunt ook een touchscreen met ingebouwde ESP32 kiezen. Dat is vaak veel handiger en goedkoper. Je hoeft niet te solderen en kunt direct een gebruikersinterface bouwen in YAML-code. Het scheelt ook wat tijd. Bovendien zijn er zelfs modellen compleet met behuizing.

Kies een scherm dat door ESPHome wordt ondersteund. De website van ESPHome geeft goede suggesties. Je kunt ook afgaan op ervaringen van anderen. Het kan dan een iets grotere uitdaging zijn om de juiste configuratie voor je display in ESPHome te vinden. Je zult daarbij waarschijnlijk wel even moeten experimenteren, niet alleen bij het instellen van je display, maar ook bijvoorbeeld voor het touchgedeelte. Zelfs bij het vrij gangbare touchscreen dat we in dit artikel gebruiken, was dat een beetje prutsen.

Kies een touchscreen dat door ESPHome wordt ondersteund.

4 Scherm met ESP32

Voor dit artikel hebben we een eenvoudige ESP32-2432S028 gebruikt, met een resistief touchscreen van 2,8 inch met 240 × 320 pixels. Dit model wordt ook wel de ‘Cheap Yellow Display’ genoemd, wat vooral met de gele printplaat te maken heeft.

Er zijn meerdere varianten. Zo wordt in de schermpjes vaak de ILI9341-chip als aansturing gebruikt, maar soms ook de ILI9342, zoals in ons exemplaar. Dat vergt dan een heel kleine, maar noodzakelijke aanpassing in je configuratie.

Je kunt het scherm flexibel inzetten voor je IoT-projecten. Zoek je een wat groter touchscreen, dan kun je bijvoorbeeld de CrowPanel van Elecrow overwegen. Die is er in een versie van 5 inch (ca. 32 euro) en 7 inch (ca. 42 euro), inclusief acrylbehuizing en verzending via de fabrikant. Beide versies hebben een touchscreen met hoge resolutie van 800 × 480 pixels en zijn voorzien van de modernere ESP32-S3-chip. Het touchscreen is capacitief, wat zeker voor kleinere bedieningselementen fijner werkt dan het resistieve touchscreen in ons goedkope alternatief.

Tegenwoordig bestaan er ook ronde touchscreens. Een leuke optie (zij het met beperkte schermruimte) is de ESP32-2424S012 met een ESP32-C3-microcontroller, een rond kleuren-touchscreen van 1,28 inch en in een witte of zwarte behuizing. Makerfabs heeft een vergelijk schermpje zonder behuizing. De LilyGo T-RGB heeft een wat groter 2,1inch-scherm (zonder behuizing), maar is ruim twee keer zo duur.

De ESP32-2432S028 is een voordelig scherm (onder), een wat duurder alternatief is het capacitieve 5inch-aanraakscherm met ESP32 van Elecrow (boven).

5 Add-ons voor ESPHome

Hoewel je bijvoorbeeld een pc met Python kunt gebruiken voor het bewerken van je configuratiebestanden en het flashen van de microcontroller met de software voor ESPHome, is het meestal veel makkelijker om de add-on voor ESPHome binnen Home Assistant te gebruiken. Dat geeft ook een ander groot voordeel: je kunt de configuratie voor alle apparaten met ESPHome binnen Home Assistant beheren. Je zult zeker in de testfase veel wijzigingen aan de configuratie moeten maken.

Via de add-on voor ESPHome voeg je eenvoudig microcontrollers toe.

6 Microcontroller toevoegen

We gaan nu een verse microcontroller toevoegen. Je kunt eventueel ESPHome Web gebruiken om de microcontroller voor te bereiden voor gebruik met ESPHome, maar wij geven zoals gezegd de voorkeur aan de ESPHome-add-on, die je binnen Home Assistant kunt openen.

Je kunt voor deze methode de microcontroller gewoon via usb aansluiten op je eigen pc, maar dit vereist wel dat je Home Assistant opent via een beveiligde https-verbinding. Lukt dat niet? Als alternatief kun je de microcontroller ook via usb aansluiten op het systeem met Home Assistant zelf, voordat je verder gaat in ESPHome.

Het dashboard van ESPHome toont alle toegevoegde apparaten.

Ook leuk: Werk met wat je hebt: creëer je eigen alarmsysteem met Home Assistant

7 Configuratie

Klik binnen ESPHome op New device om een nieuwe microcontroller te initialiseren. Vul bij Name een naam in voor het apparaat. Bij Network name vul je de naam (SSID) in van het wifi-netwerk waarmee de microcontroller moet verbinden en bij Password het bijbehorende wachtwoord. Klik dan op Next.

In de volgende stap zal ESPHome een configuratiebestand maken, firmware bouwen en de microcontroller flashen. Klik daarvoor dus eerst op Connect. Als het goed is, kun je nu de com-poort selecteren waarmee de microcontroller is verbonden. Zie je geen com-poort, dan zul je eerst drivers moeten installeren. De instructies krijg je als je het venster sluit zonder een com-poort te selecteren. Als de verbinding is gelukt, zal de installatie verdergaan. Lukt het niet? Dan kun je kiezen voor Skip this step gevolgd door een handmatige configuratie.

Vul een naam in en de details voor het wifi-netwerk.

8 Touchscreen met ESP32

We gebruiken in dit artikel zoals gezegd de ESP32-2432S028 als voorbeeld. Dit is een touchscreen met ingebouwde ESP32-chip. Dit apparaatje kun je direct toevoegen aan ESPHome: precies zoals in paragraaf 7 staat omschreven, al moesten we in dit geval na het aanwijzen van de com-poort wel de boot-knop even indrukken.

Overigens bevat het apparaat meestal een voorgeprogrammeerde demo met een gebruikersinterface op basis van LVGL. Die zie je als je hem zo uit de doos op een voeding aansluit. Je kunt daarmee meteen de werking controleren. Je zult bij een model met resistief aanraakscherm overigens iets harder moeten drukken dan je misschien gewend bent.

We gebruiken dit voordelige 2,8inch-aanraakscherm, dat ook wel ‘Cheap Yellow Display’ wordt genoemd.

9 Schermconfiguratie

Na het toevoegen van je touchscreen heb je direct een basisconfiguratie voor ESPHome. Via Edit kun je deze configuratie aanpassen. Zowel voor het aansturen van het display als de registratie van het aanraken wordt SPI (Serial Peripheral Interface) gebruikt. Voor onze ESP32-2432S028 is dit de configuratie, rekening houdend met de gebruikte interne GPIO-pinnen:

We voegen nu eerst de configuratie van het display toe en in paragraaf 11 het touchgedeelte. Voor het display is de configuratie als volgt:

Merk op dat er ook een (oudere) variant van dit touchscreen is met de ILI9341. In dat geval gebruik je model: ILI9341 en invert_colors: false. Na het maken van de aanpassingen kies je Install. Je kunt nu kiezen hoe je de firmware wilt overbrengen. Meestal kies je Wirelessly voor over-the-air-updates. Het apparaat hoeft daarbij niet meer met jouw pc te zijn verbonden.

Binnen ESPHome kun je eenvoudig de configuratie bewerken.

10 LVGL-bibliotheek

Binnen ESPHome kon je voorheen met displays werken door binnen de component display met lambda bijvoorbeeld teksten met een bepaald lettertype naar je scherm te sturen. Als je LVGL gaat gebruiken, gebruik je geen lambda meer, maar alleen LVGL en widgets. Als eerste voegen we de LVGL-bibliotheek toe aan de YAML-code:

De optie buffer_size is ons geval noodzakelijk, vanwege de afwezigheid van PSRAM. In paragraaf 13 voegen we ook nog widgets toe. Omdat we dat hier nog niet hebben gedaan, zie je na het flashen als het goed is een demo met een knop, checkbox, cirkel met tekst en schuifbalk.

11 Configuratie touchscreen

Bediening via het scherm is nog niet mogelijk. Daarvoor moeten we het touchscreen toevoegen aan de configuratie van ESPHome:

Bewaar de aanpassingen en installeer de nieuwe firmware. Controleer of je de demo goed kunt bedienen. De regels onder on_touch zorgen dat in de logs de geregistreerde coördinaten worden getoond. Er kunnen aanpassingen nodig zijn in de regels onder calibration en transform.

12 Backlight

Het display is voorzien van een achtergrondverlichting (backlight) via pin 21. We definiëren deze output als volgt:

Daarna configureren we de achtergrondverlichting, waarbij we verwijzen naar de hierboven gedefinieerde output.

Na het flashen zal de backlight standaard aanstaan. Eventueel kun je deze vanuit Home Assistant aan- en uitzetten en de helderheid ervan regelen, bijvoorbeeld op basis van afwezigheid. Je kunt ook een script maken om de helderheid bij inactiviteit terug te brengen. Daarvoor verwijzen we je naar het uitgewerkte voorbeeld op GitHub (zie kader ‘Code downloaden’).

Binnen Home Assistant kun je eventueel ook de backlight aan- en uitzetten.

13 Widgets toevoegen

Onder de regel lvgl kun je nu de gewenste LVGL-componenten toevoegen aan je YAML-configuratie. Denk aan bijvoorbeeld knoppen, schuifregelaars, grafieken of labels. In dit voorbeeld voegen we aan de bovenkant alleen twee widgets toe voor een dimbare led, te weten een schakelaar (button) en schuifregelaar (slider).

De meeste opties dienen voor het positioneren van de widget. We geven bijvoorbeeld de breedte (width) en hoogte (height) aan, halen de widgets iets van de rand of met x en y, en regelen de uitlijning met align. Het gedeelte bij on_click zorgt dat de bewuste lamp in Home Assistant wordt omgeschakeld bij het klikken op de button. Voor de slider doen we hetzelfde onder on_release. Die acties zijn overigens om veiligheidsredenen niet direct mogelijk. In paragraaf 16 leggen we uit hoe je dit kunt toestaan.

We voegen in dit voorbeeld alleen twee eenvoudige widgets toe.

14 Interactie met Home Assistant

De entiteit voor de dimbare lamp heeft in Home Assistant de naam light.wledkantoor. De waardes zijn nodig om de widgets de juiste status te kunnen geven. Daarom voegen we hieronder een binary_sensor toe voor de status (aan of uit) en een sensor voor het helderheidsniveau. We werken vervolgens bij on_state en on_value de widgets bij als de status verandert in Home Assistant. Bij id vul je uiteraard de id van de betreffende widget in.

Gebruik de logfunctie om te zien of bijvoorbeeld een status verandert.

15 Toevoegen aan Home Assistant

De add-on voor ESPHome hebben we gebruikt om de microcontroller van firmware te voorzien. Maar je zult het apparaat hierna nog wel moeten toevoegen aan Home Assistant. Dat is heel eenvoudig: het wordt automatisch gevonden. In Home Assistant zie je via Instellingen / Apparaten en diensten het bewuste apparaat direct terug op het tabblad Integraties. Klik op de knop Toevoegen om het aan Home Assistant toe te voegen.

Het apparaat met ESPHome moet je nog toevoegen aan Home Assistant.

16 Acties toestaan

Als je het touchscreen bedient, zal Home Assistant een melding geven dat het ESPHome-apparaat heeft geprobeerd een actie in Home Assistant uit te voeren. Standaard is dit om veiligheidsredenen niet toegestaan, maar dit is eenvoudig op te lossen.

Ga naar Instellingen / Apparaten en klik dan onder het kopje Geconfigureerd op ESPhome. Achter het bewuste apparaat klik je vervolgens op Configureren. Zet een vinkje bij Toestaan dat het apparaat Home Assistant-acties uitvoert. Klik op Verzenden. Hierna zijn alle acties zoals het omschakelen van de lamp en regelen van de helderheid wel toegestaan.

Zorg dat het apparaat acties in Home Assistant mag uitvoeren.

Met slimme stekkers verander je je huis eenvoudig in een smart home: steek ze in een gewoon stopcontact, sluit er lampen of je televisietoestel op aan en regel via een app of met je stem bijvoorbeeld dat ze automatisch worden uitgeschakeld. Zo voorkom je onnodig stroomverbruik doordat apparaten niet meer op stand-by blijven staan. Maar slimme stekkers gebruiken zélf ook stroom. Welke zijn zuinig genoeg om écht geld te besparen?

Ook lezen: Stroomvreters: deze apparaten in huis verbruiken meer energie dan je denkt

Slimme stekker of slim stopcontact?

De termen slimme stekker en slim stopcontact worden door elkaar gebruikt. Dat is een beetje verwarrend, maar wel begrijpelijk: het is een apparaat met aan de ene kant een stekker (voor je 'domme' stopcontact) en aan de andere kant een slim stopcontact. In dit artikel hanteren we de benaming slimme stekker.

Zo bespaart een slimme stekker stroom

Een slimme stekker helpt je stroom besparen door apparaten automatisch uit te schakelen, bijvoorbeeld 's nachts. Zo verbruikt je televisie geen stroom meer in de stand-bymodus. Je kunt instellen dat alle apparatuur op vaste tijden uitschakelt, bijvoorbeeld zodra je gaat slapen. Je kunt ook met één druk op de knop alle lampen en andere apparaten uitschakelen, zodat je niets vergeet. Slimme stekkers uit een hogere prijsklasse bieden bovendien inzicht in je stroomverbruik. Daardoor kun je gerichter energie besparen.

©Proxima Studio - stock.adobe.com

Verbruik van een slimme stekker

Tegenover de besparing staat het eigen stroomverbruik van slimme stekkers. Dat begint bij zo'n 0,3 watt en loopt op tot 2 watt. Niet veel, maar ze staan wel 24 uur per dag en 365 dagen per jaar aan. De zuinigste modellen verbruiken daardoor op jaarbasis 2,6 kWh (0,3 watt × 24 uur × 365 dagen ÷ 1000). Bij een stroomprijs van 0,30 euro per kWh komt dat neer op 0,79 euro per jaar. Een slimme stekker die 2 watt verbruikt kost op jaarbasis 5,26 euro. In een slim huis gebruik je al snel 10 slimme stekkers, waardoor je op jaarbasis aardig wat geld kunt besparen door de zuinigste modellen uit te kiezen.

Denk aan de compatibiliteit

Alleen letten op het stroomverbruik van een slimme stekker is niet genoeg. Het is minstens zo belangrijk dat de stekker goed samenwerkt met jouw slimme netwerk. De meeste modellen werken met Google Home en Amazon Alexa, terwijl Apple HomeKit selectiever is. Check daarom altijd de productbeschrijving om zeker te weten dat de slimme stekker bij jou thuis werkt.

Stroomverbruik en verbindingstype

Waar komt het grote verschil in stroomverbruik tussen slimme stekkers vandaan? Dat heeft alles te maken met de verbinding met je thuisnetwerk. De meeste stekkers gebruiken wifi om bereikbaar te blijven, zodat jij ze op afstand kunt bedienen. Maar wifi verbruikt relatief veel energie – het signaal is eigenlijk krachtiger dan nodig is voor dit soort toepassingen.

Een zuiniger alternatief is een hub die het wifisignaal omzet naar een lichter protocol, zoals Zigbee of Z-Wave. Die vormen een soort schakel tussen je netwerk en de slimme stekkers. Het grote voordeel: dit soort verbindingen verbruiken vaak minder dan 0,5 watt.

©Proxima Studio - stock.adobe.com

Zigbee en Z-Wave

De zuinige protocollen die gebruikt worden zijn Zigbee en Z-Wave en die werken allebei prima. Maar ze zijn niet verenigbaar met elkaar. Je zult dus één systeem moeten kiezen. Daarnaast heb je een centrale hub nodig om alles aan elkaar te koppelen. Dat is een kleine investering die zich, door de lagere stroomkosten, snel terugverdient.

Verbruik van hubs voor Zigbee en Z-Wave

Voor een compleet beeld moeten we ook kijken naar het stroomverbruik van een Zigbee- of Z-Wave-hub. Zigbee-hubs verbruiken doorgaans tussen de 0,5 en 3 watt. Sluit je meerdere slimme stekkers of andere apparaten aan, dan verdien je dat al snel terug ten opzichte van wifi. Z-Wave-hubs verbruiken wat meer, meestal tussen de 2 en 10 watt.

Ook qua veelzijdigheid zijn er verschillen. De Philips Hue Bridge (Zigbee) is bijvoorbeeld erg zuinig, met een verbruik tussen de 0,5 en 1 watt. Maar deze werkt uitsluitend met Philips Hue-apparaten.

Een slimme start is het halve werk

Zoals je ziet, zijn er heel wat factoren om rekening mee te houden. Breng daarom vooraf in kaart wat je nu nodig hebt én wat je in de toekomst verwacht te gebruiken. Zo voorkom je onnodige kosten en bespaar je op de lange termijn, vooral als je ook let op het energieverbruik per apparaat.

Nog meer energie besparen? ⤵️