De introductie van de vraagbaak ChatGPT zorgde een jaar geleden voor een enorme hype, en vormde het startsein voor de lancering van talloze andere op AI gebaseerde producten. Whisper komt uit dezelfde koker als ChatGPT en helpt bij het omzetten van spraak naar tekst, op basis van geavanceerde modellen.

Wil je een transcriptie of ondertitels hebben voor bepaalde audio- of videobestanden? Bijvoorbeeld content voor YouTube, opgenomen vergaderingen, een podcast of leerzame video? Dit kan tegenwoordig automatisch én vrijwel foutloos. Het kan natuurlijk al langer, maar er zaten vaak veel missers bij. Dat zie je ook al aan de automatisch gegenereerde ondertitels op YouTube. Het is ook best een uitdaging. De menselijke spraak is erg divers, met veel accenten en dialecten, maar ook verschil in spreeksnelheid en intonatie. Er kunnen bovendien storende achtergrondgeluiden zijn, zoals het verkeer of bouwwerkzaamheden. Een spreker kan onduidelijk overkomen of onzeker zijn. Omdat woorden verschillende betekenissen kunnen hebben, kan ten slotte ook de context onderscheidend zijn.

Geholpen door AI zijn tegenwoordig heel nauwkeurige transcripties mogelijk. Teksten kunnen daarbij ook meteen worden vertaald. Dat laten we zien in dit artikel, waarin we met Whisper (zie kader ‘Wat is Whisper’) aan de slag gaan. We beginnen in de cloud met Google Colab. Daarna maken we vertalingen vanaf een lokale pc. Dit versnelt wellicht je proces en maakt je minder afhankelijk van de cloud.

©bestforbest - stock.adobe.com

1 Benodigdheden

Voor het werken met Whisper heb je niet per se een pc nodig: je kunt cloud computing inzetten. Dat kan – omdat het een Python-project is – zelfs gratis met Google Colab. Daar beginnen we in dit artikel dan ook mee. Wil je niet afhankelijk zijn van een clouddienst, dan kun je Whisper ook lokaal op je pc installeren. De software is namelijk opensource. Voor aanvullende informatie kun je op de GitHub-pagina terecht. Verderop in dit artikel behandelen we een lokale installatie in meer detail. Hiervoor heb je overigens wel een capabel systeem nodig, anders zal het maken van de transcripties erg lang duren. Om het rekenwerk te versnellen, gebruiken we een grafische kaart van Nvidia.

2 Verschillende modellen

Je kunt bij het werken met Whisper uit verschillende modellen kiezen, oplopend in omvang. De meertalige modellen heten achtereenvolgens tiny, base, small, medium en large. Als je Whisper gebruikt, moet je één van deze modellen kiezen. Er zijn ook modellen voor alleen het Engels. Deze heten tiny.en, base.en, small.en en medium.en. Hoewel je voor Engels ook gewoon de meertalige modellen kunt gebruiken, zijn deze specifieke Engelstalige modellen wat nauwkeuriger, al merk je dat vooral bij de kleinere modellen tiny.en en base.en. We kiezen in dit artikel steeds voor het medium-model, met voor Engels de .en-versie. Probeer en vergelijk zeker de kleinere modellen als je een minder zwaar systeem of minder tijd hebt.

3 Google Colab

Je kunt voor weinig geld cpu-kracht in de cloud huren. Voor gpu-kracht betaal je vaak veel meer. Google Colab biedt het allemaal voor niks. In feite is Colab, voluit ‘Colaboratory’, een Python-omgeving in de cloud. Je kunt de omgeving gewoon via een browser benaderen met een gratis Google-account. Door de opmars van grafisch intensieve AI-toepassingen, vaak met Python als basis, is het platform van Google flink in trek. Dat maakt het wat onzeker of deze dienst kan blijven bestaan en gratis blijft. Maar dat geldt voor veel experimentele diensten van de techgigant. Daarom laten we verderop in dit artikel, vanaf stap 10, ook zien hoe je lokaal op je eigen pc kunt werken met Whisper, voor als de stekker eruit gaat.

4 Koppeling Google Drive

We beginnen in Google Drive waar je Colab als app kunt koppelen. Kies daarvoor Nieuw / Meer / Meer apps koppelen. Vul in het zoekveld Google Colaboratory in. Klik op de bewuste app en kies dan Installeren. Na het doorlopen van de stappen is Google Colaboratory gekoppeld aan je Google Drive en kun je het venster sluiten.

5 Whisper installeren

Nadat de app is gekoppeld kun je onder Nieuw / Meer direct Google Colaboratory openen. Linksboven kun je de naam van het project (Untitled0.jpynb) veranderen. We maken hier YouTube-demo.jpynb van. Kies in het menu Runtime voor Runtimetype wijzigen. Selecteer onder Hardwareversnelling een gpu. De beschikbaarheid kan variëren. In dit voorbeeld kiezen we T4 GPU. Klik dan op Opslaan. De grafische kracht zal automatisch in ons project worden benut. Plak de onderstaande opdrachten in het tekstvak achter het uitvoerenicoontje en voer het uit. Daarmee worden Whisper en FFmpeg geïnstalleerd. Dit framework zorgt ervoor dat alle denkbare mediabestanden kunnen worden gedecodeerd:

en:

6 Bestand uploaden

We gebruiken enkele bestanden van YouTube (zie kader ‘Bronbestanden voor Whisper’) en geven deze een makkelijke naam om mee te werken, te weten homelab.mp4, zweden.mp4 en energiebesparen.mp4. Om ervoor te zorgen dat je binnen Colab met deze bestanden kunt werken, gaan we ze eerst uploaden. Klik daarvoor op het bestandenicoontje links in Colab. Je kunt de gewenste videobestanden slepen naar het bestandsvenster of uploaden via het uploadicoontje. Zorg er wel voor dat je de originele bestanden ook zelf op je pc hebt. Als je de omgeving verlaat, zal de zogenoemde runtime worden verwijderd. Daarmee verdwijnen ook de geüploade bestanden. Je zult ze de volgende keer opnieuw moeten uploaden. Ook zul je dan overigens weer het correcte runtimetype moeten kiezen en Whisper moeten installeren.

7 Transcripties maken

Het is tijd om Whisper aan het werk te zetten met de gekozen videobestanden. Kijk eerst of je Whisper kunt aanroepen met de opdracht !whisper. Je ziet dan ook de optionele parameters. We beginnen met de Engelse video en kiezen het model medium.en. Klik op + Code en voer de onderstaande opdracht in, waarin we zoals je ziet het bestand en het model specificeren:

Voor de andere video’s gebruiken we --model medium. Dat is een meertalig model met hoge nauwkeurigheid. De taal zal steeds automatisch worden herkend:

en:

Google had zo’n drie tot zes minuten per video nodig om de transcripties te maken. Na afloop kun je de tekstbestanden downloaden, waaronder het ondertitelbestand (.srt). Vanuit het bestandsvenster kun je alle tekstbestanden downloaden naar je pc.

8 Vertalingen maken

Wat vaak onderbelicht blijft, is dat Whisper ook tekst kan vertalen. Dat is heel praktisch als je bijvoorbeeld een YouTube-video hebt die internationaal wordt bekeken. Met de opdracht hieronder kun je een Engelstalige transcriptie maken voor een Nederlandstalige video. Het vraagt waarschijnlijk iets meer nabewerking, maar een groot deel van het werk is in ieder geval al voor je gedaan:

9 Resultaat bekijken

De meeste videospelers zullen automatisch ondertitels laten zien als je het ondertitelbestand in dezelfde map zet en ook dezelfde naam geeft als je videobestand. We zien dat de transcripties steeds van hoge kwaliteit zijn. Versprekingen zijn vaak al gecorrigeerd. De video’s zijn ook veel beter te volgen dan met de automatische transcriptie die YouTube zelf aanbiedt. Ook wordt er veel beter en nauwkeuriger gebruikgemaakt van leestekens. Je zult hooguit nog wat kleine aanpassingen willen maken voor bijvoorbeeld enkele woorden die verkeerd zijn geïnterpreteerd. Dat gaat natuurlijk heel eenvoudig in het tekstbestand zelf, maar er zijn ook tools die je voor srt-bestanden kunt gebruiken.

10 Lokale installatie

Een lokale installatie onder Windows is zeker niet lastig, maar er is best wat software vereist om alles te laten werken. Om te beginnen moet je Python downloaden en installeren. Hoewel een wat oudere versie wordt aangeraden, zijn we geen problemen tegengekomen bij gebruik van de meest recente versie 3.12.0. Let er bij de installatie van Python op dat je een vinkje zet bij Add python.exe to PATH. Je kunt Python dan vanuit elke map op de pc aanroepen. Installeer vervolgens ook Git voor Windows. Bij deze installatie kun je alle standaardopties accepteren. Belangrijk is dat Git daarbij ook weer aan het path wordt toegevoegd.

11 Grafische kaart

Heb je een grafische kaart van Nvidia, dan kun je de berekeningen van Whisper flink versnellen, zoals we verderop zullen laten zien. Hiervoor dien je CUDA te installeren. We gebruiken versie 11.8. Selecteer op de downloadpagina Windows met de architectuur x86_64 en selecteer je versie van Windows (doorgaans 10 of 11). De hier gekozen versie van CUDA wordt ook door PyTorch ondersteund, dat we in de volgende stap gaan installeren. Doorloop de installatie. Kies daarbij in het venster Installatieopties voor Aangepast (geavanceerd). Vink vervolgens alle onderdelen uit behalve CUDA. Zo voorkom je dat onder andere de huidige drivers voor je grafische kaart worden vervangen door een oudere versie.

12 FFmpeg installeren

Je hebt voor een lokale installatie ook het framework FFmpeg nodig. Klik op de downloadpagina op het Windows-icoontje en kies Windows builds from gyan.dev. Download het archief (ffmpeg-git-full.7z) en pak het uit met de ingebakken tool van Windows of bijvoorbeeld 7-Zip. Hernoem de map naar ffmpeg en verplaats deze naar de C-schijf. Het bestand ffmpeg.exe bevindt zich dan in C:\ffmpeg\bin. Deze map gaan we aan het path toevoegen. Druk op Windows-toets+R, vul in sysdm.cpl en druk op Enter. Open dan het tabblad Geavanceerd en kies Omgevingsvariabelen. Dubbelklik op Path. In het venster klik je op Nieuw om een pad toe te voegen. Vul dan in: C:\ffmpeg\bin. Bewaar de aanpassingen en herstart je systeem.

13 PyTorch

Zet alle videobestanden waarvoor je een transcriptie wil maken in een map. Klik dan in Windows Verkenner rechts op een lege plek in de map en kies Openen in terminal. Als het goed is, kun je nu alle opdrachten uitvoeren voor geïnstalleerde toepassingen, zoals: python --version, ffmpeg en git.

We gaan eerst een recente versie van PyTorch installeren dat nodig is voor Whisper. Ga daarvoor naar de website van PyTorch en kies de opties Stable, Windows, Pip, Python en CUDA 11.8. Kopieer het commando. In dit geval ziet dat er als volgt uit:

Voer deze opdracht uit in de terminal. Kom je geen problemen tegen, ga dan verder met de volgende opdrachten:

en:

De installatie van Whisper is nu als het goed is geslaagd, zodat we in de volgende stap transcripties kunnen gaan maken.

14 Whisper starten

De opdrachten voor het maken van de transcriptie verschillen niet van de eerdergenoemde opdrachten in Google Colab:

of:

of:

Als CUDA beschikbaar, is zal automatisch de grafische kaart worden gebruikt. Geholpen door een RTX 3080 grafische kaart is de transcriptie voor de video zweden.mp4 met het model medium binnen drie minuten gereed. Dit ligt in lijn met de snelheid via Colab. Heb je geen grafische kaart of geen CUDA? Dan zal de processor worden gebruikt, wat flink veel extra tijd kost (zie kader ‘Grafische kaart sterk aanbevolen’). Je kunt dat zelf ervaren met de optie --device cpu. Dit forceert het gebruik van de processor. Als CUDA wél beschikbaar is, geeft deze opdracht overigens een waarschuwing.

De Philips CX3120/01 compacte keramische verwarming is ontworpen om kleinere ruimtes snel en effectief te verwarmen. Dankzij slimme technologie, zoals bediening via een app en een draaifunctie voor gelijkmatige warmteverspreiding, belooft deze verwarming comfort en gemak. Hoe presteert hij in de praktijk? Lees hier wat het Review.nl Testpanel van deze draagbare bijverwarming vond.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Philips

De Philips CX3120/01 compacte keramische verwarming is ideaal om snel kleine ruimtes tot 20 m² te verwarmen. Dankzij een vermogen van 2000 watt en een draaifunctie voor gelijkmatige warmteverspreiding is de temperatuur in no-time aangenaam. Dankzij de energiebesparende EcoAI-modus en de keuze tussen app-bediening of de knoppen op het apparaat, biedt deze verwarming flexibiliteit en gemak. Het lichte en compacte ontwerp maakt hem eenvoudig te verplaatsen, terwijl kantelbeveiliging en automatische uitschakeling zorgen voor veilig gebruik. Bovendien ziet hij er ook nog eens strak uit.

De Philips compacte keramische verwarming CX3120/01 krijgt van testers een hoge gemiddelde score van een 8,3 en wordt geprezen vanwege zijn snelle opwarming, stille werking en gebruiksvriendelijke app-bediening. Hier volgen de belangrijkste bevindingen van het testpanel.

Snelle warmte en eenvoudig gebruik

De CX3120/01 valt bij testers vooral in de smaak vanwege de snelheid waarmee ruimtes op temperatuur komen. "In seconden is de kamer merkbaar warmer," zegt DOME85. Luuk Smeyers voegt daaraan toe: "Ondanks zijn compacte formaat levert het verrassend veel warmte, ideaal voor de koude dagen." Ook het gebruiksgemak valt goed in de smaak. "Het apparaat is lekker licht en klein, hierdoor makkelijk te verplaatsen van kamer naar kamer," meldt EviDaems. "Ook de bediening is eenvoudig met duidelijke knoppen die geen uitgebreide handleiding nodig hebben." De draaifunctie blijkt vooral handig voor een gelijkmatige warmteverspreiding in grotere ruimtes. MichaelG merkt op: "De warmte wordt goed verspreid, wat ideaal is voor mijn werkkamer van 13,5 m²." Michel voegt nog toe: "Door de drie standen laag, gemiddeld en hoog is hij voor meerdere ruimtes geschikt."

©Philips

Slimme technologie voor extra comfort

De bijbehorende app wordt door testers geprezen om het gemak. Hiermee kun je de verwarming op afstand inschakelen, een schema instellen of de temperatuur aanpassen. "Het is erg fijn dat je op afstand alvast een ruimte kunt verwarmen," zegt Marjan01. Ook Noashirley vindt de app een handige toevoeging: "Je kunt hem aanzetten voordat je thuiskomt, wat het gebruik heel flexibel maakt."

Hoewel de app handig is, noemen sommige testers verbeterpunten. BryanTest merkt op dat er soms vertraging zit in de reactie van de app: "Voor een smart device had dit wat sneller mogen zijn." S. vindt het op zich erg handig dat je het apparaat via de app kunt instellen, maar: "Wat we tijdens het testen van het product wel een nadeel vonden is dat je de temperatuur alleen via de app kunt instellen en niet op het apparaat zelf."

Stil en veilig

Veel testers benadrukken hoe stil de verwarming werkt, vooral op lagere standen. Dit maakt hem ideaal voor slaapkamers en werkkamers. S. zegt hierover: "Wij hebben het apparaat in de babykamer staan, en ons kindje wordt niet wakker van het geluid." De ingebouwde veiligheidsfuncties, zoals kantelbeveiliging en automatische uitschakeling, worden ook gewaardeerd. "Het is een geruststellend idee dat het apparaat uitgaat als het omvalt," aldus T.

Kritiekpunten

Hoewel de CX3120/01 veel lof krijgt, noemen testers enkele verbeterpunten. Het geluidsniveau op hogere standen kan storend zijn, vooral bij gebruik in stille omgevingen. Soepah: "In een lage stand is hij heel stil, maar als je even wilt bijverwarmen, maakt hij toch best wat geluid." Piet en T. vonden de gebruiksaanwijzing onduidelijk, vooral bij de installatie van de app. Piet: "Het dikke boekje bevat nauwelijks praktische instructies, wat veel uitproberen betekent."

Conclusie

De Philips CX3120/01 biedt snelle warmte, slimme technologie en een compact ontwerp, waardoor hij ideaal is voor wie kleine ruimtes efficiënt wil verwarmen. De stille werking en ingebouwde veiligheid maken hem geschikt voor slaapkamers, babykamers en werkkamers. Ondanks enkele verbeterpunten, zoals de afhankelijkheid van de app en het geluidsniveau op hoge standen, blijft het een favoriet bij ons testpanel.

Je kon de klok er bijna op gelijk zetten, ongeveer een jaar na de MacBook Pro met M3 brengt Apple de M4-variant op de markt. Grote veranderingen op het gebied van de vormgeving krijgen we dit jaar niet, toch heeft Apple genoeg verbeterd waardoor de MacBook Pro weer wat fijner is geworden.

De vormgeving van de MacBook Pro is ten opzichte van vorig jaar vrijwel niet veranderd. Wel heb je bij alle varianten nu de keuze tussen spacezwart of zilver, waar de M3-variant vorig jaar nog spacegrijs of zilver was. Ook krijg je nu altijd alle aansluitingen. Want waar de variant met de normale M3 vorig jaar nog twee Thunderbolt-poorten had, krijg je er ook bij de M4-variant dit jaar netjes drie. Het enige verschil ten opzichte van de de duurdere varianten met een M4 Pro of Max is dat je bij de M4-variant Thunderbolt 4 krijgt terwijl de Pro en Max voorzien zijn van Thunderbolt 5. Dat maakt in de praktijk niet heel veel uit: zowel versie 4 als 5 zijn razendsnelle universele aansluitingen voor dataoverdracht, beeldscherm en opladen.

©Jeroen Boer - ID.nl

Je kunt op zowel de M4 als M4 Pro maximaal twee extra beeldschermen aansluiten terwijl een variant met M4 Max maximaal vier extra beeldschermen ondersteunt. Daarnaast is de MacBook Pro voorzien van een HDMI-aansluiting, kaartlezer en 3,5mm-headsetaansluiting. Opladen kan via usb-c en is handig voor dockingstations, maar doe je normaal gesproken via de MagSafe 3-aansluiting waarvoor een laadkabel wordt meegeleverd. De oplader zelf is voorzien van een usb-c-aansluiting. 

©Jeroen Boer - ID.nl

De aansluitingen zijn kortom modern en zelfs vooruitstrevend. Het is daarom opvallend dat wifi 7 ontbreekt, al ondersteunt ook het wel aanwezige wifi 6E natuurlijk wel de 6GHz-band. Omdat de behuizing vrijwel identiek is, zijn het toetsenbord en touchpad onveranderd. Dat is alleen maar positief: het tikcomfort is hoog en de touchpad is nog altijd de beste op de markt. 

©Jeroen Boer - ID.nl

Iets goedkoper, prijzige upgrades

De MacBook Pro is nu voorzien van minimaal 16 GB geheugen in plaats van de karige 8 GB die je vorig jaar kreeg, maar is met een vanafprijs van 1929 euro nu 100 euro goedkoper. Je krijgt dit jaar dus beduidend meer Mac voor je geld. De prijzen van upgrades zijn nog wel hoog, al hoef je de hoeveelheid RAM nu waarschijnlijk niet te verhogen. Wil je dat wel, dan betaal je bijvoorbeeld 230 euro om het werkgeheugen uit te breiden naar 24 GB terwijl het verdubbelen van de opslagcapaciteit naar 1 TB je ook 230 euro kost. Met een paar klikken kost de MacBook Pro dus aanzienlijk meer dan 1929 euro, maar daar staat tegenover dat die instapper meer dan prima is als je genoeg hebt aan 512 GB opslag.

Wij ontvingen van Apple een configuratie met M4-processor voorzien van 16 GB RAM, 1 TB ssd en de optionele nanotextuur op het scherm waarmee de prijs op 2329 komt. 

©Jeroen Boer - ID.nl

Nog beter scherm

Het 14inch-scherm van de vorige MacBook Pro met M3-processor was al erg goed, maar Apple heeft toch nog wat verbeteringen aangebracht. De resolutie en technologie zijn hetzelfde gebleven. Het gaat om een ips-paneel in combinatie met in zones verdeelde mini-led-verlichting. Dat zorgt voor heldere en contrastrijke beelden die de eigenschappen van een oled-scherm vrijwel benaderen. Die helderheid is wat verbeterd, want in heel felle omstandigheden kan ook in de normale SDR-modus een helderheid van 1000 nits gebruikt worden. Hierdoor kun je de laptop ook buiten prima gebruiken. De belangrijkste wijziging aan het scherm is helaas optioneel, want je kunt nu voor een meerprijs van 170 euro kiezen voor een scherm met nanotextuur. Ons testexemplaar is voorzien van nanotextuur en in de praktijk betekent dit dat je een mat afgewerkt scherm krijgt waarbij je veel minder last van reflecties hebt. Werk je vaak buitenshuis of in ruimtes met minder optimale verlichting, dan is dit een optie die je zeker moet overwegen. 

©Jeroen Boer - ID.nl

Camera met trucjes

MacBooks hadden altijd al een bovengemiddeld goede webcam, maar dit jaar heeft Apple een echt indrukwekkend 12megapixel-exemplaar ingebouwd. Die levert dankzij de hoge resolutie en brede kijkhoeken niet alleen heel fraaie beelden, maar heeft ook extra mogelijkheden. Zo kan de camera je nu volgen en je in het midden van het beeld houden. Dat werkt prima en het lijkt net of je een camera hebt die met je mee beweegt. Je schakelt deze functie centraal in via de menubalk van macOS, dus het werkt in alle programma's. Ook achtergrondvervaging en het vervangen van je achtergrond kun je centraal instellen. Een ander trucje is Bureauweergave waarbij de camera een gedeelte op je bureau voor je laptop apart in beeld brengt terwijl je tegelijkertijd ook het gewone beeld kunt gebruiken. Zo kun je iets laten zien aan mensen waar je een gesprek mee hebt. Het is grappig en werkt boven verwachting goed, want twee beelden op hetzelfde moment is toch best speciaal. Tegelijkertijd zijn de beelden van je bureau wel heel korrelig. Het gaat immers om een uitsnede van de normale camera. Leuke functionaliteit, maar hopelijk zit hier in toekomstige generaties nog verbetering in. 

©Jeroen Boer - ID.nl

Uitstekende prestaties

Met de M4 zet Apple een flinke stap ten opzichte van de M3-variant die we vorig jaar getest hebben. Afhankelijk van de benchmark zien we de single-core-prestaties rond de 10 procent toenemen terwijl multicore-prestaties tussen de 22 en 31 procent verbeteren. Waar de M3 in Geekbench 5 een single-core-score van  2377 en een multi-core-score van 10796 punten neerzet, levert deze MacBook pro met M4-processor in dezelfde benchmark maar liefst 2609 en 13268 punten. En bij de belangrijke benchmark Cinebench R23 is er een nog groter verschil. Want waar de variant met een M3-processor respectievelijk 1943 en 10470 punten scoort, gaat de M4 daar met 2202 en 13733 punten duidelijk overheen. Daarmee kom je op het niveau van een M1 Max of M2 Pro. De M4 is dus echt een prima chip. Het verval is bovendien bijzonder laag, de koeling is duidelijk toereikend om de prestaties op orde te houden. Wel slaat de koeling hoorbaar aan als een zware taak langer dan twee minuten duurt. Daar heb je bij normaal gebruik geen last van, maar als je bijvoorbeeld meerdere foto's gaat exporteren of video gaat renderen maakt de MacBook Pro best wel wat geluid.

De ssd presteert met een lees- en schrijfsnelheid van 2893,5 en 3331,3 MB/s prima, maar het zou kunnen dat de 512GB-variant wat langzamer is.

De accutijd van een MacBook Pro was al goed, maar is dit jaar echt uitstekend. In dezelfde browsertest die we vorig jaar hebben uitgevoerd halen we nu een accuduur van 19 uur en 6 minuten waar dat bij de M3-variant nog 17 uur en 31 minuten was. 

©Jeroen Boer - ID.nl

Conclusie

Apple heeft zijn al erg goede 14 inch MacBook Pro toch weer weten te verbeteren. De M4-processor is indrukwekkend snel, je krijgt nu altijd 16 GB RAM en de prijs is ook nog eens lager. De bouwkwaliteit is uitstekend en prettig is dat je maar liefst drie Thunderbolt-aansluitingen krijgt. Ook de lange accuduur zal goed van pas komen als je onderweg bent, net als de extra hoge schermhelderheid. Waar de variant met een M3 vorig jaar nog een beetje tussen consument en professional inhing omdat je niet alle (aansluit)mogelijkheden kreeg, zul je bij de variant met M4 vermoedelijk niks missen. Kortom een prima laptop, al blijven de upgradeprijzen wel onveranderd hoog.