De introductie van de vraagbaak ChatGPT zorgde een jaar geleden voor een enorme hype, en vormde het startsein voor de lancering van talloze andere op AI gebaseerde producten. Whisper komt uit dezelfde koker als ChatGPT en helpt bij het omzetten van spraak naar tekst, op basis van geavanceerde modellen.

Wil je een transcriptie of ondertitels hebben voor bepaalde audio- of videobestanden? Bijvoorbeeld content voor YouTube, opgenomen vergaderingen, een podcast of leerzame video? Dit kan tegenwoordig automatisch én vrijwel foutloos. Het kan natuurlijk al langer, maar er zaten vaak veel missers bij. Dat zie je ook al aan de automatisch gegenereerde ondertitels op YouTube. Het is ook best een uitdaging. De menselijke spraak is erg divers, met veel accenten en dialecten, maar ook verschil in spreeksnelheid en intonatie. Er kunnen bovendien storende achtergrondgeluiden zijn, zoals het verkeer of bouwwerkzaamheden. Een spreker kan onduidelijk overkomen of onzeker zijn. Omdat woorden verschillende betekenissen kunnen hebben, kan ten slotte ook de context onderscheidend zijn.

Geholpen door AI zijn tegenwoordig heel nauwkeurige transcripties mogelijk. Teksten kunnen daarbij ook meteen worden vertaald. Dat laten we zien in dit artikel, waarin we met Whisper (zie kader ‘Wat is Whisper’) aan de slag gaan. We beginnen in de cloud met Google Colab. Daarna maken we vertalingen vanaf een lokale pc. Dit versnelt wellicht je proces en maakt je minder afhankelijk van de cloud.

©bestforbest - stock.adobe.com

1 Benodigdheden

Voor het werken met Whisper heb je niet per se een pc nodig: je kunt cloud computing inzetten. Dat kan – omdat het een Python-project is – zelfs gratis met Google Colab. Daar beginnen we in dit artikel dan ook mee. Wil je niet afhankelijk zijn van een clouddienst, dan kun je Whisper ook lokaal op je pc installeren. De software is namelijk opensource. Voor aanvullende informatie kun je op de GitHub-pagina terecht. Verderop in dit artikel behandelen we een lokale installatie in meer detail. Hiervoor heb je overigens wel een capabel systeem nodig, anders zal het maken van de transcripties erg lang duren. Om het rekenwerk te versnellen, gebruiken we een grafische kaart van Nvidia.

2 Verschillende modellen

Je kunt bij het werken met Whisper uit verschillende modellen kiezen, oplopend in omvang. De meertalige modellen heten achtereenvolgens tiny, base, small, medium en large. Als je Whisper gebruikt, moet je één van deze modellen kiezen. Er zijn ook modellen voor alleen het Engels. Deze heten tiny.en, base.en, small.en en medium.en. Hoewel je voor Engels ook gewoon de meertalige modellen kunt gebruiken, zijn deze specifieke Engelstalige modellen wat nauwkeuriger, al merk je dat vooral bij de kleinere modellen tiny.en en base.en. We kiezen in dit artikel steeds voor het medium-model, met voor Engels de .en-versie. Probeer en vergelijk zeker de kleinere modellen als je een minder zwaar systeem of minder tijd hebt.

3 Google Colab

Je kunt voor weinig geld cpu-kracht in de cloud huren. Voor gpu-kracht betaal je vaak veel meer. Google Colab biedt het allemaal voor niks. In feite is Colab, voluit ‘Colaboratory’, een Python-omgeving in de cloud. Je kunt de omgeving gewoon via een browser benaderen met een gratis Google-account. Door de opmars van grafisch intensieve AI-toepassingen, vaak met Python als basis, is het platform van Google flink in trek. Dat maakt het wat onzeker of deze dienst kan blijven bestaan en gratis blijft. Maar dat geldt voor veel experimentele diensten van de techgigant. Daarom laten we verderop in dit artikel, vanaf stap 10, ook zien hoe je lokaal op je eigen pc kunt werken met Whisper, voor als de stekker eruit gaat.

4 Koppeling Google Drive

We beginnen in Google Drive waar je Colab als app kunt koppelen. Kies daarvoor Nieuw / Meer / Meer apps koppelen. Vul in het zoekveld Google Colaboratory in. Klik op de bewuste app en kies dan Installeren. Na het doorlopen van de stappen is Google Colaboratory gekoppeld aan je Google Drive en kun je het venster sluiten.

5 Whisper installeren

Nadat de app is gekoppeld kun je onder Nieuw / Meer direct Google Colaboratory openen. Linksboven kun je de naam van het project (Untitled0.jpynb) veranderen. We maken hier YouTube-demo.jpynb van. Kies in het menu Runtime voor Runtimetype wijzigen. Selecteer onder Hardwareversnelling een gpu. De beschikbaarheid kan variëren. In dit voorbeeld kiezen we T4 GPU. Klik dan op Opslaan. De grafische kracht zal automatisch in ons project worden benut. Plak de onderstaande opdrachten in het tekstvak achter het uitvoerenicoontje en voer het uit. Daarmee worden Whisper en FFmpeg geïnstalleerd. Dit framework zorgt ervoor dat alle denkbare mediabestanden kunnen worden gedecodeerd:

en:

6 Bestand uploaden

We gebruiken enkele bestanden van YouTube (zie kader ‘Bronbestanden voor Whisper’) en geven deze een makkelijke naam om mee te werken, te weten homelab.mp4, zweden.mp4 en energiebesparen.mp4. Om ervoor te zorgen dat je binnen Colab met deze bestanden kunt werken, gaan we ze eerst uploaden. Klik daarvoor op het bestandenicoontje links in Colab. Je kunt de gewenste videobestanden slepen naar het bestandsvenster of uploaden via het uploadicoontje. Zorg er wel voor dat je de originele bestanden ook zelf op je pc hebt. Als je de omgeving verlaat, zal de zogenoemde runtime worden verwijderd. Daarmee verdwijnen ook de geüploade bestanden. Je zult ze de volgende keer opnieuw moeten uploaden. Ook zul je dan overigens weer het correcte runtimetype moeten kiezen en Whisper moeten installeren.

7 Transcripties maken

Het is tijd om Whisper aan het werk te zetten met de gekozen videobestanden. Kijk eerst of je Whisper kunt aanroepen met de opdracht !whisper. Je ziet dan ook de optionele parameters. We beginnen met de Engelse video en kiezen het model medium.en. Klik op + Code en voer de onderstaande opdracht in, waarin we zoals je ziet het bestand en het model specificeren:

Voor de andere video’s gebruiken we --model medium. Dat is een meertalig model met hoge nauwkeurigheid. De taal zal steeds automatisch worden herkend:

en:

Google had zo’n drie tot zes minuten per video nodig om de transcripties te maken. Na afloop kun je de tekstbestanden downloaden, waaronder het ondertitelbestand (.srt). Vanuit het bestandsvenster kun je alle tekstbestanden downloaden naar je pc.

8 Vertalingen maken

Wat vaak onderbelicht blijft, is dat Whisper ook tekst kan vertalen. Dat is heel praktisch als je bijvoorbeeld een YouTube-video hebt die internationaal wordt bekeken. Met de opdracht hieronder kun je een Engelstalige transcriptie maken voor een Nederlandstalige video. Het vraagt waarschijnlijk iets meer nabewerking, maar een groot deel van het werk is in ieder geval al voor je gedaan:

9 Resultaat bekijken

De meeste videospelers zullen automatisch ondertitels laten zien als je het ondertitelbestand in dezelfde map zet en ook dezelfde naam geeft als je videobestand. We zien dat de transcripties steeds van hoge kwaliteit zijn. Versprekingen zijn vaak al gecorrigeerd. De video’s zijn ook veel beter te volgen dan met de automatische transcriptie die YouTube zelf aanbiedt. Ook wordt er veel beter en nauwkeuriger gebruikgemaakt van leestekens. Je zult hooguit nog wat kleine aanpassingen willen maken voor bijvoorbeeld enkele woorden die verkeerd zijn geïnterpreteerd. Dat gaat natuurlijk heel eenvoudig in het tekstbestand zelf, maar er zijn ook tools die je voor srt-bestanden kunt gebruiken.

10 Lokale installatie

Een lokale installatie onder Windows is zeker niet lastig, maar er is best wat software vereist om alles te laten werken. Om te beginnen moet je Python downloaden en installeren. Hoewel een wat oudere versie wordt aangeraden, zijn we geen problemen tegengekomen bij gebruik van de meest recente versie 3.12.0. Let er bij de installatie van Python op dat je een vinkje zet bij Add python.exe to PATH. Je kunt Python dan vanuit elke map op de pc aanroepen. Installeer vervolgens ook Git voor Windows. Bij deze installatie kun je alle standaardopties accepteren. Belangrijk is dat Git daarbij ook weer aan het path wordt toegevoegd.

11 Grafische kaart

Heb je een grafische kaart van Nvidia, dan kun je de berekeningen van Whisper flink versnellen, zoals we verderop zullen laten zien. Hiervoor dien je CUDA te installeren. We gebruiken versie 11.8. Selecteer op de downloadpagina Windows met de architectuur x86_64 en selecteer je versie van Windows (doorgaans 10 of 11). De hier gekozen versie van CUDA wordt ook door PyTorch ondersteund, dat we in de volgende stap gaan installeren. Doorloop de installatie. Kies daarbij in het venster Installatieopties voor Aangepast (geavanceerd). Vink vervolgens alle onderdelen uit behalve CUDA. Zo voorkom je dat onder andere de huidige drivers voor je grafische kaart worden vervangen door een oudere versie.

12 FFmpeg installeren

Je hebt voor een lokale installatie ook het framework FFmpeg nodig. Klik op de downloadpagina op het Windows-icoontje en kies Windows builds from gyan.dev. Download het archief (ffmpeg-git-full.7z) en pak het uit met de ingebakken tool van Windows of bijvoorbeeld 7-Zip. Hernoem de map naar ffmpeg en verplaats deze naar de C-schijf. Het bestand ffmpeg.exe bevindt zich dan in C:\ffmpeg\bin. Deze map gaan we aan het path toevoegen. Druk op Windows-toets+R, vul in sysdm.cpl en druk op Enter. Open dan het tabblad Geavanceerd en kies Omgevingsvariabelen. Dubbelklik op Path. In het venster klik je op Nieuw om een pad toe te voegen. Vul dan in: C:\ffmpeg\bin. Bewaar de aanpassingen en herstart je systeem.

13 PyTorch

Zet alle videobestanden waarvoor je een transcriptie wil maken in een map. Klik dan in Windows Verkenner rechts op een lege plek in de map en kies Openen in terminal. Als het goed is, kun je nu alle opdrachten uitvoeren voor geïnstalleerde toepassingen, zoals: python --version, ffmpeg en git.

We gaan eerst een recente versie van PyTorch installeren dat nodig is voor Whisper. Ga daarvoor naar de website van PyTorch en kies de opties Stable, Windows, Pip, Python en CUDA 11.8. Kopieer het commando. In dit geval ziet dat er als volgt uit:

Voer deze opdracht uit in de terminal. Kom je geen problemen tegen, ga dan verder met de volgende opdrachten:

en:

De installatie van Whisper is nu als het goed is geslaagd, zodat we in de volgende stap transcripties kunnen gaan maken.

14 Whisper starten

De opdrachten voor het maken van de transcriptie verschillen niet van de eerdergenoemde opdrachten in Google Colab:

of:

of:

Als CUDA beschikbaar, is zal automatisch de grafische kaart worden gebruikt. Geholpen door een RTX 3080 grafische kaart is de transcriptie voor de video zweden.mp4 met het model medium binnen drie minuten gereed. Dit ligt in lijn met de snelheid via Colab. Heb je geen grafische kaart of geen CUDA? Dan zal de processor worden gebruikt, wat flink veel extra tijd kost (zie kader ‘Grafische kaart sterk aanbevolen’). Je kunt dat zelf ervaren met de optie --device cpu. Dit forceert het gebruik van de processor. Als CUDA wél beschikbaar is, geeft deze opdracht overigens een waarschuwing.

Amazon introduceerde kortgeleden een nieuwe generatie slimme speakers, waaronder de hier besproken Echo Dot Max. Volgens de fabrikant levert deze bescheiden luidspreker een verbeterde audiokwaliteit, terwijl de microfoon naar verluidt nauwkeuriger spraakopdrachten verwerkt. Met een adviesprijs van 109,99 euro is het ook nog eens een van de goedkopere smartspeakers in de markt. Hoog tijd voor een review!

Vergeleken met de voorgaande Echo Dot-speaker uit 2022 is het design ietwat op de schop gegaan. De behuizing oogt weliswaar nog altijd als een bolletje met als verschil dat er aan de voorzijde een stukje is 'afgesneden'. Je treft hier twee volumetoetsen en een aan-uitknop voor de microfoon. Rondom dit bedieningspaneel bevindt zich een blauwgekleurde ledring. Verder zit er aan de achterzijde een ingang voor de bijgesloten voedingsadapter.

©Maikel Dijkhuizen

Lichtgewicht wifi-speaker zonder accu

De bolvormige behuizing heeft een diameter van amper elf centimeter. Ondanks deze geringe afmetingen leent de wifi-speaker zich voornamelijk voor binnengebruik. Dit nieuwe model heeft namelijk, net zoals bij eerdere generaties het geval was, weer geen accu. Een gemiste kans, want de compacte constructie van 505 gram is in principe handzaam genoeg om ook als mobiele bluetooth-speaker te dienen.

De door ons geteste paarse uitvoering heeft naar onze smaak een nogal kitscherige uitstraling. Gelukkig is de Amazon Echo Dot Max er ook in een wit en grijs jasje. Die zien er al heel wat chiquer uit en zullen in jouw woonkamer niet misstaan. Het grootste deel van de kunststof behuizing is voorzien van een laagje stof. Dit materiaal voelt niet zo stevig aan zoals we bij veel bluetooth-speakers van onder andere JBL tegenkomen. Nou is dat niet zo'n probleem, want ten opzichte van weerbestendige speakers heeft dit exemplaar natuurlijk minder te lijden.

©Maikel Dijkhuizen

Verbinden en luisteren

De configuratie en bediening van het apparaat gebeurt via de Amazon Alexa-app op een smartphone. Dat gaat erg vlot. Na verbinding met wifi downloadt de Echo Dot Max eerst een firmwareupdate. In de behuizing zit trouwens een rappe wifi6E-adapter, waardoor het apparaat overweg kan met de snelste draadloze netwerken. Al met al duurt de configuratie slechts enkele minuten.

Je koppelt Spotify of een andere muziekdienst eenvoudig aan je Amazon-account. Zeg vervolgens hardop waarnaar je wilt luisteren. Met een spraakopdracht als “Alexa, speel Coldplay” hoor je binnen enkele ogenblikken de bijbehorende deuntjes. Gebruik je stem ook om bijvoorbeeld een liedje te skippen of het volume te wijzigen. De microfoon is zéér gevoelig. Zelfs zacht uitgesproken (fluister)opdrachten op enkele meters afstand verwerkt de speaker zonder morren.

Lees ook: Van mobiel naar desktop: waarom je Spotify op je pc moet proberen

De behuizing is weliswaar compact, maar toch slaagde Amazon erin om een tweeter en woofer te integreren. Kijken we binnen dezelfde prijscategorie naar de enigszins vergelijkbare Apple HomePod Mini, dan biedt dit nieuwe model van Amazon dus een extra audiodriver. Voor zo'n kleine speaker in deze prijsklasse hoef je uiteraard geen wonderen te verwachten, maar voor het opzetten van een achtergrondmuziekje voldoet dit product prima. Met name de hoge tonen klinken erg helder. Als we geconcentreerd luisteren, horen we ook een beetje bas. Deze lage tonen zijn ietwat ondervertegenwoordigd. Verder gaat het geluid op een hoog volume galmen en vervormen.

©Maikel Dijkhuizen

Smartspeaker met Alexa

Lange tijd legde Alexa van Amazon het af tegen de spraakassistenten van Google en Apple, maar sinds 2024 verstaat Alexa eindelijk ook Nederlands. Daarmee is de Echo Dot Max een serieus alternatief voor smartspeakers van de eerdergenoemde merken. Je kunt in de Alexa-app onder andere een wekker, timer, herinnering, agenda-afspraak en boodschappenlijst instellen.

De behuizing heeft een temperatuursensor, zodat je naar de kamertemperatuur kunt vragen. Je kunt ook allerlei andere verzoeken doen. Vraag bijvoorbeeld naar de weersverwachting of naar de leeftijd van een BN'er. Helaas gaat niet iedere stemopdracht even vlekkeloos. Zo weigert ons testmodel om een overzicht van het laatste nieuws af te spelen.

Een nuttige optie is dat je in huis andere smarthome-apparaten met Alexa-ondersteuning kunt bedienen, zoals slimme lampen, stekkers en thermostaten. Dat werkt eveneens via spraakopdrachten. Misschien komt de geïntegreerde aanwezigheidssensor goed van pas, zodat de smartspeaker geschikte apparaten zelfstandig kan in- en uitschakelen.

Amazon Echo Dot Max kopen?

Zoek je een slimme luidspreker met een redelijke audiokwaliteit voor het luisteren van achtergrondmuziek? Dan is de Amazon Echo Dot Max een interessante kandidaat. Dankzij een zeer gevoelige microfoon laat je allerlei stemopdrachten op deze smartspeaker los. Meestal verwerkt de Echo Dot Max probleemloos deze commando's, al gaat er soms ook weleens iets fout.

Heb je een pc met weinig opslagruimte dan loont het wellicht om in Windows 11 de bestandscompressie in te schakelen. Dan hebben we het niet over zip-archieven, maar de NTFS-compressie waarmee je bestanden, mappen en zelfs volledige schijven kunt verkleinen.

Eerst een waarschuwing

Dankzij compressie is het mogelijk om meer data op te slaan op dezelfde ruimte. In Windows 11 kun je NTFS (New Technology File System) aanspreken. Het nadeel van deze methode is dat het extra rekenkracht vraagt iedere keer dat je zo'n gecomprimeerd bestand opent. Hetzelfde gebeurt wanneer je na de bewerking het bestand sluit en er recompressie wordt toegepast. Gebruik deze methode dus voor data die je lange tijd niet gebruikt en waar extra laadtijd nauwelijks hinderlijk is.

Je kunt op deze manier ook een volledige schijf comprimeren, maar we raden af om dit met de opstartschijf te doen. Gebruik deze functie niet op usb-sticks en alleen op snelle schijven zoals ssd's. Het prestatieverlies zou teveel doorwegen. Bij jpg-afbeeldingen of mp3- of mp4-mediabestanden is de winst verwaarloosbaar.

Map comprimeren

Open Windows Verkenner en navigeer naar de map waarvan je de inhoud wilt verkleinen. Klik met de rechtermuisknop op de map en in het snelmenu selecteer je Eigenschappen. Open het tabblad Algemeen en klik op Geavanceerd. Bij de Geavanceerde kenmerken zie je onderaan Compressie en versleutelingskenmerken. Plaats een vinkje bij Inhoud comprimeren om schijfruimte vrij te maken. Klik op OK en klik daarna op Toepassen.

Selecteer indien nodig de optie Wijzigingen toepassen op deze map, submappen en bestanden en klik op de OK-knop. Net zoals voorheen kun je zo'n map openen en de bestanden bekijken in Verkenner. Om de volledige map te decomprimeren, open je opnieuw de Eigenschappen en volg je de beschreven stappen.

Station comprimeren

Het is mogelijk om een volledige schijf te comprimeren. Open Windows Verkenner en klik op Deze pc in het linkerdeelvenster. Klik met de rechtermuisknop op de opslagschijf die je wilt comprimeren. Selecteer onder het gedeelte Apparaten en stations de optie Eigenschappen. Daarna kun je opnieuw de optie aanvinken: Dit station comprimeren om schijfruimte te besparen.