We schrijven januari 1982. Op de CES wordt door Commodore een legende gelanceerd. De Commodore 64 veroverde de wereld en werd tot en met 1994 in vrijwel ongewijzigde vorm verkocht. Wil je oude tijden doen herleven, dan kun je op veel nieuwere hardware ook de Commodore 64 emuleren. Lees hier hoe dat werkt.

De Commodore 64 is het meest verkochte computertype ooit, met zo’n 17 miljoen aan de man gebrachte exemplaren. Wie dan ook homecomputers zegt, zegt Commodore 64 (of C64). Dit 8-bits systeem met 64 kByte RAM aan boord domineerde de markt voor een periode van maar liefst 12 jaar, wat uniek is in de snelle wereld van de IT. 

Tegelijkertijd werd die C64 ook de aanzet tot de ondergang van Commodore. Ze konden het succes van deze machine namelijk nooit echt meer evenaren. Onder het motto ‘C64 or bust’ kwam het in 1994 uiteindelijk tot een bust. Jammer, want Commodore had met de beoogde opvolger Amiga zeer hoge ogen kunnen gooien. 

Ze waren er alleen net te laat mee, in een markt die inmiddels gedomineerd werd door MS-DOS en later Windows-pc’s. Marketing- en management-missers zorgden voor de uiteindelijke en definitieve ondergang. Maar de C64 leefde nog lang voort. Zelfs nu nog, want de afgelopen jaren verscheen op de C64 gebaseerde hardware. Daarover verderop meer. 

C64 emulator installeren

Eerst  gaan we in op hoe je de Commodore 64 emuleren kunt op recente hardware. Nu zijn emulators – waarin softwarematig totaal andere hardware wordt nagebouwd dan het host-systeem – een eitje om te draaien op moderne computers. Zelfs een complete mainframe van IBM draait als een zonnetje op de gemiddelde pc. Wel geldt dat enige snelheid vereist is om de zaak real-time te emuleren, wat nodig is om de beste gebruikservaring te realiseren. 

Wil je je niet al te zeer verdiepen in configureren van de C64-emulator, dan is er een kant-en-klaar-pakket: C64 Forever. Het hart wordt gevormd door open source emulator VICE, maar tegelijkertijd worden diverse games en voorgeconfigureerde emulatorsettings meegeleverd, en legale roms met het besturingssysteem van de Commodore 64. 

De maker van C64 forever – Cloanto -beschikt namelijk over de officiële licentie voor deze ROMS. Wat de emulator betreft kun je kiezen uit een gratis maar beperkte versie of voor een Plus-versie die alle mogelijkheden ontsluit. Van die Plus-versie is ook een boxed-versie die op CD geleverd wordt, voor de liefhebbers.

©PXimport

Scanlines en GEOS

Praktische tip: klik na installatie en voor de eerste keer starten in het menu Tools op Options, gevold door een klik op de tab Emulation in het geopende venster. Schakel vervolgens onder Video en Filter de optie Scanlines of CRT Phosphors in. Veel programmeurs maakten vroeger gebruik van de tv-resoluties en ‘tekortkomingen’ van beeldbuizen om bepaalde effecten te bereiken. Laat je deze opties uit, dan ontstaat al snel een wel heel blokkerige en ‘harde’ ervaring bij gebruik van de emulator. 

Verder kun je hier ook de nauwkeurigheid van de emulator tweaken alsmede allerlei andere settings. De standaard-instellingen zijn door Cloanto zodanig geregeld dat ze op de meeste pc’s een goede gebruikerservaring geven. Maar héb je een sneller systeem, maak er dan gebruik van zouden we zeggen.

©PXimport

In het hoofdvenster van C64 forever vind je zowel games als een lange lijst aan demo’s, klaar om gestart te worden. Hier zie je de ook nu nog uitgebreide grafische mogelijkheden die de C64 bezit, en hoor je een ander revolutionair onderdeel van de computer: de legendarische SID geluidschip. 

Check zeker ook even het item Systems, hier kun je ook andere Commodore-systemen mee starten. En voor de liefhebbers is er ook GEOS, het destijds revolutionaire grafische besturingssysteem dat voor de C64 werd ontwikkeld.

©PXimport

VICE installeren

VICE is zoals gezegd de onderliggende emulator, die kun je hier gratis downloaden. Je mist dan de gelikte gebruikerservaring die het pakket van Cloanto te bieden heeft. En ook de benodigde ROM’s ontbreken. Maar die kun je met een beetje Googelen vast wel ergens opduikelen.

Download een binary (ofwel uitvoerbaar programma) voor een besturingssysteem naar keuze. Zowel Windows, macOS en Linux worden ondersteund qua versies. Vermijd de ‘nightly builds’, dat zijn veelal instabiele beta- en soms zelfs alpha-versies! 

Zodra je op een downloadlink hebt geklikt wordt je doorgesluisd naar downloadsite SourceForge. Die heeft geen al te beste reputatie (meer) als het gaat om je te verleiden tot aanklikken van allerlei links die je alleen maar spam en spyware opleveren. Wat je moet doen is helemaal niks zodra de pagina geopend is, na een seconde of vijf á tien begint de gewenste download, die je vervolgens in de downloadmap van je browser of natuurlijk een zelfgekozen locatie terugvindt. Haal er voor de zekerheid nog even een virusscanner overheen.

Unzip het binnengehaalde bestand naar (een map op) de c-schijf in het geval van een Windows-systeem. Je start een van de beschikbare Commodore-machines door naar de Vice-map te bladeren en daarin de map bin te openen. X64c.exe start de C64-emulator. Aardig detail: in de door ons binnengehaalde versie waren de benodigde rom’s al aanwezig, da’s niet altijd het geval geweest en scheelt in ieder geval gedoe!

©PXimport

Commodore 64 kopen?

De C64 leefde nog lang voort. Zelfs nu nog, want de afgelopen jaren verscheen op de C64 gebaseerde hardware. Zoals eerst de C64DTV, in joystickvorm. Daarin verstopt zat een 1-chips C64, een huzarenstukje van ‘maker’ Jeri Ellsworth. Zij reverse-engineerde de complete chipset van de Commodore 64 en wist een werkende moderne versie te creëren. Werkend op batterijen, plug-and-play aansluitbaar op iedere tv met een analoge video-ingang.

Daarnaast besloot Retrogames LTD onlangs een opgepimpte versie van de populaire homecomputer uit te brengen, de The C64. Deze keer gebaseerd op een emulator draaiend op een modern ARM-systeembord. Voordeel van deze werkwijze is dat er updates uitgevoerd kunnen worden. 

©PXimport

De The C64 – die er op het eerste oog uitziet als een reguliere C64 - kan overweg met USB-sticks bomvol C64-software (in onder meer .d64-formaat, ofwel een disk-image), zodat je in principe al je oude programmatuur weer tot leven kunt brengen. 

Verder kent het systeem een moderne gebruikersinterface in de vorm van een carrousel. Hierin is een reeks aan meegeleverde games ondergebracht, samen met de meegeleverde joystick en HDMI-kabel kun je dus direct aan de slag. Ook is een volledig vrije C64-modus beschikbaar, waarin je alles kunt doen wat je wil, inclusief programmeren in Basic.

Verder is er ook de The C64 Mini, zonder werkend toetsenbord en daarmee meer gericht op retro-gamers. Inmiddels is van dezelfde maker een The VIC 20 verschenen en staat er een Amiga-kloon voor maart dit jaar op de rol. Al dit soort spullen worden als warme broodjes verkocht. Deels aan ouwe rotten die hun jeugd willen herbeleven en deels aan jeugd die ‘vroeger’ – maar dan zonder al te veel gedoe – wil ervaren.

Motorola brengt in oktober de Edge 60 Neo naar Nederland. De smartphone valt op door zijn compacte ontwerp, stevige bescherming en een veelzijdig camerasysteem met telelens. Met een prijs van net geen 400 piek richt Motorola zich op het middensegment, waar AI en een lange accuduur belangrijke troeven zijn.

De Motorola Edge 60 Neo is op de IFA in Berlijn officieel onthuld en komt op de markt als een compacte en lichte smartphone met opvallend stevige specificaties. Het toestel combineert een helder scherm en een solide behuizing met een camerasysteem dat veel creatieve mogelijkheden biedt. Daarbovenop zet Motorola sterk in op - verrassing! - AI, dat zowel bij foto's als bij dagelijkse taken een rol speelt.

Compact maar robuust

De Edge 60 Neo is het lichtste toestel in zijn klasse, maar doet qua stevigheid opvallend weinig concessies. Het 6,36-inch scherm kan piekhelderheden tot 3000 nits halen, waardoor het zelfs in de volle zon goed leesbaar blijft. Het gebruik van Corning Gorilla Glass 7i en de MIL-STD-810H-certificering zorgen voor extra bescherming tegen vallen en krassen. Dankzij de IP68/69-norm is de smartphone bovendien bestand tegen water en stof, iets wat je meestal pas ziet bij meer robuuste of in elk geval duurdere modellen.

Qua uiterlijk kiest Motorola voor een samenwerking met Pantone, het bedrijf dat internationale standaarden ontwikkelt voor kleurnamen en -codes. De Edge 60 Neo verschijnt dan ook in drie verrassende tinten met minstens zulke exotische namen: Frostbite, Poinciana en Grisaille. Daarmee wil het merk inspelen op gebruikers die hun telefoon ook gebruiken als een verlengstuk van hun imago. Het idee is dat een smartphone niet alleen praktisch moet zijn, maar ook kan passen bij de kleding en accessoires van de gebruiker.

Camera met telelens

De camera is een belangrijk speerpunt van dit model. Motorola benadrukt dat dit de enige smartphone in deze prijsklasse is met een telelens. Daarmee kun je 3x optisch zoomen zonder kwaliteitsverlies en tot 30x digitaal inzoomen. Het camerasysteem bestaat verder uit een 50MP-hoofdcamera met Sony-sensor en optische beeldstabilisatie, een 13MP-ultragroothoek- en macrolens en een 32MP-selfiecamera. Voor video's ondersteunt het toestel 4K-opnames.

Fotografie wordt ondersteund door AI-functies die automatisch details verscherpen, kleuren verbeteren en de belichting optimaliseren. Met Dynamic Bokeh bepaal je zelf hoe sterk de achtergrond onscherp wordt gemaakt, terwijl Signature Style foto's een herkenbare uitstraling geeft. Bij video-opnames zorgt adaptieve stabilisatie voor soepeler beelden, zelfs tijdens beweging. Daarmee lijkt Motorola zich duidelijk te richten op zogenaamde content creators.

AI in het dagelijks gebruik

Maar AI speelt ook buiten de camera een rol. Met de functie Next Move kan de Edge 60 Neo suggesties geven afhankelijk van wat er op het scherm staat, bijvoorbeeld bij het bekijken van een recept of een reisschema. Daarbij werkt Motorola samen met onder meer Microsoft Copilot en Perplexity, maar biedt het ook eigen tools zoals Playlist Studio en Image Studio. Zo kunnen gebruikers playlists samenstellen, beelden genereren of visuele elementen aanpassen zonder het gebruik van externe apps.

Accu en oplaadmogelijkheden

De smartphone beschikt over een 5000mAh-accu, goed voor (zo claimt Motorola) tot 44 uur gebruik. Met de (zowaar meegeleverde) 68W TurboPower-oplader is in zeven minuten alweer genoeg lading beschikbaar voor een volle dag gebruik. Daarnaast is draadloos opladen mogelijk met maximaal 15 watt, al moet die lader daarvoor wel apart worden aangeschaft.

De Motorola Edge 60 Neo ligt vanaf half oktober in de Nederlandse winkels. De richtprijs bedraagt zoals gezegd 399,99 euro. Daarmee positioneert Motorola het toestel in het middensegment, waar het concurreert met modellen van onder meer Samsung, Xiaomi en OnePlus.

Met de Oppo Reno 14 zet het Chinese merk een traditie voort. De midrange smartphonelijn vindt vaak een mooie balans tussen stijl en functie. Met een adviesprijs van 649 euro vraagt de fabrikant echter wel 100 euro meer dan voor zijn voorganger. Is de 14 die prijsstijging waard?

De Oppo Reno 14 beschikt over een indrukwekkend 6,59-inch amoledscherm met een adaptieve verversingssnelheid van 120 Hz, beschermd door Gorilla Glass 7i. Het display biedt een goede piekhelderheid tot 1200 nits in direct zonlicht en levert levendige kleuren, mede dankzij de HDR10-ondersteuning. Het ontwerp voelt premium aan dankzij de redelijk dunne schermranden en de punchhole voor de selfiecam. De versie die wij testen mist een beetje persoonlijkheid qua kleur, maar gelukkig bestaat er ook een Pearl White-variant.

De behuizing is gemaakt van aluminium. Het toestel ligt daardoor niet alleen comfortabel in de hand, maar voelt ook heel solide aan. Ondanks de forse 6000mAh-batterij is het toestel met 187 gram en een dikte van 7,42 mm opvallend slank en licht gebleven. Hij is bovendien heel duurzaam met IP66-, IP68- én IP69-certificeringen tegen stof en water. Extra functies als de in-display vingerafdrukscanner, een infraroodlaser aan de bovenkant en stereospeakers zorgen tot slot voor een behoorlijk compleet pakket.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Soepele prestaties

De Oppo Reno 14 wordt aangedreven door de MediaTek Dimensity 8350-processor. In het dagelijks gebruik levert de chipset meer dan prima prestaties. Taken als multitasken, browsen op social media en het openen van apps verlopen vloeiend en zonder haperingen. Ook voor gaming is de telefoon goed geschikt; zelfs grafisch intensieve games draaien soepel met stabiele framerates. Dankzij het koelsysteem blijft het toestel meestal comfortabel om vast te houden, al kan het bij lange en zware gamesessies na verloop van tijd wel warm aanvoelen.

Een van de sterkste punten van de Reno 14 is de accuduur. De grote batterij, met een vermogen van maar liefst 6000 mAh, zorgt ervoor dat de telefoon bij gemiddeld gebruik moeiteloos anderhalve dag meegaat. Zelfs bij intensief gebruik kun je een volledige dag verwachten zonder tussentijds opladen. Wanneer de batterij toch leeg is, laadt een 80W SuperVOOC-snellader het apparaat in minder dan 45 minuten volledig op. Het is wel goed om te weten dat de telefoon geen ondersteuning biedt voor draadloos opladen en dat je de oplader zelf moet aankopen.

©Wesley Akkerman

Behoorlijk wat bloatware

De Oppo Reno 14 draait op ColorOS 15, gebouwd op Android 15. Je mag daarna nog drie grote Android-upgrades en vijf jaar beveiligingspatches verwachten, wat netjes is in deze prijsklasse. De interface is strak en minimalistisch vormgegeven, met vernieuwde iconen en handige widgets. Alles reageert vlot en voelt verfijnd aan. Ook de slimme AI-functies springen eruit: ze kunnen foto's verbeteren door bijvoorbeeld onscherpte te verwijderen of hinderlijke reflecties weg te werken. Een nadeel is de forse hoeveelheid vooraf geïnstalleerde apps van derden, die de ervaring vertroebelen.

Het camerasysteem verdient een aparte vermelding. Aan de achterkant zit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie (OIS), een 8MP-ultragroothoek en een 50MP-telefotolens met 3,5x optische zoom, eveneens voorzien van OIS; een zeldzaamheid in deze prijsklasse. Daarmee biedt de Reno 14 lekker veel flexibiliteit bij het fotograferen, van grootse landschappen tot ingezoomde details. Aan de voorkant vind je een 50MP-selfiecamera met autofocus, een toevoeging die niet vaak voorkomt en die ervoor zorgt dat ook zelfportretten haarscherp worden vastgelegd.

Overdag mooie prestaties

Overdag schiet de hoofdcamera scherpe, kleurrijke foto's met een prettig dynamisch bereik. De nieuwe telefotolens is een echte aanwinst en levert sterke resultaten bij portretten en zoomopnames. Tot 30x digitale zoom blijft de kwaliteit verrassend goed, al worden beelden bij de maximale 120x wazig. De selfiecamera legt huidtinten natuurgetrouw vast en maakt ook bij minder licht aantrekkelijke foto's voor bijvoorbeeld sociale media. De ultragroothoek is bruikbaar voor landschappen en groepsshots, maar springt verder niet echt in het oog.

Ook op videovlak stelt de Reno 14 niet teleur. Zowel de camera's op de voor- als op de achterzijde filmen in 4K met 60 fps, terwijl optische en elektronische stabilisatie zorgen voor vloeiende beelden, zelfs in beweging. De AI-functies bieden creatieve extra's, zoals het verwijderen van objecten of het aanpassen van composities. Wel kan er bij inzoomen soms een lichte gloed zichtbaar zijn.

Oppo Reno 14 kopen?

De Oppo Reno 14 is iets duurder geworden, maar daar staan duidelijke verbeteringen tegenover. Vooral het camerasysteem is een grote stap vooruit. De toevoeging van een 50MP-telefotolens met 3,5x optische zoom en beeldstabilisatie is bijzonder in dit segment en tilt samen met de hoofd- en selfiecamera's de fotografie-ervaring naar een hoger niveau. Ook de forse 6000mAh-accu en de waterbestendige, premium afwerking versterken de meerwaarde.

Het heldere 120Hz-scherm en de soepele prestaties maken het plaatje compleet. Er zijn wel wat kanttekeningen: de software staat vol met bloatware en de processor is niet meer helemaal bij de tijd, al doet hij zijn werk nog prima. Toch zorgen de flinke verbeteringen, vooral de camera, ervoor dat de hogere prijs voor veel gebruikers goed te verantwoorden is.