Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste programma’s van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Tip 01: LenMus

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10

Een mens heeft een of meer hobby’s nodig om zijn vele vrije tijd te vullen. Een populaire liefhebberij is muziek maken en je bent nooit te oud om ermee te beginnen. Je hoeft ook niet meteen een concertvleugel van twee ton te kopen om aan de slag te gaan; er zijn heel wat instrumenten te koop voor bedragen vanaf een paar tientjes.

Om écht lekker aan de gang te kunnen is het wel prettig om een beetje theoretische achtergrond te hebben en om noten te kunnen lezen. Dat leer je gratis met de fraaie interactieve cursussen van LenMus.

Het pakket bestaat uit een viertal interactieve boeken die vaak ook geluidsfragmenten bieden. In twee ervan leer je over het notenschrift, sleutels en maatsoorten. Een derde boek behandelt concepten uit de muziektheorie zoals toonladders, intervallen en cadensen. Het vierde deel bevat een enorme collectie (audio-)oefeningen om het geleerde te toetsen. Hier kun je testen of je intervallen kunt herkennen, of iets mineur of majeur is, in welke toonsoort een muziekstuk is geschreven en nog veel meer. Alhoewel vertaald in het Nederlands is helaas her en der nog wel eens een woord Engels te vinden.

©PXimport

Tip 02: Calendar Magic

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10

Wie op 1 augustus rechtsonder in het systeemvak op het klokje klikt, krijgt een kalender te zien waaruit valt op te maken dat het donderdag is. Hoewel we geen geschikte Windows hebben om het te testen, nemen we aan dat een Chinese versie van het besturingssysteem op diezelfde dag meldt dat het dag 1, maand 7, jaar 36 van cyclus 78 is. Misschien bestaat er zelfs wel een Balinese Windows die de op het Hindoeïsme gebaseerde Pawukon-kalender gebruikt waarin elke dag deel uitmaakt van tien verschillende weken tegelijk – dat vereist nog eens een kalender!

Hoe we dit allemaal weten? Dankzij het heerlijke en ultieme kalenderprogramma Calendar Magic. Hiermee kun je elke datum omzetten naar een datum in de meest exotische jaartellingen. Uiteraard is dat nog maar het topje van de ijsberg als het om de mogelijkheden van Calendar Magic gaat. Het programma kan allerlei berekeningen doen (zoals aantal dagen tussen data of de dag waarop een datum valt), kent een enorme hoeveelheid nationale en religieuze feestdagen van over de hele wereld en ga zo maar door.

Uiteraard kan Calendar Magic ook van alles met tijd, biedt het een agenda-functie, een aantekeningenboekje en een schat aan calculators.

©PXimport

Tip 03: MediathekView

Geschikt voor: Windows Vista, 7, 8.x, 10

Al sinds de jaren ‘70 kunnen we in ons land meekijken met de tv van onze oosterburen. Voor sommige mensen is dat een groot genoegen omdat Duitse tv qua toon en aanbod flink verschilt van die in ons land of bij onze andere buren. Nu kan een mens niet alles bijhouden en dus zijn er ook in het Duitse taalgebied verschillende diensten à la Uitzending Gemist. Uiteraard zijn die verspreid over verschillende aanbieders, maar er is een handig programma dat ze allemaal samenbrengt. Dit programma luistert naar de naam MediathekView en is – uiteraard – in het Duits.

Na installatie vraagt het om wat configuratie, bijvoorbeeld de locatie van VLC Mediaspeler als je die gebruikt. Hiermee kunnen programma’s namelijk direct worden afgespeeld. Nodig is deze echter niet. Vervolgens downloadt MediathekView een lange lijst met het totale aanbod van ARD, ZDF, Arte, 3Sat, SWR, BR, MDR, NDR, WDR, HR, RBB, ORF en SRF. Hierin kun je bij een interessante titel op een afspeel- of downloadknop klikken. Vaak geeft dat het gewenste resultaat, maar het kan voorkomen dat je vanuit Nederland geen kijkrecht hebt (ook al heb je de zender wel op de kabel). Een (commerciële) vpn-dienst biedt dan uitkomst.

©PXimport

Tip 04: Fake Music Generator

Geschikt voor: elk systeem

Naar verluidt componeerde Mozart complete werken (zelfs symfonieën met vele instrumenten) in zijn hoofd en als hij daarmee klaar was hoefde hij de muziek ‘alleen nog maar even’ uit te schrijven. Voor de meeste mensen is het schrijven van muziek wat meer werk, maar we krijgen tegenwoordig wel steeds meer hulp van de computer. Sterker nog: er zijn zelfs al systemen op basis van kunstmatige intelligentie die geheel automatisch fraaie muziek kunnen componeren.

Iets minder intelligent – namelijk op basis van een handvol vaste regels – kan het ook. Zo’n systeem wordt gebruikt op de leuke site van de Fake Music Generator. Hier krijg je bij het eerste bezoek een album te zien compleet met hoesje, titels en artiestennaam en elk nummer daarvan kun je als mp3- of midi-bestand downloaden en gebruiken hoe en waar je maar wilt (denk aan gratis rechtenvrije achtergrondmuziek bij video’s). En … alle namen, plaatjes en muziekjes zijn ter plekke door de computer verzonnen, zoals je zult merken met een klik op Generate another album. Zijn dat allemaal meesterwerken? Bepaald niet, maar er zitten beslist interessante nummers tussen.

©PXimport

Tip 05: NoScript

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10

Wanneer je een website bezoekt is het zelden zo dat alle informatie ook echt van die site komt. Veel sites roepen externe servers aan, bijvoorbeeld voor het tonen van nuttige zaken zoals video’s (denk aan YouTube), maar bijvoorbeeld ook voor het tonen van reclames en het uitvoeren van trackers die je surfgedrag in kaart brengen. Informatie die ‘via de achterdeur’ binnenkomt kan zelfs schadelijk of kwaadaardig zijn.

Tegen ongewenste reclame en trackers bestaan verschillende browserplug-ins maar de krachtigste is toch wel NoScript voor Firefox en andere op Mozilla gebaseerde browsers. Hiermee geef je expliciet toestemming aan domeinen om informatie door te geven. Bezoek je site X, dan geef je die de eerste keer toestemming en daarna hoeft dat nooit meer. Blijkt nu een video van YouTube niet te starten, dan geef je ook die toestemming. Zo bouw je een profiel op waarmee alleen nog gewenste inhoud wordt getoond.

©PXimport

Tip 06: A Slower Speed of Light

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10, macOS, Linux

Sinds Einstein meer dan honderd jaar geleden zijn relativiteitstheorie publiceerde, zijn er heel wat boeken verschenen die proberen de bizarre effecten ervan voor een breed publiek aanschouwelijk te maken. Alhoewel daar uitstekende pogingen onder zijn, lukt dat toch maar ten dele vanwege de beperkingen van woorden. Het beroemde Massachusetts Institute of Technology, kortweg MIT, heeft echter de mogelijkheden van de pc ingezet om die effecten in een 3D-wereld te laten zien.

In A Slower Speed of Light verzamel je maximaal 100 bollen en met elk daarvan wordt de lichtsnelheid één procentpunt langzamer. Langzaam begin je dan te ervaren hoe kleuren veranderen en de wereld vervormt. Wanner je het programma stopt volgt een korte maar heldere uitleg over wat je hebt kunnen zien. Gratis hoger onderwijs voor iedereen!

©PXimport

Tip 07: Foobar2000

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10, macOS, iOS, Android

Tijdens het werken op de pc luisteren naar een lekker muziekje dat zich uiteraard op die zelfde pc bevindt: heerlijk! En dat kan natuurlijk eenvoudig met de in Windows ingebouwde mogelijkheden. Er zijn echter heel wat muziekspelers van derden die veel meer functies bieden en één daarvan is Foobar2000. Dit programma bestaat al sinds mensenheugenis en is dan ook al door heel wat versienummers gegaan.

Ondertussen is het programma toe aan versie 1.4.4 en die bevat volop mogelijkheden om een (grote) muziekcollectie te organiseren en optimaal te beluisteren dankzij een uitstekende equalizer. De grote kracht van Foobar schuilt echter vooral in het feit dat het programma uit te breiden is met plug-ins. Er is een hele verzameling, zowel van de maker van Foobar als van derden. Zo is er een plug-in waarmee je van een speellijst een audio-cd kunt branden, voor het afspelen van bestanden in minder gangbare formaten, voor meer mogelijkheden om bestanden te taggen en zelfs om muziek achterstevoren af te spelen zodat je eindelijk zelf kunt testen of er muziek bestaat met ‘duistere boodschappen’.

©PXimport

Tip 08: PrintScreen

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10

Wanneer je een computerblad maakt, heb je er misschien vaker mee te maken dan wanneer je dat niet doet, maar allemaal moeten we weleens een schermafdrukje maken. Daarvoor hebben we in Windows al sinds jaar en dag de PrintScreen-toets waarmee we – al dan niet in combinatie met toetsen zoals Alt en Control – het hele scherm of een venster kunnen kopiëren naar het klembord om het vervolgens in de gewenste toepassing te plakken. Overigens deed de PrintScreen-knop oorspronkelijk en in het dos-tijdperk letterlijk wat de naam suggereert: het scherm werd direct naar een aangesloten printer gestuurd.

De mogelijkheden om het scherm vast te leggen zijn in Windows nog altijd beperkt en dus zijn er legio alternatieven voor de ingebouwde functie. Een van de prettigste is Greenshot. Hiermee kun je een vastgelegd scherm of venster niet alleen direct naar allerlei applicaties sturen (zoals Word en Excel), maar het programma biedt ook een beeldbewerker waarmee je onderdelen van een vastgelegd scherm van pijlen kunt voorzien, kunt markeren of juist kunt vervagen.

Hoewel er schermgrijpertjes bestaan met nóg meer mogelijkheden, levert Greenshot voor de gemiddelde gebruiker precies de juiste hoeveelheid functies.

©PXimport

Tip 09: Artweaver

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Steeds meer zaken worden gedigitaliseerd en daar ontkomt ook de creatie van beeldende kunst niet aan. Al sinds jaar en dag zijn er programma’s waarmee je op de pc digitaal kunt tekenen en schilderen en ook de betere fotobewerkers hebben voor dit doel vaak volop gereedschap aan boord. Aan de meeste digitale schilderprogramma’s hangt een stevig prijskaartje, maar Artweaver biedt naast een commerciële ook een gratis (Free) versie; deze biedt genoeg moois om de hobbyschilder lange tijd zoet te houden. Uiteraard is voor het nauwkeurig werken wel een tekentablet aanbevolen.

Artweaver simuleert onder andere werken met acryl, airbrush, houtskool, potlood, contékrijt, viltstift, waterverf, olieverf en oliepastel. Ook voor wie niet over het nodige teken- of schildertalent beschikt kan Artweaver nuttig zijn, omdat het programma ook goed bruikbaar is om foto’s te retoucheren; daarvoor biedt het speciale penseeltjes– iets dat we normaal alleen in de uitgebreidere fotobewerkers tegenkomen.

©PXimport

Tip 10: StorURL

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10

Er is de laatste tijd nogal wat te doen over de manier waarop Google probeert om gebruikers Chrome op te dringen. Dat doet het bedrijf onder andere door de gebruikerservaring met andere browsers te beperken wanneer je daarmee bekende sites zoals die van YouTube bezoekt. Daarnaast zijn er natuurlijk sowieso al verschillen tussen browsers, zodat een site met de één soms net wat lekkerder werkt dan met de ander. En dan hebben we ook nog te maken met het feit dat onze favoriete plug-ins niet voor alle browsers beschikbaar zijn. Reden genoeg dus om op de pc meerdere browsers te installeren. Bijten doen ze elkaar niet en om de ruimte hoeven we het ook al niet te laten. Maar hoe houd je dan je favorieten een beetje georganiseerd? Dat kan met een programma als StorURL. Hiermee importeer je favorieten uit Chrome, Firefox, IE en Opera en kun je ze buiten die browsers om ordenen. Importeren vanuit Edge kan helaas nog niet. Wel kun je sites direct vanuit StorURL in elke gewenste browser (dus ook Edge) openen. Daarnaast is er de mogelijkheid om inloggegevens versleuteld op te slaan, waarbij het wel prettig is dat je de database met favorieten met een wachtwoord kunt beveiligen. Het programma is bovendien portable beschikbaar, zodat je je favorieten overal mee naartoe kunt nemen.

©PXimport

Tip 11: SpaceEngine

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Het is alweer ruim 50 jaar geleden dat voor het eerst mensen op de maan liepen. Iedereen die toen dacht dat we voor het jaar 2000 ook wel een basis op Mars zouden hebben, kwam bedrogen uit. Hoewel de stappen misschien niet zo snel gaan als verwacht, blijft de kosmos wel onze belangstelling houden, zoals onlangs nog bleek toen voor het eerst een zwart gat op beeld was vastgelegd. Om door de kosmos te reizen zijn we echter niet afhankelijk van overheidsbudgetten; het kan helemaal gratis in de ultieme simulator SpaceEngine.

In SpaceEngine is onze naaste omgeving (het complete zonnestelsel en enkele duizenden sterren en nevels) accuraat weergegeven. Ook toont het programma de nodige echte sterrenstelsels in de buurt. De rest van het universum vult het programma aan met gefingeerde maar realistische data van honderden miljarden melkwegstelsels met elk honderden miljarden sterren en zelfs realistisch uitziende zwarte gaten. Veel sterren hebben planeten, manen, kometen en alle objecten in die gigantische kosmos vormen de speeltuin waarin je vrijelijk kunt rondvliegen. Wie een goed idee wil krijgen van de grootte van het heelal is met dit verbluffende programma wel een poosje zoet.

©PXimport

Tip 12: BabelMap

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10

Toen het leven nog simpel was, had elk lettertype 256 tekens aan boord, behorend tot de zogeheten ascii-karakterset. Dat was voldoende om teksten te produceren in de meeste Westerse talen, maar uiteraard veel te weinig om heel de wereld te bedienen. Het systeem werd dan ook uitgebreid naar Unicode, een standaard die al ruim honderdduizend nauwkeurig omschreven tekens kent en nog altijd wordt uitgebreid.

Een deel van de lettertypes in Windows bevat een groot deel van die tekens, maar hoe vind je daarin de juiste? Dat kan met het handige BabelMap. Hiermee kun je door het totale aanbod bladeren, maar ook zeer geavanceerd zoeken. Bovendien kan het programma achterhalen in welk lettertype een bepaald symbool beschikbaar is. Heb je gevonden wat je zocht, dan kun je een teken uiteraard kopiëren naar de gewenste applicatie.

Een bijkomende aardigheid van BabelMap is dat het programma de officiële Engelstalige Unicode-omschrijving van elk karakter geeft. Hierdoor ontdekten we bijvoorbeeld dat cijfers in het Bengaals in bedragen anders zijn dan in getallen en dat in het Gumukhi 984 staat voor 145 bij ons! Het programma is dus ook nog eens leerzaam.

©PXimport

Gevaarlijk?

©PXimport

Niet te snel klikken

©PXimport

Digitale dreigingen worden steeds slimmer en moeilijker te herkennen. Een virusscanner of firewall alleen houdt ze niet meer tegen. Onze digitale voetafdruk groeit immers met elk nieuw apparaat, account of slimme toepassing in huis. Wie veilig wil blijven, moet structureel te werk gaan: cyberhygiëne hoort bij je dagelijkse gewoonten. In dit artikel lees je negen manieren om die routine op te bouwen en je digitale leven beter te beschermen.

Bewust gedrag

Bewust digitaal gedrag vormt de basis van elke veilige IT-omgeving. Wie zijn gedrag niet afstemt op de huidige digitale risico's, blijft kwetsbaar, ongeacht hoe goed de tools zijn. Het herkennen van verdachte berichten, ook van bekende afzenders, is cruciaal. Phishing blijft namelijk een van de succesvolste aanvalsmethoden, onder meer via QR-phishing, deepfake-spraakberichten en clone-phishing (waarbij bestaande, legitieme e-mails worden nagebootst).

Klik nooit zomaar op links, zeker niet als er gevraagd wordt om in te loggen of te betalen. Houd de muisaanwijzer eerst boven een link om het adres te controleren en let op subtiele afwijkingen in domeinnamen. Let ook op bij onverwachte bijlagen of berichten met een opvallend dringende toon.

Denk ook bewust na over je digitale aanwezigheid. Zorg dat je sociale profielen niet standaard publiek zichtbaar zijn en deel persoonlijke info alleen als het echt nodig is. Regelmatig eens 'egosurfen', waarbij je je naam, alias of e-mailadres in een zoekmachine invoert, helpt om te zien wat publiek beschikbaar is. Beperk of verwijder deze informatie via instellingen of met verwijderverzoeken.

Authenticatie

Robuuste authenticatie is vaak de kern van digitale beveiliging. In tijden van datalekken en geautomatiseerde inlogpogingen volstaat een enkel wachtwoord helaas niet meer. Goede cyberhygiëne betekent daarom niet alleen sterke wachtwoorden gebruiken, maar ook structureel inzetten op tweefactorauthenticatie (2FA) en in bepaalde gevallen op alternatieve methoden gebruiken, zoals biometrie en softwarematige toegangssleutels (passkeys).

Om te vermijden dat je overal hetzelfde wachtwoord gebruikt, is een betrouwbare wachtwoordbeheerder onmisbaar. Kies voor een kluis die lokaal versleutelt of zero-knowledge-opslag biedt (alleen jij kunt de data zien). Degelijke en gratis opensource-opties zijn Bitwarden Personal en KeePass of KeePassXC. De kluis zelf beveilig je uiteraard met een sterke sleutelzin. Nieuwe wachtwoorden laat je bij voorkeur automatisch genereren en zijn telkens uniek.

Vrijwel alle degelijke diensten bieden tegenwoordig 2FA aan. Maak daar zeker gebruik van, want dit voegt een extra beveiligingslaag toe. TOTP-codes (time-based one-time passwords) via apps als Authy of de Authenticator-apps van Google of Microsoft zijn een veilige keuze. Voor kritieke accounts kun je fysieke tokens overwegen, zoals een Yubikey. Sms-codes kun je het beste vermijden, want deze zijn kwetsbaar voor sim-swapping. Biometrie gebruik je bij voorkeur alleen op apparaten waar de herkenning lokaal gebeurt, zonder dat er data naar externe servers gaan.

Steeds meer platformen, zoals Apple, Google en Microsoft, ondersteunen ook toegangssleutels. Deze bestaan uit een publieke en een private sleutel. Alleen de publieke wordt op de server opgeslagen; de private blijft lokaal en wordt geverifieerd via biometrie of pincode. Zo combineer je veiligheid met een zekere mate van gebruiksgemak.

Accountbeheer

Doordacht toegangsbeheer voorkomt dat ongewenste gebruikers, processen of apparaten toegang krijgen tot je gegevens of systemen. Door rollen te scheiden, rechten te beperken en geregeld te evalueren wie waar toegang toe heeft, verklein je het risico op misbruik.

Zo gebruik je voor dagelijkse taken bij voorkeur een standaardaccount zonder beheerrechten. Heb je in Windows op je laptop slechts één administratoraccount, maak dan eerst een tweede administratoraccount aan. Zet daarna het eerste om naar standaardgebruiker, zodat je vertrouwde profielmap en instellingen behouden blijven. Dit doe je via Instellingen / Accounts / Andere gebruikers / Account toevoegen, waar je ook het accounttype kunt wijzigen. Je kunt ook twee standaardaccounts gebruiken: een voor werk en een voor privé, waarbij het privéaccount geen toegang heeft tot zakelijke bestanden, e-mail of cloudmappen. Daarnaast kun je een extra standaardgebruiker aanmaken, eventueel zonder wachtwoord, voor gastgebruik. Verwijder accounts zodra ze overbodig zijn en vermijd het delen van je hoofdaccount. Als delen toch nodig is, zorg dan dat je de gegevens kunt monitoren en gebruik de beschikbare logboeken (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel).

Toegangsbeheer

Werk je met meerdere gebruikers op je pc of gebruik je gedeelde mappen, dan kun je de toegang tot gegevens beperken door het instellen van specifieke machtigingen voor lezen en schrijven. Klik met rechts op een map of bestand in Verkenner, kies Eigenschappen en ga naar Beveiliging / Bewerken (voor lokale toegang) of naar Delen / Geavanceerd delen (voor netwerkshares).

Gescheiden omgevingen zijn ook nuttig voor apps als je browser. In Chromium-browsers zoals Chrome klik je rechtsboven op je profielafbeelding en kies Gastprofiel openen of Chrome-profiel toevoegen. Elk profiel gebruikt een eigen cache, instellingen, extensies en sessies. In Firefox open je de profielbeheerder via Windows-toets+R, waarna je de opdracht firefox.exe -p uitvoert.

Controleer ook regelmatig welke externe apps, diensten of apparaten toegang hebben tot je cloudaccounts van bijvoorbeeld Google of Microsoft.

Updates en patches

Software en firmware tijdig bijwerken is een van de beste manieren om je systemen veilig te houden, zeker omdat veel kwetsbaarheden al worden misbruikt voor ze publiek bekend zijn (zero-day-exploits). Automatiseer je updates dus waar mogelijk, niet alleen voor je besturingssysteem maar ook voor randapparatuur, NAS, router en IoT-apparaten.

Windows is standaard ingesteld om belangrijke updates en patches automatisch te downloaden en installeren. Laat dit zeker zo. Vergeet ook je gewone programma's niet: sommige programma's updaten automatisch (zoals browsers), maar lang niet alle programma's doen dit. Tools zoals Patch My PC Home Updater kunnen helpen, of je gebruikt een pakketbeheerder zoals Chocolatey of Winget. Een grafische tool zoals UniGetUI ondersteunt zelfs verschillende pakketbeheerders.

Patch My PC Home Updater herkent ongeveer vijfhonderd populaire programma's en werkt deze op gezette tijden zelf bij. UniGetUI ondersteunt wel tienduizend programma's en maakt het mogelijk om alle verouderde software met een muisklik te updaten.

Neem ook firmware mee in je updatebeleid, zoals deze van je router, BIOS/UEFI, printers en IoT-apparaten. Controleer enkele keren per jaar via de website van de fabrikant of via ingebouwde beheertools, zoals Synology DSM op een NAS, of er updates beschikbaar zijn.

Gevorderde gebruikers die veiligheid belangrijk vinden, kunnen ook CVE- en kwetsbaarheidsdatabanken (Common Vulnerabilities and Exposures) in de gaten houden, zeker bij software met frequente internet-interactie. Verwijder oude software zonder ondersteuning, en denk bijvoorbeeld ook aan extensies of scripts die je niet meer gebruikt, maar die nog wel actief zijn.

Databeveiliging

Zonder degelijke gegevensbeveiliging blijven andere beveiligingsmaatregelen kwetsbaar. Documenten of informatie die veel privacygevoelige gegevens bevatten (zoals financiële of medische gegevens) horen niet onversleuteld op je pc of externe schijven te staan. Encryptie beschermt je data tegen ongewenste toegang, ook bij verlies of diefstal van het systeem.

Op Windows Home-systemen, met TPM en 'modern stand-by', kun je de systeemschijf automatisch versleutelen via Instellingen / Privacy en beveiliging / Apparaatversleuteling. Je moet wel aangemeld zijn met een Microsoft-account.

Deze functie is een vereenvoudigde vorm van BitLocker, beschikbaar in Windows Pro en hoger. BitLocker kan ook je datapartities, externe schijven en usb-sticks versleutelen. Een gratis alternatief is VeraCrypt, waarmee je ook aparte mappen of draagbare volumes kunt versleutelen. Je kunt zelfs een verborgen volume aanmaken, zodat niemand merkt dat er versleutelde data aanwezig zijn. De tool vraagt wat gewenning, maar online vind je uitgebreide documentatie.

Versleutelen is belangrijk, maar ruim ook geregeld oude, privacygevoelige bestanden op. In Windows open je het venster Instellingen en ga je via Systeem / Opslag naar Aanbevelingen vooropschoning om tijdelijke bestanden, downloads of prullenbakinhoud te wissen. Voor het onherroepelijk verwijderen van specifieke bestanden of mappen gebruik je een gratis tool zoals Eraser, die ook vrijgekomen ruimte op een harde schijf kan overschrijven. Wil je een volledige harde schijf wissen, bijvoorbeeld voor verkoop of donatie, gebruik dan DBAN. Voor ssd's gebruik je bij voorkeur de Secure Erase-tool van de fabrikant zelf, bijvoorbeeld Samsung Magician voor Samsung-ssd's.

Back-ups

Je bent nooit honderd procent veilig, alle geïnstalleerde beveiligingen ten spijt. Daarom zou je eigenlijk altijd back-ups moeten maken. Regelmatig back-uppen beschermt je tegen gegevensverlies door fouten, defecten of malware, en je kunt relatief snel je systeem en gegevens herstellen zonder noemenswaardig dataverlies.

Er bestaan gelukkig degelijke en gratis tools waarmee je back-ups grotendeels kunt automatiseren. Deze ondersteunen bij voorkeur versleuteling, compressie en versiebeheer, werken met incrementele back-ups (alleen nieuwe of gewijzigde bestanden) en met deduplicatie (dubbele inhoud wordt slechts één keer opgeslagen). Duplicati en Kopia zijn hier uitstekende voorbeelden van, gratis en opensource. Duplicati heeft een gebruiksvriendelijke webinterface, terwijl Kopia wat technischer is, maar iets krachtiger dankzij het snapshot-systeem en efficiënter bij grote of veel bestanden.

Probeer waar mogelijk de 3-2-1-regel te volgen: bewaar minstens drie kopieën van je data op twee verschillende media, waarvan één op een andere fysieke locatie en minstens één offline. Dit is ook belangrijk met het oog op ransomware. Koppel daarom ook je externe back-upmedium los zodra de back-up klaar is.

Netwerkbeveiliging

Tenzij je computer fysiek losgekoppeld is van internet en andere netwerken ('air-gapped'), mag je zeker niet voorbij gaan aan netwerkbeveiliging. Je router is doorgaans het toegangspunt tot je hele netwerk en verdient daarom je volle aandacht.

Begin met het wijzigen van het standaard beheerderswachtwoord naar een sterk exemplaar. Controleer geregeld op firmware-updates via de website van de fabrikant (zie ook de eerdere paragraaf Updates en patches). Schakel UPnP (Universal Plug and Play) uit om te vermijden dat applicaties ongecontroleerd poorten openen. Zet beheer op afstand uit als dat kan en beperk inkomend verkeer door enkel noodzakelijke poorten open te laten (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel). Schakel ook ongebruikte netwerkdiensten of applicatie-interfaces uit.

Idealiter voorzie je je netwerkapparaten van gescheiden subnetten, zodat een kwetsbaarheid op het ene toestel niet automatisch andere bedreigt. Je kunt bijvoorbeeld een gastnetwerk op je router activeren voor bezoekers of onbekende apparaten. IoT-toestellen houd je het liefst apart van je hoofdnetwerk. Ondersteunt je router VLAN's (virtuele LAN's), dan kun je zelfs per apparaatcategorie aangepaste regels instellen, voor optimale databescherming.

De meeste routers hebben een ingebouwde firewall, maar deze is vaak beperkt. Gevorderde gebruikers kunnen extra beveiliging overwegen met een krachtigere oplossing, zoals OPNSense, waarmee je gedetailleerde regels kunt opstellen en netwerkverkeer logt. Daarnaast kun je een netwerkwijd DNS-filter gebruiken om ongewenste sites en advertenties op domeinnaamniveau te blokkeren. Tools zoals het multiplatform AdGuard Home of het cloudgebaseerde NextDNS zijn hiervoor uitstekend geschikt. Of je gebruikt eventueel publieke DNS-servers, zoals het recent gelanceerde DNS4EU, mede gefinancierd door de EU, met kant-en-klare filters tegen malware, advertenties en/of ongepaste inhoud.

Monitoren en scannen

Binnen cyberhygiëne hoort ook het regelmatig scannen en monitoren van je netwerk en systemen. Voor Windows zijn er ingebouwde logboeken (klik met rechts op de startknop en kies Logboeken), die systeemfouten, softwareproblemen, aanmeldpogingen en beveiligingsincidenten bijhouden. Open hier Windows-logboeken / Systeem en sorteer op de kolom Niveau om sneller fouten en waarschuwingen te zien.

Scan ook geregeld je netwerkverbindingen. De tool Fing (beschikbaar voor mobiel en desktop) toont direct welke apparaten verbonden zijn. Via Security kun je bij Confirm devices aangeven welke je vertrouwt.

Een nuttige aanvulling is GlassWire, een gratis visuele firewall die toont welke apps waarmee verbinding maken en hoeveel data ze verbruiken. Voor diepgaande analyses is Wireshark de ongekroonde koning. Deze gratis sniffer toont welke data via welke netwerkprotocollen je systeem verzendt en ontvangt, waarmee je ongebruikelijke communicatie kunt traceren.

Je netwerkveiligheid hangt ook af van het sluiten van onnodige netwerkpoorten. Test dit van buitenaf, zoals een hacker doet, via GRC ShieldsUP! Klik op Proceed en dan op All Service Ports om gebruikelijke TCP-poorten te scannen. Zie je rode of blauwe vakjes, schakel dan onnodige services en eventuele poortdoorverwijzingen uit in je router tot alle vakjes groen kleuren.

Je kunt de netwerkpoorten ook van binnenuit scannen, zoals malware doet. Dit kan met het gratis Zenmap, de grafische interface van Nmap. Vul bij Target het ip-adres in en kies bij Profile bijvoorbeeld Quick scan plus.

Je doet er ook goed aan geregeld te controleren op mogelijke datalekken, zoals door database-hacks bij diensten waar je een account had. Je kunt je hiervoor aanmelden bij HaveIBeenPwned, via Notify Me.

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Ben je op zoek naar een betaalbaar sporthorloge? Vandaag hebben we vijf interessante modellen voor je gespot.

Xiaomi Smart Band 9

De onlangs verschenen Xiaomi Smart Band 9 is goedkoop en kent ook nog eens verrassend veel functies. Dit langwerpige sporthorloge is in de kleurstellingen zilver-wit, zwart en roze verkrijgbaar. Het amoledscherm van 1,62 inch biedt voldoende ruimte om diverse gegevens te tonen. Dankzij een respectabele resolutie van 192 × 490 pixels verschijnt alle informatie scherp in beeld – denk daarbij aan stappen, verbrande calorieën, weersverwachting en natuurlijk de tijd. Alle functies zijn via het aanraakscherm bereikbaar, want de Smart Band 9 heeft geen fysieke knoppen. De waterdichte behuizing weegt maar 15,8 gram (zonder bandje).

Kies in het menu tussen ruim 150 sportmodi en start vervolgens de training. Tijdens de inspanning kun je jouw hartslag in de gaten houden. Je koppelt de Smart Band 9 via bluetooth eenvoudig aan een smartphone. Laat het mobiele toestel vervolgens in je broek- of jaszak zitten, want inkomende notificaties verschijnen rechtstreeks op je pols. Een prettige eigenschap is dat je het scherm ook op zonovergoten plekken nog prima kunt lezen. Aan de hand van een lichtsensor kiest deze smartwatch automatisch de juiste helderheid. Ten slotte is de beschikbaarheid van meer dan tweehonderd wijzerplaten een leuk extraatje.

Garmin Instinct 2

Met deze relatief goedkope smartwatch van Garmin houd je nauwlettend jouw sportieve prestaties in de gaten. Je kunt de Instinct 2 zowel binnen als buiten dragen, want de robuuste behuizing is waterdicht tot een diepte van honderd meter. Op het ronde display van 176 × 176 pixels zie je onder meer de actuele hartslag, het aantal gezette stappen en de huidige snelheid. Er zijn ook een hoogtemeter en elektrisch kompas geïntegreerd. Onder leiding van diverse sport-apps doe je uiteenlopende trainingen. Je kunt bovendien na elke nacht de uitgebreide slaapmonitor bekijken.

Wanneer het sporthorloge met een smartphone is verbonden, zie je inkomende pushnotificaties voorbijkomen. De Instinct 2 bevat een energiezuinig zwart-witscherm. Dat komt de accuduur ten goede! De fabrikant claimt dan ook een batterijduur van zo'n 28 dagen in de smartwatchmodus. Het hier besproken model heeft een horlogekast van 45 millimeter. Als alternatief kun je een vergelijkbaar sporthorloge met een horlogekast van 40 millimeter kopen, de Garmin Instinct 2S.

Garmin Forerunner 255 Music

Ren, wandel of fiets je met een lekker muziekje nét wat steviger door? De Garmin Forerunner 255 Music is hiervoor bij uitstek geschikt. Je kunt namelijk nummers van Spotify, Deezer of YouTube Music downloaden en in het geheugen van deze smartwatch opslaan. Laat dus tijdens trainingen voortaan je smartphone thuisliggen en bedien de muziek vanaf je pols. Je hebt voor deze functie trouwens wel een betaald abonnement bij een van de genoemde muziekdiensten nodig. De Forerunner 255 Music heeft een horlogekast van 46 millimeter. Kies tussen een zwarte en witte uitvoering.

Op het ruime 1,3inch-kleurenscherm van 260 × 260 pixels zijn er een heleboel functies toegankelijk. Denk onder andere aan een calorieënteller, hartslagmeter, bloedzuurstofmeter, slaapmonitor, snelheidsmeter, stappenteller en stopwatch. De Forerunner 255 Music toont ook meldingen van een verbonden smartphone. Krijg je bijvoorbeeld een WhatsApp-bericht, dan gaat de weerbestendige behuizing kortstondig trillen. Tot slot gebruik je deze veelzijdige smartwatch ook om contactloos te betalen.

Lees ook: Dit zijn de 9 sporten waarmee je het makkelijkst afvalt

Polar Pacer Pro

Zoek je een licht sporthorloge met zéér veel functies? Kijk dan eens naar de Polar Pacer Pro. Wegens het gewicht van 41 gram voel je dit apparaatje amper zitten. In de horlogekast van 45 millimeter is er een 1,2inch-kleurenscherm van 240 × 240 pixels verwerkt. Het display is voorzien van Gorilla Glass en gaat dus niet zomaar stuk. Verder is de behuizing waterdicht tot een diepte van vijftig meter. In het menu staan er ruim 150 sportprofielen voor je klaar. Fijn is dat deze smartwatch ook allerlei 'exotische' sporten ondersteunt, zoals (kite)surfen, rolschaatsen en skiën. Zodra je een keuze hebt gemaakt, monitort de Pacer Pro diverse sportieve prestaties.

Onder de motorkap bevindt zich een gps-chip, zodat deze smartwatch overal ter wereld je locatie kan bepalen. Handig is dat je routes van de bekende app Komoot kunt synchroniseren. Kijk voor routeaanwijzingen voortaan op je pols. Verder werkt de Pacer Pro ook naadloos met de veelgebruikte sport-app Strava samen. Hoewel Polar in zijn eigen webwinkel een tarief van 349,90 euro hanteert, vragen diverse andere bekende webshops minder dan tweehonderd euro. Kies tussen de kleurstellingen zwart, wit en goud.

Samsung Galaxy Fit3

De Samsung Galaxy Fit3 schaf je voor minder dan zes tientjes aan! Dit goedkope sporthorloge is te koop in de kleurstellingen zwart, zilver-wit en roze. Ondanks zijn lage prijskaartje toont het langwerpige 1,6inch-amoledscherm van 256 × 402 pixels diverse gegevens. Zo zie je hoeveel stappen je hebt gezet. De achterzijde van de horlogekast heeft ook nog sensoren om je bloedzuurstof en hartslag te meten. Druk aan de zijkant op de homeknop en kies uit ruim honderd sportoefeningen. De Galaxy Fit3 analyseert desgewenst ook je slaapgedrag. Maak je onverhoopt een lelijke uitglijder? Dankzij valdetectie schakelt de polsassistent jouw SOS-contactpersonen in.

Dit lichtgewicht sporthorloge van 18,5 gram neem je overal mee naartoe. De IP68-gecertificeerde behuizing is namelijk volledig waterdicht. Verbind de Galaxy Fit3 via bluetooth met een smartphone voor nog meer functies. Je kunt dan bijvoorbeeld de muziekweergave bedienen en zien wie er belt. De smartwatch toont ook inkomende berichten. De oplaadbare batterij van 208 mAh gaat op een enkele acculading volgens Samsung tot dertien dagen mee.