Al lange tijd worden nieuwe pc’s en laptops uitgerust met een ‘uefi’ in plaats van de ouderwetse bios. Het argument ‘veiligheid’ wordt echter onterecht gebruikt om het opstarten van een cd of usb-stick (met bijvoorbeeld GParted, malwareherstel of Linux-distributie) moeilijk te maken. In dit artikel lees je waarom dat zo is en hoe je alsnog kunt booten zoals jij dat wilt.

Wat is uefi?

In dit artikel duiken we in de wereld van uefi. Elke pc of laptop wordt vandaag de dag met een uefi geleverd. Het is een verandering die voor sommige gebruikers heel plotseling lijkt te zijn veranderd. Er is veel positiefs aan de uefi: de basisinstellingen van de pc zijn eenvoudiger te bedienen, er is meer functionaliteit en de pc start er sneller door op.

Nadelen zijn er helaas ook: zo is het voor gebruikers wat lastiger en ingewikkelder geworden om vanaf andere media op te starten, bijvoorbeeld vanaf een usb-stick. Veel pc-fabrikanten hebben hun uefi dusdanig dichtgetimmerd dat dat niet zomaar mogelijk is. Bovendien is de situatie ingewikkelder geworden vanwege achterwaartse compatibiliteit, waardoor je alsnog vanaf het bios kunt starten in een uefi-omgeving.

In dit artikel bekijken we hoe het opstarten vanaf de uefi precies werkt met usb-sticks, hoe en waarom het is dichtgetimmerd. En we gaan deze kennis ook praktisch toepassen om op te starten met alternatieve media.

01 Uefi-boot

Op het moment dat de pc start, gaat de uefi-bootmanager aan de slag. Deze kijkt naar de bootconfiguratie en laadt de firmware-instellingen in het geheugen. Daarna wordt de kernel van het standaardbesturingssysteem gestart. In de firmware-instellingen, die opgeslagen liggen in het nvram, staat het pad van het efi-bestand dat gestart moet worden. Nvram staat overigens voor non-volatile random-access memory, dat aanwezig is op het moederbord. Non-volatile houdt in dat de data in het geheugen bewaard wordt, ook als de stroom eraf wordt gehaald.

De opstartbestanden staan op een efi-partitie, ook wel de ESP (efi system partition) genoemd. Zo’n partitie is een simpele fat32-partitie en heeft een mapje voor elk besturingssysteem dat op de pc staat. Elke map bevat één efi-bestand, aangemaakt door het geïnstalleerde besturingssysteem. Zo’n efi-bestand wordt gemaakt in een uefi-programmeertaal die veel lijkt op de taal C en dat bestand start het daadwerkelijke besturingssysteem.

Het voordeel van de uefi is dat het automatisch nieuwe uefi-bootdoelen kan detecteren. Op die manier kun je eenvoudig opstarten vanaf andere media. Om die functionaliteit mogelijk te maken, maakt uefi gebruik van standaardpaden om de bootloader te definiëren. Zo’n pad en bestandsnaam is bijvoorbeeld /efi/boot/boot_x64.efi voor een 64bit-systeem en voor de ARM-architectuur zou het bestand bootaa64.efi heten.

Vooral aan het begin van de introductie van de uefi ontstonden er weleens opstartproblemen. Elke bootloader had namelijk zijn eigen problemen of eigenaardigheden. Zo maakte Windows 7 bijvoorbeeld een nieuwe fat32-ESP, zelfs al was er een bestaande met fat16. Daarna mislukte de installatie. Veel Linux-distributies maakten vroeger een fat16-ESP aan. Bovendien hadden Ubuntu 11.04 en 11.10 een serieuze bug waarbij de ESP soms per ongeluk leeg werd gemaakt.

Bij het booten is nog één term van belang: CSM, dat staat voor compatibility support module en het biedt ondersteuning voor legacy-booten door ondersteuning voor het bios te bieden. Je kunt CSM alleen inschakelen als de optie Secure Boot uitstaat, maar daarover in paragraaf 3 meer.

©PXimport

02 Gpt

Gpt, oftewel de ‘guid partition table’, vervangt het oude mbr (master boot record), de manier waarop vroeger schijven werden ingedeeld. De gpt is een onderdeel van de uefi. Sinds Windows Vista kan Windows kan alleen van gpt-schijven in uefi opstarten. De partition header van een gpt-schijf bevat informatie over welke blokken gebruikt kunnen worden op de schijf. Ook bevat deze header de ‘guid’ van de schijf: de general unique identifier, een uniek identificatienummer. Een gpt-schijf kan basic of dynamic zijn, net als bij het mbr. Gpt ondersteunt tot 128 partities en het maakt automatisch een back-up van de gpt-partitietabel.

Het probleem met het master boot record was dat het niet meer van deze tijd was: schijven groter dan 2 TB konden niet gestart worden bijvoorbeeld. Gpt biedt ondersteuning voor schijven tot een grootte van 9,4 ZB. Dat zijn zetabytes, oftewel 9,4 x 10^21. Overigens bevat de gpt in het allereerste blok nog wel een mbr voor compatibiliteitsredenen. Deze zit in blok 0. In blok 1 zit de gpt-header en in de rest zijn de partities aanwezig.

©PXimport

03 Secure Boot

Secure Boot is een onderdeel van uefi en is bedoeld om malware die de firmware aanvalt tegen te houden. Zulke malware is erg naar, want die kan namelijk een herinstallatie van het besturingssysteem overleven doordat die zich in de firmware nestelt. Het principe van Secure Boot is erg eenvoudig: alleen binary’s (bestanden met alleen code) die ondertekend zijn door een vertrouwde partij worden opgestart. Malware kan in theorie niet ondertekend worden, dus daarmee wordt malware dan geblokkeerd. Bedrijven kunnen hun uefi-binary door Microsoft laten ondertekenen. In de meeste uefi’s zijn de publieke sleutels van Microsoft aanwezig. Als een bedrijf zijn binary laat ondertekenen, dan gebeurt dit dus met Microsofts privésleutel, zodat de firmware die binary herkent en start.

Ubuntu zag de bui al hangen en heeft dus zijn binary’s maar laten ondertekenen door Microsoft. Daarom kun je sinds 2012 Ubuntu gebruiken op uefi-systemen. Indien je een Linux-distributie wilt gebruiken die niet ondertekend is, dan kun je of Secure Boot uitzetten in de uefi of je kunt zelf eigen sleutels installeren in je uefi. Uiteindelijk wordt voor Secure Boot gewoon een public-private key-architectuur gebruikt en dus kun je dan de publieke sleutel van de binary installeren, waarna die wel gewoon gestart kan worden.

©PXimport

04 Secure Boot uitschakelen

Als je een Linux-distributie wilt opstarten vanaf een usb, kun je het dus eerst proberen met Secure Boot aan, aangezien een aantal Linux-distributies daar gewoon mee werken. Als dat niet lukt, is het de eenvoudigste optie om Secure Boot maar uit te zetten. Hoe je dat precies doet, verschilt per pc-fabrikant. Bij sommige pc’s zal de procedure bovendien lastiger of zelfs in zijn geheel onmogelijk zijn dan bij andere.

Om het toch te proberen, ga je in de uefi en zoek je naar de optie genaamd Secure Boot. Om in de uefi te komen, klik je in Windows 10 op de startknop, daarna op het tandwiel (de optie Instellingen) en tot slot op Opnieuw opstarten met de Shift-toets ingedrukt. Eenmaal opnieuw gestart verschijnt er een Windows-scherm en ga je naar Problemen oplossen / Geavanceerde opties / Instellingen voor UEFI-firmware / Opnieuw opstarten. De Secure Boot-opties vind je vaak onder het menu Boot of onder Windows Configuration Options.

Een andere manier om in de uefi te komen is net als vroeger om in het bios te komen: om tijdens het opstarten te drukken op sneltoetsen als Esc, F2, Delete enzovoort. De exacte toets verschilt per fabrikant.

Sommige fabrikanten bieden tooltjes aan waarmee je de uefi-instellingen via Windows kunt wijzigen. Dat is een stuk eenvoudiger, dan kun je misschien rustiger eens rondkijken met de handleiding van je moederbord ernaast.

©PXimport

05 Maak handmatig een opstartbare uefi-schijf

Je kunt op twee manieren een opstartbare usb-schijf maken: met een tooltje of zonder. Het tooltje behandelen we in paragraaf 6, maar dit zou geen masterclass zijn als we niet eerst handmatig aan de slag gaan. Sluit je usb-schijf aan. Open vervolgens in Windows 10 de PowerShell met admin-rechten en typ dan diskpart en list disk. Onthoud het schijfnummer van je usb-stick en typ bijvoorbeeld select disk 5. Typ clean om de schijf te legen. Zie je bij Gpt in de tabel die getoond wordt na de opdracht list disk een sterretje bij je usb? Typ dan convert mbr. Daarna typ je de opdrachten:

create partition primary
format fs=fat32 quick
active
assign
exit

Vooral het active-commando is belangrijk: dat markeert de schijf als opstartbaar. Daarna kopieer je de bestanden vanuit een iso-bestand naar je usb-stick. Dat kan dus zijn vanuit de Windows-iso, maar ook een Linux-iso. Om te verifiëren dat je schijf goed gaat werken, check even of er een map /efi/boot aanwezig is met een efi-bestand erin.

©PXimport

06 Opstartbare uefi-schijf met een tooltje

Er zijn diverse handige tooltjes om een opstartbare uefi-usb-stick of -schijf te maken. De eerste is de Windows 10-downloadtool van Microsoft. Daarmee kun je of een iso of meteen een opstartbare usb-stick maken. Voor Linux kun je gebruikmaken van een tool als Rufus of Win32DiskImager. Veel Linux-distributies leveren ook een iso-bestand dat je direct naar de schijf weg kunt schrijven, waarna die automatisch opstartbaar wordt. Daarvoor gebruik je dd-modus. Zorg ervoor dat je in Rufus kiest voor de uefi-computerindeling met een gpt-schijf.

©PXimport

07 Bootmenu

Het belangrijkste is nu natuurlijk om het uefi-bestand van deze schijf te starten. Zoals altijd: de methode verschilt per moederbord. Vaak zie je het na het starten meteen de tekst om het bootmenu te openen, vaak is dat iets als F1, F2, F11, F12, Delete of Esc (let op dat je toets kiest waarmee je het bootmenu opent en niet in de uefi opstart). Eenmaal in het bootmenu zie je de usb-stick in de lijst staan en kun je deze selecteren en starten. Wil je nu niet steeds handmatig op een toets willen drukken, dan kun je natuurlijk ook de opstartvolgorde wijzigen. Daarvoor start je wel in de uefi op en zoek je naar de bootvolgorde. Het is dan een kwestie van usb bovenaan zetten.

©PXimport

Moet je regelmatig e-mail verzenden naar meerdere contacten, dan win je veel tijd door in Outlook met contactgroepen te werken. Hierdoor hoef je niet telkens de namen van de afzonderlijke ontvangers typen. Bovendien loop je op die manier nooit het risico dat je iemand per ongeluk vergeet.

Toevoegen aan contactpersonen

Met een e-mailgroep kun je bijvoorbeeld de volledige leesclub, de collega’s van de afdeling, of een vriendengroep bundelen. Zo’n mailgroep is ook superhandig voor wie regelmatig een nieuwsbrief verstuurt.

Zorg eerst dat de mensen die deel zullen uitmaken van de e-mailgroep in de lijst Contactpersonen van je mailprogramma staan. Dat kun je bijvoorbeeld doen door een e-mail te openen waarin het e-mailadres van deze persoon staat. Klik met de rechtermuisknop op dit e-mailadres. Hierdoor opent de fiche van deze persoon. Onder de naam van deze persoon klik je op de drie puntjes en dan selecteer je Toevoegen aan contactpersonen.

Voeg het e-mailadres toe aan de lijst met contactpersonen.

Groep samenstellen

Daarna kun je een groep maken. Klik op het pictogram Groepen in de linkerkolom van Outlook. Linksboven zie je de knop Nieuwe e-mail, maar als je op het pijltje daarnaast klikt, kun je Nieuwe groep selecteren. In de pop-up geef je deze groep een duidelijke naam. Bij Beschrijving vul je het doel van de groep in. De groepsleden zullen een e-mail ontvangen waarin dit aan hen wordt meegedeeld. Daarna klik je op de blauwe knop Maken. In de volgende stap kun je de leden van de groep toevoegen. Aan de linkerkant bij Groepen verschijnen alle groepen die je op die manier hebt aangemaakt. Om extra leden toe te voegen selecteer je eerst de groep en daarna klik je op Leden toevoegen. Dat kan door het e-mailadres in te typen.

Je kunt eindeloos veel leden aan een groep toevoegen.

E-mail sturen naar de groep

Om vanuit naar een groep in één keer een e-mail te versturen naar alle leden, selecteer je de betreffende groep aan de linkerkant en klik je rechtsboven op de knop E-mail verzenden. In het Aan-vak zal automatisch de naam van de groep verschijnen. Je kunt de muisaanwijzer boven de groepsnaam houden en even wachten; dan verschijnen de beschrijving van de groep en de namen van de leden.

Een groep verwijder je door met rechts op de naam van de mailgroep te klikken en te kiezen voor Verwijderen. Links in het menu onder Verwijderd staan alle verwijderde items. Hier kun je later de mailgroep nog uit terughalen.

Hou de muisaanwijzer boven de groepsnaam, dan verschijnen de details.

Samsung Electronics heeft een nieuwe wasmachine en droger uitgebracht, de Bespoke AI Laundry met AI Home. Deze apparaten zijn voorzien van 7-inch displays en Bespoke-design.

De nieuwe Bespoke AI Laundry-producten zijn uitgerust met AI Home-displays, wat past binnen de 'Screens Everywhere'-visie die Samsung eerder dit jaar op CES presenteerde. Deze displays bieden niet alleen een intuïtieve bediening, maar houden ook essentiële informatie bij zoals wasprogramma's en resterende wasmiddelniveaus. De apparaten kunnen gebruikersgewoonten onthouden en houden rekening met seizoensgebonden behoeften, waardoor ze passende programma's kunnen voorstellen. De AI Home functioneert tevens als centrale hub voor het bedienen van aangesloten apparaten, terwijl gebruikers tegelijkertijd online content kunnen bekijken.

De Bespoke AI-set bestaat uit een wasmachine en droger die gebruik maken van AI-algoritmes en sensoren voor optimale werking en energiezuinigheid. De functies AI Wash en AI Dry zijn verbeterd naar AI Wash+ en AI Dry+, met verbeterde textieldetectie voor efficiënter wassen en drogen van verschillende soorten textiel. 

Samsung brengt ook een was-droogcombinatiemodel met hoge capaciteit uit, bedoeld voor gebruikers die een compact, alles-in-één apparaat zoeken. Deze combineert functies zoals AI Home, AI Wash+ en AI Ecobubble, en droogt kleding via condensatie.

9 Kilo-variant

In Europa komt een wasmachine en droger met 9kg capaciteit beschikbaar. De wasmachine is energiezuinig ontworpen en verbruikt tot 55% minder energie dan de minimale vereisten voor een klasse A-classificatie. Het apparaat ondersteunt een grondige reiniging door optimalisatie van water- en wasmiddelgebruik met AI Wash, terwijl AI Ecobubble zorgt voor betere vuilverwijdering. Met QuickDrive kan de wastijd tot 50% verkort worden zonder verlies van wasprestaties.

De bijpassende droger werkt met AI Dry+, dat vier soorten textiel kan detecteren (normaal, denim, handdoek en synthetisch) voor nauwkeuriger drogen. Dit verlaagt het energieverbruik tot 10% en verkort de droogtijd tot 15%. De QuickDrive-functie kan de droogtijd zelfs tot 35% verminderen door automatische aanpassingen van de invertercompressor.

Samsung heeft nog geen adviesprijzen genoemd voor de nieuwe producten.

Bekijk andere Samsung-wasmachines op Kieskeurig.nl: