Windows biedt talrijke functies en instellingen. Zoveel zelfs, dat je er wellicht een aantal over het hoofd hebt gezien. We stellen je hier een reeks handige en ietwat geavanceerdere mogelijkheden voor. Deze zijn allemaal toegankelijk zijn via de instellingen, in zowel Windows Home als Pro.

In eerdere Windows-versies stelde je het systeem voornamelijk in via het configuratiescherm of, voor complexe aanpassingen, via het Windows Register (Windows-toets+R en voer regedit uit). Via het startmenu kom je nog steeds in het Configuratiescherm, maar met elke nieuwe Windows-versie verhuizen meer instellingen naar de rubriek Instellingen. Deze kun je openen met een rechtermuisklik op de Windows-startknop of met Windows-toets+I.

Dit artikel richt zich volledig op de rubriek Instellingen, voornamelijk binnen Windows 11 (Home en Pro), al zijn veel functies ook beschikbaar in Windows 10, eventueel via andere menuopties. We maken hier een eigen selectie van de interessantste en tegelijk geavanceerdere instellingen. We hebben deze gegroepeerd in tien thema’s die grotendeels de instellingenstructuur weerspiegelen. Zo’n indeling lijkt ons handig maar, toegegeven, is tegelijk ietwat kunstmatig, omdat sommige functies in meerdere thema’s kunnen thuishoren.

Systeem

De meeste beeldschermen bieden diverse beeldverversingsfrequenties die tonen hoe vaak het beeld per seconde wordt ververst. Een hogere frequentie maakt het beeld vloeiender, wat fijn is bij het kijken van video’s of tijdens het gamen. Voor computeractiviteiten zoals browsen, foto’s bekijken of tekstverwerking, is een hogere frequentie minder voordelig. Houd er rekening mee dat een hogere frequentie iets meer energie verbruikt en je grafische hardware wat meer belast.

Je kunt je frequentieopties bekijken door naar Systeem / Beeldscherm te gaan, te kiezen voor Geavanceerd beeldscherm en Een vernieuwingsfrequentie kiezen te selecteren. Hier vind je mogelijk ook de optie Dynamisch, waarbij Windows zelf de frequentie bepaalt afhankelijk van je activiteiten.

Wat energie betreft, stel je een optimaal energiebeheerschema in via Systeem / Aan/uit, waar je bij Energiemodus kunt kiezen uit Beste prestaties, Gebalanceerd of Besteenergie-efficiëntie. Voor het instellen van een eigen energiebeheerschema moet je nog wel aankloppen bij het Configuratiescherm, waar je kiest voor Hardware engeluiden / Energiebeheer en bij je voorkeursschema klikt op De schema-instellingenwijzigen. Deze optie laten we hier verder onbesproken.

Apparaten

Wil je je mobiele telefoon vanaf je pc bedienen, bijvoorbeeld voor WhatsApp-berichten of het maken van schermafbeeldingen, navigeer dan naar Bluetooth en Apparaten / Mobiele apparaten. Activeer Deze pc toegang geven tot uw mobiele apparaten en Telefoonkoppeling, klik op Apparaten beheren en Apparaat toevoegen en volg de instructies. Als je telefoon gekoppeld is, zorg dan dat deze is ingeschakeld in het venster Mobiele apparaten beheren. Activeer Als verbonden camera gebruiken om je telefoon als pc-webcam te gebruiken. Open Telefoonkoppeling in het venster Mobiele apparaten om je telefoon vanuit Windows te besturen en klik linksboven op de miniatuur voor een live weergave van je telefoonscherm.

Voor het optimaliseren van je webcambeeld ga je naar Bluetooth en apparaten /Camera’s. Selecteer je webcam en als het goed is, kun je hier instellingen als Helderheid, Contrast, Scherpte, Verzadiging en Video-rotatie aanpassen. Je telefoon, indien gekoppeld en correct ingesteld, verschijnt hier eveneens.

Netwerk en internet

Wanneer je in Windows via een applicatie een webadres intikt, zoekt de DNS-server (Domain Name System) van je internetprovider normaal gesproken het bijbehorende ip-adres op. Dit proces is niet versleuteld, waardoor de beheerder van die server kan zien welke websites je bezoekt. Je kunt ervoor kiezen dit versleuteld te laten verlopen via een DNS-server die DNS over HTTPS (DoH) ondersteunt.

Ga hiervoor naar Netwerk en internet en kies Ethernet of Wi-Fi / Hardware-eigenschappen. Klik op Bewerken bij DNS-server toewijzing, selecteer Handmatig en activeer IPv4. Bij Voorkeurs-DNS voer je het adres van een DoH-server in, zoals 1.1.1.1 van Cloudflare of 9.9.9.9 van Quad9. Stel DNS via HTTPS in op Aan(handmatige sjabloon) en voer https://cloudflare-dns.com/dns-query of https://dns.quad9.net/dns-query in als sjabloon voor DNS via HTTPS. Bij Alternatieve DNS doe je hetzelfde, alleen gebruik je 1.1.0.1 van Cloudflare of 149.112.112.112 van Quad9. Test of je verbinding hebt met een DoH-server van Cloudflare via https://one.one.one.one/help(afbeelding 4). Je instellingen hebben invloed op alle netwerkactiviteiten op je pc, tenzij in je webbrowser een andere DNS- of DoH-server is ingesteld.

Personalisatie

Via thema’s kun je Windows snel voorzien van een combinatie van achtergronden, geluiden en kleuren. Selecteer een thema via Persoonlijke instellingen / Thema’s en klik op Bladeren door thema’s voor meer opties online. Je kunt ook een thema aanpassen door Aangepast thema gebruiken te kiezen en Achtergrond, Kleur, Geluiden en/of Muiscursor te wijzigen. Als alles naar wens is, klik je in het venster Thema’s op Opslaan en geef je je thema een naam. Om het toe te passen, klik je op de miniatuur. Om het thema te delen, klik je met rechts op de miniatuur en kies je Thema voordelen opslaan. Met een dubbelklik op het bestand deskthemepack installeer je het thema op een andere pc.

Daarnaast kun je zelf lettertypes toevoegen aan je systeem, zodat je deze automatisch ook vindt in applicaties als Word. Op www.dafont.com vind je bijvoorbeeld een indrukwekkende, doorzoekbare collectie lettertypes. Download een zip-bestand, pak het uit, ga naar Persoonlijke instellingen / Lettertypen en versleep het lettertypebestand (otf of ttf) naar het deelvenster.

Heb je een Mac, lees dan: Personaliseer je Mac: handige tips voor het Dock en de menubalk

Apps en features

Wanneer een bestandstype zoals jpg of pdf niet meer opent in je vertrouwde applicatie, omdat een andere toepassing de bestandsextensie heeft gekaapt, kun je dit als volgt corrigeren. Ga naar Apps en selecteer Standaard-apps. Typ de betreffende bestandsextensie in; de huidig gekoppelde applicatie verschijnt eronder. Klik hierop om een alternatief te kiezen in een pop-upvenster en bevestig met Standaardlocatieinstellen. Als het gewenste alternatief er niet tussen staat, scrol dan naar beneden, kies Een app op uw pc kiezen en verwijs naar een geschikte toepassing.

Om een andere standaardbrowser in te stellen, typ je de naam van de browser, zoals Brave, bij Apps zoeken en klik je hierop. Bevestig met Standaard instellen. Deze browser eigent dan de benodigde bestandsextensies toe, zoals htm(l), shtml en pdf, tenzij je deze afzonderlijk aanpast.

Windows bevat optionele onderdelen waarvan slechts enkele standaard zijn ingeschakeld. Je kunt deze vinden via Systeem / Optionele onderdelen. Klik op Functies weergeven voor een lijst van nog niet geïnstalleerde onderdelen. Je vindt hier diverse aanvullende lettertypen voor vreemde talen en uiteenlopende software zoals OpenSSH-server, XPSViewer en Windows Faxen en scannen (een handige interface voor je scanner of AIO-printer).

Accounts

Microsoft stimuleert het gebruik van een Microsoft-account bij de installatie van Windows. Wil je later, bijvoorbeeld om privacyredenen, overstappen naar een lokaal account, dan zijn er eigenlijk twee mogelijkheden.

Ben je al langer met je Microsoft-account aangemeld en wil je je persoonlijke bestanden en instellingen behouden, maar dan zonder de integratie van Microsoft-clouddiensten, zoals OneDrive of automatische apparaatsynchronisatie? Ga dan naar Accounts / Uw info. Klik daar op Inplaats daarvan aanmelden met een lokaal account en volg de instructies.

Heb je liever een compleet nieuw gebruikersprofiel? Ga dan naar Accounts en selecteer Andere gebruikers. Klik op Account toevoegen. In het nieuwe venster klik je op Ik beschik niet over de aanmeldgegevens van deze persoon en daarna op Gebruiker zonder Microsoft-account toevoegen. Vul een accountnaam en tweemaal een wachtwoord in, en beantwoord drie beveiligingsvragen. Bevestig met Volgende. Klik op het nieuw toegevoegde account en kies Accounttype wijzigen. Uit veiligheidsoogpunt is het raadzaam om het account waarmee je je gewoonlijk aanmeldt, in te stellen als Standaardgebruiker en niet als administrator.

Zoekfunctie

Windows beschikt over een zoekfunctie die werkt met indexering, een methode waarbij een database wordt aangemaakt met informatie over mappen en bestanden, waardoor het zoeken sneller verloopt. Standaard zoekt Windows alleen in je documenten, afbeeldingen, muziekmappen en op je bureaublad. Je kunt het zoekgebied uitbreiden naar je hele pc via Privacy en beveiliging / Zoeken in Windows, waar je Uitgebreid kiest bij Mijn bestanden zoeken. Hieronder zie je de mappen die standaard zijn uitgesloten van zoekoperaties.

Klik op Een uitgesloten map toevoegen voor extra uitzonderingen. Activeer bovenaan Energie-instellingen respecteren bij het indexeren om de batterij te sparen. Scrol naar Geavanceerde indexeringsopties, waar je ziet hoeveel items al zijn geïndexeerd. Klik op Wijzigen en vink de (sub)mappen aan die je wilt laten indexeren en bevestig met OK. Klik daarna op Geavanceerd en specificeer op het tabblad Bestandstypen welke bestandsextensies geïndexeerd moeten worden en of dit alleen voor bestandseigenschappen moet gelden of ook voor de bestandsinhoud, voor zover leesbaar. Onderaan kun je ook eigen bestandsextensies toevoegen, zoals php of py, handig als je vaak met scripts werkt.

Updates

Dankzij een ingebouwde updatefunctie blijft Windows altijd actueel. Via WindowsUpdate kun je het updateproces aanpassen. Je kunt updates tijdelijk onderbreken door bijvoorbeeld Een week pauzeren te kiezen, wat handig is als je niet gestoord wilt worden door updates tijdens belangrijk werk.

Ook kun je bij Geavanceerde opties /Gebruikstijden aangeven dat je apparaat gedurende een instelbaar aantal uren (tot maximaal achttien uur) niet mag herstarten voor updates. Hier stel je ook in of je updates voor andere Microsoft-producten wilt ontvangen. Bij Extra opties kun je op Optioneleupdates klikken voor (stuurprogramma-)updates die Windows standaard niet installeert, maar die je mogelijk nodig hebt. In Geschiedenis van Updates vind je onderaan de optie Installatie van updates ongedaan maken, waar je een lijst krijgt van updates die je kunt verwijderen als ze problemen veroorzaken.

Herstel

Als je Windows-systeem ernstig is ontregeld, biedt Systeem / Systeemherstel verschillende herstelopties. Onder Problemen oplossen zonder uw pc opnieuw in testellen / Andere probleemoplossers kun je probleemoplossers starten voor issues met onder meer audio, printers en netwerkverbindingen.

Bij ernstigere problemen ga je naar Herstelopties / Geavanceerde opstartopties. Sluit alle applicaties en klik twee keer op Nu opnieuw opstarten. Na een herstart selecteer je Problemen oplossen / Geavanceerde opties, voor een WinRE-scherm met diverse opties. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor Opstartherstel waarbij Windows probeert het opstartproces automatisch te herstellen. Of je gaat voor Opstartinstellingen om Windows in de veilige modus te starten voor bijvoorbeeld het verwijderen van problematische drivers. Andere opties zijn Opdrachtprompt, Updates verwijderen, Systeemherstel (teruggaan naar een eerder herstelpunt) en Instellingen voor UEFI-firmware (voor het set-upvenster van je UEFI/BIOS).

Bij Herstelopties vind je ook de optie Deze pc opnieuw instellen, waarbij je Windows opnieuw kunt installeren met of zonder behoud van je persoonlijke bestanden, apps en instellingen.

Beveiliging

In de afgelopen jaren heeft Microsoft de beveiliging van Windows aanzienlijk versterkt. Dat is zichtbaar in de vele geavanceerde veiligheidsopties. We lichten er enkele toe.

Ga naar Privacy en beveiliging en open Windows-beveiliging. Selecteer Virus- enbedreigingsbeveiliging en klik op Bescherming tegen ransomware beheren. Als je Controlled folder access activeert, beschermt Windows belangrijke data tegen ongeautoriseerde wijzigingen. Via Beschermde mappen kun je zelf kiezen welke gegevens je wilt beveiligen en met Een app toestaan via Controlled Folder Access / Eentoegestane app toevoegen kun je specifieke apps alsnog toegang geven tot deze data.

Als je wel vaker onbekende sites bezoekt en software downloadt, open dan de rubriek App- en browserbeheer en schakel Beveiliging op basis van reputatie in (zeker wanneer je ook browser Edge gebruikt). Via Instellingenvoor beveiliging op basis van reputatie kun je eventueel aanpassingen uitvoeren. Bekijk gerust ook de opties Smart App Control en Exploit Protection, maar over het algemeen zijn de standaardinstellingen prima. Onder Apparaatbeveiliging / Kernisolatie kun je Geheugenintegriteit inschakelen voor extra bescherming, maar we hebben al ondervonden dat dit problemen kan veroorzaken met sommige apps, zoals bij virtualisatie.

Tot slot, onder Systeem / Voor ontwikkelaars kun je Ontwikkelaarsmodus inschakelen. Daarmee wordt het mogelijk apps buiten de Microsoft Store te installeren en te gebruiken (sideloaden). Realiseer je wel dat dit mogelijk net iets minder veilig is.

Amazon introduceerde kortgeleden een nieuwe generatie slimme speakers, waaronder de hier besproken Echo Dot Max. Volgens de fabrikant levert deze bescheiden luidspreker een verbeterde audiokwaliteit, terwijl de microfoon naar verluidt nauwkeuriger spraakopdrachten verwerkt. Met een adviesprijs van 109,99 euro is het ook nog eens een van de goedkopere smartspeakers in de markt. Hoog tijd voor een review!

Vergeleken met de voorgaande Echo Dot-speaker uit 2022 is het design ietwat op de schop gegaan. De behuizing oogt weliswaar nog altijd als een bolletje met als verschil dat er aan de voorzijde een stukje is 'afgesneden'. Je treft hier twee volumetoetsen en een aan-uitknop voor de microfoon. Rondom dit bedieningspaneel bevindt zich een blauwgekleurde ledring. Verder zit er aan de achterzijde een ingang voor de bijgesloten voedingsadapter.

©Maikel Dijkhuizen

Lichtgewicht wifi-speaker zonder accu

De bolvormige behuizing heeft een diameter van amper elf centimeter. Ondanks deze geringe afmetingen leent de wifi-speaker zich voornamelijk voor binnengebruik. Dit nieuwe model heeft namelijk, net zoals bij eerdere generaties het geval was, weer geen accu. Een gemiste kans, want de compacte constructie van 505 gram is in principe handzaam genoeg om ook als mobiele bluetooth-speaker te dienen.

De door ons geteste paarse uitvoering heeft naar onze smaak een nogal kitscherige uitstraling. Gelukkig is de Amazon Echo Dot Max er ook in een wit en grijs jasje. Die zien er al heel wat chiquer uit en zullen in jouw woonkamer niet misstaan. Het grootste deel van de kunststof behuizing is voorzien van een laagje stof. Dit materiaal voelt niet zo stevig aan zoals we bij veel bluetooth-speakers van onder andere JBL tegenkomen. Nou is dat niet zo'n probleem, want ten opzichte van weerbestendige speakers heeft dit exemplaar natuurlijk minder te lijden.

©Maikel Dijkhuizen

Verbinden en luisteren

De configuratie en bediening van het apparaat gebeurt via de Amazon Alexa-app op een smartphone. Dat gaat erg vlot. Na verbinding met wifi downloadt de Echo Dot Max eerst een firmwareupdate. In de behuizing zit trouwens een rappe wifi6E-adapter, waardoor het apparaat overweg kan met de snelste draadloze netwerken. Al met al duurt de configuratie slechts enkele minuten.

Je koppelt Spotify of een andere muziekdienst eenvoudig aan je Amazon-account. Zeg vervolgens hardop waarnaar je wilt luisteren. Met een spraakopdracht als “Alexa, speel Coldplay” hoor je binnen enkele ogenblikken de bijbehorende deuntjes. Gebruik je stem ook om bijvoorbeeld een liedje te skippen of het volume te wijzigen. De microfoon is zéér gevoelig. Zelfs zacht uitgesproken (fluister)opdrachten op enkele meters afstand verwerkt de speaker zonder morren.

Lees ook: Van mobiel naar desktop: waarom je Spotify op je pc moet proberen

De behuizing is weliswaar compact, maar toch slaagde Amazon erin om een tweeter en woofer te integreren. Kijken we binnen dezelfde prijscategorie naar de enigszins vergelijkbare Apple HomePod Mini, dan biedt dit nieuwe model van Amazon dus een extra audiodriver. Voor zo'n kleine speaker in deze prijsklasse hoef je uiteraard geen wonderen te verwachten, maar voor het opzetten van een achtergrondmuziekje voldoet dit product prima. Met name de hoge tonen klinken erg helder. Als we geconcentreerd luisteren, horen we ook een beetje bas. Deze lage tonen zijn ietwat ondervertegenwoordigd. Verder gaat het geluid op een hoog volume galmen en vervormen.

©Maikel Dijkhuizen

Smartspeaker met Alexa

Lange tijd legde Alexa van Amazon het af tegen de spraakassistenten van Google en Apple, maar sinds 2024 verstaat Alexa eindelijk ook Nederlands. Daarmee is de Echo Dot Max een serieus alternatief voor smartspeakers van de eerdergenoemde merken. Je kunt in de Alexa-app onder andere een wekker, timer, herinnering, agenda-afspraak en boodschappenlijst instellen.

De behuizing heeft een temperatuursensor, zodat je naar de kamertemperatuur kunt vragen. Je kunt ook allerlei andere verzoeken doen. Vraag bijvoorbeeld naar de weersverwachting of naar de leeftijd van een BN'er. Helaas gaat niet iedere stemopdracht even vlekkeloos. Zo weigert ons testmodel om een overzicht van het laatste nieuws af te spelen.

Een nuttige optie is dat je in huis andere smarthome-apparaten met Alexa-ondersteuning kunt bedienen, zoals slimme lampen, stekkers en thermostaten. Dat werkt eveneens via spraakopdrachten. Misschien komt de geïntegreerde aanwezigheidssensor goed van pas, zodat de smartspeaker geschikte apparaten zelfstandig kan in- en uitschakelen.

Amazon Echo Dot Max kopen?

Zoek je een slimme luidspreker met een redelijke audiokwaliteit voor het luisteren van achtergrondmuziek? Dan is de Amazon Echo Dot Max een interessante kandidaat. Dankzij een zeer gevoelige microfoon laat je allerlei stemopdrachten op deze smartspeaker los. Meestal verwerkt de Echo Dot Max probleemloos deze commando's, al gaat er soms ook weleens iets fout.

Heb je een pc met weinig opslagruimte dan loont het wellicht om in Windows 11 de bestandscompressie in te schakelen. Dan hebben we het niet over zip-archieven, maar de NTFS-compressie waarmee je bestanden, mappen en zelfs volledige schijven kunt verkleinen.

Eerst een waarschuwing

Dankzij compressie is het mogelijk om meer data op te slaan op dezelfde ruimte. In Windows 11 kun je NTFS (New Technology File System) aanspreken. Het nadeel van deze methode is dat het extra rekenkracht vraagt iedere keer dat je zo'n gecomprimeerd bestand opent. Hetzelfde gebeurt wanneer je na de bewerking het bestand sluit en er recompressie wordt toegepast. Gebruik deze methode dus voor data die je lange tijd niet gebruikt en waar extra laadtijd nauwelijks hinderlijk is.

Je kunt op deze manier ook een volledige schijf comprimeren, maar we raden af om dit met de opstartschijf te doen. Gebruik deze functie niet op usb-sticks en alleen op snelle schijven zoals ssd's. Het prestatieverlies zou teveel doorwegen. Bij jpg-afbeeldingen of mp3- of mp4-mediabestanden is de winst verwaarloosbaar.

Map comprimeren

Open Windows Verkenner en navigeer naar de map waarvan je de inhoud wilt verkleinen. Klik met de rechtermuisknop op de map en in het snelmenu selecteer je Eigenschappen. Open het tabblad Algemeen en klik op Geavanceerd. Bij de Geavanceerde kenmerken zie je onderaan Compressie en versleutelingskenmerken. Plaats een vinkje bij Inhoud comprimeren om schijfruimte vrij te maken. Klik op OK en klik daarna op Toepassen.

Selecteer indien nodig de optie Wijzigingen toepassen op deze map, submappen en bestanden en klik op de OK-knop. Net zoals voorheen kun je zo'n map openen en de bestanden bekijken in Verkenner. Om de volledige map te decomprimeren, open je opnieuw de Eigenschappen en volg je de beschreven stappen.

Station comprimeren

Het is mogelijk om een volledige schijf te comprimeren. Open Windows Verkenner en klik op Deze pc in het linkerdeelvenster. Klik met de rechtermuisknop op de opslagschijf die je wilt comprimeren. Selecteer onder het gedeelte Apparaten en stations de optie Eigenschappen. Daarna kun je opnieuw de optie aanvinken: Dit station comprimeren om schijfruimte te besparen.