Google ontwikkelt al lange tijd functies om de computer met de stem te besturen. In Chrome luistert de zoekmachine bijvoorbeeld naar spraakopdrachten. En sinds kort kunnen we zelfs de inhoud van een tekstdocument in Google Docs dicteren zonder dat we dure software moeten aanschaffen.

Tip 01: Chrome en headset

Extra software heb je niet nodig om tekst te dicteren in Google Docs, zelfs geen add-on! Om op je desktop-pc of laptop de spraak-naar-tekst-functie van Google Docs aan te spreken, zorg je dat op je Windows-pc of Mac een recente versie van Google Chrome draait. De meeste laptops hebben een ingebouwde microfoon die je zou kunnen proberen, maar Google adviseert om toch maar een externe microfoon aan te sluiten. Lees ook: Dragon NaturallySpeaking 13 Premium - Laagdrempelige spraakherkenning.

Trouwens, als straks de geluidskwaliteit te slecht is, ontvang je sowieso een pop-up met het advies om je naar een stillere omgeving te verplaatsen of om een externe microfoon in te pluggen. Voor dit artikel gebruiken we een goedkope headset van Logitech. De nauwkeurigheid van text-to-speech verbetert spectaculair door een headset die voorkomt dat achtergrondgeluiden de kwaliteit van de tekstomzetting verknoeien.

©PXimport

Tip 01 Google Docs zal waarschuwen wanneer de opnamekwaliteit te slecht wordt.

Spraakgestuurd zoeken

Dat Google inzet op de menselijke stem, weten we bijvoorbeeld van de spraakbesturing in de zoekmachine via de Chrome-browser. Je klikt in de zoekmachine op het microfoontje en je spreekt gewoon in wat je wilt opsnorren. "Waar kan ik een visrestaurant in de buurt vinden?" Het spraakgestuurd zoeken komt vooral van pas op mobiele toestellen. Je hoeft de zoekopdracht niet op een klein aanraakscherm te typen. Tik op de microfoonknop, spreek de zoekopdracht uit en het antwoord volgt.

©PXimport

Google begrijpt erg goed ingesproken zoekopdrachten in gewone spreektaal.

Tip 02: Aan en uit

Je moet de nieuwe spraakoptie nog activeren. Open een bestaand of nieuw document in Google Docs en ga via het menu Extra naar Spraakgestuurd typen. De functie is uitsluitend in Documenten beschikbaar en niet in Spreadsheets of Presentaties. Aan de linkerkant van het document verschijnt dan een microfoon waar je de gewenste dicteertaal instelt. Na eenmaal klikken op de microfoon wordt de knop oranje en kun je de tekst inspreken. Ben je klaar, dan klik je nog een keer op de knop met de microfoon zodat je opnieuw vrijuit kunt praten zonder dat je woorden op het witte werkvlak verschijnen.

©PXimport

Tip 02 Klik op de microfoon om de opname te starten en te stoppen.

Tip 03: Geen training

Het voordeel van het spraakgestuurd typen in Google Docs is dat je geen eindeloos lange proefsessies moet inspreken om het programma te laten wennen aan jouw stem. De functie werkt niet op basis van gebruikersprofielen en er is dus geen training nodig. Dat is meteen ook een nadeel, want de software leert dus niet van je persoonlijk stemtimbre of specifieke woordenschat. Het product zal dus niet beter worden door het langer te gebruiken.

De software sputtert niet eens wanneer we fragmenten met een herenstem laten afwisselen door stukjes voorgelezen door een vrouwenstem. Niet alle woorden worden correct opgepikt, maar het resultaat is ook niet slecht. Om een goed resultaat te krijgen, spreek je op een normaal tempo en in een normaal volume.

©PXimport

Tip 03 Met Ctrl+Shift+S kun je spraakgestuurd typen ook starten.

Van Afrikaans tot Zulu

Google Docs Voice Typing ondersteunt maar liefst 48 talen waaronder het Nederlands, Frans en ook regionale varianten van Spaans en Chinees. De talenlijst loopt van Afrikaans tot Zulu. Bovendien is het mogelijk te dicteren in tientallen dialecten en accenten zoals het Engels met Indiaas accent. De veelheid aan variëteiten is bedoeld om de gebruiker zo ontspannen mogelijk te laten spreken.

Tip 04: Leestekens

Het inspreken loopt fout wanneer we leestekens willen toevoegen. De hulppagina's van Google waarschuwen dat het tekstherkenningssysteem de Nederlandse instructies voor punt, uitroepteken, komma, vraagteken, nieuwe regel en nieuwe paragraaf niet begrijpt. Als je speech-to-text gebruikt om snel wat ideeën vast te leggen dan is dit wellicht niet zo'n probleem, maar wil je fatsoenlijke teksten schrijven dan is dit gegeven wel een afknapper. Je zou uit de helppagina kunnen afleiden dat je ook in Nederlandse tekst de Engelse leestekeninstructies moet uitspreken, maar zelfs dat zet geen zoden aan de dijk. Op het scherm floepen de woorden tevoorschijn 'period', 'exclamation mark', 'comma', 'question mark', 'new line' en 'new paragraph', maar geen leestekens.

©PXimport

Tip 04 In het Nederlands moet je de leestekens handmatig invoeren, want zelfs de Engelse instructies werken niet.

Tip 05: Engels prima

In de supportpagina's lees je dat leestekens toevoegen uitsluitend in het Duits, Engels, Frans, Italiaans, Russisch en Spaans werkt. Deze beperking zet natuurlijk een serieuze domper op de vreugde. In het Nederlands kun je dus uitsluitend doorlopende tekst dicteren, die je achteraf handmatig in zinnen en paragrafen moet verdelen. Je kunt natuurlijk wel gewoon 'punt', 'komma' en dergelijke inspreken, en deze later met een zoek-vervang-actie aanpassen. Gebruiken we de spraakherkenning om Engelse teksten te dicteren, dan zijn al deze problemen opgelost en verschijnen de leestekens wel. Bovendien werkt het online programma, zoals al verwacht, nauwkeuriger in de taal van Shakespeare.

©PXimport

Tip 05 Als we de tekst van een Rolling Stones-song inspreken, maakt Google Docs geen enkele fout.

Direct vertalen

Voor de aardigheid testen we de Russische taalinstelling in Google Docs. Daarvoor plaatsen we de microfoon van onze headset voor een andere computer die in een YouTube-filmpje een speech van de Russische president Vladimir Poetin afspeelt. In Google Docs verschijnen Poetins woorden in het Russisch alfabet. Daarna gebruiken we in het menu Extra (Tools) de opdracht Document vertalen (Translate document) waar we bij de taalinstelling naar Nederlands selecteren. Met een beetje goede wil kunnen we er inderdaad de woorden van de Russische president in onze eigen moerstaal lezen.

Tip 06: Correcties

Spraakgestuurd typen in Google Docs heeft op dit moment geen manier om met de stem fouten te corrigeren. Je moet dus nog steeds de muis en het toetsenbord gebruiken om de verbeteringen in de tekst aan te brengen. Met de rechtermuisknop bekijk je uiteraard suggesties van de woorden die met stippellijntjes zijn gemarkeerd.

©PXimport

Tip 06 Onderlijnde woorden kun je corrigeren via de rechtermuisknop.

Tip 07: Meer opdrachten

Werk je met Engelse tekst, dan lukt het wel om selecties te maken en spraakopdrachten te geven. Opdrachten als 'select all', 'select next', 'select last character', 'select (woord)' begrijpt de spraakbesturing van Google wel. Hiervoor moet je niet alleen 'het microfoontje' op Engels instellen, je moet bovendien de taal van je persoonlijke Google-account in Engels wijzigen. Hiervoor klik je rechtsboven op de naam van je profiel en daar selecteer je Mijn account. In het volgende venster zie je onder de kop Accountvoorkeuren de knop Taal en invoertools. Klik daarop, vervolgens stel je de standaard taal in op Engels. Pas nadat je die twee instellingen (spreektaal bij de microfoon en accounttaal in de voorkeuren) hebt aangepast, merk je hoe krachtig deze online toepassing werkelijk is.

©PXimport

Tip 07 Om de spraakopdrachten in het Engels te laten werken, moet je ook de taal van je profiel aanpassen.

F***, s**** en andere vieze woordjes

In het Nederlands mogen we schelden en vloeken als een ketter. Niemand die ons binnen het programma terecht wijst. In het Engels gaat het er veel meer beschaafd aan toe. Als je bijvoorbeeld: 'What the fuck?' zegt, censureert Google dit automatisch en zal er 'What the f***' op het scherm verschijnen. Toch is de censor niet altijd alert. Sommige aangebrande woorden, typt hij toch voluit.

Tip 08: Tekstopmaak

Als de taal en het account in Engels is ingesteld, kun je een tekst volledig opmaken met stemopdrachten. Het is een kwestie van selecteren en dan een van de vele opmaakopdrachten uit te spreken: 'align center' (centreren), 'apply heading 1' (kop 1 toepassen), 'underline' (onderlijnen) en 'subscript' zijn enkele opdrachten die je kunt geven. Zelfs de tekstkleur, tekstgrootte en stijl laten zich met de stem aanpassen. Je maakt je deze stemcommando's snel eigen en je zult merken dat je als vanzelf functies gaat combineren als: 'select paragraph' (selecteer alinea), 'italics' (cursief)' en 'go to the end of the line' (ga naar het einde van de regel). De lijst met stemopdrachten voor de tekstopmaak vind je op de hulppagina's van Typen met je stem.

Tip 09: Tabellen

Zelfs het invoeren van tabellen is geen probleem in het Engels. Met 'insert table' plaatst de spraakgestuurde functie standaard een tabel van twee rijen en twee kolommen. Die tabel kun je dan verder uitbreiden met 'insert row' of 'insert column'. Wil je meteen het juiste aantal rijen en kolommen invoeren, dan gebruik je de opdracht als 'insert table 12 rows by 15 columns' (voeg een tabel toe van twaalf rijen en vijftien kolommen). Verder kun je rijen en kolommen verwijderen: 'delete row'. En om uit de tabel te gaan en verder te werken in de tekst zeg je 'exit table' (tabel afsluiten).

©PXimport

Tip 09 Het resultaat van de opdracht: 'Insert table five rows by fifteen columns'.

Privacy

Leuk die voice-to-text, maar je weet uiteraard dat je spraakinput ook steeds naar de speech servers van Google wordt gestuurd. Hetzelfde geldt trouwens voor alle documenten die je maakt in Google Docs.

Tip 10: Navigeren

Wil je de muisaanwijzer aan het einde van de alinea plaatsen en verder gaan met spraakgestuurd typen dan zeg je 'resume' (hervatten). Je kunt de cursor ook naar een bepaald woord of een bepaalde woordgroep verplaatsen met 'resume with ...' waarbij je het woord of de woordgroep noemt. Na een tijdje leer je vlot door het document te navigeren met commando's als 'move to end of paragraph' (ga naar het einde van de alinea), 'move to start of line' (ga naar het begin van de lijn), 'move to previous page' (ga naar de vorige pagina). Verder is het zelfs mogelijk om door het document te scrollen met 'scroll up' en 'scroll down'.

©PXimport

Tip 10 Door middel van driestapsopdrachten navigeer je doorheen het document.

Mobiel heeft voorrang

Google heeft op het vlak van spraaktechnologie altijd voorrang gegeven aan mobiele apparaten. In de iOS- en Android-versie werkt het spreaakgestuurd typen voortreffelijk. Je tikt in Google Docs op de microfoonknop aan de linkerkant van de spatiebalk en je spreekt op een normaal tempo tegen je mobiele toestel. De nauwkeurigheid van de mobiele versie is verbazend goed en de problemen met leestekens in het Nederlands zijn er niet, die worden gewoon ingevoerd. Het invoegen van tabellen wordt echter niet ondersteund in de iOS en Android-versie.

©PXimport

De mobiele versie van spraakgestuurd typen in Google Docs werkt in het Nederlands accurater dan de versie voor de computer.

Conclusie

Spraakgestuurd typen in Google Docs voor computers is in het Nederlands nog niet volledig uitgewerkt. In het Engels presteert deze technologie wel goed, maar dan moet je ook je Google-account op deze taal instellen zodat je alle spraakopdrachten kunt gebruiken. We verwachten wel dat ook de Nederlandstalige versie over dezelfde mogelijkheden zal beschikken, maar hoelang dit op zich laat wachten is niet te voorspellen.

Sterk is dat de software zich niet aan hoeft te passen aan de stem van de gebruiker, wat bij een gespecialiseerd product zoals Dragon NaturallySpeaking wel het geval is. Aan de andere kant kun je met de professionele software als NaturallySpeaking een eigen bibliotheek van gespecialiseerde termen aanleggen, bijvoorbeeld voor de medische of technische toepassingen, een optie die bij Google nog niet aanwezig is.

Nog geen jaar na de vorige uitvoering brengt Apple een nieuwe iPad Air uit. De veranderingen zijn dan ook niet heel groot, want het enige verschil is dat de tablet nu is voorzien van een M3-processor in plaats van een M2-processor. Blijft de iPad Air hiermee een aanrader? Wij hebben hem voor je getest.

De nieuwe iPad Air laat zich kort omschrijven: Apple heeft de M2-chip vervangen door een M3. Dat is geen groot probleem: Apple gaf de iPad Air vorig jaar een update waarmee deze qua functionaliteit vrijwel identiek was aan de iPad Pro van het jaar daarvoor en je net als bij de Pro kon kiezen uit twee formaten. Uiterlijk is er geen verschil met de vorige generatie iPad Air: de aluminium tablet is nog steeds verkrijgbaar in een 11- en 13inch-variant, waarbij je kunt kiezen uit dezelfde vier kleuren als vorig jaar. De bouwkwaliteit van de aluminium behuizing is uitstekend.

©Jeroen Boer - ID.nl

De iPad Air ziet er hetzelfde uit als de variant van vorig jaar.

Er is overigens wel een heel een klein verschil waardoor je aan de buitenkant kunt zien dat je de nieuwste iPad Air van de M3-generatie in handen hebt. Apple heeft de aanduiding 'iPad Air' namelijk van de achterkant verwijderd. 

©Jeroen Boer - ID.nl

Het enige verschil is dat er geen 'iPad Air' meer op de achterkant staat.

Qua aansluitingen vind je onderop een usb-c-poort die je behalve voor opladen ook kunt gebruiken voor het aansluiten van een beeldscherm. De aan-uitschakelaar is voorzien van een goedwerkende vingerafdrukscanner. Dat is wel de enige manier van biometrische identificatie; in tegenstelling tot iPhones of de iPad Pro ontbreekt de soms nog wat sneller werkende gezichtsherkenning.

©Jeroen Boer - ID.nl

De iPad Air heeft een usb-c-poort die je gebruikt om de tablet op te laden.

Hoge meerprijzen

De prijzen beginnen bij 719 euro voor het 11inch-model terwijl de 13inch-uitvoering bij 969 euro begint. Voor dat geld krijg je 128 GB opslag. Alle varianten hebben dezelfde M3-processor in combinatie met 8 GB RAM. Wil je 256 GB opslag, dan betaal je 130 euro meer, terwijl de volgende stappen naar 512 GB of 1 TB je ieder nog eens 250 euro kosten. Afhankelijk van je opslagwensen wordt de iPad dus al snel een heel stuk duurder. Daarnaast kun je nog kiezen voor een 5G-variant, waarvoor je 170 euro meer betaalt. Deze variant is voorzien van een ingebouwde e-sim; er is geen fysieke simkaartslot.

Scherm zonder ProMotion

De iPad Air heeft precies hetzelfde scherm als vorig jaar en dat betekent een 11- of 13inch-scherm dat gebruikmaakt van een IPS-paneel. Het scherm combineert goede kleuren met een prima contrast en een helderheid die hoog genoeg kan. Wat we wel jammer vinden, is dat Apple de toch best prijzige iPad Air niet voorziet van een scherm met een hogere verversingssnelheid dan 60 Hz. Zo'n hogere verversingssnelheid die Apple 'ProMotion' noemt zou zeker in combinatie met de stylus waarschijnlijk een vloeiender ervaring opleveren. 

Nog snellere processor

De snellere processor is het belangrijkste verschil met zijn voorganger, en de chip die we al kennen uit andere Apple-producten stelt niet teleur. De M3-processor is in benchmarks op single-coregebied ongeveer 18 procent sneller dan de M2, terwijl de multicore-prestaties zo'n 25 procent hoger liggen. In de benchmark Geekbench 6 zet de iPad een Single-Core Score van 3063 punten neer, terwijl de Multi-Core Score 11.914 punten bedraagt.

De vernieuwde iPad Air is in theorie dus nog iets soepeler in bijvoorbeeld grafische toepassingen, al is de M4-chip in de iPad Pro nog een stukje sneller. Het is gissen waarom Apple nog voor de in andere producten uitgefaseerde M3 koos; misschien hadden ze er nog veel van liggen of wil het bedrijf genoeg onderscheid met de iPad Pro houden. Uiteindelijk maakt het ook weer niet zo heel veel uit, want in de praktijk zijn zowel de vorige als de huidige variant van de iPad Air gewoon snel. De accuduur van de geteste 11inch-uitvoering is erg goed en komt bij normaal gebruik zoals browsen in de buurt van de door Apple geclaimde 10 uur.

Vernieuwd toetsenbord

De iPad Air is compatibel met Apples beste stylus: de Pencil Pro. Deze stylus (149 euro) is druk- en kantelgevoelig en detecteert bovendien of je de stylus draait. Hierdoor kun je in tekenapps als Procreate bijzonder realistisch tekenen. De stylus wordt gekoppeld en opgeladen door hem magnetisch aan de zijkant te plakken, waarmee dit in de praktijk een prettige accessoire is. De iPad Air is trouwens ook compatibel met de goedkopere Apple Pencil usb-c, die minder mogelijkheden heeft en opgeladen wordt met een usb-c-kabel. Als je wilt tekenen, dan raden we je de Pencil Pro aan.

©Jeroen Boer - ID.nl

De Pencil Pro plak je magnetisch aan de zijkant om hem op te laden.

We kregen van Apple ook het vernieuwde Magic Keyboard voor de iPad Air, dat uiteraard ook compatibel is met de iPad Air met M2-processor. Ten opzichte van het vorige Magic Keyboard dat oorspronkelijk voor de oudere generatie iPad Pro was ontworpen, krijg je een rij functietoetsen. Hierdoor kun je de iPad nog beter als laptopvervanger gebruiken.

Ten opzichte van het Magic Keyboard voor de huidige iPad Pro ontbreekt helaas de achtergrondverlichting in de toetsen en de aluminium polssteun, terwijl de prijs van het toetsenbord met 329 euro niet veel lager is. Het is daarnaast jammer dat het toetsenbord er alleen nog in een witte variant is. Dat is toch vlekgevoeliger dan een zwarte uitvoering. 

©Jeroen Boer - ID.nl

Het vernieuwde Magic Keyboard heeft nu functietoetsen.

Conclusie

De iPad Air met M2-processor was een prima tablet, en dat geldt ook voor deze opvolger met een nog snellere chip. Je krijgt met deze iPad Air veel kracht in handen en je kunt dezelfde geavanceerde Pencil Pro gebruiken als op de iPad Pro. Ten opzichte van die iPad Pro zit het belangrijkste verschil 'm in het scherm, want de nog duurdere iPad Pro heeft een oledscherm met hoge verversingssnelheid. Daar moet je wel een paar honderd euro meer voor neertellen, waardoor deze iPad Air een interessante optie blijft voor wie een iPad met lekker veel kracht zoekt.

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speuren we een paar keer per week binnen een bepaald thema naar zulke deals. Dit keer hebben we vijf DAB+-radio's voor je gevonden die je ook nog eens heel makkelijk meeneemt, op vakantie bijvoorbeeld.

Digitale radio via DAB+ (Digital Audio Broadcasting) biedt een helder en storingsvrij radiosignaal, met een steeds groter zenderaanbod. Dat maakt het luisteren een stuk aangenamer. Dankzij modellen met ingebouwde accu of batterijen ben je niet gebonden aan een stopcontact. Voeg daar een netstroomaansluiting aan toe en je hebt een toestel dat net zo makkelijk op de camping als op het aanrecht in de keuken dienst kan doen.

Denver DAB-18 Radio DAB+

De Denver DAB-18 is een compacte DAB+/FM-radio die een retro uiterlijk combineert met moderne functionaliteit. De geïntegreerde Bluetooth-functie maakt het mogelijk om draadloos muziek te streamen vanaf je smartphone of tablet. Daarnaast beschikt de radio over een AUX-ingang voor het aansluiten van externe apparaten. Met de dubbele alarmfunctie en snoozefunctie is de DAB-18 ook geschikt als wekkerradio. Het dimbare lcd-display toont duidelijk informatie over zenders en instellingen. De radio werkt zowel op netstroom als op 4 C-batterijen. Met 20 voorkeuzezenders (10 DAB+ en 10 FM) heb je snel toegang tot je favoriete stations.

Audizio Milan

De Audizio Milan is een compacte draagbare DAB+/FM-radio. De Milan biedt zowel DAB+ als FM-ontvangst, waardoor je kunt genieten van een breed scala aan radiostations met heldere geluidskwaliteit. Dankzij de Bluetooth-functionaliteit kun je draadloos muziek streamen vanaf je smartphone of tablet. Met de ingebouwde 2000mAh-accu heb je genoeg stroom voor zo'n 10 uur luisterplezier, en kan de radio via usb worden opgeladen. Het 2,4-inch kleurendisplay toont duidelijk informatie over zenders en instellingen.

Grundig DTR 4500 BT DAB

De Grundig DTR 4500 BT DAB heeft Bluetooth 5.0-functionaliteit en kun je naast het luisteren naar DAB-stations ook gebruiken om te streamen vanaf je smartphone of tablet. De radio beschikt over een 2.0 stereo luidsprekersysteem met een totaal vermogen van 10 watt RMS. Het 2,4-inch kleurendisplay biedt duidelijke informatie over zenders en instellingen, en de helderheid is in drie stappen aan te passen. Hoewel de DTR 4500 BT DAB geen ingebouwde accu heeft, kan hij natuurlijk wel gewoon op netstroom worden aangesloten.

Lenco PDR-040EF Bambus

De Lenco PDR-040EF Bambus is gemaakt van echt bamboe en gerecycled ABS met tarwevezel, wat niet alleen een mooie uitstraling geeft, maar ook bijdraagt aan duurzaamheid. Met Bluetooth 5.0-functionaliteit kun je eenvoudig muziek streamen vanaf je smartphone of tablet. De radio beschikt over een 3 watt RMS luidspreker en een passieve basradiator. De ingebouwde 2000mAh accu biedt tot 16 uur afspeeltijd via Bluetooth en tot 12 uur via FM of DAB+, waardoor je de hele dag kunt genieten van je favoriete muziek, zowel thuis als onderweg. Daarnaast is de radio uitgerust met een klok- en alarmfunctie, een 3,5 mm hoofdtelefoonaansluiting en een telescoopantenne.

Kenwood CR-M30DAB-R

Deze compacte Kenwood kan overweg met FM-radio en DAB+. De radio beschikt over Bluetooth-functionaliteit, waardoor je draadloos muziek kunt streamen vanaf je smartphone of tablet. Dankzij de geïntegreerde oplaadbare batterij kun je tot 7 uur genieten van je favoriete muziek zonder dat je een stopcontact nodig hebt. Daarnaast is de radio voorzien van een helder LCD-scherm dat informatie over zenders en instellingen duidelijk weergeeft. Met de mogelijkheid om zowel op netstroom als op de interne accu te werken, kun je de CR-M30DAB op verschillende manieren gebruiken.