Je mag je virtuele of fysieke toetsenbord nog zo snel kunnen bedienen, het gaat toch sneller wanneer je tekst of commando’s inspreekt in plaats van typt. We bekijken enkele mogelijkheden, zowel op Windows-computers als op Android-smartphones.

Er zijn natuurlijk apparaten met ingebouwde spraakassistenten die geschikt zijn om handsfree op gesproken opdrachten te reageren. Deze slimme apparaten kunnen onder meer informatie opzoeken, muziek afspelen of smarthome-apparaten bedienen. Denk aan smartspeakers, zoals Apple HomePod Mini, Google Nest en Amazon Echo. Ook smart displays, zoals Google Nest Hub of Amazon Echo Show, zijn handig. Daarnaast staan smarthome-hubs, zoals Amazon Echo Plus of Aeotec Smart Home Hub (met SmartThings-platform), en wearables als Apple Watch of Galaxy Watch voor je klaar. Deze apparaten gebruiken de bekende spraakgestuurde systemen: Google Assistent, Amazon Alexa, Apple Siri of Samsung Bixby.

Maar ook voor software kan spraakinvoer jou kostbare tijd besparen. Open applicaties, zoek informatie op het web of stel e-mails op: je stem is alles wat je nodig hebt. 

Windows

We zien dat veel powerusers graag de microfoon gebruiken. Ze typen niet alleen met hun stem, ze spreken ook hardop opdrachten uit. Als het je alleen om de dicteerfunctie gaat, dan is er de app Spraakinvoer. Wil je ook besturingsopdrachten inspreken? Gebruik dan Spraaktoegang.

Tekst dicteren

Het meest eenvoudig is de app Spraakinvoer, die overigens uitstekend in het Nederlands werkt. Hiermee gebruik je de stem als supersnel toetsenbord. In Windows 11 is deze dicteerfunctie verder verbeterd. Je hoeft hem niet eens aan te zetten en de functie werkt standaard in de taal waarop Windows is ingesteld.

Bij Vlaamse lezers werkt deze functie niet werkt als het systeem op Nederlands (België)staat. Je moet hiervoor eerst de taalinstelling wijzigen in Nederlands (Nederland). Probeer het eens in het programma Kladblok. Spraakinvoer werkt op elke plaats waar je kunt typen. Dat doe je door Windows-toets+H in te drukken. Er volgt een geluidssignaal en daarna begin je te spreken. Alles wat je zegt, wordt getypt. Als je een tablet of een touchscreen gebruikt, tik je op de knop Microfoon op het schermtoetsenbord om met dicteren te beginnen.

Met Windows-toets+H verschijnt Spraakinvoer.

Interpunctie

Op het scherm verschijnt een klein venster met een microfoon waarmee je ziet dat Spraakinvoer actief is. Links van het microfoonpictogram staat een tandwieltje om de instellingen aan te passen. Je kunt zo onder meer een andere microfoon selecteren. Standaard plaatst deze tool de leestekens op basis van je intonatie. Je kunt ook interpunctie dicteren zoals: punt, enkel aanhalingsteken open, enkel aanhalingsteken sluiten, komma, beletselteken en dubbele punt.

Als je op het vraagteken naast het microfoonpictogram klikt, kom je op een ondersteuningspagina waar alle interpunctiecommando’s staan. Deze commando’s werken het beste als je even pauze houdt voordat je uitroepteken, vraagteken of een ander leesteken dicteert.

Als je problemen ondervindt om je spraak betrouwbaar te laten verstaan, overweeg dan een betere microfoon aan te schaffen. De geluidskwaliteit is vaak niet optimaal met de ingebouwde microfoon van een laptop. Met een goede headset of een behoorlijke desktopmicrofoon gaat het waarschijnlijk veel beter.

Alle interpuncties uit de lijst van de ondersteuningspagina kun je dicteren.

Opdrachten geven

Om mondelinge besturingsopdrachten te geven is er de app Spraaktoegang. Je start de app met de zoekfunctie. Als je de tool regelmatig wilt gebruiken, dan voeg je hem via de rechtermuisknop toe aan de taakbalk.

Een grote beperking van deze app is dat hij nog steeds alleen Engelse taalvarianten ondersteunt, zelfs in Windows 11. Wanneer je de app activeert, zie je bovenaan het beeldscherm een horizontale balk. In deze balk lees je dat Voice access nog in de slaapmodus is. Om de functie wakker te maken zeg je Voice access wake up of klik je op de microfoonknop.

In slaapstand voert Windows geen commando’s uit, maar het systeem kan wel meeluisteren. Als je dat niet wilt, schakel je de microfoon uit door de microfoonknop in de balk lang in te drukken, of je zegt het commando Turn off microphone. Om de app af te sluiten, klik je met de rechtermuisknop op de functiebalk of je zegt Close voice access.

In het midden van de balk lees je de opdrachten die je hebt uitgesproken. Rechts staat nog een tandwieltje voor de instellingen en onder het vraagteken zit wederom een overzicht van alle mogelijke commando’s. In het midden van het scherm open je de Voice access guide. Hier kun je eventueel een nieuwe microfoon selecteren. Hier verschijnt ook de waarschuwing dat de app in het Engels wordt geopend.

Spraaktoegang moet je nog wel even in de bovenste balk wakker maken.

Mogelijke opdrachten

Via het vraagteken leer je dat je met Voice access programma’s kunt openen en sluiten (Open Word, Quit Word), maar ook in de applicaties zelf kun je allerlei dingen doen (Maximize windows, Stop scrolling, Go to desktop). Tegelijk is het mogelijk om tekst in te voeren en vorm te geven. Je kunt tekst kopiëren en plakken (Copy that, Copy previous paragraph, Paste here).

Heb je een venster met verschillende keuzemogelijkheden? Gebruik dan het commando Show numbers. Hiermee verschijnt er bij elk aanklikbaar element een nummer. Op die manier hoef je alleen nog maar het nummer van je keuze uit te spreken. Om te navigeren op een pagina gebruik je Page Down, Page up, Scroll down en Scroll up. Met die laatste worden slechts enkele regels omlaag of omhoog geschoven. Het is uiteraard wennen aan deze manier van werken, maar de Engelse commando’s kennen de meeste computergebruikers wel.

Zeg het nummer van de keuze op het scherm dat je wilt aanklikken.

Microsoft 365

Dicteren

In Microsoft 365-apps, zoals Word en Outlook, kun je zowel in de desktop- als online versies tekst dicteren. Onder meer het Nederlands wordt ondersteund.

In Word ga je naar Start, dan selecteer je Dicteren in de rubriek Spraak en klik je op de microfoon. Via het tandwielpictogram kun je automatische interpunctie instellen. Een vergelijkbare optie vind je in Outlook (de klassieke editie) bij het opstellen van een nieuw bericht.

Hier staat ook een optie om de automatische interpunctie uit te schakelen. Word heeft zelfs een vorm van censuur. Wanneer de optie Gevoelige woordgroepen filteren aan staat, worden scheldwoorden automatisch door sterretjes vervangen.

Met deze instelling worden scheldwoorden en schuttingtaal bedekt met sterretjes.

Audio omzetten

Een andere bijzondere manier van spraakinvoer die we terugvinden in Word is de optie om gesproken tekst netjes te transcriberen. Word tovert dan de audio om in getypte tekst, met tijdcodes. Bovendien maakt de transcriptie onderscheid tussen de verschillende sprekers. Deze optie werkt in de Windows-versie, maar niet in de macOS-variant. Die laatste groep kan wel de online versie van Microsoft 365 gebruiken, want daar functioneert de transcriptiefunctie zelfs beter.

In het tabblad Start moet je op het pijltje Dicteren klikken, dan vind je de opdracht Transcriberen. Hierdoor gaat er rechts een zijbalk open waar je eerst de taal selecteert die je gebruikt. De lijst met talen is alfabetisch gerangschikt, maar Nederlands staat in de keuzelijst net onder Deens.

Wil je audio inladen of wil je rechtstreeks een opname beginnen?

Lezen en beluisteren

Daarna zijn er twee mogelijkheden. Of je maakt meteen een opname, of je importeert een bestaand geluidsbestand. In het eerste geval klik je op de knop Audio starten. Zorg dat het rechterdeelvenster open blijft tijdens de opname. Je kunt de opname onderbreken via de pauzeknop. Ben je klaar, dan gebruik je de functie Nu opslaan en transcriptie maken. De opname wordt altijd opgeslagen in OneDrive. Het resultaat kun je dan lezen én beluisteren.

De opgenomen of ingesproken tekst wordt netjes uitgetypt en bewaard.

Met de knop Toevoegen aan document plaats je de tekst in het geopende Word-venster. Heb je bijvoorbeeld met het programma Geluidsrecorder een monoloog of een dialoog opgenomen, dan gebruik je de knop Audio uploaden om het geluidsbestand naar de Microsoft-servers sturen. Opnieuw verdeelt Word de tekst per spreker en plaatst het programma tijdstempels. Waarschijnlijk staan er toch onvolmaaktheden in de tekst, maar je krijgt toch een goed idee van wat er is gezegd.

Alle transcripties kun je lezen en beluisteren, bovendien zie je ook de tijdcodes.

AI-chatbots

Desktop

AI wordt steeds prominenter, ook in Windows en Microsoft 365. Het gaat hier specifiek om Copilot, een AI-assistent gebaseerd op de GPT-technologie van OpenAI. Een volledige Copilot-ervaring in de Nederlandstalige Windows 11-versies laat nog even op zich wachten, maar je kunt de functies nu al verkennen in de Edge-browser, aangemeld met je Microsoft-account.

Druk op de knop Copilot of gebruik Ctrl+Shift+. om het zijvenster te openen. Klik op het microfoonpictogram onderaan en spreek een prompt in om de chatbot te activeren.

Lees ook: Productiever en creatiever: dit kan Copilot voor jou betekenen

Voor thuisgebruik in Microsoft 365-applicaties, zoals Word, PowerPoint, Excel en Outlook (met Microsoft-e-mailadres), heb je een Microsoft 365 Personal- of Familie-abonnement nodig, gecombineerd met een Copilot Pro-account. Je kunt Copilot Pro een maand gratis proberen. Daarna betaal je ongeveer 22 euro per gebruiker per maand. Hiermee krijg je ook de Pro-versie in Edge. De verschillen tussen de gratis en betaalde versie vind je op de zojuist vermelde site.

Naast Copilot kun je ook de AI-chatbot Gemini gebruiken om prompts in te spreken. Dit werkt eveneens vanuit andere browsers, zoals Chrome.

Ook in Edge kun je met je stem een prompt sturen naar AI-chatbot Copilot.

Mobiel

Op mobiele apparaten, zowel Android als iOS, kun je AI-chatbots als apps installeren en prompts via je stem sturen. Dit geldt voor apps als Copilot (Microsoft), ChatGPT (OpenAI) en Gemini (Google).

Let bij deze laatste wel op: Gemini wil Google Assistent namelijk vervangen als standaardspraakassistent. Om Google Assistent opnieuw als primaire assistent in te stellen, open je de Gemini-app, tik je op je profielfoto en kies je Switch to Google Assistant.

Vermeldenswaardig is nog dat de ChatGPT-app, naast een microfoonknop, ook een koptelefoonpictogram bevat. Hiermee kun je volledige gesprekken voeren met de chatbot. Na afloop wordt het transcript van je gesprek automatisch weergegeven in het promptvenster van de chatbot.

De app Gemini wil zich opdringen als de nieuwe spraakassistent.

Google Assistent

Starten

Het lijkt erop dat Google op termijn de oude Google Assistent – trouwens ook beschikbaar op iOS, op speakers en smart-displays als Google Nest (Hub) en JBL Authentics – volledig gaat integreren in de nieuwe Gemini-app. Toch kan het nuttig zijn om voorlopig de oude assistent te behouden. Met Google Assistent kun je namelijk je apparaat op verschillende manieren aansturen, iets wat met Gemini nog niet mogelijk is.

We tonen eerst kort hoe je de app configureert. Je kun je Google Assistent openen met ingedrukte startknop of door ‘Hey Google’ of ‘OK Google’ te zeggen, mits je deze optie hebt ingeschakeld. Start de app, zeg ‘Assistent instellingen’, open Voice Match en schakel Hey Google in. Spreek enkele opdrachten in, zodat de app je stem herkent. Na afloop is de functie gereed.

In de instellingen kun je bij Languages ondersteunde talen als Nederlands (Nederland), Nederlands (België) en/of English (United States) selecteren. Indien gewenst kun je ook (Assistent responses on) Lockscreen activeren; test dan wel even of de app alleen op jouw stem reageert.

De assistent is nu klaar voor gebruik. Experimenteer gerust met gesproken instructies als OK, Google, Speel muziek, Lager volume, Start WhatsApp, Bel contactpersoon, Start een stopwatch, Maak een afspraak in mijn agenda of Ik ga slapen. Met de laatste instructie kan een wekker worden ingesteld of zijn kalmerende sfeergeluiden te horen.

De Hey Google-functie moet je wellicht eerst nog even activeren en instellen.

Snelle acties

Google Assistant ondersteunt ook shortcuts, oftewel snelle acties, waarmee je veelgebruikte acties kunt vereenvoudigen via een spraakcommando. Open Google Assistent en ga naar de instellingen door bijvoorbeeld op je profielfoto rechtsboven te tikken. Scrol naar beneden tot je Shortcuts ziet en tik daarop. In het venster Snelleacties ga je naar het tabblad Ontdekken en kies je Alles bekijken. Hier vind je diverse snelle acties voor geïnstalleerde apps.

Tik op het plusknopje naast een gewenste actie om deze toe te voegen. Door bijvoorbeeld Nieuw document te activeren, kun je voortaan simpelweg ‘OK Google, Nieuw document’ zeggen om een nieuw document in Google Documenten te openen. De toegevoegde acties vind je op het tabblad Je snelle acties, waar je de spraakcommando’s kunt aanpassen en ongewenste shortcuts ook kunt verwijderen.

Kies zelf de spraakopdracht voor het uitvoeren van een actie.

Routines

Je kunt nog verder gaan door zelf een routine te maken, waarbij je meerdere acties combineert in één spraakopdracht, die vervolgens in de opgegeven volgorde worden uitgevoerd. Scrol in de instellingen naar Routines en bekijk enkele standaardroutines zoals Bedtijd of Goedemorgen, ter lering en vermaak.

Via de knop Nieuw kun je zelf routines aanmaken. Kies bijvoorbeeld Persoonlijk, tik op Startertoevoegen en selecteer Als ik het de Google Assistent vraag. Voer je spraakopdracht in en bevestig met Starter toevoegen. Tik daarna op Actie toevoegen, selecteer een categorie zoals Informatie en herinneringen krijgen of Smarthome-apparaten aanpassen, en stel een actie in. Bevestig met Klaar en voeg eventueel extra acties toe. Controleer de Configuratie en klik op Opslaan: je routine is nu klaar voor gebruik.

Meerdere acties met één spraakopdracht? Creëer een routine!

Voor gevorderden: Nooit meer afgeluisterd: aan de slag met lokale stembediening

Halloween: één avond in het jaar waarop iedereen zich vermomt en niets meer is wat het lijkt. Maar online is het elke dag Halloween. Cybercriminelen dragen digitale maskers en doen zich voor als je bank, pakketbezorger of zelfs als een familielid. Hun doel: jou laten klikken, inloggen of betalen. In dit artikel lees je hoe je hun trucs doorziet en hoe je jezelf beschermt tegen online oplichters.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Bitdefender

Phishing bestaat al bijna zo lang als e-mail zelf, maar de aanpak is totaal veranderd. Waar je vroeger nog gewaarschuwd werd door kromme zinnen of vreemde links, zijn valse berichten vandaag bijna niet meer van echt te onderscheiden. En het blijft allang niet meer beperkt tot e-mail: ook via sms, WhatsApp en sociale media proberen criminelen je te misleiden. Ze gebruiken het logo van je bank, de tone of voice van PostNL of de opmaak van een bekende webwinkel. Alles klopt – behalve de bedoeling erachter.

De aanvallen zijn bovendien persoonlijker geworden. Met gegevens die online circuleren weten criminelen precies hoe ze iemand moeten aanspreken, van voornaam tot aankoopgeschiedenis. Zo voelt een nepmail of bericht als iets vertrouwds. Eén klik op een link is dan genoeg om je gegevens prijs te geven of malware te installeren.

Deepfakes, stemklonen en AI: vermommingen steeds beter

De komst van kunstmatige intelligentie heeft online oplichting een nieuw gezicht gegeven. Met taalmodellen kunnen criminelen foutloze berichten schrijven in elke taal. Deepfake-video's en stemklonen zorgen dat zelfs beeldbellen of voicemail niet langer betrouwbaar is.

Steeds vaker duiken voorbeelden op van mensen die zogenaamd gebeld worden door een bekende stem – een collega, familielid of zelfs een leidinggevende – met een dringende vraag om geld over te maken. In werkelijkheid praten ze met een digitale imitatie. Die technologie was ooit ingewikkeld, maar is nu voor iedereen toegankelijk. Daarmee is AI niet alleen een handig hulpmiddel voor creatieve toepassingen, maar ook een nieuw masker voor criminelen.

©terovesalainen

Zo herken je digitale vermommingstrucs

Cybercriminelen spelen in op haast, emotie en angst. Berichten waarin je 'nu moet betalen', 'direct moet bevestigen' of waarin met blokkades (van bijvoorbeeld je rekening of simkaart) wordt gedreigd, zijn bijna altijd verdacht. Controleer het e-mailadres van de afzender: kleine afwijkingen zoals een extra punt, cijfer of letter zijn vaak al voldoende om nep van echt te onderscheiden.

Staat er een link in de mail? Beweeg er met je muis over zonder te klikken. Verschijnt er een vreemd webadres, dan klopt er iets niet. Kijk ook naar details: ontbreekt er een persoonlijke aanhef, is de toon onlogisch of komt het bericht op een vreemd moment? Dat zijn signalen dat er iets niet pluis is.

Bel bij twijfel altijd zelf het officiële nummer van de organisatie, in plaats van te reageren op het bericht.

Scam Copilot helpt je oplichters te ontmaskeren

Om gebruikers beter te beschermen tegen steeds geraffineerdere aanvallen ontwikkelde Bitdefender Scam Copilot. Deze slimme functie gebruikt kunstmatige intelligentie om verdachte berichten, e-mails en websites in realtime te analyseren. Waar traditionele beveiliging vooral kijkt naar bekende dreigingen, herkent Scam Copilot ook nieuwe patronen en trucs die nog niet eerder zijn gezien.

De technologie kijkt naar typische kenmerken van oplichting: dwingende toon, vage links, afwijkende namen of zinsconstructies die niet passen bij een echte organisatie. Zodra iets verdacht is, verschijnt direct een waarschuwing. Zo helpt Scam Copilot je om verdachte berichten te ontmaskeren nog vóórdat je erop klikt.

Het systeem leert bovendien voortdurend bij. Nieuwe vormen van phishing, deepfake-aanvallen of misleidende berichten op sociale media worden razendsnel herkend. Zo ben je beschermd tegen zowel oude als nieuwe digitale maskers.

Scam Copilot is onderdeel van Bitdefender Premium Security en Bitdefender Ultimate Security. Die pakketten bieden een complete beveiliging voor alle apparaten in huis – van laptop tot smartphone – en combineren Scam Copilot met krachtige antivirusbescherming, een onbeperkte VPN, een wachtwoordmanager en identiteitsbewaking.

🎃 Trick or treat: laat je niet misleiden

Cybercriminelen dragen het hele jaar door digitale maskers. Ze sturen overtuigende berichten, gebruiken deepfake-stemmen en maken misbruik van AI om je te misleiden. Bitdefender Scam Copilot herkent phishing en andere oplichtingstrucs in realtime en waarschuwt direct bij gevaar. Met Premium Security en Ultimate Security beschik je over bescherming op al je apparaten, een onbeperkte VPN, anti-tracker, password manager en – bij Ultimate – volledige identiteitsmonitoring via Digital Identity Protection. Phishing, deepfakes en online oplichting verdwijnen niet, maar met Scam Copilot aan je zijde hoef je ze niet te vrezen. Zo houd je grip op wat echt is – en wat slechts een digitale vermomming blijkt te zijn.

In november lijkt de tuin tot stilstand te komen, maar schijn bedriegt. Juist nu leg je de basis voor een prachtige tuin in het voorjaar. Van het beschermen van planten tegen de kou tot het planten van bollen en fruitbomen: wie in november de handen uit de mouwen steekt, wordt in de lente beloond met een gezonde, bloeiende tuin.

Maak je tuin winterklaar

Een goed voorbereide tuin kan tegen een stootje. Zodra de temperatuur daalt, bescherm je gevoelige planten met vliesdoek of noppenfolie. Leg dat materiaal nu alvast klaar, zodat je snel kunt handelen bij vorst. Maak in de schuur of het tuinhuisje plek voor planten in pot die niet tegen kou kunnen. Binnen blijven ze het best bij een temperatuur tussen de 2 en 10 graden. Vergeet niet af en toe te luchten en de aarde vochtig te houden, zodat de wortels niet uitdrogen. Controleer tot slot de fruitbomen en verwijder ingedroogde of verschrompelde vruchten. Die kunnen schimmels bevatten en zo de boom verzwakken.

Nog even wat extra liefde voor je gazon

In november geef je het gazon nog een laatste onderhoudsbeurt voordat het in winterrust gaat. Steek de randen strak af en verwijder het blad dat op het gras ligt. Blijven bladeren liggen, dan krijgt het gazon te weinig licht en kunnen er schimmels ontstaan. Gebruik het blad liever op andere plekken in de tuin, bijvoorbeeld onder struiken of tussen vaste planten, omdat het blad verteert en voedingsstoffen aan de grond afgeeft.

©Konstantin Zibert - stock.adobe.com

Planten: fruitbomen...

November is een goede maand om fruitbomen te planten. De grond is nog relatief warm, waardoor de wortels kunnen aanslaan voordat de winter begint. Graaf een ruim plantgat en maak in het midden een kleine heuvel waar de stam op rust. Spreid de wortels voorzichtig uit, vul het gat met een mengsel van aarde en compost en druk de grond stevig aan. Geef ruim water en plaats een boompaal als de boom op een open of winderige plek staat.

...en bollen

Ook bloembollen kunnen nu de grond in: tulpen, narcissen, hyacinten en irissen bloeien in het voorjaar als je ze nu plant. Wie meteen wat kleur in de tuin wil, kan wintervaste planten als heide, winterviolen, Skimmia of kleine coniferen in potten zetten.

©iMarzi - stock.adobe.com

Snoeien en onkruid wieden (ja, ook nu nog!)

Zolang het niet vriest, kun je nog prima snoeien. Vooral kale fruitstruiken zijn nu aan de beurt: door oude takken weg te halen, verjong je de struik en bevorder je de groei van nieuwe scheuten. Ook jonge boompjes met een doorgaande stam kun je licht terugsnoeien, zodat ze een mooie, evenwichtige vorm ontwikkelen. De treurwilg mag in deze periode worden geknot, zodat hij in het voorjaar weer mooi uitloopt.

Blijf daarnaast onkruid verwijderen, ook al groeit het minder hard. Door het bij te houden, voorkom je dat het in het voorjaar de overhand krijgt. Zo blijft de tuin netjes en houd je het werk beperkt wanneer alles straks weer begint te groeien.

Vooruitkijken naar het voorjaar

Wie in november nog even de handen uit de mouwen steekt, maakt het zichzelf straks een stuk makkelijker. De tuin krijgt rust, maar de basis voor een nieuw seizoen ligt er al. Zodra de eerste zon zich in het voorjaar laat zien, zie je de beloning van het werk dat je nu hebt gedaan: gezonde planten, een sterk gazon en fruitbomen die vol leven zitten.