Ook met een draadloos netwerk kan er weleens iets fout lopen. Het signaal is niet sterk genoeg of het valt af en toe weg. Je wifi analyseren is dan nodig, maar hoe doe je dat? En hoe zoek je uit welke data de apps op je (Android-)smartphone zoal versturen? We gaan aan de slag met enkele gratis analysetools en -technieken.

Je herkent het vast: het ene moment heb je een goede draadloze netwerkverbinding, het andere ogenblik dan weer niet. Of op de ene plek gaat het vlot, maar op een andere is dat heel wat minder, zelfs met een draadloos toegangspunt in de buurt. Wat is de oorzaak? Is het signaal van je router niet sterk genoeg, gaat er iets fout bij het roamen, is de router niet optimaal gepositioneerd, is er storing van naburige netwerken?

De exacte oorzaak opsporen is niet altijd eenvoudig, maar met de juiste tools kun je in ieder geval gerichter troubleshooten. We focussen ons in dit artikel op enkele Windows-tools, maar bekijken ook een paar Android-apps. Naast troubleshooting besteden we ook aandacht aan de data zelf: welke gegevens gaan er eigenlijk door de ether?

01 WinFi

Er bestaan verschillende gratis tools om draadloze netwerken te analyseren en te monitoren, zoals Acrylic Wi-Fi Home, NetSpot Free en WifiInfoView.

We zijn vooral onder de indruk van nieuwkomer WinFi gezien de uitgebreide en technische informatie die de tool verschaft. Het programma kun je hier downloaden. We gaan er onder meer de signaalsterkte van ons draadloos netwerk mee controleren, om na te gaan met welk toegangspunt onze client is verbonden, welke wifi-kanalen je het best instelt en hoeveel data er door zo’n kanaal gaan.

Zodra je de tool start, scant die naar draadloze netwerken en somt die op. Het netwerk waarmee je daadwerkelijk bent verbonden, krijgt een afwijkende kleur.

©PXimport

02 Scan

Je kunt kiezen tussen 2.4 GHz, 5GHz en ALL. Houd er wel rekening mee dat sommige routers van het ‘simultaneous dual band’-type zijn en dus gelijktijdig op beide frequenties kunnen uitzenden.

Standaard hernieuwt WinFi de scan om de drie seconden, een proces dat je altijd kunt pauzeren. Geef je een andere scanfrequentie de voorkeur, klik dan Settings, open Data Grid en stel de frequentie in bij Scan interval (van 0 tot 10 seconden). Hier verneem je dat Unreachable AP’s (accesspoints) na drie minuten niet langer worden getoond. Je kunt de duur aanpassen, maar ook Dont Show of Dont Remove kiezen. We raden je alvast aan het vinkje bij Show ToolTips te laten staan: je krijgt dan nuttige uitleg wanneer je de muisaanwijzer boven een kolomnaam beweegt.

©PXimport

03 Informatie

Welke kolommen je precies te zien krijgt, bepaal je zelf en dat hangt onder meer af van de gekozen weergave. Die stel je rechtsboven in, bijvoorbeeld Default View, Basic of Pro. Er zijn overigens nog veel meer informatieve kolommen beschikbaar. Klik in het rechtervenster op +Columns en plaats een vinkje naast de kolom die je zichtbaar wilt maken. Kolommen geef je met een eenvoudige sleepbeweging een andere plaats. Je kunt een bepaalde weergave ook in een profiel onderbrengen om dat naderhand snel op te kunnen roepen. Open de weergaveknop, kies Create New Profile en vul bovenaan een Profile Name in.

©PXimport

04 Signaalkwaliteit

Hoe kun je WinFi inzetten om een problematische netwerkverbinding te onderzoeken? Om te beginnen controleer je de signaalkwaliteit van je router of toegangspunt. Er zijn verschillende kolommen die je informatie kunnen geven.

Signal Quality is de minst technische en drukt de signaalkwaliteit uit als een percentage: van onwerkbaar (0%) tot uitstekend (100%). Besef wel dat zelfs een hoog percentage niet noodzakelijk garanties biedt op een hoge datatransfer. Er kunnen namelijk signalen zijn die je eigen wifi-netwerk verstoren, afkomstig van andere draadloze apparaten zoals een babyfoon, of van een naburig netwerk (zie ook paragraaf 6 ‘Kanaalkeuze’).

Als je een zwak signaal ontvangt en je bevindt je toch nabij een toegangspunt, controleer dan even of roaming wel werkt en of je toestel zich daadwerkelijk met dat toegangspunt is verbonden. Daarvoor maak je het best ook de kolom BSSID zichtbaar (Basic Service Set Identifier), aangezien die het unieke mac-adres van de netwerkadapter van je toegangspunt bevat.

Ook de kolom Channel Utilization Graph geeft je nuttige informatie. Die geeft aan hoe intens het actieve kanaal van je router of toegangspunt wordt gebruikt. Ligt dit percentage op 75% of hoger, dan is er heel druk verkeer – bijvoorbeeld omdat er meerdere clients je router aanspreken, wat kan leiden tot tragere overdrachten, onderbrekingen of tot het wegvallen van datapakketten. Dit laatste kun je eventueel verder onderzoeken met een datasniffer als Wireshark (zie ook paragraaf 12 ‘Pakketsniffer’).

©PXimport

05 Signaal versus ruis

Mag het net iets technischer, maak dan zeker ook de kolommen RSSI en SNR zichtbaar. RSSI staat voor Received Signal Strength Indicator en wordt in negatieve dBm-waarden uitgedrukt (decibel-milliwatts). Hoe hoger de negatieve dBm-waarde, hoe zwakker het signaal. Bij een waarde tussen -70 dBM en -100 dBM hoef je niet langer op een stabiele netwerkverbinding te rekenen. In veel gevallen helpt het dan met je mobiele toestel dichter bij je router of toegangspunt te gaan staan (zie ook paragraaf 8 ‘Site survey’).

Nauw verwant aan RSSI is de kolom SNR (Signal To Noise Ratio). Deze waarde wordt in decibels uitgedrukt (dB) en hoe hoger de waarde hoe beter het wifi-signaal uitkomt boven eventuele achtergrondruis. Een cijfer lager dan 25 dB wijst op een zwak wifi-signaal.

Overigens presenteert WinFi beide waarden ook mooi grafisch. Open daarvoor het tabblad Dashboard (of Signals) in het onderste venster. Je leest hier zowel de maximale, minimale als de gemiddelde waarden af van het geselecteerde netwerk. Daarnaast is er nog de UTIL-waarde (Channel Utilization), de LINK-waarde (een indicatie van de signal quality) en de RATE (geeft de fysiek maximaal beschikbare overdrachtssnelheid van je router aan).

©PXimport

06 Kanaalkeuze

WinFi geeft je dus een uitstekend beeld van de signaalkwaliteit van je draadloze netwerk. Bevind je je dicht bij de actieve router en kamp je toch met (afgebroken) overdrachtproblemen, dan heb je wellicht met een stoorzender te maken. Vooral wanneer je de 2,4GHz-band gebruikt, doe je er dan goed aan de kanaalkeuze te controleren. Immers, hier is het aantal daadwerkelijk inzetbare kanalen doorgaans beperkt tot 11, waarbij naburige kanalen elkaar bovendien flink overlappen. Daarom stel je het kanaal van je router bij voorkeur in op een kanaal dat minstens vijf nummers is verwijderd van dat van naburige netwerken.

In de praktijk betekent dat doorgaans een keuze tussen kanalen 1, 6 of 11. In de kolom CH (Channel) lees je de gebruikte kanalen af en in de grafiek krijg je dat ook mooi uitgetekend op het tabblad Spectrum. Blijkt er inderdaad (teveel) overlap met een andere netwerk, dan schakel je het best over op een ander kanaal in je router.

©PXimport

07 Monitoring

Op het tabblad History in het grafische venster krijg je een overzicht van recent vastgestelde resultaten zowel naar RSSI, SNR, Signal als UTIL toe.

WinFi houdt echter automatisch alle scansessies bij en die bereik je via de knop Archive. Je hoeft maar de gewenste sessie te selecteren en de knop Replay in te drukken, waarna WinFi de diverse scanmomenten na elkaar afspeelt; bovenaan krijg je een teller te zien en kun je het afspelen op elk moment pauzeren. Tijdens het afspelen kun je elk onderdeel van de interface bekijken en zo nagaan welke waarden er zoal fluctueren.

Goed om weten: rechtsklik op een netwerknaam om de gedetecteerde gegevens in diverse formaten naar het klembord te kopiëren of als Pcap-bestand te exporteren. Dit laatste kun je dan bijvoorbeeld ophalen in een pakketsniffer als Wireshark.

©PXimport

08 Site survey

WinFi kun je weliswaar ook gebruiken om je router optimaal te positioneren, maar voor een echt ‘site survey’ ben je beter af met een gespecialiseerd programma. Terwijl je met je laptop rondwandelt registreert zo’n tool continu de signaalsterkte van je draadloze netwerk en plot die de resultaten vervolgens uit in een zogenoemde heatmap. Zo zoek je snel uit waar de dekking ondermaats is. Je kunt dan je router verplaatsen of een extra toegangspunt installeren.

Ekahau Heatmapper is zowat de enige gratis site survey-tool die we kennen. Bij het opstarten importeer je bij voorkeur een plattegrond van je huis of werkruimte via I have a map image. Vervolgens wandel je met je laptop rond en klik je op alle relevante locaties waar je je op een gegeven ogenblik bevindt. Klik op de rechtermuisknop zodra je hiermee klaar bent. Wanneer je vervolgens op je plattegrond op een netwerknaam klikt, zie je aan de hand van kleurcodes hoe sterk het draadloze signaal is.

Eventueel ga je na wat er gebeurt als je bijvoorbeeld (de antennes van) je draadloze router herpositioneert.

©PXimport

09 Apparaatdetectie

Stel: je hebt je draadloze netwerk (minimaal) met wpa2-versleuteling afgeschermd, maar toch vermoed je dat er een niet-geautoriseerd apparaat zich af en toe met je netwerk verbindt. Een monitoringtool als het gratis Wireless Network Watcher (Nederlands taalbestand beschikbaar) kan je dan behulpzaam zijn.

Het programma scant meteen je netwerk en lijst de verbonden apparaten op, inclusief ip- en mac-adres, apparaat- en merknaam. Via Geavanceerde opties duid je de gewenste (draadloze) netwerkadapter aan, stel je de scanfrequentie in en bepaal je wat er moet gebeuren wanneer de tool een nieuw apparaat in je netwerk ontdekt, zoals het afspelen van een geluid of het uitvoeren van een opdracht.

Softperfect WiFi Guard (beschikbaar voor Windows, macOS en Linux; vanaf 19 euro) kan je tevens een e-mail sturen met het ip- en mac-adres van nieuw gedetecteerde apparaten, maar in de gratis versie is de weergave jammer genoeg beperkt tot vijf toestellen.

©PXimport

10 Mobiele analyse

Het kan best ook handig zijn om met je smartphone rond te wandelen en ‘live’ de signaalsterkte van de gedetecteerde draadloze netwerken af te lezen. Op iOS wordt dat lastig omdat Apples api-beperkingen niet zomaar toelaten dat je netwerken scant en informatie ophaalt. In de Apple App Store is er wel het gratis Network Analyzer Lite (door Techet), maar deze app geeft je weinig meer dan de naam, het ip- en mac-adres van de toestellen die met je netwerk zijn verbonden.

In de Google Play Store vind je gelukkig wel bruikbare apps. Een van de betere is WiFi Analyzer (van farproc). Tik op het oogpictogram en kies Kanaalgrafiek om voor elk netwerk het gebruikte kanaal evenals de signaalsterkte af te lezen (in -dBm-waarden). Open Kanaalbeoordeling om het optimale kanaal voor het geselecteerde netwerk op te vragen.

11 Pakketanalyse

Met WiFi Analyzer kun je de signaalsterktes en kanalen van draadloze netwerken bepalen, maar wat als je ook een kijkje wilt nemen in de datapakketten zelf? Verder in dit artikel doen we dat met behulp van een pc die als hotspot fungeert. Op een Android-toestel kan het ook rechtstreeks, met de gratis app Packet Capture (van Grey Shirts). De app installeert namelijk eerst een lokale vpn-dienst en zorgt ervoor dat al het dataverkeer daarlangs passeert, wat het inkijken mogelijk maakt.

Installeer de app en start die op. Tik op pijlknopje en bevestig met Toestaan / OK om een vpn-verbinding op te zetten. De scan start meteen. Tik op zo’n scansessie om de opgevangen datapakketjes te zien; nog meer details krijg je als je zo’n pakket zelf selecteert.

Om ook versleuteld https-verkeer af te vangen open je Settings in Packet Capture en kies je Status. Bevestig met OK om een zelf-ondertekend vpn-certificaat te installeren. Open vervolgens de instellingen van je apparaat en kies Netwerk en internet / VPN. Tik op het tandwielpictogram bij Packet Capture en activeer Always-on VPN.

Houd er wel rekening mee dat je geen andere vpn-server kunt gebruiken zolang Packet Capture actief is.

©PXimport

12 Pakketsniffer

Het sniffen en analyseren van data kan nog veel grondiger gebeuren met een gratis tool als Wireshark. We vertellen je er graag bij dat dit programma vooral tot zijn recht komt in handen van een gevorderde gebruiker die goed op de hoogte is van netwerkprotocollen. We beperken ons hier tot een bescheiden aanzet.

Installeer de tool, inclusief de nieuwste Npcap-driver. Start Wireshark vervolgens op: dat toont de beschikbare netwerkinterfaces, waarna je de – draadloze – interface selecteert.

Met een dubbelklik start je de scan. Om die te beëindigen, kies je Capture / Stop. Vervolgens selecteer je Capture / Options en zorg je dat er bij je draadloze netwerkadapter een vinkje staat naast Promiscuous. Voor een uitgebreide analyse zet je tevens een vinkje bij Monitor Mode. In deze modus worden niet alleen de loutere data opgepikt, maar ook alle beheer- en controle-informatie. Het probleem is dat lang niet alle draadloze netwerkadapters hiermee overweg kunnen: zie www.tiny.cc/wifiadap (kolommen Monitor mode en Capture works).

Verder, wil je tevens data van andere draadloze apparaten in je netwerk opvangen, dan kun je je pc instellen als mobiele hotspot en je draadloze toestellen daarmee laten verbinden zodat Wireshark ook die data kan oppikken (zie ook het kader ‘Hotspot’).

©CIDimport

Hotspot

©CIDimport

Cursus netwerkbeheer

Om je thuisnetwerk - en alle verbonden apparaten - op volle snelheid te laten draaien bieden wij de Tech Academy cursus Netwerkbeheer voor thuis aan.

Met de Philips Hue Secure Video Doorbell hebben we de eerste slimme deurbel te pakken van het merk voor slimme lampen. Met een prijskaartje van 169,99 euro is-ie niet goedkoop, en de vraag is of de unieke gimmick de bel kan redden.

Met het submerk Secure biedt Philips Hue verschillende producten aan die buiten de strekking van slimme lampen en aanverwante accessoires vallen. Op ID.nl hebben we eerder de slimme binnencamera getest en nu is het de beurt aan de eerste deurbel van het merk: de Philips Hue Secure Video Doorbell. Zo op het eerste gezicht lijkt dit apparaat (voorzien van een IP54-certificaat) op een generiek model uit China: camera boven, belknop onder.

Unieke functie

Op technisch vlak doet de Philips Hue Secure Video Doorbell het in elk geval goed. Het systeem ondersteunt zowel 2,4 als 5 GHz en laat zich aansluiten aan de Hue Bridge (via het Zigbee-protocol). Je hebt die bridge niet nodig om de deurbel te kunnen gebruiken, maar als je dat doet (bijvoorbeeld met het nieuwe Pro-model van de Bridge) kun je een slimme koppeling realiseren met je bestaande netwerk van slimme lampen van dezelfde fabrikant.

©Wesley Akkerman

Na het installeren binnen de (nog altijd overzichtelijke) applicatie en het koppelen van de lampen, kan de verlichting in huis aanspringen op het moment dat iemand aanbelt. Dat gebeurt razendsnel (binnen een seconde), waardoor je snel doorhebt dat er iemand voor de deur staat. Verder kun je een Chime aan de Philips Hue Secure Video Doorbell koppelen, wat dan weer handig is voor plekken waar geen Hue-lampen hangen of waar je het deurbelgeluid niet hoort.

Producten installeren

De Chime is met 59,99 euro vrij prijzig. Gelukkig kun je voor 199,99 euro ook een pakket kopen waar beide producten in zitten. Dan krijg je dus zo'n 30 euro korting. Goed om te weten: je kunt die chime gewoon in een stopcontact plaatsen. Ook is het zo dat de Philips Hue Secure Video Doorbell niet werkt met de bestaande bel (wat sowieso meestal niet het geval is). Daarnaast hoor je heel snel geluid uit die chime komen wanneer iemand op de knop drukt. 

©Wesley Akkerman

De fysieke installatie van de Philips Hue Secure Video Doorbell kan wat meer tijd kosten dan je wellicht gewend bent van slimme deurbellen. Dit is namelijk een bedrade variant die niet op een batterij werkt. De deurbel werkt alleen met 12V-aansluiting, waardoor je mogelijk een transformator moet installeren en aan de slag moet met kabels en kroonsteentjes. Bovendien lijken de meegeleverde stroomkabels onvoldoende geïsoleerd tegen schade (zoals droogte of vocht).

Beeldkwaliteit en basisfuncties

De beeldkwaliteit laat dan weer weinig te wensen over. De Philips Hue Secure Video Doorbell beschikt over een 2K-resolutie. Dat is hoger dan het beeld van de twee bedrade Ring-deurbellen, die het moeten doen met 1080p of 1536p. De kleurweergave is meer dan redelijk, maar de lens lijkt minder goed overweg te kunnen met helderheid. Als de achtergrond lichter is dan de voorgrond, dan kan die laatste wat donkerder zijn dan we zouden willen op dit soort camera's.

Het gezichtsveld van 180 graden in zowel de lengte als breedte is meer dan welkom. Daardoor zullen weinig dingen je ontgaan. Als je de deurbel niet te hoog ophangt, kun je ook kleinere pakketjes in de tuin of op de mat zien liggen. Verder is er infrarood-nachtzicht en nachtzicht in kleur en kun je rekenen op allerlei basisfuncties van een slimme deurbel. Zo kun je met iemand voor de deur praten en kun je meldingen op basis van beweging ontvangen. Wel zo handig.

Gratis opslag, maar…

Waar Philips Hue je ook mee hoopt te overtuigen, is de gratis videogeschiedenis van de afgelopen 24 uur. Als je dus nog snel iets wilt opzoeken van de afgelopen dag, dan kan dat. Je bent dan niet verplicht een abonnement af te nemen. Lokaal video's opslaan is helaas niet mogelijk, zoals dat wel vaak bij de Eufy's van deze wereld kan, waardoor je voor verdere bewaarbehoeften toch afhankelijk bent van een redelijk prijzig abonnement van 40 tot 100 euro per jaar. 

©Wesley Akkerman

Zaken die wij als standaard ervaren, zoals het instellen van activiteitenzones en de herkenning van personen, pakketten en voertuigen, zitten ook allemaal achter een betaalmuur. Dat je uitgebreide videogeschiedenis (30 tot 60 dagen) en het detecteren van rookalarmen (waar een AI-systeem achter zit) geld kosten, willen we nog best accepteren. Tot slot kan de deurbel nog geen automatische reacties ten gehore brengen of geactiveerd worden via geo-fencing.

Philips Hue Secure Video Doorbell kopen?

Ondanks de minpunten zijn we toch behoorlijk enthousiast over de Philips Hue Secure Video Doorbell. Ja, sommige functies kosten extra geld, aansluiten zal voor een hoop mensen onnodig veel gedoe opleveren en het apparaat is vrij prijzig. Maar het feit dat je het product toevoegt aan je bestaande Hue-netwerk en daarmee nieuwe integratiemogelijkheden ontgrendelt (voor lampen en bewegingssensoren), rechtvaardigt wat ons betreft de straffe aanschafprijs.

Digitale dreigingen worden steeds slimmer en moeilijker te herkennen. Een virusscanner of firewall alleen houdt ze niet meer tegen. Onze digitale voetafdruk groeit immers met elk nieuw apparaat, account of slimme toepassing in huis. Wie veilig wil blijven, moet structureel te werk gaan: cyberhygiëne hoort bij je dagelijkse gewoonten. In dit artikel lees je negen manieren om die routine op te bouwen en je digitale leven beter te beschermen.

Bewust gedrag

Bewust digitaal gedrag vormt de basis van elke veilige IT-omgeving. Wie zijn gedrag niet afstemt op de huidige digitale risico's, blijft kwetsbaar, ongeacht hoe goed de tools zijn. Het herkennen van verdachte berichten, ook van bekende afzenders, is cruciaal. Phishing blijft namelijk een van de succesvolste aanvalsmethoden, onder meer via QR-phishing, deepfake-spraakberichten en clone-phishing (waarbij bestaande, legitieme e-mails worden nagebootst).

Klik nooit zomaar op links, zeker niet als er gevraagd wordt om in te loggen of te betalen. Houd de muisaanwijzer eerst boven een link om het adres te controleren en let op subtiele afwijkingen in domeinnamen. Let ook op bij onverwachte bijlagen of berichten met een opvallend dringende toon.

Denk ook bewust na over je digitale aanwezigheid. Zorg dat je sociale profielen niet standaard publiek zichtbaar zijn en deel persoonlijke info alleen als het echt nodig is. Regelmatig eens 'egosurfen', waarbij je je naam, alias of e-mailadres in een zoekmachine invoert, helpt om te zien wat publiek beschikbaar is. Beperk of verwijder deze informatie via instellingen of met verwijderverzoeken.

Authenticatie

Robuuste authenticatie is vaak de kern van digitale beveiliging. In tijden van datalekken en geautomatiseerde inlogpogingen volstaat een enkel wachtwoord helaas niet meer. Goede cyberhygiëne betekent daarom niet alleen sterke wachtwoorden gebruiken, maar ook structureel inzetten op tweefactorauthenticatie (2FA) en in bepaalde gevallen op alternatieve methoden gebruiken, zoals biometrie en softwarematige toegangssleutels (passkeys).

Om te vermijden dat je overal hetzelfde wachtwoord gebruikt, is een betrouwbare wachtwoordbeheerder onmisbaar. Kies voor een kluis die lokaal versleutelt of zero-knowledge-opslag biedt (alleen jij kunt de data zien). Degelijke en gratis opensource-opties zijn Bitwarden Personal en KeePass of KeePassXC. De kluis zelf beveilig je uiteraard met een sterke sleutelzin. Nieuwe wachtwoorden laat je bij voorkeur automatisch genereren en zijn telkens uniek.

Vrijwel alle degelijke diensten bieden tegenwoordig 2FA aan. Maak daar zeker gebruik van, want dit voegt een extra beveiligingslaag toe. TOTP-codes (time-based one-time passwords) via apps als Authy of de Authenticator-apps van Google of Microsoft zijn een veilige keuze. Voor kritieke accounts kun je fysieke tokens overwegen, zoals een Yubikey. Sms-codes kun je het beste vermijden, want deze zijn kwetsbaar voor sim-swapping. Biometrie gebruik je bij voorkeur alleen op apparaten waar de herkenning lokaal gebeurt, zonder dat er data naar externe servers gaan.

Steeds meer platformen, zoals Apple, Google en Microsoft, ondersteunen ook toegangssleutels. Deze bestaan uit een publieke en een private sleutel. Alleen de publieke wordt op de server opgeslagen; de private blijft lokaal en wordt geverifieerd via biometrie of pincode. Zo combineer je veiligheid met een zekere mate van gebruiksgemak.

Accountbeheer

Doordacht toegangsbeheer voorkomt dat ongewenste gebruikers, processen of apparaten toegang krijgen tot je gegevens of systemen. Door rollen te scheiden, rechten te beperken en geregeld te evalueren wie waar toegang toe heeft, verklein je het risico op misbruik.

Zo gebruik je voor dagelijkse taken bij voorkeur een standaardaccount zonder beheerrechten. Heb je in Windows op je laptop slechts één administratoraccount, maak dan eerst een tweede administratoraccount aan. Zet daarna het eerste om naar standaardgebruiker, zodat je vertrouwde profielmap en instellingen behouden blijven. Dit doe je via Instellingen / Accounts / Andere gebruikers / Account toevoegen, waar je ook het accounttype kunt wijzigen. Je kunt ook twee standaardaccounts gebruiken: een voor werk en een voor privé, waarbij het privéaccount geen toegang heeft tot zakelijke bestanden, e-mail of cloudmappen. Daarnaast kun je een extra standaardgebruiker aanmaken, eventueel zonder wachtwoord, voor gastgebruik. Verwijder accounts zodra ze overbodig zijn en vermijd het delen van je hoofdaccount. Als delen toch nodig is, zorg dan dat je de gegevens kunt monitoren en gebruik de beschikbare logboeken (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel).

Toegangsbeheer

Werk je met meerdere gebruikers op je pc of gebruik je gedeelde mappen, dan kun je de toegang tot gegevens beperken door het instellen van specifieke machtigingen voor lezen en schrijven. Klik met rechts op een map of bestand in Verkenner, kies Eigenschappen en ga naar Beveiliging / Bewerken (voor lokale toegang) of naar Delen / Geavanceerd delen (voor netwerkshares).

Gescheiden omgevingen zijn ook nuttig voor apps als je browser. In Chromium-browsers zoals Chrome klik je rechtsboven op je profielafbeelding en kies Gastprofiel openen of Chrome-profiel toevoegen. Elk profiel gebruikt een eigen cache, instellingen, extensies en sessies. In Firefox open je de profielbeheerder via Windows-toets+R, waarna je de opdracht firefox.exe -p uitvoert.

Controleer ook regelmatig welke externe apps, diensten of apparaten toegang hebben tot je cloudaccounts van bijvoorbeeld Google of Microsoft.

Updates en patches

Software en firmware tijdig bijwerken is een van de beste manieren om je systemen veilig te houden, zeker omdat veel kwetsbaarheden al worden misbruikt voor ze publiek bekend zijn (zero-day-exploits). Automatiseer je updates dus waar mogelijk, niet alleen voor je besturingssysteem maar ook voor randapparatuur, NAS, router en IoT-apparaten.

Windows is standaard ingesteld om belangrijke updates en patches automatisch te downloaden en installeren. Laat dit zeker zo. Vergeet ook je gewone programma's niet: sommige programma's updaten automatisch (zoals browsers), maar lang niet alle programma's doen dit. Tools zoals Patch My PC Home Updater kunnen helpen, of je gebruikt een pakketbeheerder zoals Chocolatey of Winget. Een grafische tool zoals UniGetUI ondersteunt zelfs verschillende pakketbeheerders.

Patch My PC Home Updater herkent ongeveer vijfhonderd populaire programma's en werkt deze op gezette tijden zelf bij. UniGetUI ondersteunt wel tienduizend programma's en maakt het mogelijk om alle verouderde software met een muisklik te updaten.

Neem ook firmware mee in je updatebeleid, zoals deze van je router, BIOS/UEFI, printers en IoT-apparaten. Controleer enkele keren per jaar via de website van de fabrikant of via ingebouwde beheertools, zoals Synology DSM op een NAS, of er updates beschikbaar zijn.

Gevorderde gebruikers die veiligheid belangrijk vinden, kunnen ook CVE- en kwetsbaarheidsdatabanken (Common Vulnerabilities and Exposures) in de gaten houden, zeker bij software met frequente internet-interactie. Verwijder oude software zonder ondersteuning, en denk bijvoorbeeld ook aan extensies of scripts die je niet meer gebruikt, maar die nog wel actief zijn.

Databeveiliging

Zonder degelijke gegevensbeveiliging blijven andere beveiligingsmaatregelen kwetsbaar. Documenten of informatie die veel privacygevoelige gegevens bevatten (zoals financiële of medische gegevens) horen niet onversleuteld op je pc of externe schijven te staan. Encryptie beschermt je data tegen ongewenste toegang, ook bij verlies of diefstal van het systeem.

Op Windows Home-systemen, met TPM en 'modern stand-by', kun je de systeemschijf automatisch versleutelen via Instellingen / Privacy en beveiliging / Apparaatversleuteling. Je moet wel aangemeld zijn met een Microsoft-account.

Deze functie is een vereenvoudigde vorm van BitLocker, beschikbaar in Windows Pro en hoger. BitLocker kan ook je datapartities, externe schijven en usb-sticks versleutelen. Een gratis alternatief is VeraCrypt, waarmee je ook aparte mappen of draagbare volumes kunt versleutelen. Je kunt zelfs een verborgen volume aanmaken, zodat niemand merkt dat er versleutelde data aanwezig zijn. De tool vraagt wat gewenning, maar online vind je uitgebreide documentatie.

Versleutelen is belangrijk, maar ruim ook geregeld oude, privacygevoelige bestanden op. In Windows open je het venster Instellingen en ga je via Systeem / Opslag naar Aanbevelingen vooropschoning om tijdelijke bestanden, downloads of prullenbakinhoud te wissen. Voor het onherroepelijk verwijderen van specifieke bestanden of mappen gebruik je een gratis tool zoals Eraser, die ook vrijgekomen ruimte op een harde schijf kan overschrijven. Wil je een volledige harde schijf wissen, bijvoorbeeld voor verkoop of donatie, gebruik dan DBAN. Voor ssd's gebruik je bij voorkeur de Secure Erase-tool van de fabrikant zelf, bijvoorbeeld Samsung Magician voor Samsung-ssd's.

Back-ups

Je bent nooit honderd procent veilig, alle geïnstalleerde beveiligingen ten spijt. Daarom zou je eigenlijk altijd back-ups moeten maken. Regelmatig back-uppen beschermt je tegen gegevensverlies door fouten, defecten of malware, en je kunt relatief snel je systeem en gegevens herstellen zonder noemenswaardig dataverlies.

Er bestaan gelukkig degelijke en gratis tools waarmee je back-ups grotendeels kunt automatiseren. Deze ondersteunen bij voorkeur versleuteling, compressie en versiebeheer, werken met incrementele back-ups (alleen nieuwe of gewijzigde bestanden) en met deduplicatie (dubbele inhoud wordt slechts één keer opgeslagen). Duplicati en Kopia zijn hier uitstekende voorbeelden van, gratis en opensource. Duplicati heeft een gebruiksvriendelijke webinterface, terwijl Kopia wat technischer is, maar iets krachtiger dankzij het snapshot-systeem en efficiënter bij grote of veel bestanden.

Probeer waar mogelijk de 3-2-1-regel te volgen: bewaar minstens drie kopieën van je data op twee verschillende media, waarvan één op een andere fysieke locatie en minstens één offline. Dit is ook belangrijk met het oog op ransomware. Koppel daarom ook je externe back-upmedium los zodra de back-up klaar is.

Netwerkbeveiliging

Tenzij je computer fysiek losgekoppeld is van internet en andere netwerken ('air-gapped'), mag je zeker niet voorbij gaan aan netwerkbeveiliging. Je router is doorgaans het toegangspunt tot je hele netwerk en verdient daarom je volle aandacht.

Begin met het wijzigen van het standaard beheerderswachtwoord naar een sterk exemplaar. Controleer geregeld op firmware-updates via de website van de fabrikant (zie ook de eerdere paragraaf Updates en patches). Schakel UPnP (Universal Plug and Play) uit om te vermijden dat applicaties ongecontroleerd poorten openen. Zet beheer op afstand uit als dat kan en beperk inkomend verkeer door enkel noodzakelijke poorten open te laten (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel). Schakel ook ongebruikte netwerkdiensten of applicatie-interfaces uit.

Idealiter voorzie je je netwerkapparaten van gescheiden subnetten, zodat een kwetsbaarheid op het ene toestel niet automatisch andere bedreigt. Je kunt bijvoorbeeld een gastnetwerk op je router activeren voor bezoekers of onbekende apparaten. IoT-toestellen houd je het liefst apart van je hoofdnetwerk. Ondersteunt je router VLAN's (virtuele LAN's), dan kun je zelfs per apparaatcategorie aangepaste regels instellen, voor optimale databescherming.

De meeste routers hebben een ingebouwde firewall, maar deze is vaak beperkt. Gevorderde gebruikers kunnen extra beveiliging overwegen met een krachtigere oplossing, zoals OPNSense, waarmee je gedetailleerde regels kunt opstellen en netwerkverkeer logt. Daarnaast kun je een netwerkwijd DNS-filter gebruiken om ongewenste sites en advertenties op domeinnaamniveau te blokkeren. Tools zoals het multiplatform AdGuard Home of het cloudgebaseerde NextDNS zijn hiervoor uitstekend geschikt. Of je gebruikt eventueel publieke DNS-servers, zoals het recent gelanceerde DNS4EU, mede gefinancierd door de EU, met kant-en-klare filters tegen malware, advertenties en/of ongepaste inhoud.

Monitoren en scannen

Binnen cyberhygiëne hoort ook het regelmatig scannen en monitoren van je netwerk en systemen. Voor Windows zijn er ingebouwde logboeken (klik met rechts op de startknop en kies Logboeken), die systeemfouten, softwareproblemen, aanmeldpogingen en beveiligingsincidenten bijhouden. Open hier Windows-logboeken / Systeem en sorteer op de kolom Niveau om sneller fouten en waarschuwingen te zien.

Scan ook geregeld je netwerkverbindingen. De tool Fing (beschikbaar voor mobiel en desktop) toont direct welke apparaten verbonden zijn. Via Security kun je bij Confirm devices aangeven welke je vertrouwt.

Een nuttige aanvulling is GlassWire, een gratis visuele firewall die toont welke apps waarmee verbinding maken en hoeveel data ze verbruiken. Voor diepgaande analyses is Wireshark de ongekroonde koning. Deze gratis sniffer toont welke data via welke netwerkprotocollen je systeem verzendt en ontvangt, waarmee je ongebruikelijke communicatie kunt traceren.

Je netwerkveiligheid hangt ook af van het sluiten van onnodige netwerkpoorten. Test dit van buitenaf, zoals een hacker doet, via GRC ShieldsUP! Klik op Proceed en dan op All Service Ports om gebruikelijke TCP-poorten te scannen. Zie je rode of blauwe vakjes, schakel dan onnodige services en eventuele poortdoorverwijzingen uit in je router tot alle vakjes groen kleuren.

Je kunt de netwerkpoorten ook van binnenuit scannen, zoals malware doet. Dit kan met het gratis Zenmap, de grafische interface van Nmap. Vul bij Target het ip-adres in en kies bij Profile bijvoorbeeld Quick scan plus.

Je doet er ook goed aan geregeld te controleren op mogelijke datalekken, zoals door database-hacks bij diensten waar je een account had. Je kunt je hiervoor aanmelden bij HaveIBeenPwned, via Notify Me.