Kunstmatige intelligentie is de wereld aan het veroveren, maar dat brengt ook zorgen met zich mee: banen verdwijnen en het auteursrecht wordt op grote schaal geschonden door technologiebedrijven die snel willen innoveren. Hoe beschermen we ons tegen de negatieve gevolgen van AI?

Al decennialang zijn er zorgen over de potentie van kunstmatige intelligentie. In de film The Terminator werd ons verteld hoe een AI-computer de wereld verwoestte, terwijl in The Matrix de machines besloten ons als menselijke batterijen te gebruiken. Een computer die zelf beslissingen kan nemen, is gevaarlijk, want hoe zorgen we dat die computer geen beslissingen neemt die het menselijk ras in gevaar brengt?

De hedendaagse kunstmatige intelligentie is gelukkig (nog) niet te vergelijken met die uit eerdergenoemde films, maar brengt wel andere zorgen met zich mee. Een zogeheten generatieve AI analyseert grote hoeveelheden data om te leren zelf iets te doen. Voed de software een lading kunstwerken van Van Gogh en hij leert uiteindelijk om in die stijl zelf iets te schilderen.

Een generatieve AI is moeilijk te besturen. Het is geen traditionele software die gebouwd is om één specifiek ding te doen, maar feitelijk een algoritme dat wordt geleerd om allerlei vrij te verzinnen taken uit te voeren. Makers ontdekken vaak pas achteraf wat voor maatregelen ze moeten inbouwen om de software in goede banen te leiden. Zo bleek een chatbot van Microsoft in 2016 ineens nazi-denkbeelden te ontwikkelen na gesprekken met gebruikers.

Gestolen werk

AI-software is inmiddels slim genoeg om illustraties te maken en artikelen te schrijven, wat heeft geleid tot zorgen bij kunstenaars en journalisten. Want als een computer hun werk kan doen, wat zijn de gevolgen voor deze mensen? Voor deze groep is het dubbel zuur, want AI heeft geleerd dit werk te doen door de producties van menselijke makers te analyseren. Dus je werk wordt gestolen en vermalen door een computer, die ermee leert hoe hij jou kan vervangen voor een schijntje van de prijs.

Dit zijn alleen nog maar actuele voorbeelden; experts wijzen erop dat AI alleen nog maar geavanceerder wordt en tot nog veel meer maatschappelijke vraagstukken zal gaan leiden. Want wat gebeurt er als een computer slim genoeg is om op scholen les te geven, criminelen op te sporen of juridisch werk over te nemen? Willen we naar een maatschappij waarin dergelijk werk niet meer door mensen wordt uitgevoerd? Over dat soort vraagstukken wordt momenteel druk nagedacht, en vele insiders neigen ertoe om AI op een of andere manier te reguleren.

Brief tegen AI-ontwikkeling

Een grote groep tech-prominenten schreef begin 2023 een open brief, waarin ze ervoor pleiten om de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie te pauzeren. ‘Wacht een half jaar met het bouwen van AI-systemen die krachtiger zijn dan GPT-4’, luidde de boodschap.

Die pauze zou overheden de tijd moeten geven nieuwe wetgeving in te voeren om AI strenger te reguleren, en zo te voorkomen dat er misbruik van wordt gemaakt of de ontwikkeling uit de hand loopt. Die brief werd ondertekend door onder andere Apple-oprichter Steve Wozniak, Tesla-CEO Elon Musk en topmensen bij onder andere Pinterest, Skype en zelfs Googles eigen AI-bedrijf DeepMind.

De open brief waarin werd gepleit voor een pauze bij de ontwikkeling van AI.

De eerste regels komen er

Inmiddels worden schoorvoetend de eerste regels en afspraken rond kunstmatige intelligentie gemaakt. In Frankrijk, Duitsland en Italië liggen akkoorden klaar die op termijn moeten uitmonden in bredere wetten. Naast regels waar AI-softwareontwikkelaars zich aan moeten houden, pleit het voorstel ook voor toezichthouders die er op nazien dat bedrijven op verantwoordelijke wijze met AI omgaan.

De akkoorden van genoemde drie landen moeten de basis vormen voor een breder, Europees initiatief om continentbreed AI te reguleren. De zogenoemde AI Act moet technologiebedrijven verplichten om bijvoorbeeld te vermelden met welk bronmateriaal een afbeelding is gegenereerd, zodat de auteursrechtenhouders een vergoeding kunnen ontvangen. Daarnaast moet AI die zich met gevoelige gegevens bezighoudt, geregistreerd worden in een speciale database. Het gaat daarbij om software van bijvoorbeeld politie en overheid of instanties die biometrische gegevens gebruiken.

Deze vroege wetgeving wil nog geen harde sancties opleggen. Het plan is niet om meteen zware boetes uit te delen bij misbruik van AI, maar om bedrijven de juiste kant op te sturen om iets verantwoords te bouwen.

Ook interessant om te lezen: Wat brengt tech ons in de toekomst?

Nederland

Europa doet er altijd erg lang over om nieuwe regels in te voeren, dus het zal waarschijnlijk nog jaren duren voordat de AI Act van de grond komt. Tot dan is het aan ieder land om zelf te reguleren, en in dat opzicht heeft men in Nederland op dit moment vrij spel: er zijn hier geen specifieke wetten voor AI-toepassingen aangenomen. Vraag je het ministerie van Economische Zaken hierover, dan krijg je te horen dat AI een breed begrip is en hierop ook andersoortige regels van toepassing kunnen zijn.

Wel bereidt de Nederlandse regering een verbod voor op het gebruik van AI-software door ambtenaren, uit angst dat de software misbruikt wordt en zal leiden tot datalekken en spionage. Dat gebeurde al eens bij techbedrijf Samsung, waar zeer gevoelige data op straat belandde. Een medewerker vroeg de AI om te helpen met een nog onaangekondigd, geheim product. Hierdoor kwam het bestaan van dat product ineens in de database van de software terecht en kon het AI-bedrijf erover meelezen.

©Arnav Pratap Singh

Hulp vragen aan ChatGPT kunnen ongewenste gevolgen hebben in organisaties.

Een Nederlandse overheids-AI

Tegelijkertijd wordt op overheidsniveau aan nog een maatregel gewerkt: een landelijke kunstmatige intelligentie. Ieder land wil zijn eigen AI bouwen, waarbij in Nederland bijvoorbeeld wordt gesleuteld aan NL-GTP. Dat project staat op dit moment nog in de kinderschoenen. Komend jaar gaat men eerst onderzoeken hoe het zou moeten werken voordat het überhaupt een praktisch bruikbaar stuk software wordt. Economische Zaken steekt 13,5 miljoen euro in de eerste fase van het project, waarmee TNO, Surf en het Nederlands Forensisch Instituut aan de slag gaan.

De nationale AI’s moeten mogelijke zorgen over potentiële wanpraktijken wegnemen. De software wordt volledig transparant, waardoor iedereen achteraf kan zien hoe het algoritme tot een bepaalde conclusie is gekomen en waar alle data naartoe worden verzonden. NL-GPT moet daardoor ook een veilige optie worden voor ambtenaren. En dat is hard nodig: een AI-verbod bij overheidsinstanties is nu nog houdbaar, maar als de technologie straks in alle haarvaten is doorgedrongen, mogen zij niet achterblijven.

ChatGPT durft zelf niet stellig te zeggen dat AI gereguleerd moet worden.

Wie zijn airfryer vaak gebruikt, komt het vroeg of laat tegen: hij verspreidt een vreemd geurtje. Zelfs als je de mand en bak na elke sessie schoonmaakt, kan hij gaan stinken. Maar geen nood, met onze tips maak je een einde aan de onprettige luchtjes.

Lees ook: Review Ninja Foodi Dual Zone-airfryer – Toegankelijke alleskunner

Hoe ontstaat een nare geur in de airfryer?

Een veelvoorkomende oorzaak van luchtjes is opgehoopt vet of achtergebleven voedselresten. Tijdens het bakken vallen er regelmatig kruimels, vet uit vlees of snacks of stukjes voedsel op de bodem van het apparaat, waar ze bij volgende sessies kunnen verbranden. Die deeltjes worden heet, waardoor je ze ruikt. Ze kunnen ook rookontwikkeling veroorzaken.

Ook als je sterk ruikende etenswaren bereidt, zoals vis of broccoli, ruik je dit tijdens het bakken en vaak ook de keer erna, als je je airfryer opwarmt.

Ook is het verwarmingselement gevoelig voor vervuiling. Als vet tijdens het bakken opspat en zich hecht aan het element, zal dit bij volgende keren verbranden, wat opnieuw geur- en rookoverlast veroorzaakt. Het element zit doorgaans boven in je apparaat, of achter de mand, waardoor je er eigenlijk niet goed bij kunt om even met een natte doek af te nemen.

Schoonmaken: de eerste stap naar een frisse airfryer

Reiniging van losse onderdelen

Begin bij de lade en het mandje van de airfryer. Laat deze componenten 15 tot 30 minuten weken in warm water met afwasmiddel. Gebruik daarna een zachte borstel of spons om achtergebleven vet en vuil te verwijderen. Als je een schuurspons gebruikt, kies dan de zachte kant.

Voor hardnekkige vervuiling is baking soda een probate oplossing. Strooi het poeder op aangekoekte delen en schenk er een zure vloeistof over, zoals azijn. Het gaat dan bruisen. Laat even inwerken en neem af met een zachte doek.

©ID.nl

Reiniging van het verwarmingselement

Het verwarmingselement wordt vaak vergeten, terwijl dit juist de plek is waar hardnekkig aangekoekt vet gaat stinken. Zet de airfryer uit, haal de stekker uit het stopcontact en kantel het apparaat voorzichtig zodat het element goed bereikbaar is. Gebruik een zachte doek of borstel, eventueel met een milde ontvetter, om vetresten voorzichtig te verwijderen. Let erop dat je geen agressieve schoonmaakmiddelen of harde schuurmaterialen gebruikt – die kunnen het element beschadigen. Klaar? Gebruik dan een vochtige doek om eventuele resten van het schoonmaakmiddel weg te vegen.

Neutraliseren van geuren

Is je airfryer nog redelijk schoon of nieuw, dan kun je hem opfrissen met een simpele truc. Leg enkele plakjes citroen in een ovenschaaltje met water, zet dit in de airfryer en laat het apparaat circa tien minuten draaien op 180 graden. De stoom neutraliseert geurtjes en maakt het vet alvast wat los, zonder dat je hoeft te schrobben.

Een alternatief is het gebruik van azijn. Vul een hittebestendig schaaltje met een scheut witte azijn, plaats dit in de airfryer en laat het apparaat vijf minuten verwarmen op circa 160 graden. De dampen nemen geurtjes op – helemaal natuurlijk.

Voorkomen is beter dan genezen

Het structureel schoonhouden van de airfryer voorkomt dat geuren zich überhaupt kunnen ontwikkelen. Een van de handige manieren om geurtjes te voorkomen is om speciaal voor de airfryer ontwikkeld bakpapier te gebruiken, of herbruikbare siliconen vormen.

Maak er dus een gewoonte van om je airfryer na elk gebruik even schoon te maken. Ook als alles er schoon uitziet, blijven er vaak toch vetresten achter. Laat de bak en mand afkoelen en was ze daarna af – of zet ze in de vaatwasser, als dat kan. Neem tot slot het binnenwerk af met een vochtige doek.

©Hazal

Ideale aanpak

Een schone airfryer ruikt niet alleen frisser, maar werkt ook beter. Door regelmatig schoon te maken, af en toe citroen of azijn te gebruiken en ook het verwarmingselement niet over te slaan, voorkom je dat het apparaat gaat stinken.

We draaien thuis heel wat wasjes en dat maakt de wasmachine tot een van de grootste verbruikers van stroom en water. Energiezuinige functies zoals de ecostand moeten dat verbruik terugdringen. Maar hoe werkt zo'n stand precies? En belangrijker nog: wat levert het op?

Lees ook: Zo kies je de zuinigste huishoudelijke apparatuur in huis

In een gemiddeld huishouden is de wasmachine verantwoordelijk voor zo'n 5 procent van de energierekening. Per wasbeurt verbruikt een machine gemiddeld 60 liter water – vergelijkbaar met een lange douche. Vooral op het stroomverbruik valt winst te behalen. Wassen op lagere temperaturen is niet alleen gunstig voor je elektriciteitsverbruik, ook je kleding blijft langer mooi bij niet te hoge temperaturen. En het milieu vaart er ook wel bij.

Alle reden dus om bewuster te wassen. Vrijwel elke moderne wasmachine biedt meerdere zuinige programma's. Je kunt kleding wassen op 20 of 30 graden, maar dat is niet altijd de beste keuze. De ecostand is vaak slimmer.. En de knop voor de snelle was? Sla die maar zo veel mogelijk over.

©Monkey Business Images

De ecostand is écht zuiniger en goedkoper

De ecostand op de wasmachine is ontwikkeld om – inderdaad – stroom te besparen. Op nieuwere modellen herken je dit programma aan de naam 'Eco 40-60', bij oudere machines zie je vaak een 'e' of een icoontje met een blaadje. Wie dit programma weleens gebruikt, weet dat het aanzienlijk langer duurt dan een normaal wasprogramma. De vraag is dan ook: ben je met de ecostand echt voordeliger uit?

Het korte antwoord: ja. Een ecowasbeurt verbruikt gemiddeld zo'n 30 procent minder energie dan een standaardprogramma. Dat verschil zit vooral in de temperatuur. '40-60' verwijst niet naar de temperatuur van het ecoprogramma zelf, maar naar de temperatuur waarop je je kleding normaal zou wassen. De ecostand warmt het water minder op – meestal blijft de temperatuur onder de 40 graden – maar laat de trommel wel langer draaien. Daardoor wordt de was alsnog goed schoon. Qua stroomverbruik maakt die langere wastijd nauwelijks verschil; het verwarmen van water kost namelijk veel meer energie dan het ronddraaien van de trommel.

Per ecowasbeurt bespaar je ongeveer 0,4 kWh. Doe je honderd wasjes per jaar, dan komt dat neer op 40 kWh. Afhankelijk van je stroomtarief scheelt dat al snel enkele tientjes op jaarbasis. Ook het waterverbruik daalt: gemiddeld gebruik je 30 liter minder per wasbeurt.

Nog een voordeel aan dit wasprogramma is dat je dankzij de lage temperatuur al je kleding bij elkaar kunt gooien, of je deze nu normaal gesproken op 40 of 60 graden wast. Zo krijg je de trommel sneller vol, hoef je minder vaak te wassen en bespaar je nog meer.

Was niet al te vies? Op lagere temperaturen wassen kan ook

Een andere mogelijkheid is om een standaardprogramma te kiezen op een lagere temperatuur, bijvoorbeeld 20 of 30 graden. Dat is vaak een zuinige keuze, zolang je was niet al te vuil is. Deze programma's duren namelijk minder lang dan de ecostand, waardoor hardnekkig vuil soms blijft zitten. Is de was echt vies? Dan kies je beter voor het ecoprogramma.

Zelfs een verschil van 10 graden kan al behoorlijk schelen in je stroomverbruik. Volgens de Consumentenbond kost een was op 30 graden de helft minder dan eentje op 40 graden. En meestal wordt je was net zo schoon. Wanneer is 40 graden dan wel aan te raden? Bijvoorbeeld als je ziek bent geweest, een allergie hebt, of als je was echt vuil is – met geurtjes of vlekken. Ook ondergoed en sokken kunnen beter op 40 graden.

©Mr Doomits

Wist je dat handdoeken en beddengoed lang niet altijd op 60 graden gewassen hoeven te worden? Alleen als je zeker wilt zijn dat bacteriën worden gedood – bijvoorbeeld bij een huisstofmijtallergie, besmettelijke ziektes of wondjes – is die temperatuur echt nodig. In de meeste gevallen is dat niet aan de orde en volstaat een lagere stand prima. Vaak is zelfs 40 graden al meer dan genoeg. Houd er wel rekening mee: hoe warmer je wast, hoe sneller stoffen slijten.

Korte was: klinkt voordelig, is het niet

Op de meeste wasmachines vind je ook de mogelijkheid om extra snel te wassen. Deze optie staat meestal aangegeven als 'snelle was'. Je was is dan binnen een halfuur klaar, wat misschien zuinig lijkt. Maar dat ís het niet.

Omdat het programma in korte tijd net zo grondig moet wassen als een normaal programma, gebruikt het juist veel water en vooral veel energie. Per saldo ben je dus duurder uit dan met een standaard wasbeurt. Snelle programma's zijn vooral handig in noodgevallen – bijvoorbeeld als je iets hebt gemorst of een paar kwetsbare kledingstukken apart wilt wassen. Maar gebruik deze optie liever niet te vaak.

©Krakenimages.com

Overstappen op een energiezuinige wasmachine

Als je nog een oude wasmachine hebt staan, kan het lonen om over te stappen op een energiezuinig model. Dat kan je per wasbeurt zo een paar dubbeltjes schelen. Een moderner exemplaar mag dan misschien wat kosten, maar die investering betaalt zich uiteindelijk vanzelf terug.

De besparing zit vooral in het verwarmen van water – moderne machines doen dat een stuk slimmer. Daarnaast zijn veel zuinige modellen uitgerust met automatische beladingsdetectie. Daarmee meet de wasmachine precies hoeveel was er in de trommel zit, en soms zelfs hoe vuil die is. Op basis daarvan past het apparaat het water- en energieverbruik aan per wasbeurt. Ben je op zoek naar een nieuwe wasmachine? Bij goede witgoed(web)winkels kun je filteren op energielabel en op de aanwezigheid van automatische beladingsdetectie. Zo weet je zeker dat je niet te veel verbruikt!