Google ontwikkelt al lange tijd functies om de computer met de stem te besturen. In Chrome luistert de zoekmachine bijvoorbeeld naar spraakopdrachten. En sinds kort kunnen we zelfs de inhoud van een tekstdocument in Google Docs dicteren zonder dat we dure software moeten aanschaffen.

Tip 01: Chrome en headset

Extra software heb je niet nodig om tekst te dicteren in Google Docs, zelfs geen add-on! Om op je desktop-pc of laptop de spraak-naar-tekst-functie van Google Docs aan te spreken, zorg je dat op je Windows-pc of Mac een recente versie van Google Chrome draait. De meeste laptops hebben een ingebouwde microfoon die je zou kunnen proberen, maar Google adviseert om toch maar een externe microfoon aan te sluiten. Lees ook: Dragon NaturallySpeaking 13 Premium - Laagdrempelige spraakherkenning.

Trouwens, als straks de geluidskwaliteit te slecht is, ontvang je sowieso een pop-up met het advies om je naar een stillere omgeving te verplaatsen of om een externe microfoon in te pluggen. Voor dit artikel gebruiken we een goedkope headset van Logitech. De nauwkeurigheid van text-to-speech verbetert spectaculair door een headset die voorkomt dat achtergrondgeluiden de kwaliteit van de tekstomzetting verknoeien.

©PXimport

Tip 01 Google Docs zal waarschuwen wanneer de opnamekwaliteit te slecht wordt.

Spraakgestuurd zoeken

Dat Google inzet op de menselijke stem, weten we bijvoorbeeld van de spraakbesturing in de zoekmachine via de Chrome-browser. Je klikt in de zoekmachine op het microfoontje en je spreekt gewoon in wat je wilt opsnorren. "Waar kan ik een visrestaurant in de buurt vinden?" Het spraakgestuurd zoeken komt vooral van pas op mobiele toestellen. Je hoeft de zoekopdracht niet op een klein aanraakscherm te typen. Tik op de microfoonknop, spreek de zoekopdracht uit en het antwoord volgt.

©PXimport

Google begrijpt erg goed ingesproken zoekopdrachten in gewone spreektaal.

Tip 02: Aan en uit

Je moet de nieuwe spraakoptie nog activeren. Open een bestaand of nieuw document in Google Docs en ga via het menu Extra naar Spraakgestuurd typen. De functie is uitsluitend in Documenten beschikbaar en niet in Spreadsheets of Presentaties. Aan de linkerkant van het document verschijnt dan een microfoon waar je de gewenste dicteertaal instelt. Na eenmaal klikken op de microfoon wordt de knop oranje en kun je de tekst inspreken. Ben je klaar, dan klik je nog een keer op de knop met de microfoon zodat je opnieuw vrijuit kunt praten zonder dat je woorden op het witte werkvlak verschijnen.

©PXimport

Tip 02 Klik op de microfoon om de opname te starten en te stoppen.

Tip 03: Geen training

Het voordeel van het spraakgestuurd typen in Google Docs is dat je geen eindeloos lange proefsessies moet inspreken om het programma te laten wennen aan jouw stem. De functie werkt niet op basis van gebruikersprofielen en er is dus geen training nodig. Dat is meteen ook een nadeel, want de software leert dus niet van je persoonlijk stemtimbre of specifieke woordenschat. Het product zal dus niet beter worden door het langer te gebruiken.

De software sputtert niet eens wanneer we fragmenten met een herenstem laten afwisselen door stukjes voorgelezen door een vrouwenstem. Niet alle woorden worden correct opgepikt, maar het resultaat is ook niet slecht. Om een goed resultaat te krijgen, spreek je op een normaal tempo en in een normaal volume.

©PXimport

Tip 03 Met Ctrl+Shift+S kun je spraakgestuurd typen ook starten.

Van Afrikaans tot Zulu

Google Docs Voice Typing ondersteunt maar liefst 48 talen waaronder het Nederlands, Frans en ook regionale varianten van Spaans en Chinees. De talenlijst loopt van Afrikaans tot Zulu. Bovendien is het mogelijk te dicteren in tientallen dialecten en accenten zoals het Engels met Indiaas accent. De veelheid aan variëteiten is bedoeld om de gebruiker zo ontspannen mogelijk te laten spreken.

Tip 04: Leestekens

Het inspreken loopt fout wanneer we leestekens willen toevoegen. De hulppagina's van Google waarschuwen dat het tekstherkenningssysteem de Nederlandse instructies voor punt, uitroepteken, komma, vraagteken, nieuwe regel en nieuwe paragraaf niet begrijpt. Als je speech-to-text gebruikt om snel wat ideeën vast te leggen dan is dit wellicht niet zo'n probleem, maar wil je fatsoenlijke teksten schrijven dan is dit gegeven wel een afknapper. Je zou uit de helppagina kunnen afleiden dat je ook in Nederlandse tekst de Engelse leestekeninstructies moet uitspreken, maar zelfs dat zet geen zoden aan de dijk. Op het scherm floepen de woorden tevoorschijn 'period', 'exclamation mark', 'comma', 'question mark', 'new line' en 'new paragraph', maar geen leestekens.

©PXimport

Tip 04 In het Nederlands moet je de leestekens handmatig invoeren, want zelfs de Engelse instructies werken niet.

Tip 05: Engels prima

In de supportpagina's lees je dat leestekens toevoegen uitsluitend in het Duits, Engels, Frans, Italiaans, Russisch en Spaans werkt. Deze beperking zet natuurlijk een serieuze domper op de vreugde. In het Nederlands kun je dus uitsluitend doorlopende tekst dicteren, die je achteraf handmatig in zinnen en paragrafen moet verdelen. Je kunt natuurlijk wel gewoon 'punt', 'komma' en dergelijke inspreken, en deze later met een zoek-vervang-actie aanpassen. Gebruiken we de spraakherkenning om Engelse teksten te dicteren, dan zijn al deze problemen opgelost en verschijnen de leestekens wel. Bovendien werkt het online programma, zoals al verwacht, nauwkeuriger in de taal van Shakespeare.

©PXimport

Tip 05 Als we de tekst van een Rolling Stones-song inspreken, maakt Google Docs geen enkele fout.

Direct vertalen

Voor de aardigheid testen we de Russische taalinstelling in Google Docs. Daarvoor plaatsen we de microfoon van onze headset voor een andere computer die in een YouTube-filmpje een speech van de Russische president Vladimir Poetin afspeelt. In Google Docs verschijnen Poetins woorden in het Russisch alfabet. Daarna gebruiken we in het menu Extra (Tools) de opdracht Document vertalen (Translate document) waar we bij de taalinstelling naar Nederlands selecteren. Met een beetje goede wil kunnen we er inderdaad de woorden van de Russische president in onze eigen moerstaal lezen.

Tip 06: Correcties

Spraakgestuurd typen in Google Docs heeft op dit moment geen manier om met de stem fouten te corrigeren. Je moet dus nog steeds de muis en het toetsenbord gebruiken om de verbeteringen in de tekst aan te brengen. Met de rechtermuisknop bekijk je uiteraard suggesties van de woorden die met stippellijntjes zijn gemarkeerd.

©PXimport

Tip 06 Onderlijnde woorden kun je corrigeren via de rechtermuisknop.

Tip 07: Meer opdrachten

Werk je met Engelse tekst, dan lukt het wel om selecties te maken en spraakopdrachten te geven. Opdrachten als 'select all', 'select next', 'select last character', 'select (woord)' begrijpt de spraakbesturing van Google wel. Hiervoor moet je niet alleen 'het microfoontje' op Engels instellen, je moet bovendien de taal van je persoonlijke Google-account in Engels wijzigen. Hiervoor klik je rechtsboven op de naam van je profiel en daar selecteer je Mijn account. In het volgende venster zie je onder de kop Accountvoorkeuren de knop Taal en invoertools. Klik daarop, vervolgens stel je de standaard taal in op Engels. Pas nadat je die twee instellingen (spreektaal bij de microfoon en accounttaal in de voorkeuren) hebt aangepast, merk je hoe krachtig deze online toepassing werkelijk is.

©PXimport

Tip 07 Om de spraakopdrachten in het Engels te laten werken, moet je ook de taal van je profiel aanpassen.

F***, s**** en andere vieze woordjes

In het Nederlands mogen we schelden en vloeken als een ketter. Niemand die ons binnen het programma terecht wijst. In het Engels gaat het er veel meer beschaafd aan toe. Als je bijvoorbeeld: 'What the fuck?' zegt, censureert Google dit automatisch en zal er 'What the f***' op het scherm verschijnen. Toch is de censor niet altijd alert. Sommige aangebrande woorden, typt hij toch voluit.

Tip 08: Tekstopmaak

Als de taal en het account in Engels is ingesteld, kun je een tekst volledig opmaken met stemopdrachten. Het is een kwestie van selecteren en dan een van de vele opmaakopdrachten uit te spreken: 'align center' (centreren), 'apply heading 1' (kop 1 toepassen), 'underline' (onderlijnen) en 'subscript' zijn enkele opdrachten die je kunt geven. Zelfs de tekstkleur, tekstgrootte en stijl laten zich met de stem aanpassen. Je maakt je deze stemcommando's snel eigen en je zult merken dat je als vanzelf functies gaat combineren als: 'select paragraph' (selecteer alinea), 'italics' (cursief)' en 'go to the end of the line' (ga naar het einde van de regel). De lijst met stemopdrachten voor de tekstopmaak vind je op de hulppagina's van Typen met je stem.

Tip 09: Tabellen

Zelfs het invoeren van tabellen is geen probleem in het Engels. Met 'insert table' plaatst de spraakgestuurde functie standaard een tabel van twee rijen en twee kolommen. Die tabel kun je dan verder uitbreiden met 'insert row' of 'insert column'. Wil je meteen het juiste aantal rijen en kolommen invoeren, dan gebruik je de opdracht als 'insert table 12 rows by 15 columns' (voeg een tabel toe van twaalf rijen en vijftien kolommen). Verder kun je rijen en kolommen verwijderen: 'delete row'. En om uit de tabel te gaan en verder te werken in de tekst zeg je 'exit table' (tabel afsluiten).

©PXimport

Tip 09 Het resultaat van de opdracht: 'Insert table five rows by fifteen columns'.

Privacy

Leuk die voice-to-text, maar je weet uiteraard dat je spraakinput ook steeds naar de speech servers van Google wordt gestuurd. Hetzelfde geldt trouwens voor alle documenten die je maakt in Google Docs.

Tip 10: Navigeren

Wil je de muisaanwijzer aan het einde van de alinea plaatsen en verder gaan met spraakgestuurd typen dan zeg je 'resume' (hervatten). Je kunt de cursor ook naar een bepaald woord of een bepaalde woordgroep verplaatsen met 'resume with ...' waarbij je het woord of de woordgroep noemt. Na een tijdje leer je vlot door het document te navigeren met commando's als 'move to end of paragraph' (ga naar het einde van de alinea), 'move to start of line' (ga naar het begin van de lijn), 'move to previous page' (ga naar de vorige pagina). Verder is het zelfs mogelijk om door het document te scrollen met 'scroll up' en 'scroll down'.

©PXimport

Tip 10 Door middel van driestapsopdrachten navigeer je doorheen het document.

Mobiel heeft voorrang

Google heeft op het vlak van spraaktechnologie altijd voorrang gegeven aan mobiele apparaten. In de iOS- en Android-versie werkt het spreaakgestuurd typen voortreffelijk. Je tikt in Google Docs op de microfoonknop aan de linkerkant van de spatiebalk en je spreekt op een normaal tempo tegen je mobiele toestel. De nauwkeurigheid van de mobiele versie is verbazend goed en de problemen met leestekens in het Nederlands zijn er niet, die worden gewoon ingevoerd. Het invoegen van tabellen wordt echter niet ondersteund in de iOS en Android-versie.

©PXimport

De mobiele versie van spraakgestuurd typen in Google Docs werkt in het Nederlands accurater dan de versie voor de computer.

Conclusie

Spraakgestuurd typen in Google Docs voor computers is in het Nederlands nog niet volledig uitgewerkt. In het Engels presteert deze technologie wel goed, maar dan moet je ook je Google-account op deze taal instellen zodat je alle spraakopdrachten kunt gebruiken. We verwachten wel dat ook de Nederlandstalige versie over dezelfde mogelijkheden zal beschikken, maar hoelang dit op zich laat wachten is niet te voorspellen.

Sterk is dat de software zich niet aan hoeft te passen aan de stem van de gebruiker, wat bij een gespecialiseerd product zoals Dragon NaturallySpeaking wel het geval is. Aan de andere kant kun je met de professionele software als NaturallySpeaking een eigen bibliotheek van gespecialiseerde termen aanleggen, bijvoorbeeld voor de medische of technische toepassingen, een optie die bij Google nog niet aanwezig is.

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.