ID.nl logo
Makkelijk switchen tussen AI-taalmodellen? Maak kennis met Jan
© ProGeraldo - stock.adobe.com
Huis

Makkelijk switchen tussen AI-taalmodellen? Maak kennis met Jan

OpenAI heeft het met ChatGPT het concept van een AI-chatbot populair gemaakt. Ook andere bedrijven bieden soortgelijke diensten aan. Daarnaast zijn er grote taalmodellen beschikbaar waarmee je zelf een chatbot kunt maken die op je eigen computer draait. Met Jan krijg je toegang tot al deze taalmodellen vanuit één interface.

Na het lezen van dit artikel weet je hoe je met Jan meerdere taalmodellen op je pc kunt beheren en hoe je ermee kunt werken:

  • Installeer Jan
  • Download de gewenste taalmodellen
  • Ga ermee aan de slag:
    • Vat pdf-documenten samen
    • Laat beschrijven wat er op een afbeelding te zien is
    • Laat je helpen bij programmeertaken

Ook bij een lokaal taalmodel is je prompt van belang: Prompt engineering: zo maak je precies het beeld dat je voor ogen hebt

Een groot taalmodel (Large Language Model of LLM) is een neuraal netwerk met miljarden parameters dat teksten kan genereren. Dit type algoritme kreeg brede bekendheid toen OpenAI in november 2022 de dienst ChatGPT lanceerde. Via deze webinterface kun je eenvoudig chatten met het taalmodel, en de antwoorden lijken vaak alsof ze van een mens komen.

Ook de concurrentie is niet stil blijven staan. Zo biedt het Franse bedrijf Mistral AI een online chatbot op basis van een eigen groot taalmodel. Daarnaast stellen bedrijven als Groq je in staat om allerlei grote taalmodellen in de cloud te draaien. Meta, het moederbedrijf van Facebook, bracht bovendien zijn groot taalmodel Llama uit in kleinere versies, die je zelfs op je eigen computer kunt draaien. Dat werd al snel gevolgd door een reeks andere grote en kleine taalmodellen van diverse bedrijven en onderzoeksinstellingen.

Het kan lastig zijn om al deze modellen uit te proberen: je moet dan allerlei verschillende webinterfaces gebruiken of van diverse locaties modellen downloaden. Jan biedt hiervoor een oplossing: je installeert deze opensourcesoftware op je eigen computer. Daarna verbind je via een API (Application Programming Interface) met een groot taalmodel in de cloud of download je een taalmodel van bijvoorbeeld Meta of Mistral op je eigen computer om het offline te gebruiken. En dat alles in één en dezelfde gebruikersinterface, waarin je eenvoudig tussen verschillende modellen kunt overschakelen.

1 Jan installeren

Jan is beschikbaar voor Windows, macOS (Intel- of Apple-processoren) en Linux. Op de downloadpagina vind je de verschillende versies. Als je lokaal grote taalmodellen wilt draaien, heb je een krachtige computer nodig. Onder Windows en Linux betekent dat een gpu van Nvidia of AMD met minstens 8 GB VRAM. Heb je een recente Mac, dan is een Apple M1-processor of nieuwer ook snel genoeg.

Nadat je Jan hebt gestart, schakel je eerst de hardwareversnelling in. Op Macs met een Apple-processor gebeurt dat automatisch, maar voor Windows en Linux dien je dat handmatig te doen. Raadpleeg de platformspecifieke installatie-instructies om de juiste drivers en andere nodige software te installeren. Voor een Nvidia-gpu open je in Jan de instellingen (het icoontje van het tandwiel linksonder) waar je klikt op Advanced Settings en GPU Acceleration inschakelt.

Voor de beste prestaties laat je Jan gebruikmaken van je gpu.

2 Lokaal AI-model draaien

Als je een groot taalmodel op je eigen computer wilt draaien, moet je dit eerst downloaden. Klik daarvoor in Jan linksboven op het icoontje met de vier vierkantjes. Dit brengt je naar de Hub, een verzameling van modellen die je kunt downloaden. Bij de modellen die je lokaal kunt draaien, staat de bestandsgrootte en een knop Download. Als er Recommended bij staat, draait het model goed op je hardware. Staat er de waarschuwing Slow on your device, dan komt dat bijvoorbeeld omdat je gpu te weinig VRAM heeft. Klik rechts naast de downloadknop voor extra uitleg over het model en klik op Download om het model op te slaan. Download bijvoorbeeld Mistral Instruct 7B Q4. Dat is een goed algemeen model dat al op een gpu met 8 GB VRAM draait.

Zodra het model is gedownload, verandert de downloadknop in Use. Klik erop om een nieuwe ‘thread’ te starten, een conversatie met het model. Dit kan ook door op de tekstballon linksboven te klikken. Voordat je een vraag typt in het tekstveld onderaan, raden we je aan aan de rechterkant naar enkele instellingen te kijken. In het tabblad Assistant kun je onder Instructions specifieke instructies geven die de antwoorden van de chatbot beïnvloeden, zoals de rol die het moet uitvoeren. In het tabblad Model kun je het taalmodel kiezen: naast de gedownloade modellen zijn ook de modellen die je online gebruikt via een API zichtbaar. Laat de andere instellingen voorlopig op hun standaardwaarden staan (zie het kader ‘Modelparameters’ voor de betekenis ervan). Nu kun je je vraag stellen. Jan zal eerst het taalmodel in het VRAM of RAM laden, wat even kan duren. Daarna verschijnt het antwoord redelijk snel. Vervolgvragen worden hierdoor ook sneller beantwoord.

Dankzij Jan kun je met alle mogelijke grote taalmodellen chatten.

Modelparameters

Jan laat je bij elk model diverse parameters aanpassen. In het tabblad Model heb je bijvoorbeeld Inference Parameters. Met de temperatuur stel je in hoe divers of voorspelbaar de antwoorden zijn en met Top P stel je in hoe gefocust of creatief het taalmodel is. Ook het maximumaantal tokens in het antwoord kun je instellen. Bij Engine Parameters kun je bij sommige modellen ook de contextlengte kiezen, wat de maximale lengte van de invoer bepaalt. Stel dat je korte vragen stelt, dan kun je de contextlengte korter houden, waardoor de berekening sneller gaat. Wil je daarentegen een langer document laten samenvatten, dan heb je een langere contextlengte nodig. Bij grote modellen is het soms nuttig om te kiezen hoeveel lagen van het neurale netwerk je op de gpu uitvoert; de rest wordt op je (tragere) cpu berekend. Jan doet standaard al zo veel mogelijk op je gpu.

//k1-jan-model-parameters.png// Jan laat toe om allerlei parameters van de taalmodellen aan te passen.

3 AI-model in de cloud draaien

Op dezelfde manier kun je modellen in de cloud draaien bij leveranciers als OpenAI, Anthropic, Mistral, Cohere en Groq. Hiervoor moet je eerst een API-sleutel voor de desbetreffende dienst instellen. Keer daarvoor terug naar de instellingen van Jan en klik bij Model Providers op de gewenste dienst. We illustreren dit met OpenAI. Bij API Key moet je een API-sleutel invullen, die je aanmaakt op de pagina API keys van je OpenAI-account. Klik daar op Create new secret key, geef je sleutel een naam en ken ze aan een project toe (er is een Default project). Klik dan op Create secret key. Kopieer nu onmiddellijk de gegenereerde sleutel en vul die in Jan in, want je krijgt die daarna nooit meer te zien.

Je kunt nu in de Hub van Jan naar OpenAI GPT 4o gaan en ernaast op Use klikken om een nieuw gesprek te starten. Of je klikt op de tekstballon linksboven, daarna op het icoontje met het potlood om een nieuwe thread aan te maken, om vervolgens aan de rechterkant bij Model OpenAI GPT 4o uit de lijst te selecteren. Cloudmodellen waar je geen toegang toe hebt omdat je nog geen API-sleutel hebt ingesteld, zijn grijs weergegeven. Je kunt tijdens het gesprek overigens op elk moment van model veranderen. Als je bijvoorbeeld merkt dat het model niet goed genoeg is voor je vraag, verander dan het model en klik op het knopje Regenerate bij het antwoord.

Creëer een API-sleutel om OpenAI’s grote taalmodellen in Jan te gebruiken.

4 Pdf-documenten samenvatten

Als je een model met lange contextlengte gebruikt, kun je in Jan ook pdf-documenten laten samenvatten of op andere manieren analyseren. Klik daarvoor eerst in de instellingen op Advanced Settings en schakel Experimental Mode in. Je threads tonen nu aan de rechterkant ook een tabblad Tools. Schakel daar Retrieval in.

Klik nu in je thread op het icoontje van de paperclip en kies Document. Selecteer het pdf-bestand dat je wilt analyseren. Nu kun je in het tekstveld onderaan vragen stellen aan het taalmodel over dit document. Als het lijkt alsof het taalmodel de informatie niet volledig heeft verwerkt, kun je experimenteren met de parameters in het tabblad Tools. Wees overigens altijd kritisch over de antwoorden. Vaak zit het taalmodel ernaast of antwoordt het onvolledig.

Als je de datasheet van de Raspberry Pi Pico W met GPT-4o bevraagt, zijn de antwoorden helaas onvolledig.

5 Multimodaal model

Sommige modellen kunnen niet alleen overweg met tekst, maar ook met afbeeldingen. Ze kunnen bijvoorbeeld een afbeelding die je hen voorlegt beschrijven of erover redeneren. We noemen dat multimodale modellen. Een voorbeeld hiervan is LLaVA (Large Language and Vision Assistant). In de Hub van Jan zijn enkele varianten te vinden, zoals LlaVa 7B, BakLlava 1 en LlaVa 13B Q4 (voor GPU’s met meer dan 8 GB VRAM).

Na je selectie kun je een afbeelding uploaden door in een gesprek op de paperclip klikken en voor Image te kiezen. Als het niet om een multimodaal model gaat, blijft Image grijs en kun je het niet selecteren. Daarna kun je vragen stellen over de afbeelding. Helaas bleek in onze test geen van de LLaVA-modellen uit Jans Hub te werken, ook niet met een LLaVA-model dat we van Hugging Face downloadden. Het is een van de redenen waarom de ontwikkelaars van Jan nog steeds waarschuwen dat hun programma in bètafase is.

6 Modellen van Hugging Face

Hugging Face is een Frans-Amerikaans bedrijf dat met zijn Model Hub een populaire website aanbiedt waar iedereen AI-modellen kan publiceren. Jan kan deze modellen van de Hugging Face Model Hub ook lokaal draaien, zolang ze in het formaat GGUF (GPT-Generated Unified Format) worden aangeboden. We illustreren dit met Granite Code 8B, een taalmodel van IBM dat is getraind om programmeertaken uit te voeren.

Als je binnen de Hugging Face Model Hub op de pagina van een GGUF-model rechtsboven op Use this model klikt en vervolgens op Jan, krijg je de vraag om de pagina in Jan te openen. Een andere manier is om in de Hub van Jan de url van het model te plakken. Jan toont je dan informatie over het model en biedt verschillende versies ter download aan. In ons voorbeeld is er maar één versie, maar vaak zijn er verschillende kwantisaties beschikbaar (zie het kader ‘Welke modelvariant kiezen?’). Klik op de downloadknop naast het gewenste model. Zodra het is gedownload, klik je op Use om een gesprek te beginnen.

Jan kan alle GGUF-taalmodellen van Hugging Face downloaden.

7 Modellen die programmeren

Taalmodellen zoals Granite Code, Codestral, Deepseek Coder en CodeNinja zijn gespecialiseerd in alles wat met programmeren te maken heeft. Vraag bijvoorbeeld om een Python-script dat met de bibliotheek Bleak scant naar bluetooth-apparaten in de buurt, en het taalmodel toont je de code hiervoor, inclusief uitleg en instructies om de benodigde bibliotheken te installeren.

Er zijn veel apparaten die met bluetooth werken

Draadloze koptelefoons bijvoorbeeld

De code zelf wordt in afzonderlijke kaders getoond, die je met een klik op het icoontje rechtsboven kopieert, zodat je de code in je eigen code-editor kunt plakken en uitproberen. Je kunt ook code invoeren in Jan en het model vragen om deze uit te leggen. Of geef code waarvan je weet dat er een fout in zit en vraag het model om de code te verbeteren. Vaak krijg je overigens code die niet werkt, of die een foutmelding geeft. Reageer dan met de foutmelding of vertel wat er fout gaat, en je krijgt een verbeterde versie. Na wat heen en weer communiceren krijg je vaak wel een bruikbaar resultaat.

Granite Code kan je helpen bij programmeertaken.

Welke modelvariant kiezen?

De meeste modellen komen in enkele varianten. De belangrijkste eigenschap is het aantal modelparameters, wat meestal in de miljarden ligt. Veelvoorkomende aantallen zijn 7B, 8B, 13B, 33B en 70B, waarbij de B voor miljard (billion in het Engels) staat. Een grotere versie behaalt doorgaans betere resultaten, maar je hardware moet het aankunnen. Idealiter kies je een model dat volledig in het VRAM van je gpu past: dan laadt Jan dit volledig in je gpu en worden de berekeningen ook volledig versneld door de gpu. Een 7B-model past doorgaans in een gpu met 8 GB VRAM, 13B in 16 GB VRAM en 33B in 32 GB VRAM. Draai je een model dat groter is dan je VRAM, dan wordt een deel van het neurale netwerk in het RAM geladen en door de cpu uitgevoerd, wat trager is. Modellen komen ook in verschillende kwantisaties. Veelvoorkomende aanduidingen zijn f16 (16 bits kommagetallen) en int4 (4 bits gehele getallen). Een int4-model is kleiner en werkt sneller dan hetzelfde model in de f16-versie, maar is minder nauwkeurig. Ook hebben de kwantisaties weleens aanduidingen als IQ3_XS, Q2_K_L en Q5_K_M. De exacte betekenis daarvan valt buiten het bestek van dit artikel, maar Q5_K_M biedt meestal een goed evenwicht tussen snelheid en nauwkeurigheid.

8 Extra cloudmodellen toevoegen

Er komen continu nieuwe taalmodellen bij, en Jan kan dat niet altijd direct volgen. Gelukkig kun je vaak met wat handmatige configuraties de nieuwe modellen toch nog aan de praat krijgen. We illustreren dit met GPT-4o mini, de goedkopere versie van GPT-4o die OpenAI aanbiedt. Tijdens het schrijven stond deze nog niet in Jans Hub, maar je kunt deze eenvoudig toevoegen. Jan slaat de configuratie van elk model op in een bestand in zijn datadirectory. Voor OpenAI’s GPT-4o is dat bijvoorbeeld in het bestand jan\models\gpt-4o\model.json in je persoonlijke map.

Om Jan toegang te geven tot GPT-4o mini, maak je een map gpt-4o-mini aan en kopieer je het bestand model.json van GPT-4o daarnaartoe. Pas nu in dit json-bestand het id aan van gpt-4o naar gpt-4o-mini, de naam van OpenAI GPT 4o naar OpenAI GPT 4o mini en het maximumaantal tokens van 4096 naar 16384. Deze waarde vind je op de website van OpenAI bij de eigenschappen van het model. Sla het bestand op, sluit Jan af en start het programma weer op. Daarna is het model in Jan beschikbaar.

Voeg het nieuwste model van OpenAI aan Jan toe.

9 Meer mogelijkheden

Jan biedt nog heel wat meer mogelijkheden. Zo kun je het programma als server draaien en functionaliteit van de taalmodellen aan andere programma’s aanbieden. In de code-editor Visual Studio Code kun je bijvoorbeeld met de extensie Continue hulp bij het programmeren krijgen. Continue communiceert dan op de achtergrond met een taalmodel dat Jan uitvoert.

Een ander interessant programma is Open Interpreter. Dit laat een groot taalmodel code genereren die dan op je computer wordt uitgevoerd. Je kunt bijvoorbeeld aan een taalmodel van Jan vragen om een bestand met data in te lezen en daar grafieken van te maken. Verder zullen er wellicht nog meer tools komen dan enkel het inlezen van pdf-bestanden.

Jan ondersteunt allerlei integraties om de grote taalmodellen toe te passen.

▼ Volgende artikel
Dit zijn dé tuinklussen om te doen in april
© Leika production
Huis

Dit zijn dé tuinklussen om te doen in april

Het heeft even geduurd, maar de winter is eindelijk (zo goed als) voorbij. De zomertijd is ingegaan, 's morgens vroeg hoor je de vogels weer en de zon zien we ook steeds vaker. Tijd dus om lekker veel buiten te zijn om je tuin helemaal zomerklaar te maken. Dit zijn de tuinklusjes die je in april allemaal kunt doen.

Dit doe je in april: 🌻 Planten afharden 🌻 Rozen, bodembedekkers en zomerbollen planten 🌻 Heggen snoeien en bemesten 🌻 Meeldauw voorkomen en bestrijden 🌻 Het gazon: maaien, bijzaaien en bemesten

📆Handig: onze tuinkluskalender voor heel het jaar rond

Planten afharden

Planten die je in de afgelopen maanden binnen hebt gehouden, kun je nu langzaam laten wennen aan de lagere buitentemperaturen. Begin in de tweede helft van april door ze overdag buiten te zetten en 's avonds weer naar binnen te halen, bijvoorbeeld in de schuur of garage. Hoewel de lente begonnen is, kunnen de nachten nog koud zijn, zeker omdat de IJsheiligen nog niet voorbij zijn. Sommige nachten kan het zelfs nog vriezen. Geef kuipplanten een meststof met langdurige werking, zodat ze voldoende voeding hebben voor de komende maanden. Bescherm eenjarige planten, jonge gewassen en bloesembomen tegen nachtvorst met een vliesdoek.

Rozen, bodembedekkers en zomerbollen planten

Heb je nog geen rozen of heesters geplant? Dan is dit het moment om dat alsnog te doen, zodat ze deze zomer in volle bloei staan. Is het lekker weer in april? Op zonnige dagen kun je ook heiligenbloem of lavendel in de grond zetten. Zorg er wel voor dat je eerst onkruid verwijdert en de bodem losmaakt.

Wil je borderplanten aanplanten? Begin dan met bodembedekkers. Dit is bovendien een ideaal moment om de beplanting een voedingsboost te geven met mest. Heb je in maart eenjarige, tweejarige of vaste planten binnen gezaaid? Dan kun je ze nu voorzichtig verpotten. Nog niet gezaaid? Dat kan nog steeds.

Vanaf half april is het ook een goed moment om zomerbollen te planten. Denk aan lelies, dahlia's, siergember, canna's en gladiolen. Bloembollen die meerdere jaren in de grond blijven, geef je extra voeding met organische mest en een laagje compost. Wil je direct meer kleur in de tuin? Zet dan bakken en potten vol met bloeiende planten. Die zijn nu volop verkrijgbaar bij tuincentra.

🧄🌷🧄🌷 De zomer(bollen) in je hoofd?

Kijk & kies

©Alexander Raths

Heggen en klimplanten

Haal de heggenschaar maar tevoorschijn, want dit is het moment om hagen zoals taxus, conifeer, liguster en leylandii te snoeien. Zo houd je ze in vorm en voorkom je dat ze te breed uitgroeien. Geef de hagen meteen een speciale haagmeststof en leg een laag bodembedekking, houtsnippers of mulch rondom de wortels. Dit helpt de grond vocht vast te houden in de zomer en verbetert de bodemstructuur. Bovendien remt het de groei van onkruid.

Dunne en dode takken in heesters kun je nu ook verwijderen. De hoofdtakken mag je flink terugsnoeien om de struik voller te laten groeien. Dit geldt ook voor winterjasmijn en forsythia, die na de bloei een snoeibeurt kunnen gebruiken. Winterbloeiende heide knip je eenvoudig terug met een heggenschaar. Vergeet niet om klimplanten, zoals clematis, goed vast te zetten. Het kan deze maand namelijk nog flink waaien.

Meeldauw voorkomen en bestrijden

Meeldauw is een plantenziekte die wordt veroorzaakt door een schimmel. Vooral bij warm en droog weer, in combinatie met vochtige nachten door dauw, kan deze ziekte zich snel verspreiden. De schimmel laat een wit, poederachtig laagje achter op de bladeren. Dit is niet alleen lelijk, maar ook schadelijk. De schimmel dringt diep door in het plantenweefsel en onttrekt voedingsstoffen, waardoor de plant minder goed groeit. Rozen, ridderspoor, kamperfoelie, begonia's, aardbeien, tomaten, komkommers, courgette en druiven zijn extra gevoelig voor meeldauw.

Om meeldauw te voorkomen is het belangrijk om bij droog weer extra water te geven en ervoor te zorgen dat er voldoende ruimte tussen de planten blijft. Aangetaste bladeren kun je het beste meteen wegknippen en in de vuilnisbak gooien, zodat de schimmel zich niet verder verspreidt. Gooi ze niet op de composthoop! Daarnaast is het verstandig om meeldauwgevoelige planten niet te plaatsen op plekken waar eerder meeldauw heeft gezeten. Mocht een plant toch helemaal onder deze schimmel zitten, dan is een bestrijdingsmiddel de beste oplossing.

©cocci65

Het gazon: maaien, bijzaaien en bemesten

Controleer of het gazon zieke of kale plekken heeft. Wil je die direct aanpakken? Steek de aangetaste plek dan in een vierkante vorm uit en leg er een nieuw, op maat gesneden grasmat in. Opnieuw inzaaien is natuurlijk ook een optie. Vanaf nu kun je het gras weer maandelijks maaien. Lang gras langs de randen werk je bij met een grastrimmer of kantenknipper, zodat het gazon er weer strak uitziet.

Bemesting is belangrijk voor een gezond gazon. Dit doe je in de periode van maart tot en met september minstens drie keer. Heb je in maart nog niet bemest? Dan is het nu de hoogste tijd. Sluit daarnaast de buitenkraan weer aan, zodat de sproeiers in de tuin klaar zijn voor gebruik.

Lees ook: Grasmaaien: fluitje van een cent met deze tips

▼ Volgende artikel
De perfecte printer kiezen? Hier moet je op letten
© jittawit.21
Huis

De perfecte printer kiezen? Hier moet je op letten

Dubbelzijdig afdrukken, navulbare inktreservoirs, automatische documentinvoer, netwerktoegang, foto’s printen, … Hedendaagse printers kennen heel wat opties. Welke functies je goed kunt gebruiken, hangt grotendeels af van je printgedrag. In dit artikel nemen we de belangrijkste eigenschappen onder de loep, waarna je een goede keuze kunt maken.

In dit artikel laten we zien hoe je de juiste printer kiest op basis van je behoeften:

  • Inkjet of laser?
  • Cardridge of inttank?
  • Welke extra functies: dubbelzijdig afdrukken, scannen en/of kopiëren, wifi-printen?

Lees ook: Printen in de cloud: wat is het en hoe werkt het?

Tip 1 Printtechniek

Het is verstandig om eerst de gewenste printtechniek te kiezen. Er zijn grofweg twee smaken, namelijk laser en inkjet. Zoals de naam al doet vermoeden, gebruikt een laserprinter een laserstraal om de juiste positie van tekst en beeld te bepalen. Dat gebeurt met een speciaal poeder dat in een zogenoemde toner is opgeslagen. Twee voordelen van deze techniek zijn de hoge afdruksnelheid en strakke drukletters. Deze apparaten zijn dan ook erg geschikt voor zakelijke gebruikers en particulieren die vaak omvangrijke documenten printen. De paginaprijs is relatief laag. Laserprinters zijn ongeschikt voor het afdrukken van foto’s en bovendien zijn ze in aanschaf doorgaans stevig aan de prijs.

Voor veruit de meeste thuisgebruikers is een inkjetprinter een logischere keuze. Dit apparaat bevat een heleboel dunne spuitmondjes die piepkleine inktdruppeltjes op het papier aanbrengen. Deze inkt is afkomstig uit cartridges of navulbare inkttanks. Het printen gebeurt uiterst nauwkeurig, waardoor er hoge resoluties haalbaar zijn. Een ander voordeel is dat een inkjetprinter felle kleuren kan afdrukken. Ideaal voor het afdrukken van mooie foto’s! Tot slot is een eenvoudig model al vanaf een paar tientjes te koop.

Een kleurenlaserprinter is doorgaans behoorlijk aan de maat, zoals dit model van Canon.

Tip 2 Inktverwerking

Besluit je om een inkjetprinter te kopen? De goedkoopste producten hebben slechts twee cartridges. Zwart zit in één inktpatroon, terwijl in de andere cartridge de kleuren magenta, geel en cyaan zijn opgeslagen. Voor doorsnee-gebruikers voldoen deze producten goed. Je kunt er foto’s en afbeeldingen in een redelijke kwaliteit mee afdrukken.

Wanneer je een hoge afdrukkwaliteit belangrijk vindt, is een inkjetprinter met vier (of meer) gescheiden cartridges een betere keuze. De eerdergenoemde kleuren hebben dan elk een eigen cartridge. Mooi meegenomen is daarnaast een zuiniger verbruik. Zodra er een bepaalde kleur op is, hoef je tenslotte alleen de overeenkomstige cartridge te vervangen.

In plaats van een inkjetprinter met cartridges kun je ook een exemplaar met zogenoemde inkttanks kopen. Hierbij heeft de behuizing meerdere reservoirs die je met speciale flesjes eigenhandig kunt vullen. Vergeleken met cartridges zijn de afdrukkosten véél lager. Een enkele flessenset is namelijk goed voor het printen van duizenden pagina’s of een heleboel foto’s. Zeker wanneer je relatief vaak afdrukt, is de meerprijs voor een inkttankprinter het overwegen waard. Het bekende merk Epson produceert op grote schaal navulbare printers. Als alternatief hebben Canon en HP ook enkele geschikte modellen.

In een flesje zit heel wat meer inkt dan in een cartridge.

Professionele fotoprinter

Wie graag fotografeert, heeft baat bij een (semi)professionele fotoprinter. Die hebben minimaal vijf cartridges of inkttanks. De extra kleur bestaat veelal uit fotozwarte inkt, waardoor de afdrukken realistischere contrasten bevatten. Een capabele fotoprinter kan namelijk een breder palet aan zwart- en grijstinten aanspreken. Dat resulteert onder meer in natuurgetrouwe schaduwen. Bepaalde producten hebben plek voor nog meer cartridges of inkttanks, al zijn dergelijke modellen wel een stuk duurder. Deze afdrukapparaten hebben een zeer hoog kleurbereik. Zeker wanneer je op een groot papierformaat wilt afdrukken, ogen de kiekjes afkomstig van zo’n uitgebreide fotoprinter levendiger. Tot slot kunnen de betere fotoprinters op A3- of zelfs A2-papierformaat afdrukken.

De dure Epson SC-P5300 is een professionele fotoprinter met maar liefst tien cartridges.

Tip 3 Kopiëren en scannen

Naast afdrukken kun je met de meeste printers ook kopiëren en scannen. Toch is het slim om dat wel even te checken. Zeker op (semi)professionele fotoprinters en laserprinters wil deze functie nog weleens ontbreken. Apparaten met een kopieer- en scanoptie hebben een deksel met een glasplaat. Leg hierop ondersteboven een document en kies op het bedieningspaneel de gewenste taak.

Je gebruikt de scanner ook om oude fotoafdrukken te digitaliseren. Hiervoor is de dpi-waarde een belangrijke eigenschap. Hoe hoger die is, hoe scherper de digitale foto (zie ook tip 5). Zeker wanneer je het kiekje wilt uitvergroten, heb je profijt van een hoge dpi.

De betere printers hebben een papierhouder voor automatische documentinvoer. Hierin passen (geregeld) maximaal vijftig vellen, waarna je de paperassen in één keer achter elkaar scant of kopieert. Dat gaat véél sneller dan elk document handmatig verwisselen op de glasplaat. Nuttig voor lange handleidingen en verslagen. Veel printers ondersteunen ook nog eens dubbelzijdig scannen en kopiëren, zodat je er helemaal geen omkijken naar hebt. Ten slotte hebben bepaalde all-in-one-printers een fax-functie, al zijn die tegenwoordig wel in de minderheid.

Gebruik een all-in-one-printer om oude fotoafdrukken te vereeuwigen.

Tip 4 Dubbelzijdig

Een goede ontwikkeling is dat je met veel betaalbare printers voor consumenten tegenwoordig ook automatisch dubbelzijdig kunt afdrukken. Deze apparaten hebben een mechanisme waarbij de printer elk A’4tje kan omdraaien. Je bespaart daarmee eenvoudig op papier. Bestaat een rapport uit pakweg vijftig pagina’s? In plaats van vijftig vellen heb je voortaan nog maar 25 A4’tjes nodig. Geef vooraf in de instellingen altijd wel even aan wanneer je dubbelzijdig wilt afdrukken. Een afdrukapparaat met deze functie wordt ook wel een duplexprinter genoemd.

Print je vaak lange documenten, dan is een zogenoemde duplexprinter een goede keuze.

Tip 5 Afdrukresolutie

Print je geregeld afbeeldingen, bijvoorbeeld illustraties of foto’s? Let dan op de afdrukresolutie. Fabrikanten drukken deze waarde uit in het aantal dots per inch (dpi). Deze eenheid staat voor het maximaal aantal druppeltjes inkt per vierkante inch. Een enkele inch heeft een oppervlakte van 2,54 × 2,54 centimeter. Hoe hoger de resolutie, hoe scherper het afdrukapparaat kan afdrukken. Foto’s ogen dan bijvoorbeeld gedetailleerder.

De goedkoopste inkjetprinters ondersteunen over het algemeen een resolutie van 4800 × 1200 dpi. In dit voorbeeld deponeren de spuitmondjes van de printer op de horizontale en verticale as respectievelijk 4800 en 1200 druppeltjes. Andere veelvoorkomende resoluties zijn 5760 × 1440 en 4800 × 2400 dpi. Bepaalde producten voor de professionele markt ondersteunen nog ruimere waarden, maar die zijn fors duurder. Houd bij zulke printers trouwens wel rekening met een hoger inktverbruik.

Voor scherpe fotoafdrukken gebruik je bij voorkeur een printer met een hoge afdrukresolutie.

Tip 6 Printer aansluiten

Zodra je de printer uit de productdoos haalt, ga je hem logischerwijs meteen aansluiten. Dat kan op verschillende manieren. Vrijwel alle producten voor de consumentenmarkt hebben een usb-ingang. Creëer daarmee een rechtstreekse verbinding tussen het afdrukapparaat en de pc of laptop.

Staat de computer uit, dan wil je misschien printjes vanaf een smartphone of tablet maken. Of misschien gebruik je in huis wel meerdere computers. Om die reden hebben de meeste hedendaagse producten een draadloze netwerkaansluiting. Verbind de printer daarmee met wifi en druk vanaf elk (mobiel) apparaat in huis af. Een voorwaarde is dat er op de beoogde plek voldoende wifi-dekking is. Je kunt dat vooraf even met een smartphone controleren. De betere producten ondersteunen de 2,4GHz- en 5GHz-frequentieband. Je vergroot daarmee de kans op een stabiele draadloze verbinding. In stedelijke gebieden is de 2,4GHz-frequentieband namelijk vaak drukbezet.

Er bestaan ook modellen met een bekabelde netwerkaansluiting, al betreffen dit hoofdzakelijk printers voor de zakelijke markt. Deze optie heeft vooral nut wanneer de printer in de buurt van een router of switch staat opgesteld. Het voordeel van zo’n fysieke netwerkaansluiting is dat printopdrachten nooit worden verstoord door het signaal van naburige draadloze netwerken.

Een printer met netwerkfunctie hoef je niet per se vlak bij een computer neer te zetten.

Tip 7 Mobiel afdrukken

De laatste jaren is het mobiel versturen van afdruktaken makkelijker dan ooit. Android-apparaten, iPhones en iPads herkennen een recente printer meestal op eigen houtje in het netwerk. Je past vervolgens naar eigen wens de printinstellingen aan en drukt direct af. Voor comptabiliteit met Apple-apparaten check je zekerheidshalve of het product AirPrint ondersteunt. In dat geval kun je bijvoorbeeld vanuit diverse apps printen, zoals Foto’s, Safari en Documenten. Open hiervoor het deelmenu (vierkant met pijl) en kies Druk af. Verder kunnen veel printers overweg met de Mopria-standaard. Je kunt dan rechtstreeks vanuit Android afdrukken.

Mocht jouw smartphone of tablet de printer niet meteen herkennen, dan is er nog geen man overboord. Open in dat geval de Play Store of de App Store en installeer de app van de printerfabrikant. Alle bekende merken hebben namelijk een eigen app, zoals HP, Epson, Brother en Canon. Vanuit deze toepassingen verstuur je alsnog printopdrachten.

Je verstuurt vanaf jouw smartphone rechtstreeks afdruktaken naar een wifi-printer.

Tip 8 Foto-opties

Fotografieliefhebbers kunnen op nog een aantal zaken letten. Heb je kiekjes met een compact-, systeem- of spiegelreflexcamera gemaakt en wil je de mooiste beelden meteen afdrukken? Sommige modellen hebben een geheugenkaartlezer. Plaats je daarin pakweg een SD-kaart, dan verschijnen de foto’s op het display van het afdrukapparaat. Afhankelijk van de printer kun je misschien nog wat zaken aanpassen. Druk de foto daarna op het gewenste papierformaat af. Dankzij deze optie hoef je de fotobestanden niet eerst naar een computer te kopiëren. Bekijk in de specificaties wel even welke geheugenkaarttypes de printer accepteert.

Als alternatief kun je een fototoestel wellicht via usb verbinden en vervolgens een afdruktaak starten. Hierbij is het een vereiste dat de camera met de PictBridge-standaard overweg kan. Selecteer op het display van de camera de gewenste instellingen en druk het kiekje af. Overigens gebruik je deze usb-poort ook om een usb-stick met documenten en foto’s aan te sluiten.

Ten slotte hebben sommige printers een apart vak voor fotopapier. Meestal kun je daarin vellen met een standaardformaat van 15 × 10 centimeter kwijt. Gunstig, want je hoeft dan de normale A4’tjes niet steeds eerst uit de printer te halen.

Haal de SD-kaart uit het fototoestel en steek hem direct in een geschikte printer.

Tip 9 Bediening

Duurdere printers hebben over het algemeen een aanraakscherm. Je tikt in het menu gewoon op de taak die je wilt uitvoeren, zoals scannen of kopiëren. Verder kun je waarschijnlijk ook diverse onderhoudsklusjes doen, zoals de printkop reinigen of firmware-updates installeren. Daarnaast controleer je op het display de actuele inktniveaus. Gebruik je een fotoprinter, dan bekijk hierop ook nog kiekjes van een aangesloten fototoestel of geheugenkaart. In dat geval is een ruim scherm wel zo prettig. Tot slot geeft het display je mogelijk toegang tot diverse (draadloze) netwerkfuncties.

Goedkopere printers hebben een klein of zelfs helemaal geen (aanraak)scherm. Op de behuizing bevinden zich dan meerdere knopjes om uiteenlopende taken te starten. Het bedieningspaneel oogt om die reden drukker. Zo zijn er meestal aparte toetsen om een zwart-wit- of kleurenkopie te maken. Opvallend veel printers hebben overigens een kantelbaar bedieningspaneel. Je kiest zo een comfortabele kijkhoek voor het scherm en de knoppen.

Deze fotoprinter van Epson onderscheidt zich met een ruime schermdiagonaal van 10,9 centimeter.

Tip 10 Behuizing

Eerlijk is eerlijk: de printer is in jouw woning of (thuis)kantoor waarschijnlijk niet het mooiste apparaat. Toch valt er op het gebied van design momenteel best wat te kiezen. Er zijn bijvoorbeeld redelijk wat printers in een zwarte én witte versie verkrijgbaar. Bovendien worden bepaalde series in allerlei vrolijke kleuren uitgebracht. Het is in dat geval wel even zoeken, want afdrukapparaten met een kleurtje liggen niet voor het oprapen.

Heb je weinig ruimte voor de printer, zoals een krap plekje in een kast of verlaten hoekje op het bureau? De kleinste inkjetmodellen zijn erg compact. Vaak kun je diverse onderdelen inklappen, waarna er een compact ‘doosje’ overblijft. Logischerwijs doe je met zo’n klein afdrukapparaat wel enkele concessies. De papierlade heeft bijvoorbeeld weinig ruimte voor A4’tjes en er ontbreekt vermoedelijk een lade voor automatische documentinvoer.

Sommige printers zijn in allerlei exotische kleuren verkrijgbaar.

Kooptips

Wil je een nieuwe printer kopen? We zetten drie breed verkrijgbare producten uit verschillende prijsklassen op een rij.

Canon Pixma TS5150

De Canon Pixma TS5150 is bij bepaalde webwinkels spotgoedkoop. Ondanks de lage aanschafprijs zijn de specificaties prima. Zo print je met dit all-in-one-model op een maximale resolutie van 4800 × 1200 dpi. Druk gerust een paginadik rapport of verslag af, want de Pixma TS5150 kan automatisch dubbelzijdig afdrukken. Wil je liever een scan of kopietje maken? Plaats dan een vel ondersteboven op de glasplaat. Je kiest met behulp van het display en de druktoetsen vervolgens de gewenste actie. De printer heeft onder de motorkap een wifi-adapter. Kortom, verstuur vanaf elk (mobiel) apparaat afdruktaken. Behalve documenten kun je net zo makkelijk foto’s uitprinten. Op een formaat van 15 × 10 centimeter zie je zelfs geen witrand. In de behuizing gaan twee cartridges. Onder de productnaam Pixma TS5151 is het product ook in een witte behuizing te koop.

HP OfficeJet Pro 9730e

Deze inkjetprinter van HP is een regelrechte alleskunner. Naast de gebruikelijke A4’tjes kun je er zelfs afdrukken op A3-formaat mee maken. Print op die manier dus posters! Zoals de naam al doet vermoeden, is de OfficeJet Pro 9730e een goede aanvulling voor elk (thuis)kantoor. Verdeeld over twee lades plaats je maar liefst vijfhonderd vellen. Verder leg je een stapeltje van 35 A4’tjes in de documentinvoer, waarna je ze achtereen kunt scannen of kopiëren. Daarnaast is automatisch dubbelzijdig afdrukken geen probleem. Mooi meegenomen is dat je met de OfficeJet Pro 9730e kiekjes kunt afdrukken, want het apparaat verwerkt moeiteloos fotopapier. De maximale printresolutie bedraagt 4800 × 1200 dpi. Er gaan vier gescheiden cartridges in de behuizing. Je koppelt deze all-in-one-printer via wifi of een kabel met het thuisnetwerk.

Epson EcoTank ET-2870

Print je veel documenten en foto’s? Dan is deze veelzijdige inkttank-printer van Epson een interessante kandidaat. Gebruik de meegeleverde flessenset om de inktreservoirs eigenhandig te vullen. Wegens het slimme flesontwerp gaat dat zonder morsen. Met een maximale resolutie van 5760 × 1440 dpi leent de EcoTank ET-2870 zich perfect voor het scherp afdrukken van foto’s. Bij het standaardformaat van 15 × 10 centimeter en kleinere fotovellen zie je hierbij geen witrand. Wanneer je het apparaat met het draadloze thuisnetwerk verbindt, kun je vanaf elke smartphone, tablet en computer afdrukken; er is hiervoor ondersteuning voor Apple AirPrint ingebakken. Naast printen kun je met dit apparaat ook kopiëren en scannen, al ontbreekt er wel een automatische documentinvoer. Let niet te veel op de hier vermelde adviesprijs, want een heleboel webwinkels vragen een lager bedrag.