Je mag dan wel enkele TB aan opslagruimte hebben, het zit in onze natuur: we houden alles liefst zo zuinig mogelijk. Als het in 80 kB kan waarom er dan 200 kB aan verspillen? Compressietools helpen je je databestanden compact te houden en voor die gulzige multimediabestanden zet je zogenoemde codecs in. Waarop moet je letten als je bestanden wilt comprimeren en welke hulpprogramma’s zijn zoal beschikbaar?

Tip 01: Lossy en lossless

Er zijn in feite twee manieren waarop je bestanden kunt comprimeren. Bij multimediabestanden bijvoorbeeld gaat het vaak om lossy (verliesgevende) compressie. Hierbij boet je altijd iets aan kwaliteit in en kun je de originele bestanden vanuit de gecomprimeerde versie niet meer terughalen. Met enkele bescheiden artefacten in een video, of een nauwelijks waarneembare vermindering van de geluidskwaliteit valt nog wel te leven.

Maar bij gewone databestanden, zoals documenten of uitvoerbare bestanden, gaat die vlieger niet op. De enige optie die je hier hebt is lossless (verliesloze) compressie. Anders gezegd, wanneer je het bestand uitpakt of decomprimeert moet je bit-voor-bit uitkomen bij het originele bestand, want anders krijg je te maken met datacorruptie.

©PXimport

Tip 02: Werking

Hoe kan een zip-bestand van 100 kB nou dezelfde informatie bevatten als het originele, niet-gecomprimeerde bestand van pak-hem-beet 180 kB? Het geheim zit in het ingebouwde compressiealgoritme, dat slim gebruikt maakt van redundantie oftewel ‘overtolligheid’ (afbeelding 1).

We illustreren dat met een eenvoudig voorbeeld. Zo vereist de zin “Ask not what your country can do for you; ask what you can do for your country” 79 bytes (inclusief spaties en leestekens). Nu zouden we het volgende ad hoc-woordenboek kunnen creëren:

1 ask, 2 what, 3 your, 4 country, 5 can, 6 do, 7 for, 8 you, waarna we met de volgende 'verwijscode' kunnen volstaan: 1 not 2 3 4 5 6 7 8; 1 2 8 5 6 7 3 4. Dit zijn in totaal 36 tekens inclusief spaties. Echter, dat levert slechts een niet bijster indrukwekkende winst van slechts 5 bytes op. Een compressiealgoritme werkt echter niet met woorden maar met patronen, en bovendien is het wel zo slim om gaandeweg het woordenboek aan te passen om het zuinigste resultaat te verkrijgen ('adaptief woordenboek'). Een betere combinatie blijkt dan: 1 ask_, 2 what_, 3 you, 4 r_country, 5 _can_do_for_you (iedere _ staat voor een spatie in het eindresultaat). Je krijgt dan in het kort: 1not2345;12354 wat nog slechts 14 tekens zijn: slechts 58 byte. Dat is dus een winst van 21 bytes of bijna 27% compacter.

©PXimport

Tip 03: Criteria

Uit tip 02 kun je afleiden dat het gebruikte compressie-algoritme (en het woordenboek) grotendeels mee bepalen hoe sterk een bestand zich laat comprimeren. Maar dat is niet alles: ook het datatype speelt een rol.

Probeer maar eens mediabestanden als avi, jpg of mp3 te comprimeren: dat levert doorgaans weinig op doordat ze zelf al met (lossy) compressie zijn opgebouwd (zie ook tips 08 en 09). Bepaalde documenttypes, zoals pdf en MS Office-documenten, laten zich evenmin goed comprimeren, doordat ze eveneens al compressie hebben toegepast.

Komt daarbij dat het ene algoritme bepaalde datatypes vaak heel sterk weet te comprimeren, maar bij andere types beduidend slechter scoort. Dat alles maakt de keuze van ‘de optimale compressietool’ er niet makkelijker op.

Bovendien is de behaalde compressiegraad niet alleenzaligmakend. Voor wie frequent data comprimeert en ook weer uitpakt, zal immers ook de decompressiesnelheid van belang zijn en in de praktijk blijkt de ene tool vaak veel sneller of trager dan de andere. Een blik op de testresultaten maakt dat meteen duidelijk.

©PXimport

Tip 04: Windows (zip)

In tips 05 tot 07 stellen we je een paar degelijke en gratis compressietools voor, maar wat heeft Windows zelf in huis? Spoiler: veel stelt het niet voor, maar het volstaat wellicht voor wie sporadisch bestanden wil in- of uitpakken.

Open de Verkenner en selecteer enkele bestanden en/of mappen. Klik met rechts op je selectie en kies Kopiëren naar / Gecomprimeerde (gezipte) map. Het resultaat van deze actie is een zip-bestand, met de naam van het aangeklikte item.

Om dit zip-archief weer uit te pakken hoef je er maar op te dubbelklikken, waarna je bovenaan selecteert en een doelmap opgeeft.

Dat is het. Het belangrijkste voordeel hiervan is dat je geen externe tool hoeft te downloaden of op te starten en dat elke ontvanger wel raad weet met zo’n universeel zip-bestand. Aan deze eenvoud kleeft echter ook een nadeel: je kunt nauwelijks opties instellen ter optimalisatie.

©PXimport

Tip 05: Externe tools

Voor wie zich afvraagt welke zinvolle opties een compressie- of archiveringstool zoal kan aanbieden: wat dacht je er bijvoorbeeld van om zelf de optimale compressiegraad in te stellen, het compressie-algoritme en -formaat te kiezen dat voor jouw data het snelste werkt en/of de meest compacte resultaten neerzet, je archiefbestand met een wachtwoord te vergrendelen, het archief automatisch uit te splitsen zodra een instelbare maximumgrootte is bereikt, of een zelfuitpakkend archief te creëren zodat de ontvanger niet over de bijhorende (de)compressietool hoeft de beschikken? Dergelijke opties kunnen best nuttig zijn als je regelmatig data in- en uitpakt.

Lijkt je dat inderdaad iets, dan zit er weinig anders op dan naar externe alternatieven uit te kijken. Degelijke, populaire en gratis tools, die (ook) binnen Windows functioneren, zijn Bandizip (Windows en macOS), PeaZip (Windows en Linux) en 7-Zip (Windows).

Bandizip blijkt doorgaans de snelste bij het inpakken, terwijl 7-Zip sterk presteert wat compressiegraad betreft, althans in het 7z-formaat. We bekijken deze laatste tool even van naderbij.

©PXimport

Tip 06: 7-Zip (basis)

7-Zip installeer je met een enkele muisklik, waarna je 7-Zip File Manager terugvindt in de programmalijst. Via Tools / Options / Language kun je de Nederlandse taal instellen voor de interface. En een vinkje bij Extra / Opties / 7-Zip / 7-Zip in het contextmenu integreren zorgt ervoor dat de belangrijkste commando’s voortaan ook vanuit de Verkenner beschikbaar zijn.

Start je Verkenner en rechtsklik op een bestandsselectie. Je merkt nu de optie 7-Zip op, met acties als Toevoegen aan <…>.zip en Toevoegen aan <…>.7z. Die zorgen voor een gecomprimeerd bestand, respectievelijk in zip- en 7z-formaat. Dit laatste levert weliswaar compactere archieven op, maar het inpakken duurt langer én de beoogde ontvangers moeten hiermee ook overweg kunnen.

Om een archiefbestand uit te pakken selecteer je het in de Verkenner en kies je in het contextmenu 7-Zip / Uitpakken (hier) of Uitpakken naar als je zelf het bestemmingspad wilt opgeven.

©PXimport

Tip 07: 7-Zip (extra)

Een andere optie in dit contextmenu is Toevoegen aan archief. Die voert je naar een programmavenster met allerlei aanpasbare instellingen, zoals het Archief formaat, met keuze uit onder meer 7z, tar en zip, of het gewenste Compressieniveau, met opties als Opslaan (geen compressie), Snel, Normaal en Ultra (maximale compressie).

Handig is ook nog SFX archief maken, beschikbaar bij 7z: de tool creëert dan een zelfuitpakkend exe-archief. Kies je 7z of zip dan kun je je archiefbestand met een wachtwoord vergrendelen. Een groot archiefbestand opsplitsen in deelbestanden kan via de optie Opsplitsen in volumes.

Andere instellingen, zoals Compressiemethode en Woordenboekgrootte zijn eveneens beschikbaar, maar die zijn behoorlijk geavanceerd en laten we in onze introductie buiten beschouwing. Het staat je natuurlijk vrij hiermee zelf te experimenteren.

©PXimport

Tip 08: Codecs

We zeiden het al: mediabestanden laten zich doorgaans lastig comprimeren doordat de meeste al gecomprimeerd zijn. Immers, zonder compressie zou je met reuzengrote bestanden opgescheept zitten en dat is niet handig voor opslag en zeker niet voor streaming. Deze ‘interne’ compressie gebeurt met behulp van zogenoemde codecs, wat staat voor compressie-decompressie (of ook: codering-decodering).

Populaire verliesgevende audiocodecs zijn onder meer mp3, wma, ogg en aac. Er zijn echter ook verliesloze codecs, zoals alac, ape en flac en er zijn zelfs ‘codecs’ die helemaal niet comprimeren, zoals pcm in wav-bestanden.

Bij videobestanden tref je gelijksoortige technieken aan. Een uitgebreid overzicht van zowel verliesgevende als verliesloze codes vind je bijvoorbeeld hier.

Codecs zijn dus handig, maar je mediaspeler moet er wel mee overweg kunnen. Een veelzijdige speler is de gratis VLC media player die standaard en hele reeks codecs aan boord heeft, veel meer dan bijvoorbeeld Windows Media Player.

Wil je weten met welke codecs een mediabestand precies is opgebouwd, download dan MediaInfo. Na de uitvoering plaats je bij voorkeur een vinkje bij Shell-extensie […], waarna de optie MediaInfo beschikbaar komt wanneer je een mediabestand met rechts aanklikt in de Verkenner. Je krijgt nu detailinformatie over de gebruikte codecs te zien.

Tip 09: Psycho-akoestiek

Het gaat hier meestal om verliesgevende compressie, wat inhoudt dat er informatie wordt weggelaten, met een zeker kwaliteitsverlies tot gevolg. Om dat zo weinig mogelijk opvallend te maken laten codecs meestal de frequenties weg die het menselijke oor toch niet kan opvangen. Psycho-akoestiek heet dat, en

vind je een audiotest die dat mooi illustreert, met geluid tussen 20 Hz en 20 KHz. Daarbij komt nog dat geluiden met hoge frequenties, vanaf circa 15 KHz, vaak moeilijk te horen zijn indien vergezeld van luidere geluiden met een lagere frequentie. In dit geval passen codecs vaak ‘maskering’ toe en laten ze het geluid met de hoge frequenties weg.

Kijk – en luister – zeker ook even hier. Deze pagina bevat de testresultaten van een studie met onder andere een audiosample van Suzanne Vega’s ‘Tom’s Diner’ (example 8). Dit bevat de geluiden die door een mp3-bestand op 128 kbps werden weggefilterd uit het ongecomprimeerde origineel (example 6).

©PXimport

Tip 10: HandBrake

Zoals gezegd moet je mediaspeler met de codecs van je mediabestanden overweg kunnen. Soms kan een firmware-update helpen, soms brengt een extra ‘codecpack’ soelaas, zoals het pack K-Lite.

Brengt dat allemaal niets op dan zit er weinig anders op dan te transcoderen. Anders gezegd: andere codecs gebruiken en/of omzetten naar een ander formaat, met een andere bestandsextensie.

Een van de betere – maar helaas niet de snelste – gratis videotranscoders is HandBrake (64 bit Windows, macOS en Linux).

Bij het opstarten kies je voor een Folder of een enkele File. Er zijn talrijke ‘presets’ beschikbaar, maar alle parameters zelf instellen kan ook. Op het tabblad Summary stel je het Format (MKV of MP4) in, waarna je op het tabblad Video en Audio de codecs aanduidt. Er kunnen nu extra opties opduiken als Framerate( FPS), Quality en Avg bitrate. Houd de muisaanwijzer boven een optie voor meer feedback. Met Preview / Live Preview bekijk je het voorlopige resultaat van de transcodering. Ten slotte leg je via Browse het doelpad vast en start je de effectieve transcodering met Start Encode.

©PXimport

Tip 11: VSDC

Naast videotranscoders zijn er natuurlijk ook audiotranscoders. Een van de betere gratis tools is VSDC Free Audio Converter (let er wel op geen ongewenste extra’s mee te laten installeren).

Haal alle gewenste audiobestanden op, leg het doelpad vast en geef het beoogde audioformaat aan: aac, aiff, amr, au, m4a, mp3, ogg, wma of wav. Er komen nu diverse profielen (‘presets’) beschikbaar met kwaliteitsaanduidingen als Highest, Normal en Least. Maar je kunt ook eigen profielen toevoegen via Edit profiles en daar allerlei opties finetunen, zoals Audio bitrate, Frequency en Channels.

Met de knop Convert files start je de transcodering.

©PXimport

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we daarom binnen een bepaald thema naar zulke deals. Vandaag richten we onze blik op laptops met een vingerafdruklezer: dé manier om snel én veilig in te loggen.

Microsoft Surface Laptop Go 3

Wie veel onderweg is of graag flexibel werkt, heeft baat bij een lichte en compacte laptop. De Surface Laptop Go 3 past perfect in dat plaatje. Met zijn gewicht van net iets meer dan een kilo stop je 'm moeiteloos in je tas en neem je 'm overal mee naartoe. Het 12,4 inch touchscreen maakt navigeren prettig en intuïtief, terwijl de krachtige Intel Core i5-processor samen met 16 GB RAM zorgt voor vloeiende prestaties. Of je nu documenten bewerkt, presentaties voorbereidt of even een serie kijkt: deze laptop draait er zijn hand niet voor om. Dankzij de vingerafdruklezer op de aan-uitknop hoef je geen wachtwoorden meer te onthouden: één aanraking volstaat. De batterij houdt het makkelijk een dag vol, zodat je niet steeds naar een stopcontact hoeft te zoeken.

Toepassingen: studie, lichte kantoorwerkzaamheden, streaming
Bijzonderheden: compact formaat, touchscreen, snelle vingerafdruklogin

Apple MacBook Air (2025, 15 inch)

Werk je graag met Apple-producten en zoek je een laptop die snel, stil en betrouwbaar is? Dan is deze MacBook Air met M4-chip een uitstekende keuze. Deze uitvoering combineert een fraai design met stevige prestaties. Het 15,3-inch Liquid Retina-display zorgt voor een helder en kleurecht beeld, wat prettig is voor wie veel met beeldmateriaal werkt. Touch ID is subtiel in het toetsenbord verwerkt, waardoor je zonder extra handelingen je laptop ontgrendelt. De combinatie van 16 GB werkgeheugen en 512 GB opslag maakt dat je met gemak meerdere programma's tegelijk draait. Dankzij de energiezuinige chip hoef je je bovendien niet snel zorgen te maken over een lege accu – opladen kan gewoon wachten tot je thuis bent.

Toepassingen: fotobewerking, multimedia, productiviteit
Bijzonderheden: strak design, lange batterijduur, naadloze Apple-integratie

Lenovo ThinkPad L16 Gen 1

Heb je een betrouwbare werklaptop nodig die tegen een stootje kan? De ThinkPad L16 Gen 1 is speciaal ontwikkeld voor veeleisende gebruikers die veel onderweg zijn of in dynamische omgevingen werken. De robuuste behuizing voldoet aan militaire duurzaamheidseisen, waardoor je je geen zorgen hoeft te maken over waterschade of een val van je bureau. Het 16-inch scherm met matte afwerking voorkomt reflecties, zodat je ook bij fel licht gewoon door kunt werken. Dankzij 16 GB RAM (uitbreidbaar tot 64 GB) en een snelle SSD kun je zonder haperingen multitasken. Inloggen gaat veilig en snel via de vingerafdrukscanner. Bovendien is deze ThinkPad uitgerust met allerlei aansluitingen, van usb-c tot HDMI, zodat je nooit misgrijpt.

Toepassingen: zakelijk gebruik, multitasking, werken onderweg
Bijzonderheden: uitbreidbaar geheugen, mat scherm, stevige behuizing

Samsung Galaxy Book4 NP750XGJ-KS1N

Met de Samsung Galaxy Book4 haal je een allround laptop in huis die zowel geschikt is voor werk als voor ontspanning. Het grote 15,6 inch Full HD-scherm met IPS-technologie zorgt voor een prettig beeld met natuurgetrouwe kleuren. Handig als je vaak documenten leest, foto's bewerkt of simpelweg geniet van een goede film. De vingerafdrukscanner zit handig boven het toetsenbord, zodat je vlot aan de slag kunt. Binnenin draait alles op een krachtige Intel Core i7-processor en 16 GB RAM, ruim voldoende voor multitasking. Ook fijn: de laptop voelt stevig aan dankzij de aluminium behuizing, maar blijft toch goed draagbaar.

Toepassingen: studie, entertainment, foto- en tekstbewerking
Bijzonderheden: anti-reflectiescherm, ruime opslag, aluminium behuizing

Acer Swift Go 14 OLED

Ben je op zoek naar een laptop met een hoogwaardig scherm en vlotte prestaties? De Acer Swift Go 14 OLED combineert het beste van twee werelden. Met een 2,8K OLED-scherm zie je haarscherpe details en levendige kleuren. Het compacte 14-inch formaat en het lage gewicht van slechts 1,3 kilo maken deze laptop erg geschikt om mee te nemen. De AMD Ryzen 5-processor en 16 GB werkgeheugen zorgen ervoor dat je probleemloos meerdere apps naast elkaar kunt draaien. Dit maakt de Swift Go een prettige metgezel voor onderweg en thuis.

Toepassingen: creatieve projecten, onderweg werken, films kijken
Bijzonderheden: OLED-display, lichtgewicht, hoogwaardige kleurweergave

Wie zijn airfryer vaak gebruikt, komt het vroeg of laat tegen: hij verspreidt een vreemd geurtje. Zelfs als je de mand en bak na elke sessie schoonmaakt, kan hij gaan stinken. Maar geen nood, met onze tips maak je een einde aan de onprettige luchtjes.

Lees ook: Review Ninja Foodi Dual Zone-airfryer – Toegankelijke alleskunner

Hoe ontstaat een nare geur in de airfryer?

Een veelvoorkomende oorzaak van luchtjes is opgehoopt vet of achtergebleven voedselresten. Tijdens het bakken vallen er regelmatig kruimels, vet uit vlees of snacks of stukjes voedsel op de bodem van het apparaat, waar ze bij volgende sessies kunnen verbranden. Die deeltjes worden heet, waardoor je ze ruikt. Ze kunnen ook rookontwikkeling veroorzaken.

Ook als je sterk ruikende etenswaren bereidt, zoals vis of broccoli, ruik je dit tijdens het bakken en vaak ook de keer erna, als je je airfryer opwarmt.

Ook is het verwarmingselement gevoelig voor vervuiling. Als vet tijdens het bakken opspat en zich hecht aan het element, zal dit bij volgende keren verbranden, wat opnieuw geur- en rookoverlast veroorzaakt. Het element zit doorgaans boven in je apparaat, of achter de mand, waardoor je er eigenlijk niet goed bij kunt om even met een natte doek af te nemen.

Schoonmaken: de eerste stap naar een frisse airfryer

Reiniging van losse onderdelen

Begin bij de lade en het mandje van de airfryer. Laat deze componenten 15 tot 30 minuten weken in warm water met afwasmiddel. Gebruik daarna een zachte borstel of spons om achtergebleven vet en vuil te verwijderen. Als je een schuurspons gebruikt, kies dan de zachte kant.

Voor hardnekkige vervuiling is baking soda een probate oplossing. Strooi het poeder op aangekoekte delen en schenk er een zure vloeistof over, zoals azijn. Het gaat dan bruisen. Laat even inwerken en neem af met een zachte doek.

©ID.nl

Reiniging van het verwarmingselement

Het verwarmingselement wordt vaak vergeten, terwijl dit juist de plek is waar hardnekkig aangekoekt vet gaat stinken. Zet de airfryer uit, haal de stekker uit het stopcontact en kantel het apparaat voorzichtig zodat het element goed bereikbaar is. Gebruik een zachte doek of borstel, eventueel met een milde ontvetter, om vetresten voorzichtig te verwijderen. Let erop dat je geen agressieve schoonmaakmiddelen of harde schuurmaterialen gebruikt – die kunnen het element beschadigen. Klaar? Gebruik dan een vochtige doek om eventuele resten van het schoonmaakmiddel weg te vegen.

Neutraliseren van geuren

Is je airfryer nog redelijk schoon of nieuw, dan kun je hem opfrissen met een simpele truc. Leg enkele plakjes citroen in een ovenschaaltje met water, zet dit in de airfryer en laat het apparaat circa tien minuten draaien op 180 graden. De stoom neutraliseert geurtjes en maakt het vet alvast wat los, zonder dat je hoeft te schrobben.

Een alternatief is het gebruik van azijn. Vul een hittebestendig schaaltje met een scheut witte azijn, plaats dit in de airfryer en laat het apparaat vijf minuten verwarmen op circa 160 graden. De dampen nemen geurtjes op – helemaal natuurlijk.

Voorkomen is beter dan genezen

Het structureel schoonhouden van de airfryer voorkomt dat geuren zich überhaupt kunnen ontwikkelen. Een van de handige manieren om geurtjes te voorkomen is om speciaal voor de airfryer ontwikkeld bakpapier te gebruiken, of herbruikbare siliconen vormen.

Maak er dus een gewoonte van om je airfryer na elk gebruik even schoon te maken. Ook als alles er schoon uitziet, blijven er vaak toch vetresten achter. Laat de bak en mand afkoelen en was ze daarna af – of zet ze in de vaatwasser, als dat kan. Neem tot slot het binnenwerk af met een vochtige doek.

©Hazal

Ideale aanpak

Een schone airfryer ruikt niet alleen frisser, maar werkt ook beter. Door regelmatig schoon te maken, af en toe citroen of azijn te gebruiken en ook het verwarmingselement niet over te slaan, voorkom je dat het apparaat gaat stinken.