Het lettertype waarin u een tekst opmaakt, is vooral een kwestie van smaak. En over smaak valt niet te twisten. Maar er is ook nog zoiets als leesbaarheid en u wilt dat uw tekst goed overkomt. Daarom 17 tips waarin u alles leert over het gebruik van lettertypes.

1. Geen doel, maar middel

Typografie, of de manier waarop tekst wordt vormgegeven in bepaalde lettertypes, was vierenhalve eeuw exclusief voorbehouden aan de drukker. Vanaf 1984, met de komst van de Apple Macintosh, kwam typografie binnen ieders bereik. Het feit dat iedereen naar hartelust met letters kan stoeien is natuurlijk fijn, maar de keerzijde van de medaille is dat mogelijkheden vaak verkeerd worden gebruikt. Huisgemaakte drukwerkjes zijn niet zelden een rommelige mix van frivole letters die ontzettend veel aandacht opeisen. Het ontaardt dan in een onsamenhangend allegaartje van lettertekens en stijlen. In de regel moet typografie het leesgemak bevorderen. Het kan nooit de bedoeling zijn dat u bij het lezen van een tekst wordt gestoord door een opdringerige letterstijl. Hoewel, de uitzonderingen bevestigen de regel.

©PXimport

Zou iemand die dringend de uitgang nodig heeft de charme begrijpen van deze typografie?

2. Systeemletters

Uw computersysteem gebruikt zelf ook vaste lettertypes. Ieder woord dat in een dialoogvenster of menu verschijnt, wordt getoond in zo'n systeemlettertype of system font. In Windows 7 bepaalt u het systeemlettertype door met de rechtermuisknop op het bureaublad te klikken en te kiezen voor Aan persoonlijke voorkeuren aanpassen. In het venster Persoonlijke instellingen klikt u op de knop Vensterkleur. In het volgende venster klikt u op Geavanceerde instellingen voor vormgeving. Vervolgens kunt u onder Item de lettertypes voor ieder onderdeel van uw systeem wijzigen. In XP klikt u eveneens met de rechtermuisknop op het bureaublad. In het contextmenu kiest u Eigenschappen, waarna u op het tabblad Vormgeving klikt. Op dit tabblad klikt u op de knop Geavanceerd zodat u bij de Geavanceerde vormgeving uitkomt. Links onderaan kunt u het lettertype voor de verschillende onderdelen van het systeem aanpassen.

©PXimport

Het standaard systeemlettertype van XP is Tahoma.

3. Fonts en lettertypes

Steeds vaker gebruikt men de begrippen font en lettertype door elkaar. Toch is er een wezenlijk verschil. In de niet-zo-goeie-ouwe-tijd, toen er bij de drukker voor verschillende corpsen en soorten telkens andere gietvormen nodig waren, was het verschil tussen lettertype en font erg belangrijk. Een 10-punts Helvetica, 14-punts Helvetica en 18-punts Helvetica waren drie verschillende fonts. En dan was er nog een onderscheid in romein (dat is de rechte, gewone versie), vet, cursief en vet cursief. Een font is dus de combinatie van grootte en 'typeface' oftewel een normale, cursieve of vette variant van een lettertype.

©PXimport

De term 'font' komt uit de tijd toen de letters werden gegoten.

4. De klassiekers

Veel gebruikers beperken zich tot de klassiekers, zoals Arial, Times New Roman, Courier, Helvetica, Garamond en Verdana. Het gaat om kwaliteitsletters die zichzelf hebben bewezen. Helvetica werd in 1957 ontworpen door twee Zwitsers. Dit lettertype werd populair omdat het neutraal en helder was. Voor de vijftigste verjaardag van het lettertype werd er zelfs een filmdocumentaire over gemaakt: Helvetica Film. Voor het gebruik van lettertypes moeten vaak licenties worden betaald. Omdat Microsoft het gebruik van Helvetica te duur vond, liet het in 1982 zelf een variant ontwerpen: Arial.

©PXimport

Links Helvetica, rechts Arial.

5. Anatomie

In de illustratie bij deze tip tonen we de belangrijkste onderdelen waaruit een letterteken of karakter bestaat. Straks komen deze termen praktisch aan bod. De stok is het gedeelte van een teken dat boven een kleine letter uitsteekt. De bol is het ronde deel van tekens zoals bij d, p en o. De staart is het gedeelte van een teken onder de basislijn. De basislijn is de denkbeeldige lijn waarop een teken staat. Het corps is de grootte van een letter. Dit wordt gemeten vanaf de onderkant van de staart (bijvoorbeeld de staart van de j) tot de bovenkant van de stok (bijvoorbeeld de stok van de b). Ten slotte is er het sierstreepje aan het uiteinde van een teken: de schreef.

©PXimport

De voornaamste onderdelen van een letterteken.

6. Over de schreef

Schreven zijn er niet alleen omwille van de versiering. Ze helpen onze ogen om de horizontale regel te volgen. Een letterteken waarbij zulke dwarsstreepjes staan (bijvoorbeeld Times New Roman), heet een schreeflettertype of serif lettertype. Een lettertype zonder dwarsstreepjes zoals Arial heet een schreefloos lettertype of sans serif. Een schreef maakt een lange tekst meer ondersteunend voor de ogen, omdat de schreven de ogen van de lezer over de regel leiden. Vandaar dat veel boeken en kranten een lettertype met schreef gebruiken. Bekende lettertypes met schreven zijn Times New Roman en Georgia. Bij signaalwoorden, woorden die u in een oogopslag leest zonder dat u echt een tekst gaat lezen, gebruikt men vaak schreefloze letters. Gebruik lettertypes zonder schreef voor tekst die op een computerscherm moet worden gelezen. Arial en Tahoma zijn speciaal ontworpen voor beeldschermen. De schreef staat op een scherm namelijk nog altijd minder scherp dan op papier.

©PXimport

Signaalwoorden hebben meestal schreefloze letters.

7. Proportioneel of niet

Wanneer u bewust met lettertypes wilt omgaan, moet u behalve kiezen tussen schreefloos of schreef nog een tweede keuze maken, namelijk proportioneel of niet-proportioneel. Bij een niet-proportioneel of monospaced font nemen alle letters dezelfde breedte in. Een mooi voorbeeld is Courier, afkomstig van de oude schrijfmachine. Omdat iedere letterruimte even breed is, kunt u met monospaced lettertypes straffeloos tekst uitlijnen met behulp van spaties. Dat lukt niet met een proportioneel lettertype.

©PXimport

De 'onregelmatige' proportionele letters (boven Trebuchet MS) lezen toch prettiger dan de zo mooi geordende monospaced letters (onder Andale Mono).

8. Corpsgrootte

Om de grootte van een letter aan te geven gebruiken we in het digitale tijdperk de eenheid punten (afkorting pt): 1 punt komt overeen met (ongeveer) 0,353 millimeter, 12 punten vormen 1 pica (afkorting p). Wanneer u in een programma een grootte bepaalt, slaat dat op de corpsgrootte. Dat is de grootte van de bovenkant van de hoogste letter tot de onderkant van de staartletter. We praten hierbij alleen over de hoogte, de breedte kan wel verschillen.

©PXimport

In ieder programma kunt u de corpsgrootte instellen.

9. Even groot?

Hoe komt het dat een woord in Helvetica in puntgrootte 10 veel groter lijkt dan Times New Roman in dezelfde puntgrootte? Helvetica lijkt groter omdat de x-hoogte een stuk hoger is dan die van Times New Roman. De x-hoogte is de hoogte van de kleinste letters zoals de a, e en x. Bij de k wordt er aan die x-hoogte nog een stok toegevoegd en bij de g een staart. Wanneer u bij de x-hoogte de stokhoogte en staarthoogte telt, komt u uit bij de corpshoogte. Bij Helvetica is dus de x-hoogte groter bij dezelfde corpshoogte. Letters met een grote x-hoogte zijn meestal beter leesbaar en kunnen vaak in een kleiner corps worden gezet. U kunt dus meer tekst kwijt zonder dat de tekst onleesbaar wordt.

©PXimport

Helvetica 10 lijkt groter dan Times New Roman 10.

10. Bestandsformaten

Zonder al te veel in detail te treden, durven we te stellen dat lettertypes tegenwoordig in drie bestandsformaten komen. De meeste hebben de bestandsextensie .ttf, dat staat voor TrueType Font. TrueTypes kunt u naar believen vergroten en verkleinen zonder dat dit ten koste gaat van de afdrukkwaliteit. De meeste fonts die u op het internet kunt downloaden, zijn TrueTypes. OpenType (.otf) werd ontworpen door Microsoft en duikt daarom vooral op in Windows-toepassingen. Ze worden minder lang gebruikt dan de TrueType-bestandsindeling die is ontworpen door Apple. Dan zijn er nog PostScript-lettertypes (.pfb) die standaard door Adobe worden geleverd voor professioneel gebruik.

©PXimport

De meeste lettertypes op ons systeem zijn TrueType en OpenType.

11. Downloaden

U kunt lettertypes in overvloed downloaden op gespecialiseerde websites. Op de website lettertype hebt u bijvoorbeeld de keuze uit bijna 10.000 gratis lettertypes. U kunt zoeken op naam, op alfabetische volgorde of volgens thema. Vooraf krijgt u een duidelijk beeld van hetgeen u te wachten staat. Wanneer u op de downloadknop klikt, gaat u naar het volgende venster. Daar moet u wel even zoeken naar de definitieve downloadlink. Ook Dafont is een uitstekende bron voor fonts. Ze zijn netjes ingedeeld in categorieën. In beide bronnen zitten bovendien een heleboel dingbats. Dingbats zijn afbeeldingen, pictogrammen of ornamenten die u net als letters via uw toetsenbord invoert.

©PXimport

Dingbats zijn afbeeldingen die u invoert zoals letters.

12. Installeren en verwijderen

Vergeleken met de voorgaande Windows-versies is het beheer van de verschillende lettertypes in Windows 7 verbeterd. Nadat u een lettertype hebt gedownload, klikt u op het bestand met de rechtermuisknop en kiest voor Installeren, waarna het lettertype direct wordt geïnstalleerd. U kunt overigens snel een preview bekijken door met de rechtermuisknop op het lettertype te klikken en te kiezen voor Voorbeeld. Wanneer u lettertypes wilt opschonen, kunt u ze verwijderen of verbergen. Ga naar Start en klik op het Configuratiescherm. Klik hier op Vormgeving aan persoonlijke voorkeur aanpassen. In het venster dat volgt, ziet u de kop Lettertypes staan, klik hieronder op de vermelding Toon, verwijder en verberg lettertypes. U krijgt een overzicht van de geïnstalleerde lettertypes. Hier maakt het systeem een onderscheid tussen een afzonderlijke lettertype en een lettertypefamilie. Met de rechtermuisknop kunt u het lettertype of de familie verwijderen of verbergen. Verborgen lettertypes kunt u later op dezelfde manier weer zichtbaar maken. In Windows9x/ME/XP beheert u lettertypes via Start, Instellingen, Configuratiescherm. Daar dubbelklikt u op het icoon Lettertypen zodat het fontvenster wordt geopend. Selecteer in het menu Bestand de opdracht Nieuw lettertype installeren. Daarna geeft u aan waar het fontbestand staat dat moet worden geïnstalleerd. Selecteer het font en klik op de knop OK. In het venster Lettertype kunt u in XP met de rechtermuisknop ook fonts verwijderen. Op een Mac dubbelklikt u op het gedownloade letterbestand, waardoor het programma Lettertypecatalogus zich opent. Het programma vraagt of u het nieuwe font meteen wilt installeren. Ook met Lettertypecatalogus kunt u fonts verwijderen of op non-actief zetten.

©PXimport

In Windows 7 krijgt u een duidelijke voorvertoning van het lettertype.

13. Lettertypes herkennen

Soms hebt u op een website of in een publicatie een bepaald lettertype gezien waarvan u de naam niet kent. Uiteraard hebt u deze naam nodig om het font te kunnen terugvinden op de downloadsites. In dat geval kunt u de lettertekens (gratis) laten herkennen via de webdienst WhatTheFont. Zorg dat u een duidelijke digitale afbeelding hebt van het lettertype dat u wilt identificeren. Wanneer het gaat om letters op een website, maakt u het beste een schermafbeelding. Met een fotobewerkingsprogramma knipt en plakt u de tekst in een document van maximaal 260 bij 275 pixels. Zorg dat er niet meer dan 25 letters op het document staan. Bewaar het bestand als gif, jpeg of tiff. De eerste twee formaten geven veel kleinere bestanden, tiff levert het zuiverste bestand. Gaat het om een letter die u ergens op drukwerk hebt aangetroffen, dan moet u een fragment scannen. Overdrijf niet met de resolutie. Anders wordt het document straks niet aanvaard door WhatTheFont. De ideale resolutie is 120x1666 pixels in 300 dpi of 160x1250 pixels in 300 dpi. De achtergrond hoeft niet wit te zijn, maar zorg voor een zuivere scan zonder dat afbeeldingen of tekst op de achterkant doorschijnen.

©PXimport

Eerst moet u de afbeelding uploaden naar WhatTheFont.

Vervolgens gebruikt u de upload-knop. Daarna volgt de herkenningsprocedure. WhatTheFont toont de individuele letters van het testbestand en kan vragen om zijn interpretatie al dan niet te bevestigen. Soms vergist het zich tussen bepaalde letters en kunt u de herkenning corrigeren. Wanneer alle karakters van het testbestand naast de juiste letters staan, gaat u verder. WhatTheFont presenteert de mogelijke opties en zet de meest waarschijnlijke fontnaam bovenaan. Als u op de naam van het lettertype klikt, gaat u naar de Font Style Details. Dat is een venster waar de testzin 'A quick brown fox jumps over the lazy dog' in oplopende lettergroottes te lezen is. U kunt overigens ook uw eigen voorbeeldtekst ingeven. Onderaan de pagina leest u waar u dit lettertype kunt krijgen. Mocht de automatische herkenning van WhatTheFont niet goed gaan, dan kunt u een beroep doen op de expertise van het Forum.

©PXimport

WhatTheFont heeft de proeftekst helemaal herkend.

14. Determinatielijst

Een tweede manier om lettertypes te herkennen is de determinatiemethode van Identifont. Op Identifont proberen ze met elf gerichte vragen de identiteit van het lettertype vast te stellen. Eerst wordt begonnen met de letter Q. Gaat het streepje door de cirkel of raakt het de cirkel? Is de letter P helemaal gesloten of niet? Een leuke bijkomstigheid aan zo'n determinatielijst is dat u achteraf veel bewuster naar typografie gaat kijken. U gaat letten op schreefjes, voetjes, staartjes, krommingen, stokken en bollen.

©PXimport

Aan de hand van elf vragen probeert Identifont het lettertype te identificeren.

15. Niet teveel

Omdat er zoveel gratis lettertypes zijn, is het aanlokkelijk om er zoveel mogelijk op te slaan in het systeem. Dat is onverstandig. Als u veel lettertypen gebruikt, kan dit invloed hebben op de prestaties van uw systeem, bijvoorbeeld wanneer u een document voor het eerst afdrukt of een afdrukvoorbeeld ervan weergeeft. Bovendien kan het langer duren voordat bepaalde dialoogvensters, zoals Lettertype of Symbool, worden weergegeven wanneer u deze voor het eerst opent.

16. Beter leesbaar

Met de volgende tips bevordert u de leesbaarheid van uw tekst. Vermijd overdadig gebruik van de stijlen vet en cursief. Dat oogt slordig. Gebruik deze stijlen hoogstens om bepaalde tekst te accentueren. Pas zoveel mogelijk gedrukte lettertypes toe. Er bestaan sierlijke scriptfonts die op handschrift lijken, maar die zijn meestal niet zo leesbaar. Exotische, opvallende letters zijn vaak interessant voor titels, voor de leestekst zelf zijn ze totaal ongeschikt. Beperk het aantal verschillende lettertypes dat u in één tekst toepast. Als vuistregel kunt u gebruiken dat u hoogstens twee of drie lettertypes moet toepassen in één document. Woorden in hetzelfde lettertype worden gelezen als één beeld en vergen minder inspanning tijdens het lezen. Zet nooit lange fragmenten in drukletters of kapitalen, dit oogt bijzonder storend.

©PXimport

Tracht sober te zijn in uw lay-out.

17. Lettertype van eigen handschrift

Wie er behoefte aan heeft, kan heel gemakkelijk een lettertype laten samenstellen van zijn eigen handschrift. Vervolgens kunt u dus in uw eigen handschrift typen. Uiteraard lukt dit het best met letters die u los van elkaar schrijft. Surf naar YourFonts. En druk het document 'Template' af. Deze sjabloon is een A4-blad met vakjes waarin u iedere letter die daar afgedrukt staat met een dikke pen herschrijft. Daarna scant u het document in 200 dpi en u bewaart deze scan in het png-formaat. Bedenk een leuke naam voor het lettertype, een auteursnaam en upload de afbeelding. Vervolgens kunt u dit nieuwe lettertype downloaden en installeren. Voortaan vindt u uw eigen handschrift ergens tussen Arial en Zapf Dingbats.

©PXimport

Deze dienstverlening kost 9,95 dollar, wilt u er ook nog speciale karakters (ñ, ‰, œ) bij hebben, dan moet u nog 5 dollar extra betalen.

Wat hebben organisaties als KRO-NCRV, NS, Bits of Freedom en Oxfam Novib met elkaar gemeen? Dat ze niet langer actief zijn op het socialmediaplatform X. Waarom willen ze dat niet meer? Wat speelt er bij X? Welke alternatieven zijn er?

Sinds juli 2023 voegden veel media maandenlang ‘Twitter’ toe achter elke vermelding van X. Velen moesten namelijk nog wennen aan de nieuwe naam. Elon Musk, die Twitter in oktober 2022 voor 44 miljard dollar kocht, vond dat X beter paste bij zijn visie om het microblogging-platform om te vormen tot een allesomvattend digitaal ecosysteem, vergelijkbaar met WeChat in China. Musk lijkt trouwens een opvallende affiniteit te hebben met de letter X, wat ook zichtbaar is in projecten als SpaceX, Tesla Model X en xAI. Veel gebruikers waren niet gerust op deze overname, en niet geheel onterecht, want Musk heeft inmiddels ingrijpende veranderingen doorgevoerd.

X: aanpassingen

Kort na de overname herstelde Musk eerder geschorste accounts, waaronder die van controversiële figuren als Donald Trump, Andrew Tate en Kanye West. Het platform stopte bovendien met het handhaven van het beleid tegen desinformatie rond Covid-19. En waar vroeger een gratis verificatiesysteem was, waarbij Twitter invloedrijke personen en organisaties een blauw vinkje gaf, is dat nu puur commercieel: wie betaalt, krijgt een vinkje. Het staat niet langer voor authenticiteit, maar toont enkel aan dat een gebruiker betaalt voor X Premium en zo extra functionaliteit en zichtbaarheid krijgt.

Daarnaast introduceerde X de For You-feed, een sectie met aanbevelingen op basis van gebruikersvoorkeuren en -gedrag, maar ook beïnvloed door strategische beleidsbeslissingen. Dit gebeurt via een AI-gestuurd algoritme, waarvan slechts delen openbaar zijn gemaakt, wat vragen oproept over transparantie en mogelijke bias.

Het moderatiebeleid veranderde eveneens. Tweets die de richtlijnen schenden, worden niet meer verwijderd, maar zijn enkel minder zichtbaar (‘Freedom of Speech, Not Reach’). Daarnaast is er een verschuiving naar gemeenschapsgestuurde moderatie (‘Community Notes’), waardoor factchecking minder centraal en vaak trager verloopt.

De algoritmen van X roepen bij velen vragen op over de transparantie en mogelijke bias.

Fediverse

Musk zelf noemt deze aanpassingen democratischer, maar voor veel gebruikers hebben deze aanpassingen geleid tot een meer toxische inhoud. Daarbij worden specifieke groepen kritisch bekeken en beoordeeld, onder wie liberalen en de LGBTQ+-gemeenschap.

De cijfers lopen uiteen, maar de meeste bronnen zijn het er wel over eens dat heel wat gebruikers en organisaties het platform hebben verlaten sinds de overname door Musk.

Twee jaar geleden leek er maar één echt alternatief te zijn: Fediverse, dat gebruikers meer controle gaf over hun data en de moderatie.

Fediverse is een samentrekking van ‘federated’ en ‘universe’ en kun je zien als een netwerk van onderling verbonden platformen en servers, die onafhankelijk worden beheerd door organisaties of individuen. Bij traditionele socialmediaplatforms ben je afhankelijk van één centrale organisatie. Daardoor kun je met bijvoorbeeld een Instagram-account niet zomaar gebruikers van X bereiken. De gemeenschappelijke protocollen binnen het Fediverse, zoals het populaire ActivityPub, maken onderlinge communicatie juist wel mogelijk. Je kunt dus een account aanmaken op een server en vervolgens communiceren en gegevens uitwisselen met gebruikers op andere platformen. Binnen het Fediverse beweeg je dus vrijelijk tussen verschillende servers en platformen.

Het Fediverse-netwerk bevat talrijke platformen, waarvan de meeste door het ActivityPub-protocol zijn verbonden (afbeelding: Per Axbom, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons).

Mastodon

Mastodon was – en is nog steeds – het populairste Fediverse-platform, maar dat bleek helaas niet geschikt voor het grote publiek. Veel (mainstream) gebruikers vonden het namelijk verwarrend dat ze zelf een server moesten kiezen bij registratie. Ook de interface en gebruikerservaring waren minder gestroomlijnd dan bij Twitter/X. Door de decentrale structuur werkten sommige servers ook traag of werden ze slecht beheerd.

Daarnaast bood Mastodon slechts beperkte ondersteuning voor video en live-updates en ontbraken universeel doorzoekbare inhoud en trending topics, waardoor populaire discussies moeilijker te volgen waren. Bekende personen waren er ook nauwelijks actief, en veel gebruikers hadden moeite om hun sociale netwerk opnieuw op te bouwen. Eind 2023 bereikte Mastodon een piek in regelmatige bezoekers, maar de groei vlakte al snel af.

De interface van Mastodon, met vertrouwde ingrediënten als tijdlijn, meldingen en favorieten.

Threads

Mastodon behoudt weliswaar een niche bij privacybewuste en opensource-enthousiastelingen, maar bleek dus te ingewikkeld en gefragmenteerd voor de doorsneegebruiker. Vanaf eind 2023 zochten velen daarom hun toevlucht tot traditionelere sociale netwerken als LinkedIn, Instagram en vooral Threads.

Dit laatste platform werd medio 2023 door Meta (Mark Zuckerberg) gelanceerd als reactie op de groeiende kritiek op Twitter/X. Het is direct gekoppeld aan Instagram, waardoor gebruikers hun bestaande account kunnen gebruiken.

De interactiemogelijkheden binnen Threads lijken sterk op die van X, met opties als liken, citeren, posten en reageren. Ook doet het veel denken aan het oude Twitter: je volgt zelf mensen of vertrouwt op het algoritme. Volgens veel gebruikers is dit algoritme vooral ontworpen om politieke discussies en nieuwsverwijzingen te mijden. Al kun je zelf wel bepaalde mensen volgen. Het platform toont daarnaast vaak berichten die reacties willen uitlokken (‘engagement bait’). Op dit platform vind je veel beroemdheden en influencers, en de meeste content is vrij luchtig.

Threads werkt trouwens ook aan ondersteuning voor het ActivityPub-Fediverse, wat de dienst compatibel maakt met onder meer Mastodon.

Ook bij Threads kun je zelf bepalen wie je wilt volgen.

Bluesky

Hoewel Threads momenteel veel meer maandelijkse gebruikers heeft (circa 275 miljoen), trekt ook het microblogging-platform Bluesky tegenwoordig een groeiend aantal voormalige X-gebruikers aan (circa 30 miljoen). Ter vergelijking: X zou nu nog zo’n 500 miljoen maandelijkse gebruikers tellen, terwijl Mastodon er ongeveer 15 miljoen heeft.

Bluesky wordt gerund door Bluesky Social. Het werd begin 2023 officieel gelanceerd, maar ontstond al in 2021, opgericht door Jack Dorsey, medeoprichter van Twitter.

Net als Mastodon is Bluesky een gedistribueerd netwerk, maar het is wel gebruiksvriendelijker, mede dankzij het modernere, open protocol AT (Authenticated Transfer). Het platform streeft naar transparantie en wil ook gebruikers zelf hun eigen algoritme laten maken en verfijnen.

Er zijn nog geen advertenties en de tijdlijn toont berichten in chronologische volgorde, zonder verborgen algoritme. In principe kun je ook zelf een server kiezen, al is dat in de praktijk nagenoeg altijd hostingprovider bsky.social. Gevorderde gebruikers kunnen zelfs een eigen server hosten (PDS, personal data server).

Bluesky wordt momenteel vooral bevolkt door Amerikaanse gebruikers, en het valt nog af te wachten in welke mate ook het aantal actieve Nederlandse en Vlaamse gebruikers zal toenemen. In het vervolg van dit artikel maken we grondiger kennis met Bluesky, waarbij we vooral focussen op hoe je volgaccounts en berichtgeving meer naar eigen hand kunt zetten, met onder meer migratie, startpakketten, lijsten, feeds en ook extra diensten.

Meer dan Threads verwelkomt Bluesky ook politieke discussies.

Account

Je kunt Bluesky gebruiken via je browser of de app, beschikbaar in de officiële appstores van Android en Apple. Na installatie kies je de interface-taal (waaronder Nederlands) en registreer je je met een e-mailadres, wachtwoord, geboortedatum en ‘gebruikershandle’. Vervolgens upload je een profielafbeelding of kies je een avatar, en na het aanduiden van je interesse(s) kun je direct aan de slag. Je moet nog wel even een verificatiecode invullen die je via e-mail krijgt.

Bluesky: na een snelle registratie ben je er klaar voor.

Ontdekken en volgen

Wanneer je de startpagina opent, zie je twee secties: Discover en Following. In Discover verschijnen direct berichten, gebaseerd op de interesses die je bij registratie hebt opgegeven. Je ziet hier ook trending topics en populaire posts binnen de gemeenschap. Je kunt deze feed personaliseren via aangepaste feeds, door er zelf een te creëren of een passend algoritme te kiezen.

In de sectie Following zie je berichten van accounts die je volgt. Aanvankelijk is deze leeg, behalve het Bluesky-account. Om iemand te volgen, houd je de muis boven de post header (met accountnaam, tijdstip en berichttitel) en klik je op +Volgen. Dit verandert in Volgend; klik hierop als je het account niet langer wilt volgen. Berichten van gevolgde accounts verschijnen vervolgens in de sectie Following.

Het vergt slechtsr een muisklik om iemand te (ont)volgen.

Zoeken en migreren

Er zijn verschillende manieren om snel extra accounts aan je volglijst toe te voegen. Open de rubriek Zoeken (tik in de mobiele app op het pictogram met drie streepjes) en vul in de zoekbalk een onderwerp in, zoals Artificial intelligence. Selecteer een geschikt account en klik op +Volgen.

Wil je accounts van Twitter/X ook op Bluesky volgen, dan gaat dit het snelst met de browserextensie Sky Follower Bridge, beschikbaar in de officiële Chrome- en Firefox-webstores. Na installatie start je de extensie en meld je je aan met je Bluesky-handle of e-mailadres en een app-wachtwoord.

Om zo’n wachtwoord (met beperkte machtigingen) te maken, ga je in Bluesky naar Instellingen, kies je Privacy en beveiliging, selecteer je App-wachtwoorden en klik je op +App-wachtwoord toevoegen. Geef het een naam, bijvoorbeeld SkyFollowerBridge, bevestig met Volgende, kopieer of noteer het wachtwoord en klik pas daarna op Gereed.

Na aanmelding open je je lijst met gevolgde accounts op X via www.x.com/<je_accountnaam>/following. Klik op de extensieknop en kies Find Bluesky Users. De extensie zoekt naar actieve Bluesky-accounts in je lijst. Klik op View Detected Users en daarna op Follow on Bluesky om de gewenste accounts te volgen.

Sky Follower Bridge automatiseert het migratieproces van gevolgde accounts van X naar Bluesky.

Startpakketten

Een andere handige manier om je volglijst uit te breiden is met startpakketten. Als je een interessant account vindt, klik je erop om de profielpagina te openen en ga je naar het onderdeel Startpakketten. Met wat geluk heeft deze persoon al pakketten aangemaakt: dit zijn verzamelingen accounts rond een specifiek onderwerp. Open zo’n pakket, bekijk de tabbladen Personen en Berichten en volg gewenste accounts via de knop +Volgen.

Je kunt ook zelf startpakketten maken. Ga naar Profiel en open het tabblad Startpakketten. Klik op Aanmaken, geef je pakket een naam en voeg een beschrijving toe. Druk op Volgende en voeg minstens acht accounts toe die relevante berichten posten. Klik weer op Volgende om eventueel feeds toe te voegen of kies voor Overslaan. Daarna kun je anderen uitnodigen via een QR-code of door de link te kopiëren.

Je kunt ook je eigen startpakketten creëren en deze met anderen delen.

Lijsten en feeds

Je kunt zelf ook een reeks gebruikers opsommen en deze lijsten eventueel delen. Open hiervoor de rubriek Lijsten en klik op +Nieuw. Vul een naam en omschrijving in en bevestig met Opslaan. Voeg gebruikers toe en bekijk hun berichten vanuit de lijst. Klik op Vastzetten op startpagina om de lijst als aparte feed naast Discover en Following te tonen.

Je beheert feeds rechtstreeks via de rubriek Feeds. Onder Ontdek nieuwe feeds kun je voorgestelde feeds toevoegen of zelf zoeken via de zoekbalk. Klik op een feed bij Mijn feeds om de berichten te bekijken.

Gebruik het tandwielpictogram bij Feeds om feeds via het pinicoon op je startpagina vast te zetten of hieruit weg te halen. Niet-vastgezette feeds kun je hier ook verwijderen.

Je kunt eigen feeds creëren, bijvoorbeeld met een no-code tool als Skyfeed.app. Meld je aan met je Bluesky-account en een app-wachtwoord (zie ook de paragraaf ‘Zoeken en migreren’). Klik op Create your first feed en voeg in de Visual Editor (of JSON Editor) de gewenste blokken toe, zoals Input, Remove, RegEx, Sort by en Limit. Bevestig met Publish Feed.

Kopieer de feed-ID achteraan de gegenereerde link en deel deze met anderen. Zij hoeven alleen de rubriek Feeds in Bluesky te openen en het ID in de zoekbalk Search feeds te plakken om je feed toe te voegen.

Met een app als Skyfeed kun je ook eigen feeds creëren en deze met anderen delen.

Vandaag zijn het vooral Odido-abonnees die te kampen hebben met storing, maar ook als je klant bent bij bijvoorbeeld KPN, VodafoneZiggo, Ben, Simpel of Delta komt het voor: je kunt niet bellen en/of internetten. Als zo'n storing wat langer duurt, kun je recht hebben op compensatie. In dit artikel lees je wanneer je waar recht op hebt en hoe je die compensatie kunt aanvragen.

Een landelijke storing bij je internet, tv of telefoon is niet alleen vervelend, maar kan ook financiële gevolgen hebben. Gelukkig is in Nederland wettelijk vastgelegd dat je in sommige gevallen recht hebt op een vergoeding. Maar hoe werkt dat precies? Wanneer heb je recht op compensatie, hoe hoog is die vergoeding en waar kun je terecht bij jouw provider?

Volgens de Telecommunicatiewet heb je als consument of kleinzakelijke gebruiker recht op compensatie als er sprake is van een volledige netwerkstoring die twaalf uur of langer duurt. Dat betekent dat alle onderdelen van je abonnement uitvallen: dus bijvoorbeeld zowel internet als televisie en telefonie. Regionale storingen vallen ook onder deze regeling, zolang je binnen het getroffen gebied woont of werkt. Sommige providers hanteren uit zichzelf een iets soepelere norm en keren al bij acht uur storing een vergoeding uit, maar dat is niet verplicht. De wettelijke grens ligt op twaalf uur.

De hoogte van de vergoeding is gekoppeld aan de maandelijkse kosten van je abonnement. Bij een storing van twaalf tot vierentwintig uur ontvang je één dertigste van je maandbedrag. Duurt de storing langer, dan loopt het bedrag op met telkens nog een dertigste per extra dag. Voor prepaid-gebruikers geldt een vergoeding van vijftig cent per dag. De vergoeding wordt meestal verrekend op je volgende factuur. Je hoeft er als klant wel iets voor te doen: in de meeste gevallen moet je zelf een aanvraag indienen via de website of app van je provider.

Verzamel bewijs

Heb je last gehad van een storing, controleer dan altijd eerst hoe lang die precies heeft geduurd. De meeste providers publiceren actuele storingsmeldingen op hun website. Noteer de begindatum en -tijd en maak eventueel een screenshot als bewijs. Zodra de storing voorbij is, kun je je aanvraag indienen. Meestal kan dat nog tot enkele maanden na de storing, maar wacht niet te lang. Het aanvragen van compensatie gaat soms via een speciale pagina, in andere gevallen moet je daarvoor contact opnemen met de klantenservice. Hieronder staan handige links naar de grootste providers om je verder te helpen.

©Website Odido

Bron: Odido

Compensatie aanvragen doe je zo:

Bij KPN kun je een compensatieverzoek indienen via je persoonlijke KPN-pagina, waar je moet inloggen met je KPN ID.
👉 Meer lezen/aanvragen compensatie KPN

Vodafone-klanten kunnen hun aanvraag doen via de Vodafone-app of de klantenservice.

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Vodafone

Ziggo heeft een aparte compensatiepagina, waar je een storing kunt melden en direct je vergoeding kunt aanvragen. Die staat hier:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Ziggo

Ook bij Odido geldt de wettelijke grens van twaalf uur. Op de veelgestelde vragen-pagina lees je hoe je een claim kunt indienen. Odido zegt zelf een formulier online te zetten wanneer een storing langer dan twaalf uur geduurd heeft.

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Odido

Ben, dat gebruikmaakt van het netwerk van Odido, heeft dezelfde regeling. Informatie over compensatie vind je op:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Ben

Simpel, dat ook gebruikmaakt van het Odido-netwerk, verwijst je naar je persoonlijke accountomgeving voor het melden van een storing. De klantenservicepagina staat hier:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Simpel

Bij Delta kun je compensatie aanvragen via MijnDELTA of per brief. Uitleg staat op:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Delta

Dus: meer dan twaalf uur storing? Compensatie!

Samengevat: bij een volledige uitval van je netwerk van twaalf uur of meer heb je recht op een vergoeding van minimaal één dertigste van je maandbedrag. Bij sommige providers kun je al eerder compensatie krijgen, maar dat is geen wettelijke verplichting. De meeste providers maken het aanvragen makkelijk via hun eigen omgeving of app. Heb je geen toegang tot je account, dan kun je altijd contact opnemen met de klantenservice. De verwerking duurt meestal een paar weken. Laat je niet afschepen als je recht hebt op compensatie. De regeling is wettelijk vastgelegd!