Al lange tijd worden nieuwe pc’s en laptops uitgerust met een ‘uefi’ in plaats van de ouderwetse bios. Het argument ‘veiligheid’ wordt echter onterecht gebruikt om het opstarten van een cd of usb-stick (met bijvoorbeeld GParted, malwareherstel of Linux-distributie) moeilijk te maken. In dit artikel lees je waarom dat zo is en hoe je alsnog kunt booten zoals jij dat wilt.

Wat is uefi?

In dit artikel duiken we in de wereld van uefi. Elke pc of laptop wordt vandaag de dag met een uefi geleverd. Het is een verandering die voor sommige gebruikers heel plotseling lijkt te zijn veranderd. Er is veel positiefs aan de uefi: de basisinstellingen van de pc zijn eenvoudiger te bedienen, er is meer functionaliteit en de pc start er sneller door op.

Nadelen zijn er helaas ook: zo is het voor gebruikers wat lastiger en ingewikkelder geworden om vanaf andere media op te starten, bijvoorbeeld vanaf een usb-stick. Veel pc-fabrikanten hebben hun uefi dusdanig dichtgetimmerd dat dat niet zomaar mogelijk is. Bovendien is de situatie ingewikkelder geworden vanwege achterwaartse compatibiliteit, waardoor je alsnog vanaf het bios kunt starten in een uefi-omgeving.

In dit artikel bekijken we hoe het opstarten vanaf de uefi precies werkt met usb-sticks, hoe en waarom het is dichtgetimmerd. En we gaan deze kennis ook praktisch toepassen om op te starten met alternatieve media.

01 Uefi-boot

Op het moment dat de pc start, gaat de uefi-bootmanager aan de slag. Deze kijkt naar de bootconfiguratie en laadt de firmware-instellingen in het geheugen. Daarna wordt de kernel van het standaardbesturingssysteem gestart. In de firmware-instellingen, die opgeslagen liggen in het nvram, staat het pad van het efi-bestand dat gestart moet worden. Nvram staat overigens voor non-volatile random-access memory, dat aanwezig is op het moederbord. Non-volatile houdt in dat de data in het geheugen bewaard wordt, ook als de stroom eraf wordt gehaald.

De opstartbestanden staan op een efi-partitie, ook wel de ESP (efi system partition) genoemd. Zo’n partitie is een simpele fat32-partitie en heeft een mapje voor elk besturingssysteem dat op de pc staat. Elke map bevat één efi-bestand, aangemaakt door het geïnstalleerde besturingssysteem. Zo’n efi-bestand wordt gemaakt in een uefi-programmeertaal die veel lijkt op de taal C en dat bestand start het daadwerkelijke besturingssysteem.

Het voordeel van de uefi is dat het automatisch nieuwe uefi-bootdoelen kan detecteren. Op die manier kun je eenvoudig opstarten vanaf andere media. Om die functionaliteit mogelijk te maken, maakt uefi gebruik van standaardpaden om de bootloader te definiëren. Zo’n pad en bestandsnaam is bijvoorbeeld /efi/boot/boot_x64.efi voor een 64bit-systeem en voor de ARM-architectuur zou het bestand bootaa64.efi heten.

Vooral aan het begin van de introductie van de uefi ontstonden er weleens opstartproblemen. Elke bootloader had namelijk zijn eigen problemen of eigenaardigheden. Zo maakte Windows 7 bijvoorbeeld een nieuwe fat32-ESP, zelfs al was er een bestaande met fat16. Daarna mislukte de installatie. Veel Linux-distributies maakten vroeger een fat16-ESP aan. Bovendien hadden Ubuntu 11.04 en 11.10 een serieuze bug waarbij de ESP soms per ongeluk leeg werd gemaakt.

Bij het booten is nog één term van belang: CSM, dat staat voor compatibility support module en het biedt ondersteuning voor legacy-booten door ondersteuning voor het bios te bieden. Je kunt CSM alleen inschakelen als de optie Secure Boot uitstaat, maar daarover in paragraaf 3 meer.

©PXimport

02 Gpt

Gpt, oftewel de ‘guid partition table’, vervangt het oude mbr (master boot record), de manier waarop vroeger schijven werden ingedeeld. De gpt is een onderdeel van de uefi. Sinds Windows Vista kan Windows kan alleen van gpt-schijven in uefi opstarten. De partition header van een gpt-schijf bevat informatie over welke blokken gebruikt kunnen worden op de schijf. Ook bevat deze header de ‘guid’ van de schijf: de general unique identifier, een uniek identificatienummer. Een gpt-schijf kan basic of dynamic zijn, net als bij het mbr. Gpt ondersteunt tot 128 partities en het maakt automatisch een back-up van de gpt-partitietabel.

Het probleem met het master boot record was dat het niet meer van deze tijd was: schijven groter dan 2 TB konden niet gestart worden bijvoorbeeld. Gpt biedt ondersteuning voor schijven tot een grootte van 9,4 ZB. Dat zijn zetabytes, oftewel 9,4 x 10^21. Overigens bevat de gpt in het allereerste blok nog wel een mbr voor compatibiliteitsredenen. Deze zit in blok 0. In blok 1 zit de gpt-header en in de rest zijn de partities aanwezig.

©PXimport

03 Secure Boot

Secure Boot is een onderdeel van uefi en is bedoeld om malware die de firmware aanvalt tegen te houden. Zulke malware is erg naar, want die kan namelijk een herinstallatie van het besturingssysteem overleven doordat die zich in de firmware nestelt. Het principe van Secure Boot is erg eenvoudig: alleen binary’s (bestanden met alleen code) die ondertekend zijn door een vertrouwde partij worden opgestart. Malware kan in theorie niet ondertekend worden, dus daarmee wordt malware dan geblokkeerd. Bedrijven kunnen hun uefi-binary door Microsoft laten ondertekenen. In de meeste uefi’s zijn de publieke sleutels van Microsoft aanwezig. Als een bedrijf zijn binary laat ondertekenen, dan gebeurt dit dus met Microsofts privésleutel, zodat de firmware die binary herkent en start.

Ubuntu zag de bui al hangen en heeft dus zijn binary’s maar laten ondertekenen door Microsoft. Daarom kun je sinds 2012 Ubuntu gebruiken op uefi-systemen. Indien je een Linux-distributie wilt gebruiken die niet ondertekend is, dan kun je of Secure Boot uitzetten in de uefi of je kunt zelf eigen sleutels installeren in je uefi. Uiteindelijk wordt voor Secure Boot gewoon een public-private key-architectuur gebruikt en dus kun je dan de publieke sleutel van de binary installeren, waarna die wel gewoon gestart kan worden.

©PXimport

04 Secure Boot uitschakelen

Als je een Linux-distributie wilt opstarten vanaf een usb, kun je het dus eerst proberen met Secure Boot aan, aangezien een aantal Linux-distributies daar gewoon mee werken. Als dat niet lukt, is het de eenvoudigste optie om Secure Boot maar uit te zetten. Hoe je dat precies doet, verschilt per pc-fabrikant. Bij sommige pc’s zal de procedure bovendien lastiger of zelfs in zijn geheel onmogelijk zijn dan bij andere.

Om het toch te proberen, ga je in de uefi en zoek je naar de optie genaamd Secure Boot. Om in de uefi te komen, klik je in Windows 10 op de startknop, daarna op het tandwiel (de optie Instellingen) en tot slot op Opnieuw opstarten met de Shift-toets ingedrukt. Eenmaal opnieuw gestart verschijnt er een Windows-scherm en ga je naar Problemen oplossen / Geavanceerde opties / Instellingen voor UEFI-firmware / Opnieuw opstarten. De Secure Boot-opties vind je vaak onder het menu Boot of onder Windows Configuration Options.

Een andere manier om in de uefi te komen is net als vroeger om in het bios te komen: om tijdens het opstarten te drukken op sneltoetsen als Esc, F2, Delete enzovoort. De exacte toets verschilt per fabrikant.

Sommige fabrikanten bieden tooltjes aan waarmee je de uefi-instellingen via Windows kunt wijzigen. Dat is een stuk eenvoudiger, dan kun je misschien rustiger eens rondkijken met de handleiding van je moederbord ernaast.

©PXimport

05 Maak handmatig een opstartbare uefi-schijf

Je kunt op twee manieren een opstartbare usb-schijf maken: met een tooltje of zonder. Het tooltje behandelen we in paragraaf 6, maar dit zou geen masterclass zijn als we niet eerst handmatig aan de slag gaan. Sluit je usb-schijf aan. Open vervolgens in Windows 10 de PowerShell met admin-rechten en typ dan diskpart en list disk. Onthoud het schijfnummer van je usb-stick en typ bijvoorbeeld select disk 5. Typ clean om de schijf te legen. Zie je bij Gpt in de tabel die getoond wordt na de opdracht list disk een sterretje bij je usb? Typ dan convert mbr. Daarna typ je de opdrachten:

create partition primaryformat fs=fat32 quickactiveassignexit

Vooral het active-commando is belangrijk: dat markeert de schijf als opstartbaar. Daarna kopieer je de bestanden vanuit een iso-bestand naar je usb-stick. Dat kan dus zijn vanuit de Windows-iso, maar ook een Linux-iso. Om te verifiëren dat je schijf goed gaat werken, check even of er een map /efi/boot aanwezig is met een efi-bestand erin.

©PXimport

06 Opstartbare uefi-schijf met een tooltje

Er zijn diverse handige tooltjes om een opstartbare uefi-usb-stick of -schijf te maken. De eerste is de Windows 10-downloadtool van Microsoft. Daarmee kun je of een iso of meteen een opstartbare usb-stick maken. Voor Linux kun je gebruikmaken van een tool als Rufus of Win32DiskImager. Veel Linux-distributies leveren ook een iso-bestand dat je direct naar de schijf weg kunt schrijven, waarna die automatisch opstartbaar wordt. Daarvoor gebruik je dd-modus. Zorg ervoor dat je in Rufus kiest voor de uefi-computerindeling met een gpt-schijf.

©PXimport

07 Bootmenu

Het belangrijkste is nu natuurlijk om het uefi-bestand van deze schijf te starten. Zoals altijd: de methode verschilt per moederbord. Vaak zie je het na het starten meteen de tekst om het bootmenu te openen, vaak is dat iets als F1, F2, F11, F12, Delete of Esc (let op dat je toets kiest waarmee je het bootmenu opent en niet in de uefi opstart). Eenmaal in het bootmenu zie je de usb-stick in de lijst staan en kun je deze selecteren en starten. Wil je nu niet steeds handmatig op een toets willen drukken, dan kun je natuurlijk ook de opstartvolgorde wijzigen. Daarvoor start je wel in de uefi op en zoek je naar de bootvolgorde. Het is dan een kwestie van usb bovenaan zetten.

©PXimport

Dit is het moment waar gamers en binge-kijkers heel 2025 stiekem op hebben gewacht. Niet Black Friday zelf, maar de vrijdag ervóór, door Coolblue vanaf nu omgedoopt tot 'Fake Friday'. De PlayStation 5 gaat nu voor tijdelijk voor slechts 349 euro over de digitale toonbank. Wees er snel bij, want op is op!

Partnerbijdrage - in samenwerking met Coolblue

De PS5 is inmiddels stevig ingeburgerd. De console combineert snelle laadtijden met stabiele 4K-weergave en een controller die zo nauwkeurig reageert dat games tastbaarder aanvoelen dan op oudere systemen. Ook als streamingapparaat doet hij het trouwens uitstekend: apps openen snel, films draaien zonder haperingen. Nou ja, dat wist je natuurlijk allemaal al, maar we bevestigen nog maar even waarom je dit apparaat ook alweer in huis wilt hebben.

©PlayStation

Fake Friday trapt het feest al af

De vraag naar de PS5 was lange tijd groter dan het aanbod, waardoor de prijs stevig bleef. Nu de markt eindelijk is afgekoeld, ontstaat er ruimte voor een actie die verder gaat dan een symbolische korting. Coolblue gebruikt Fake Friday om die ruimte maximaal te benutten, zodat je niet hoeft te wachten op Black Friday zelf om al een scherpe deal te pakken.

Coolblue biedt een aantal PlayStation 5-bundels aan die duidelijk onder de gebruikelijke adviesprijzen liggen. De PlayStation 5 Slim Digital Edition + FC 26-bundel is daarom nu tijdelijk verkrijgbaar voor 349 euro.

Wie liever fysieke schijfjes gebruikt, kiest voor de PlayStation 5 Slim Disc Edition + FC 26-bundel, die deze periode geprijsd is op 449 euro. Beide bundels bevatten dezelfde compacte console en de volledige game FC 26, waardoor je direct kunt beginnen zonder aanvullende aankopen.

©PlayStation

Voor wie een upgrade nu wél logisch is

Deze Fake Friday-deal is niet alleen interessant voor early adopters, maar vooral voor iedereen die de afgelopen jaren bewust heeft gewacht op een betere prijs. Voor spelers die merken dat hun oude console moeite krijgt met nieuwe titels, voor gezinnen die hun thuissentertainment willen upgraden, of voor kopers die op zoek zijn naar een écht lekker cadeau voor de feestdagen.

Andere interessante deals

Mocht je geen voetballiefhebber zijn en is de game FC 26 daarom niet interessant voor jou, dan kun je ook voor andere bundels kiezen. Een PlayStation 5 Slim Digital Edition met een extra controller (zodat je dus meteen met z'n tweeën kunt gamen) kost nu bijvoorbeeld slechts 409 euro. Heb je liever de uitvoering waarin je fysieke games speelt: de PlayStation 5 Slim Disc Edition met een tweede controller heb je nu al in huis voor 499. Of wat dacht je van een extreem krachtige PlayStation Pro Digital Editionvoor 699 euro?

Check alle andere geweldige PlayStation 5-deals bij Coolblue hieronder!

Bij ID.nl zijn we gek op producten voor een mooie prijs of die iets extra's of bijzonders te bieden hebben. Daarom gaan we een paar keer per week voor jullie op zoek naar leuke deals. Dit keer kijken we naar 55 inch smart-tv's voor minder dan 600 euro.

Op zoek naar een grote(re) televisie? Dan is een 55 inch-model een goede keuze, niet al te groot maar toch voldoende voor de gemiddelde woonkamer. Het zijn modellen van Samsung, Philips, Hisense en LG die uiteraard allemaal een 4K‑beeldresolutie bieden. Hieronder lees je per toestel wat je kunt verwachten van de techniek, de aansluitingen en de slimme functies, zonder dat er een oordeel wordt geveld.

Samsung QE55Q68D - QLED

De Samsung QE55Q68D is een 55‑inch tv uit 2024 die werkt met QLED‑technologie en een 4K‑resolutie. Volgens de specificaties beschikt het toestel over Quantum Dot‑kleurweergave, waarbij een miljard kleurtinten worden getoond. De televisie heeft drie HDMI‑aansluitingen en twee USB‑poorten, waardoor je meerdere apparaten tegelijk kunt aansluiten. De 50 Hz‑paneelverversing en de 4K‑AI‑upscaler zorgen ervoor dat beelden die niet in 4K beschikbaar zijn toch naar een hogere resolutie worden opgewaardeerd.

In het slimme Tizen‑besturingssysteem vind je apps zoals Netflix en YouTube en dankzij spraakbesturing via Bixby of Google Assistant kun je de tv bedienen zonder afstandsbediening. Het relatief platte ontwerp maakt het toestel geschikt voor wandmontage. Het apparaat ondersteunt HDR‑formaten zoals HDR10+ en HLG, wat hogere contrasten mogelijk maakt. Wie gameconsoles aansluit, heeft een lage input‑latency door de Game Mode. De ingebouwde luidsprekers leveren basismogelijkheden, maar het toestel kan geluid uitsturen via een optische aansluiting naar een externe soundbar.

Philips The One 55PUS8909/12 - LED

Philips noemt de 55PUS8909/12 “The One” omdat het toestel een allround-tv is. Het 55‑inch LED‑scherm heeft een 4K‑resolutie en ondersteunt verschillende HDR‑formaten, zoals HDR10+, Dolby Vision en HLG. Volgens de specificaties kan het scherm een variabele verversingssnelheid tussen 48 en 144 Hz aan, waardoor het beeld vloeiend blijft bij sport of games. De televisie gebruikt het Philips Pixel Precise Ultra HD‑beeldverwerkings­systeem en beschikt over drie HDMI‑2.1‑poorten die geschikt zijn voor gameconsoles en eARC‑audio.

Een kenmerk van veel Philips‑tv’s is Ambilight: leds aan de achterkant projecteren licht op de muur voor extra sfeer. Het apparaat draait op Titan OS, een nieuw smartplatform waarop je streaming‑apps en live‑televisie kunt combineren. Voor geluid gebruikt Philips twee luidsprekers met ondersteuning voor Dolby Atmos; via HDMI eARC kun je een soundbar aansluiten voor meer vermogen. Dankzij ondersteuning voor variabele refresh‑rates en lage input‑lag is de tv geschikt om te gamen. De televisie heeft ingebouwde wifi en Bluetooth zodat je draadloos content kunt delen vanaf je smartphone of tablet.

Philips 55PUS7609/12 - LED

De Philips 55PUS7609/12 uit 2024 biedt een 55‑inch 4K‑LED‑scherm. Het toestel gebruikt de Pixel Precise Ultra HD‑processor om standaardbeelden op te schalen naar hogere resolutie. Volgens de specificaties ondersteunt het toestel HDR10+ en Dolby Vision voor betere kleuren en contrasten. Met drie HDMI‑2.1‑poorten en twee USB‑poorten kun je eenvoudig consoles, een mediaspeler of een harde schijf aansluiten. Philips levert deze tv met Titan OS, een platform waarop streamingdiensten, apps en tv‑zenders overzichtelijk bij elkaar staan. De Audio uit het apparaat komt uit twee luidsprekers en wordt aangevuld met Dolby Atmos‑technologie.

Via HDMI eARC of de optische uitgang kun je het geluid naar een externe soundbar sturen. Voor gamers is de variabele refresh‑rate en lage input‑lag interessant; dat helpt om snelle beeldwisselingen vloeiend te houden. De tv heeft ingebouwde wifi en Bluetooth zodat je draadloos verbinding kunt maken met internet of accessoires. Tot slot is er ondersteuning voor spraakbesturing via Google Assistant. Het ontwerp is relatief dun, waardoor de tv goed past op een kast of aan de muur.

Hisense 55U6NQ - Mini‑LED

Hisense combineert in de 55U6NQ mini‑LED‑achtergrondverlichting met quantum‑dot‑technologie. Het 55‑inch scherm bevat meer dan zestig dimming‑zones en heeft een piekhelderheid tot 600 nits. Deze techniek zorgt voor diepe zwarttinten en een hoog contrast. De tv ondersteunt meerdere HDR‑formaten, waaronder Dolby Vision, HDR10+ en HLG. Voor het geluid is er Dolby Atmos‑ondersteuning zodat je omgevingsgeluid ervaart via de ingebouwde luidsprekers. De AI‑chip zorgt voor dynamische toonmapping, ruisonderdrukking en upscaling van 2K naar 4K.

Dankzij Smooth Motion en AI Sports Mode blijven snelle beelden vloeiend, wat prettig is bij sportwedstrijden of actiefilms. De tv heeft drie HDMI‑ingangen en twee USB‑poorten en draait op het VIDAA U7.6‑besturingssysteem, waarop je apps zoals Netflix en YouTube kunt installeren. Ook zijn er ingebouwde wifi, Bluetooth en een LAN‑poort aanwezig voor netwerkaansluitingen. Het toestel kan via CI+ omgaan met digitale televisie en biedt een CI‑slot voor module. Met de eARC‑aansluiting stuur je het geluid naar een soundbar. De afmetingen met voet bedragen 123,2 × 78 × 31 cm en het gewicht is ongeveer 13 kg.

LG 55UR78006LK - LED

De LG 55UR78006LK is een 55‑inch Ultra‑HD‑televisie uit 2023. Dit model gebruikt direct‑LED‑achtergrondverlichting en een resolutie van 3840 × 2160 pixels. Binnenin werkt de α5 Gen6 AI‑processor 4K die beelden opschaalt en samen met de AI Brightness Control de helderheid aanpast aan het omgevingslicht. De tv ondersteunt HDR10 en HLG en gebruikt Active HDR voor dynamische contrastverbetering. Voor geluid zorgt AI Sound Pro voor virtuele 5.1‑kanaalsweergave en een totaal vermogen van 20 watt.

Het toestel draait op webOS met ThinQ‑technologie; dit geeft toegang tot streaming-apps en biedt spraakbesturing via Amazon Alexa. Er zijn drie HDMI‑2.0‑poorten met eARC‑ondersteuning en twee USB‑2.0‑poorten. Verder heeft de tv ingebouwde wifi en Bluetooth 5.0, waardoor draadloze streaming mogelijk is, en een ethernetpoort voor vaste verbinding. Voor tv‑ontvangst zijn tuners voor DVB‑T2, DVB‑C en DVB‑S2 aanwezig. Het toestel weegt ongeveer 14 kg zonder voet.