Tegelijkertijd met meerdere personen werken in één document: het kan! En het is nog gemakkelijk en handig ook. Je hebt nooit meer gedoe met verschillende versies van hetzelfde document en kunt vanaf elke computer verder werken. In deze workshop gaan we aan de slag met Googles officedienst.

We gaan hier aan de slag met Googles dienst, werk je liever met Microsofts diensten? Lees dan Samenwerken met Microsoft Office Online. Om samen te werken in Googles officedienst moet iedere deelnemer inloggen met een Google-account. Je kunt ieder mailadres gebruiken om zo'n account te creëren.

Lees ook: Al je bestanden in de cloud - Waar begin je?

01 Office benaderen

Googles online officedienst kun je op twee manieren benaderen, namelijk vanuit Drive of direct vanuit de officeprogramma's zelf. Wij raden aan om vanuit Drive te werken, omdat je op deze manier meer overzicht over je verschillende bestanden hebt.

©PXimport

Google Drive werkt momenteel met twee interfaces: een nieuwe en een klassieke. Wij kiezen ervoor dit uit te leggen met de nieuwe interface. Je kunt vooralsnog heen en weer switchen tussen beide weergaven. Om (eventueel tijdelijk) over te schakelen op de nieuwe interface, log je in op https://drive.google.com met je Google-account. Klik rechtsboven op het instellingen-pictogram (tandwieltje). Kies voor Ervaar de nieuwe versie van Drive. Wil je later toch weer terugschakelen, dan klik je weer op het tandwieltje en kies je nu De nieuwe versie van Drive verlaten.

02 Office-pakket

Googles online kantoorpakket bestaat uit een aantal programma's, namelijk Documenten, Spreadheets, Presentaties, Formulieren. Formulieren is gekoppeld aan Spreadsheets en is erg handig als je een online enquête wilt houden. In deze workshop behandelen we de mogelijkheden van het samenwerken voornamelijk aan de hand van de applicatie Documenten. Voor Spreadheets en Presentaties gelden grotendeels dezelfde stappen.

03 Document uploaden

Om een bestaand document met meerdere personen te gaan bewerken, moet je het bestand in Google Drive opslaan. Ga naar https://drive.google.com. Zoals gezegd werken we in de nieuwe weergave. Klik op de rode knop NIEUW / Bestanden uploaden en selecteer het bestand op je harde schijf. Als sneller alternatief kun je ook het bestand vanuit je verkenner naar de Drive-pagina slepen om het direct te uploaden.

©PXimport

Ons Word 2010-document is nu als docx-document geüpload. Rechtsklik op het document en kies Openen met / Google Documenten om het te bewerken. Het wordt nu omgezet naar Googles eigen formaat voor tekstdocumenten. Ditzelfde geldt voor Excel-documenten (Openen met / Google Spreadsheets) en voor presentaties (Openen met / Google Presentaties).

©PXimport

04 Nieuw document maken

Een nieuw document maken kan in een paar klikken. Klik op NIEUW / Google Documenten en er staat direct een wit vel 'papier' voor je neus. Geef het document nu eerst een naam door bovenin op Naamloos document te klikken, een naam in te voeren en te bevestigen met OK. Doe je dit niet, dan heet je document Naamloos document, wat niet erg herkenbaar is. Ook dit werkt voor spreadheets en presentaties hetzelfde.

05 Document delen

Het is tijd om samen te gaan werken. Klik rechtsboven op de blauwe knop Delen. Voer vervolgens het e-mailadres in van de persoon of personen met wie je het bestand wilt bewerken. Kies nu welke rechten de uitgenodigde personen krijgen, waarbij je kunt kiezen uit: mogen bewerken, mogen reageren of mogen weergeven. Wil je de personen verschillende rechten geven, dan dien je deze stap meerdere keren uit te voeren.

©PXimport

06 Rechten deelnemers

Als eigenaar van het document, kun je de rechten van de deelnemers nog aanpassen. Klik hiervoor weer op Delen en vervolgens rechtsonder op Geavanceerd. Je ziet nu welke personen toegang tot je document hebben, en welke rechten iedereen heeft. Pas de rechten eventueel aan en klik hierna op Wijzigingen opslaan. Selecteer niet zomaar Is eigenaar, behalve als je jezelf van deze rol wilt ontslaan en het document wilt overdragen. Je hebt hierna zelf namelijk minder rechten, en de ander is de beheerder van het document geworden.

©PXimport

07 Hele map delen

Wil je met een (project)groep met meerdere documenten aan de slag, dan kun je in plaats van alle losse bestanden, ook een hele map delen. Maak een map aan waarin je alle bestanden zet die je wilt delen. Klik vervolgens met de rechtermuisknop op de map en kies Delen. Geef de mailadressen van de personen op, en geef direct aan of de bestanden bekeken of ook bewerkt mogen worden.

©PXimport

08 Samenwerken

Wanneer je samen met anderen in het document werkt, zie je waar de cursor van iedere deelnemer zich bevindt, aan het kleurtje kun je zien wie welke bewerker is. Je ziet dus realtime wat iedereen wijzigt. Ga je op precies hetzelfde punt in de tekst typen, dan worden de teksten domweg achter elkaar gezet. Google heeft aan zijn online officedienst ook nog een chatfunctie toegevoegd. Wanneer je rechtsboven in beeld op het chatpictogram drukt (het spraakwolkje is alleen zichbaar wanneer je met meerdere personen in het document bent), dan opent zich rechtsonder een chatvenster. Op deze manier kun je dingen eerst even overleggen voordat je ze in het betreffende document aanpast.

09 Wijzigingen terugdraaien

Heeft een deelnemer dingen in het document gewijzigd waar jij het niet mee eens bent? Is er bijvoorbeeld ineens een hele tekstalinea verwijderd? Je kunt de status van het document terugzetten naar een eerder moment. Er wordt namelijk tussentijds telkens een soort back-up van je document bewaard.

©PXimport

Om terug te kijken in de geschiedenis van het document, open je de Revisiegeschiedenis. Dit gaat als volgt. Wanneer je een document bewerkt, zie je boven in beeld de tekst Bezig met opslaan.... Stop je even met typen, dan verandert de tekst in Alle wijzigingen zijn opgeslagen in Drive. Klik je op deze tekst, dan komt rechts in beeld de Revisiegeschiedenis te staan. Je kunt hier verschillende momenten aanklikken, en ziet ook wie op dat moment de laatste wijziging heeft aangebracht. Klik op de blauwe tekst Deze revisie herstellen om het document te herstellen naar deze datum en tijd. Ook dit wordt als een nieuwe bewerking opgeslagen, dus als je per ongeluk te ver teruggaat, kun je alsnog een ander moment kiezen. Klik je onderin op Meer gedetailleerde revisies weergeven, dan worden de revisies opgesplitst, en kun je dus kleinere stappen terug maken.

10 Offline

Wil je offline aan je bestanden werken? Misschien verbaast het je, maar Google heeft het mogelijk gemaakt om zijn online officediensten ook offline te gebruiken. Hiervoor zijn wel twee voorwaarden: je moet de browser Chrome gebruiken en de applicatie Drive downloaden. Deze is beschikbaar voor OS X en Windows. Wanneer vervolgens je internetverbinding wegvalt tijdens het werken in het document, kun je met een gerust hart doorwerken. Je wijzigingen worden offline opgeslagen, en zodra je weer verbonden bent met internet, worden je wijzigingen alsnog online gesynchroniseerd.

©PXimport

Ben je (overigens wel heel toevallig) tegelijk met iemand anders op precies hetzelfde punt in de tekst aan het werk? Dan worden jullie teksten gewoon achter elkaar geplakt. Ben je dus enige tijd offline aan het werk geweest, dan is het wel verstandig het document even na te lopen.

Wanneer je de Drive-applicatie niet op je computer hebt of in een andere browser werkt, dan verschijnt bij het offline gaan de melding: "Er wordt geprobeerd verbinding te maken...". Je kunt nu niet verder werken tot je weer een actieve internetverbinding hebt.

11 Bestand opslaan

Een bestand zit gelukkig niet 'gevangen' binnen Google Drive. Je kunt het onder andere downloaden als Word-document (.docx) of pdf-document.

©PXimport

Dit doe je via Bestand / Downloaden als, waar je het gewenste formaat kiest. Ben je van plan het bestand verder te delen via e-mail, dan kan dat ook direct via Bestand / Als bijlage e-mailen. Ook hier kies je het gewenste bestandsformaat, je geeft de ontvangers op en tikt een begeleidend mailtje. Het bestand gelijk afdrukken gaat via Bestand / Afdrukken eventueel pas je de pagina-instelling eerst nog aan via de gelijknamige menu-optie.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.