Kunstmatige intelligentie treffen we tegenwoordig overal aan. Op onze smartphones en computers, binnen tekstverwerkers en fotosoftware, en nu ook in onze browsers. Maar wat kun je daarmee en welke browsers zijn je aandacht waard? We presenteren in dit artikel vier opties.

Je gebruikt een webbrowser natuurlijk om over het internet te browsen (of surfen, zoals we twintig jaar geleden zeiden). In de url-balk vul je een zoekopdracht of websitenaam in en in no-time zit je op de website die je op het oog had. Dat is tegenwoordig in feite de functionaliteit van een browser, ongeacht het platform of de hardware. Maar wat als browsers méér voor je kunnen betekenen? Verschillende ontwikkelaars bieden alternatieven op basis van kunstmatige intelligentie, waardoor je sneller informatie kunt vinden.

1) Microsoft Edge met Copilot

De eerste browser op de lijst is Microsoft Edge. Dat zal voor een grote groep mensen niet als een verrassing komen. Binnen de Edge-browser vind je namelijk Microsoft Copilot. Dat is een ingebouwde chatbot die werkt op basis van ChatGPT. Op ID.nl hebben we al eerder aandacht besteed aan dit productiviteitsmonster, want je kunt hier onder meer afbeeldingen mee maken of je werk verlichten binnen de Office-apps. Daarnaast is Copilot in Amerika al een standaardonderdeel van Windows 11. Je komt de digitale assistent dus overal tegen.

Met Copilot binnen Microsoft Edge kun je niet alles doen wat we hierboven vermeldden. De functionaliteit richt zich in deze browser echt op taken die betrekking hebben op het web, of een deel van je werk. Wat je ook besluit te doen, je moet eerst een chat met Copilot aangaan. Dat doe je door de browser te downloaden en te installeren, en daarna in te loggen met je Microsoft-account. Vervolgens druk je op het Copilot-icoontje rechts bovenin. Zodra je daar op klikt, kun je aan Copilot vragen of die pagina’s kan samenvatten of een bepaalde vraag voor je wil beantwoorden.

Er is ook nog een optie waarmee Microsoft Copilot kan helpen bij het opstellen van tekstberichten. Merk je dat je tegen een writer’s block aanloopt voor je eigen blog, dan kun je Copilot om inspiratie vragen. Datzelfde geldt voor wanneer die belangrijke e-mail maar niet wil opschieten. Neem de tekst echter nooit zo over zoals die eruit komt rollen, want het zal ontvangers en lezers mettertijd opvallen dat de tekst door een AI is gegenereerd. Verder kan Copilot via Inzichten achtergrondinformatie verschaffen op basis van de website die je bezoekt.

©Wesley Akkerman

Opera met Aria

De Opera-browser pakt het fenomeen AI-browser net even anders aan dan je wellicht zou willen. Maar dat maakt de ervaring er mogelijk niet minder waardevol op. Uiteraard moet je de browser wel eerst even installeren en een account aanmaken voordat je de functies op basis van kunstmatige intelligentie kunt uitproberen, maar daarna kun je losgaan. Opera bevat namelijk drie chatbots waarmee je van alles kunt doen. Dan doelen we op Aria (het aanbod van Opera zelf), ChatGPT (bekend van OpenAI) en ChatSonic (een ChatGPT-alternatief).

Je bereikt de drie assistenten door hen links op de zijbalk te activeren. Mocht je geen zijbalk zien, klik dan op de drie streepjes rechts bovenin (Eenvoudig instellen) en scrol naar beneden totdat je Indeling ziet staan. Klik onder Sidebar op Aan en de balk verschijnt automatisch in beeld. Datzelfde geldt voor de drie chatbotknopjes. Selecteer de variant die je wilt gebruiken, log in met je account en je kunt vervolgens allerlei vragen stellen, teksten opstellen en informatie opvragen. Aria weet helaas niet dat een bepaalde vraag over de pagina gaat die je open hebt staan.

©Wesley Akkerman

Brave met Leo AI

Veel mensen kennen de Brave-browser als een mooi alternatief voor privacyvriendelijk browsen. Dit programma heeft standaard ingebouwde advertentieblokkers en verbetert de browse-ervaring verder door met Leo AI allerlei handige functies op basis van kunstmatige intelligentie aan te bieden. Als je Brave hebt gedownload, kun je Leo benaderen door op de knop voor de Zijbalk te klikken. Rechts in beeld komt er dan een extra venster tevoorschijn, waarin je leest dat Leo kan helpen bij het samenvatten van teksten en het beantwoorden van vragen.

Het kan zijn dat de knop voor de zijbalk niet meteen in beeld staat. Wellicht omdat je die een keer hebt weggehaald. Wat de reden ook is, via Meer (de drie streepjes bovenin) > Instellingen > Vormgeving > Werkbalk (een kopje op deze pagina) zie je Knop zijbalk weergeven staan. Zorg ervoor dat de schuifregelaar naar rechts staat (en ingekleurd is). Leo is meteen de eerste optie rechts bovenin. Je kunt hem verschillende vragen stellen, artikelen laten samenvatten of toelichting laten geven – en dat zonder dat je daarvoor een account hoeft aan te maken!

©Wesley Akkerman

SigmaOS met Airis

Tot slot nemen we Airis van SigmaOS nog even onder de loep. Dat is een browser die exclusief voor macOS beschikbaar is, en voorlopig ziet het er niet naar uit dat deze webbrowser naar Windows komt. In de basis probeert de browser gepersonaliseerde werkomgevingen aan te bieden, en met Airis als AI-kompaan gaat SigmaOS een stapje verder door eenvoudige taken te automatiseren en de browserervaring te optimaliseren. Vanzelfsprekend dien je hiervoor de browser te downloaden. Daarna is Airis in principe meteen beschikbaar voor gebruik. Let wel: de bot spreekt vooralsnog alleen Engels.

Je kunt Airis benaderen door rechts bovenin op het stervormige icoontje te klikken. Vervolgens kun je verschillende vragen stellen, webpagina’s samenvatten, teksten vertalen en allerlei soorten teksten laten schrijven. Je kunt zelfs complete webpagina’s toegankelijker maken door de AI hem te laten herschrijven voor een specifieke doelgroep, of door meer humor te injecteren. Alle aanpassingen zijn dan direct zichtbaar op de webpagina zelf en niet in het chatvenster.

Als je op zoek bent naar een nieuwe geur, kom je vast de termen parfum, eau de parfum (EDP) en eau de toilette (EDT) tegen. Maar wat betekenen ze precies en wat zijn de verschillen? Hier leggen we het uit.

Lees ook: Föhn, krultang of multistyler: wanneer gebruik je wat?

De belangrijkste factor die deze drie categorieën onderscheidt, is de concentratie van geurstoffen, ook wel parfumolie genoemd, in de alcoholbasis. Hoe hoger de concentratie, hoe krachtiger de geur en hoe langer deze blijft hangen.

Parfum bevat van deze drie de hoogste concentratie geurstoffen, meestal tussen de 20 procent en 30 procent. Dit zorgt voor een intense geur die urenlang, soms zelfs de hele dag, blijft hangen.

Eau de parfum (EDP) heeft een geurconcentratie van 15 procent tot 20 procent. Eau de parfum blijft doorgaans 6 tot 8 uur goed te ruiken, waardoor het geschikt is voor dagelijks gebruik of speciale gelegenheden.

Eau de toilette (EDT) bevat 5 procent tot 15 procent geurstoffen en heeft daardoor een lichtere en frissere geur. Het blijft 3 tot 5 uur aanwezig. Door de lichte samenstelling is EDT ideaal voor overdag of voor de lente en zomer, omdat je dan niet een té zware geur wilt dragen.

Hoe en waar gebruik je parfum, eau de parfum en eau de toilette?

Wanneer je (nog) niet precies weet wat je moet hebben, kun je ook kijken naar waar en wanneer je van plan bent om de geur te dragen. Parfum is, vanwege de intensiteit vooral geschikt voor om ’s avonds te gebruiken of bijvoorbeeld voor feestjes. Een paar druppeltjes op de huid is vaak voldoende om urenlang heerlijk te ruiken. Eau de parfum is veelzijdig en kan zowel overdag als ‘s avonds worden gedragen. Het biedt een goede balans tussen geursterkte en draagbaarheid. Eau de toilette is ideaal voor dagelijks gebruik, vooral op het werk of tijdens casual activiteiten. De lichtere geur is minder overweldigend en gemakkelijk op te frissen gedurende de dag.

Prijsverschil

Hogere concentraties geurstoffen betekenen doorgaans hogere prijzen. Parfum wordt vaak in kleinere flesjes verkocht, omdat een kleine hoeveelheid al voldoende is. Eau de parfum en eau de toilette zit meestal in grotere flacons, omdat je hiervan doorgaans per keer meer gebruikt.

Sony zet volledig in op miniled voor het topmodel, een plaats die tot vorig jaar nog voorbehouden was voor een qd-qledmodel. De Bravia 9 (K-65XR90) belooft tophelderheid en uitstekend contrast dankzij een hoog aantal dimming zones. De beeldkwaliteit moet die van een studiomonitor benaderen, maar Is dat ook zo?

We beginnen meteen maar positief: we hebben zelden een mooier afgewerkte tv gezien dan deze Sony. Ondanks de miniled-achtergrondverlichting is hij nauwelijks vijf centimeter dik. Een kader is er uiteraard niet, maar rondom kreeg de tv een mooie donkerzilveren rand die het profiel mooi accentueert.

De vlakke rug heeft een vierkantmotief en er zijn inzetstukken bijgeleverd, zodat je alle aansluitingen kunt wegwerken voor een perfect vlakke afwerking. De metalen donkerzilveren voeten kun je op vier posities monteren, aan de uiteinden of meer naar het midden, telkens in een hoge of lage positie. Een echt stijlicoon in de woonkamer, maar wel eentje met het nodige gewicht. Want met 32,4 kilo (zonder voet) is dit een van de zwaarste 65inch-modellen die we tot nu toe hebben bekeken.

📺Lees ook: Kieskeurig.nl's grote tv-test: dit zijn de 15 beste televisies van 2024

Aansluitingen

Ondanks zijn topmodel-status moet ook deze Sony het toch stellen met vier HMDI-poorten, waarvan slechts twee HDMI 2.1-poorten met ondersteuning voor ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync Compatible). Op een topmodel verwachten we eigenlijk vier HDMI 2.1-poorten. De tv ondersteunt geen 144Hz verversingsfrequentie, terwijl concurrenten dat wel doen, maar het is geen groot gemis. De meerwaarde is beperkt en dan nog alleen voor pc-gamers. De input-lag scoort geen topresultaat, maar blijft wel goed, we meten 19,7ms in 4K60 en 10,7ms in 2K120.

❔Lees zeker ook: Wat is Dolby Atmos, DTS:X en surroundgeluid?

©Eric Beeckmans | ID.nl

De resterende aansluitingen zijn twee usb-poorten, een dubbele tv-tuner met één CI+-slot, en een optische digitale audio-uitgang die gedeeld wordt met de S-Center speakeraansluiting. Met S-center kun je de tv als centerkanaal gebruiken met een externe Sony audio-oplossing. Live tv opnemen is ook mogelijk, daarvoor sluit je eenvoudig externe usb-opslag aan. Tot slot is de televisie ook voorzien van bluetooth, wifi en een ethernetaansluiting. 

Beeldverwerking en softwareproblemen

We hadden tijdens het testen wat problemen met de televisie. Een keer herkende hij onze HDMI-beeldsignalen niet, een andere keer leek hij vast te zitten in bepaalde beeldinstellingen, waardoor we een overmatig aangescherpt beeld te zien kregen. In beide gevallen waren de problemen opgelost door de televisie te herstarten.

Sony moet dus absoluut nog werken aan de stabiliteit van de software. Los van die problemen levert de XR-processor zeer goede beeldverwerking. De upscaling is prima, met de opmerking dat Reality Creation iets krachtiger te werk gaat dan vroeger, zodat we het vaak uitschakelden om overmatig aangescherpt detail te vermijden. Vooral in dvd-content kon dat een probleem zijn. De ruisonderdrukking levert erg goed werk.

©Sony

De Bravia 9 beschikt nog steeds over de instelling Soepele Gradatie, waarmee je kleurovergangen vloeiend kunt maken zonder hinderlijke strepen. Die instelling was op de Bravia 8 verdwenen. De bewegingsscherpte is goed, maar er gaat duidelijk wat detail verloren in snel bewegende beelden.

Je kunt in MotionFlow de voor die techniek gebruikte helderheidsfunctie aanpassen om dat te verbeteren, maar daardoor krijg je dan een zichtbare dubbele rand rond bewegende voorwerpen en dat is juist veel storender. In de hoogste stand flikkert het beeld bovendien.

Met MotionFlow kun je er ook voor zorgen dat snelle camerabewegingen vloeiend weergegeven worden. We merkten wel dat de aarzelingen en beeldfouten die op de Bravia 8 verdwenen waren, hier wel nog zichtbaar waren.

Prachtig contrast, indrukwekkende helderheid

De Sony XR90 heeft een ambitieus doel, hij moet de prestaties van Sony's nieuwste masteringmonitor benaderen. Die monitor, de BVM-HX3110, wordt gebruikt in filmstudio's en kan een piekhelderheid van 4.000 nits halen. De XR90 kreeg daarvoor een nieuwe miniled-achtergrondverlichting met een hoog aantal zones, op ons 65inch-model waren dat er 54×28 (1512). Daarmee plaatst Sony zich naast de Hisense 65U8NQ (1600 zones) en de TCL 65C855 (1344 zones).

Het lcd-paneel is uitgerust met een anti-reflectiefilm en kijkhoekfilm, en inderdaad is de kijkhoek is bijzonder breed. Zelfs vanuit een stevige hoek bekeken blijven het contrast en kleur goed bewaard. Enkel intense HDR-contrasten kunnen vaag de zones zichtbaar maken. Die lagen storen het contrast wel een beetje, want zonder lokale dimming komen we maar op ongeveer 2.600:1. Niet slecht, maar voor een modern lcd-paneel is het eerder matig.

Met de lokale dimming geactiveerd schiet dat echter naar 19.240:1 of zelfs naar oled-niveaus op eenvoudigere testpatronen. De dimming reageert snel en correct, en Sony vindt een uitstekende balans tussen heldere accenten intens weergeven en diepzwart bewaren. De uniformiteit is top in donkere beelden, maar in heldere beelden hadden we een heel vage donkere vlek centraal in beeld, dat gaf soms wat dirty screen-effect.

©Sony

En ja, deze Sony haalt naast uitstekend contrast ook een record helderheid. Op het 10%-venster meten we in de Professional HDR-beeldmodus een piekhelderheid van 3258 nits, en zelfs op het volledig wit beeld haalde de tv nog 848 nits. Doe er een kleurbereik van 93% P3 bij en de kaarten liggen perfect voor top HDR-beelden. En die levert de XR90 absoluut.

Zowel in Dolby Vision als HDR10 toont deze Sony hoe tastbaar een beeld kan worden met een uitzonderlijk dynamisch bereik. Hij bewaart nagenoeg alle witdetail en levert zelfs in heel heldere delen van het beeld nog duidelijke kleuren. Een echt plezier om naar te kijken. De Professional-beeldmodus is bovendien uitstekend gekalibreerd. In HDR maakt hij de middentinten weliswaar iets te helder, maar dat vergeven we graag. In donkere beelden behoudt hij heel veel zwartdetail, zodat je elke nuance kunt zien.

Geluid

Het zou echt jammer zijn als dit prachtige beeld niet vergezeld zou worden door dito geluid. We zijn dan ook erg blij dat ook de audioprestaties prima zijn. Het Acoustic Multi-Audio+-systeem is een 2.2.2-kanaalsopstelling van 70 watt.

Het systeem bestaat uit twee voorwaarts gerichte luidsprekers, ondersteund door twee woofermodules, twee tweeters in het frame links en rechts op halve hoogte en (nieuw dit jaar) twee beam-tweeters bovenaan achteraan. Die opstelling maakt het mogelijk om geluid te positioneren in het scherm, en de beam-tweeters verbeteren de surround en hoogteplaatsing van geluid.

©Eric Beeckmans | ID.nl

We haalden flink wat volume uit die opstelling, met een erg goede basondersteuning. De bas zakte wat in als je het volume heel hoog zet, maar de vervorming blijft goed onder controle. Muziek klinkt dan ook erg goed op deze tv. En ja, ook surround klinkt naar tevredenheid, de beam-tweeters dragen wezenlijk bij aan de onderdompeling in het geluid. De verbeterde Voice Zoom-functie maakt het mogelijk om dialogen netjes te boosten zonder ook de rest van de soundtrack luider te maken. Een goede soundbar is uiteraard nog steeds beter, maar is voor deze televisie absoluut niet vereist.

Google TV

Net zoals de Bravia 8 gebruikt de Bravia 9 de Mediatek Pentonic MT5897-chipset met quadcore ARM Cortex-A73 CPU, 6GB RAM en de Mali-G57 GPU. De gebruikerservaring in Google TV is vlot. Het blijft bovendien een van onze favoriete smart tv-systemen. Dat heeft alles te maken met het bijzonder ruime app-aanbod, waar je zowel alle internationale als lokale streamingdiensten vindt.

Maar ook de aanwezigheid van Google Cast en Apple Airplay 2 is een fijne bijkomstigheid. Daarnaast biedt het platform heel uitgebreide aanbevelingen, niet per dienst maar per categorie en dat leidt tot een beter aanbod. Meer detail vind je in het artikel over Google TV. Sony heeft nog een extraatje voor je in petto, Sony Picture Core (het vroegere Bravia Core) is een exclusieve streamingdienst waarmee je films kunt huren of kopen.

©Eric Beeckmans | ID.nl

De tv wordt geleverd met twee afstandsbedieningen. Van de klassieke versie zijn we geen fan, van de moderne des te meer. Die afstandsbediening gebruikt een oplaadbare batterij (op te laden via usb-c), en een eenvoudige maar erg goede lay-out met verlichte toetsen. De toetsaanslag is aangenaam en precies. De instellingen-toets bovenaan rechts brengt je naar het snelmenu voor onder andere beeld- en geluidpresets, en de menu-toets daaronder zet extra functies zoals het on-screen-toetsenbord op het scherm.

Conclusie

Sony heeft voor de Bravia 9 hoge verwachtingen gecreëerd en deze ook kunnen waarmaken. Ondanks wat kleine softwareproblemen zijn we vooral erg onder de indruk van de Sony K-65XR90. De nieuwe miniled-achtergrondverlichting levert niet alleen record-piekhelderheid, maar slaagt er dankzij een hoog aantal dimming zones en uitstekende aansturing ook in om prachtig contrast te tonen. Die combinatie maakt dat de tv uitzonderlijk goed presteert, zowel in donkere als heldere kijkomgeving. Samen met excellente kleurweergave garandeert dat een uitzonderlijke kijkervaring, zowel in SDR als HDR. Het mooie design, de prima audio en Google TV zijn kersen op de taart. Voor dit staaltje technologie betaal je vooralsnog een erg hoge prijs.