Windows 11 is uitgerust met de nodige instellingen voor het beheer van je privacy en de beveiliging van de computer. Zorg ervoor dat je de controle houdt over je persoonlijke gegevens en zelf bepaalt in hoeverre Windows 11 zicht heeft op je computergebruik. We loodsen je door de belangrijkste privacy- en beveiligingsinstellingen.

Er zijn verschillende momenten waarop je de instellingen voor privacy en beveiliging kunt opgeven. Voer je een schone installatie van Windows 11 uit? Tijdens het installatieproces worden enkele privacy- en beveiligingsgerelateerde vragen gesteld. Heb je Windows 11 al geïnstalleerd of is er een upgrade van Windows 10 uitgevoerd? Dan kun je de instellingen alsnog aanpassen. Je maakt hiervoor gebruik van het instellingenvenster. Open het Startmenu en typ Instellingen of gebruik de toetscombinatie Windows-toets+I. Kies voor de sectie Privacy & beveiliging.

©PXimport

01 Categorieën

De instellingen voor privacy en beveiliging zijn opgedeeld in drie hoofdcategorieën: Beveiliging, Windows-machtigingen en App-machtigingen. De sectie Beveiliging bevat de algemene instellingen voor zowel hardware als software. Hier vind je onder meer de instellingen voor de firewall en antivirus, maar ook opties voor apparaatversleuteling. In de sectie Windows-machtigingen vind je hoofdzakelijk opties die te maken hebben met het bijhouden van het computergebruik, zoals diagnostische gegevens en activiteitsgeschiedenis. De instellingen in de sectie App-machtigingen bepalen welke rechten de individuele apps binnen Windows hebben.

©PXimport

02 Windows-beveiliging

Kies voor Windows-beveiliging. Via dit onderdeel roep je een overzicht op van de verschillende gebieden van Windows die worden beveiligd: zo zie je onder meer of de firewallbeveiliging actief is en of de computer wordt beschermd tegen virussen. Naast elk onderdeel vind je een pictogram dat de status van de beveiliging duidelijk maakt. Zie je een pictogram met een uitroepteken? Dan beveelt Windows 11 een bepaalde ‘actie’ aan. Klik op het beveiligingsgebied om de details te tonen. Bij de details zie je direct wat je kunt doen om het euvel te verhelpen, bijvoorbeeld het inschakelen van een beveiliging die voorheen was uitgeschakeld.

Windows 11: tips, nieuws, systeemeisen en meer

©PXimport

03 Mijn apparaat zoeken

Verlies je je computer onverhoopt (bijvoorbeeld bij diefstal), dan kun je de functie Mijn apparaat zoeken gebruiken om het apparaat te lokaliseren. Om de functie te laten werken, moet je zijn aangemeld met een Microsoft-account en is het nodig om de huidige locatie telkens met Microsoft te delen. Zet de schuif op Aan als je de functie wilt gebruiken. Gebruik je meerdere computers? Via de optie Alle apparaten weergeven die aan uw account zijn gekoppeld vraag je een overzicht op van alle geregistreerde computers. Dit hoeven niet per se Windows 11-apparaten te zijn. Ook computers met Windows 10 worden in het overzicht getoond. Gebruik je een pen (stylus) voor de bediening van Windows, dan kun je optie Uw pen zoeken gebruiken om de pen bij verlies terug te vinden.

©PXimport

In geval van nood

04 Apparaatversleuteling

Het is belangrijk om de gegevens op de computer altijd zo goed mogelijk te beveiligen. De functie Apparaatversleuteling kan hier een steentje aan bijdragen. Zet de schuif op Aan bij Apparaatversleuteling. Afhankelijk van de gebruikte editie van Windows 11, vind je in dezelfde sectie aanvullende opties voor BitLocker-stationsversleuteling (in de sectie Gerelateerd). Klik op BitLocker-stationsversleuteling om de BitLocker-beveiliging in en uit te schakelen. Klik op Vind uw BitLocker-herstelsleutel voor een overzicht van de manieren waarop je de herstelsleutel terugvindt. Deze heb je nodig voor situaties waarin je geen toegang meer hebt tot de computer. Heb je de Home-editie van Windows 11, dan beschik je alleen over de standaard apparaatversleuteling en niet over BitLocker.

©PXimport

Voor ontwikkelaars?

05 Algemene machtigingen

Bij het onderdeel Windows-machtigingen kun je zien welke rechten apps hebben op het gebied van gegevensverzameling. De manier waarop je de computer gebruikt, is interessant voor de makers van Windows 11, maar ook voor adverteerders. Op basis van deze gebruikersgegevens kunnen adverteerders bijvoorbeeld gepersonaliseerde advertenties in de browser tonen. Ook kan Windows ‘suggesties’ doen voor nieuwe apps, gebaseerd op je interessegebieden. Via de sectie Algemeen houd je dat gedrag in toom. Zet de schuif op Uit bij de instellingen waar je geen behoefte aan hebt, bijvoorbeeld Start en zoekresultaten door Windows laten verbeteren door applanceringen bij te houden. Wil je niet dat er persoonlijke advertenties worden getoond, dan deactiveer je bovendien de optie Laat apps me persoonlijke advertenties zien door mijn reclame-id te gebruiken.

©PXimport

06 Online spraakherkenning

Deze sectie bepaalt of je gebruik wilt maken van online spraakherkenning. Het gaat hierbij overigens niet om de ingebouwde spraakherkenning van Windows 11, maar om een online technologie van Microsoft die soms door externe apps die in Windows 11 zijn geïnstalleerd, kan worden gebruikt. Het inschakelen van de optie is alleen nuttig als je online spraakherkenning gebruikt. In andere gevallen schakel je deze uit privacyoverwegingen het best uit; fragmenten van je stem kunnen bij instemming namelijk worden gebruikt voor analyse om de dienst beter te maken.

©PXimport

07 Persoonlijke instellingen voor handschrift en typen

Gebruik je een pen (stylus) en handschriftherkenning bij het bedienen van de computer? Dan kun je Windows 11 een persoonlijke woordenlijst laten maken, waarvoor de typegeschiedenis en handschriftpatronen van jezelf als bron worden gebruikt. Zet de schuif op Aan bij Persoonlijk woordenboek voor handschrift en inkt. Klik op Persoonlijk woordenboek om de woordenlijst te tonen. Je kunt deze op elk moment leegmaken: klik op de knop Uw persoonlijke woordenlijst wissen. De database met opgeslagen woorden wordt lokaal op de computer opgeslagen. Maar wanneer je bent aangemeld met een Microsoft-account, wordt de database ook via OneDrive gesynchroniseerd, zodat op iedere Windows-computer waarop je je aanmeldt, je woordenlijst tot je beschikking staat.

©PXimport

Privacy hier en daar

08 Diagnostische gegevens en feedback

Windows kan tot in detail het gebruik van de computer bijhouden en deze diagnostische gegevens delen met de ontwikkelaars. De informatie wordt gebruikt om het besturingssysteem te verbeteren en bugfixes uit te brengen. Er wordt altijd een set (anonieme) gegevens met Microsoft gedeeld, maar of er ook aanvullende gegevens worden verstuurd, bepaal je zelf. Het gaat hierbij om gegevens over bezochte websites, het gebruik van apps en functies en gedetailleerdere informatie in geval van foutrapportages. Zet de schuif op Uit als je deze informatie niet wilt delen. De instelling heeft geen invloed op de beveiliging van de computer.

In de secties eronder bepaal je welke andere diagnostische gegevens je wilt delen. Zet de schuif op Uit bij elk onderdeel waarover je geen informatie wilt delen. Wil je met een schone lei beginnen en de eerder verzamelde gegevens wissen? Kies voor Diagnostische gegevens verwijderen. Bevestig met een klik op Verwijderen. Ben je geïnteresseerd in wat voor gegevens er allemaal worden verzameld? Dan kun je de diagnostische gegevens ook bekijken. Zet de schuif op Aan bij Viewer voor diagnostische gegevens inschakelen en klik op De viewer voor diagnostische gegevens openen om de resultaten te bekijken. In sommige gevallen wordt er eerst een app uit de Microsoft Store gedownload. Je moet wel een beetje kennis van zaken hebben om te achterhalen waar alle gegevens voor staan en wat ze betekenen. Meer informatie hierover vind je ook via www.tiny.cc/wdiag.

©PXimport

09 Activiteitsgeschiedenis

Windows 11 kan bijhouden waarmee je bezig bent, zodat je op een later moment de draad weer kunt oppakken. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het bezoeken van websites of bij het openen van Office-bestanden. Het weergeven van eerder geopende programma’s en documenten op een tijdlijn op de desktop – zoals dat Windows 10 met de toetscombinatie Windows-toets+Tab was te openen – is niet meer aanwezig in Windows 11. Wil je niet dat Windows 11 bijhoudt welke Office-documenten of websites je hebt geopend, dan verwijder je het vinkje bij de optie Mijn activiteitengeschiedenis bewaren op dit apparaat. Je kunt de bestaande geschiedenis op elk moment verwijderen: kies in hetzelfde venster voor Activiteitsgeschiedenis van mijn Microsoft-account beheren. Een nieuw venster wordt geopend. Klap de sectie Gegevens over de prestaties van apps en services open en klik op Prestatiegegevens voor de app en services wissen. Bij Gegevens over activiteiten van apps en services zie je bovendien welke apps je hebt gebruikt. Om deze lijst te wissen, klik je op Wis alle app- en service-activiteitsgegevens.

10 Machtigingen zoeken

Deze sectie bepaalt de zoekinstellingen van Windows. Deze instellingen zijn van toepassing op alle zoekonderdelen binnen Windows, onder meer in het Startmenu. In de sectie Veilig zoeken bepaal je welke zoekinhoud mag worden getoond (bijvoorbeeld erotische afbeeldingen). Wil je dat de zoekfunctie ook inhoud van cloudlocaties zoals OneDrive doorzoekt? In de sectie Zoeken in Cloudinhoud zet je de schuif op Aan bij de diensten die je in de zoekresultaten wilt meenemen, bijvoorbeeld Microsoft-account. Tot slot is er de sectie Geschiedenis. Hier bepaal je of de zoekgeschiedenis mag worden opgeslagen. Om eerdere zoekgeschiedenis te verwijderen, klik je op Zoekgeschiedenis van apparaat wissen.

©PXimport

11 Zoeken in Windows zelf

Bij het doorzoeken van bestanden op de computer gebruikt Windows een index. Dat is een database waarin alle zoekresultaten worden bewaard. Hoe wordt geïndexeerd, bepaal je via de sectie Zoeken in Windows. Bij Status van indexeren lees je welk gedeelte van de aanwezige bestanden is geïndexeerd. Het indexeren van bestanden is relatief intensief en kost dus systeembronnen, zoals processorkracht en geheugen. Gebruik je een laptop op accuvoeding en wil je de batterij zo lang mogelijk gebruiken? Zet de schuif op Aan bij Energie-instellingen respecteren bij het indexeren. In de sectie Mijn bestanden zoeken bepaal je op welke locaties de computer bestanden mag indexeren. De standaardoptie – Klassiek – doorzoekt alleen de documentmappen, afbeeldingen, muziekmappen en het bureaublad. Kies je voor Uitgebreid, dan wordt de volledige inhoud van de computer geïndexeerd, dus ook systeembestanden. Zorg in dat geval ervoor dat de computer is aangesloten op netstroom. In geval van accuvoeding zal de computer niet indexeren. In de sectie Mappen uitsluiten van uitgebreide zoekopdracht bepaal je eventueel welke mappen juist niet worden meegenomen bij het indexeren. Dit kunnen bijvoorbeeld mappen zijn met onbelangrijke of tijdelijke bestanden of mappen waarvan je simpelweg niet wilt dat de inhoud in de zoekresultaten kan verschijnen.

©PXimport

12 App-machtigingen

Apps kunnen in Windows 11 verschillende rechten en vrijheden hebben. Zo kan een app bijvoorbeeld de locatie van de computer opvragen (om hiermee het lokale nieuws of het weerbericht te tonen), de microfoon of camera activeren (om een videogesprek op te zetten) of een map inzien (om een bestand te selecteren). In de sectie App-machtigingen bepaal je per mogelijkheid welke apps hiervan gebruik mogen maken. Klik bijvoorbeeld op Locatie. In dit venster bepaal je allereerst of de locatieservices beschikbaar zijn in Windows. Zet de schuif op Uit als je de betreffende dienst niet wilt gebruiken. Vervolgens kun je aangeven of apps gebruik mogen maken van de functie (zet de schuif op Aan bij Apps toegang verlenen tot uw locatie). In de lijst eronder bepaal je per app of deze toegang krijgt tot de locatieservices. Naast de apps uit de Microsoft Store, kunnen ook andere programma’s – de zogeheten bureaublad-apps – gebruikmaken van de dienst. Wil je dat niet? Zet dan de schuif op Uit bij Bureaublad-apps toegang geven tot uw locatie. Verder vind je in hetzelfde scherm instellingen die specifiek zijn voor de gekozen service. In het geval van locatieservices kun je hier bijvoorbeeld de standaardlocatie bepalen (klik op Standaardlocatie instellen) en de geschiedenis van eerdere locaties verwijderen (klik op Wissen).

Totale controle

13 Accounts

Nu we de instellingen van de sectie Privacy & beveiliging hebben besproken, openen we een andere sectie van het instellingenvenster, te weten: Accounts. Je vindt deze sectie links in het venster. Deze sectie geeft je toegang tot aanmeldingsopties van de computer, maar stelt je ook in staat je gebruikersaccounts te beheren. Vanuit privacy- en beveiligingsoogpunt is de sectie dan ook even belangrijk als de eerdergenoemde Privacy & beveiliging.

©PXimport

14 Uw info

Via dit onderdeel beheer je de instellingen van de actieve gebruikersaccount. Boven in het venster lees je de gebruikersnaam en zie je het e-mailadres dat je gebruikt voor je Microsoft-account. Via Uw foto aanpassen pas je de actuele gebruikersafbeelding aan. Kies voor Camera openen om een foto te maken met de camera van de computer of kies Door bestanden bladeren om een bestaande foto te kiezen. Gebruik je een Microsoft-account, maar wissel je dat liever in voor een lokaal account? Klik op In plaats daarvan aanmelden met een lokaal account. Deze optie is niet beschikbaar in de Home-editie van Windows 11: een Microsoft-account is in die versie verplicht.

15 Aanmeldingsopties

Via het onderdeel E-mail en accounts beheer je de e-mailaccounts binnen Windows 11. Klik op een account en kies Beheren als je zaken als het wachtwoord wilt aanpassen. De pagina die wordt geopend, is afhankelijk van de accountaanbieder. Gebruik je bijvoorbeeld een account voor werk of school, dan wijkt deze af van een consumentenaccount. Je kunt je op verschillende manieren aanmelden bij Windows 11. De beschikbare aanmeldingsopties zijn ook afhankelijk van de computer. In de sectie Manieren om aan te melden zie je de mogelijkheden. Ondersteunt de computer biometrische aanmelding via Windows Hello, zoals het inloggen met beeldherkenning of een vingerscanner, dan kun je in deze sectie onder meer uit Gezichtsherkenning, Vingerafdrukherkenning en Pincode kiezen. In de sectie Extra instellingen bepaal je de aanvullende maatregelen. Zo kun je de computer automatisch op slot zetten zodra je je werkplek verlaat: op basis van de aanwezigheid van bijvoorbeeld de telefoon (die dan niet meer in de buurt is), wordt Windows 11 automatisch vergrendeld. Activeer de optie via Toestaan dat Windows automatisch uw apparaat vergrendelt wanneer u niet aanwezig bent. Handig is de optie Mijn opnieuw opstartbare apps automatisch opslaan en opnieuw opstarten als ik me opnieuw aanmeld: wanneer Windows opnieuw wordt gestart, bijvoorbeeld door Windows Update, worden de geopende programma’s automatisch hersteld. Wil je niet dat je aanmeldingsgegevens worden gebruikt om de computer opnieuw op te starten na een update, dan zet je de schuif op Uit bij Mijn aanmeldingsgegevens gebruiken om het instellen automatisch te voltooien na een update.

©PXimport

Gezin en andere gebruikers

16 Windows-back-up

Zekerheid voor alles: maak een back-up van je persoonlijke bestanden. Windows gebruikt hiervoor OneDrive. Via de knop Synchronisatie-instellingen beheren kun je aangeven welke gebruikerslocaties (zoals Bureaublad, de mappen Documenten en Afbeeldingen) moeten worden gesynchroniseerd. Via de optie Mijn apps onthouden sla je op welke apps je hebt geïnstalleerd: meld je je bij Windows aan op een ander apparaat, dan toont Windows de app-lijst. In de sectie Mijn voorkeuren onthouden kun je aangeven welke andere gebruikersgegevens op alle apparaten beschikbaar moeten zijn: Wachtwoorden, Taalvoorkeuren en Andere Windows-instellingen.

©PXimport

17 Toegang tot werk of school

Gebruik je de computer binnen een bedrijfsnetwerk of onderwijsnetwerk? Via deze sectie kun je de vereiste aanmeldingsgegevens opgeven en beheren, om de computer daarmee op te nemen in die omgeving. Je gebruikt dit onderdeel in de praktijk alleen wanneer je hiervoor het verzoek krijgt van je werk of onderwijsinstelling.

Een vriezer die goed en efficiënt vriest, heeft allerlei voordelen. Zo is het gunstig voor je gezondheid, omdat bacteriën in een ijskoude vriezer minder kans krijgen. Ook bespaar je energie én hoef je je vriezer minder vaak te ontdooien. Met een paar simpele stappen zorg je ervoor dat jouw vriezer optimaal koelt.

Lees ook: Hier moet je op letten bij de aankoop van een nieuwe vriezer

De juiste temperatuur

Een goedwerkende vriezer begint met het instellen van de juiste temperatuur. Is je vriezer te warm, dan bederft voedsel sneller en zal er door het overtollige water sneller ijsvorming in het vriesvak ontstaan. In principe zijn alle temperaturen onder de -18°C goed, maar hoe kouder je je vriezer instelt, hoe meer energie hij verbruikt. Met een temperatuur van -18°C bewaar je je voedsel veilig, blijven voedingsstoffen lang behouden én ben je energiezuinig bezig. Veel vriezers beschikken over een ingebouwde thermostaat, vaak in de vorm van een draaiknop, waarop je de temperatuur kunt instellen. Heeft jouw vriezer dit niet, dan kun je een losse thermometer aanschaffen om de temperatuur in je vriezer te controleren.

Slim invriezen

Ook de manier waarop je je eten invriest, heeft veel invloed op hoe efficiënt jouw vriezer koelt. Zo laat voedsel dat nog warm is de temperatuur in je vriezer snel stijgen, waardoor voedingsmiddelen sneller bederven en je te maken kunt krijgen met ijsvorming. Het is dus verstandig om je kliekjes eerst op kamertemperatuur te laten komen voor je ze in de vriezer stopt. Om ervoor te zorgen dat het eten snel de juiste temperatuur bereikt, is het daarnaast beter om kleine porties in te vriezen. Let er daarbij op dat je luchtdichte bakjes of zakjes gebruikt, want als ingevroren eten in contact komt met lucht kan er vriesbrand op voedingsmiddelen ontstaan.

©qwartm

Een beetje overzicht in je vriezer is ook wel zo fijn. Zo weet je exact wat waar staat en hoef je de deur van de vriezer niet elke keer onnodig lang open te laten staan. Daarmee maak je het voor je vriezer een stuk makkelijker om de temperatuur vervolgens weer omlaag te krijgen. Je kunt bijvoorbeeld producten die je als eerste gebruikt voorin je vriezer zetten en overige producten meer naar achteren. Of plak labels op je bakjes met de data waarop je de producten hebt ingevroren. Ook kun je regelmatig even kijken welke producten weggegooid kunnen worden, zodat het geen rommeltje wordt in je vriezer.

Goed vullen (maar niet te vol)

Is jouw vriezer vaak maar voor de helft gevuld? Dat is zonde, want een halfvolle vriezer verbruikt veel onnodige energie. Misschien vind je in je keuken nog wat groente of fruit dat je niet van plan bent om op korte termijn op te eten. Mocht dat niet het geval zijn, dan kun je altijd een paar halfgevulde waterflessen in je vriezer leggen. Voor het afkoelen van producten (massa) hoeft een vriezer namelijk minder hard te werken dan voor het afkoelen van lucht. En omdat producten koude lucht goed vasthouden, gaat er bij het openen van je vriezerdeur minder kou verloren. Let op: een te volle vriezer is ook niet goed, want dit belemmert de luchtcirculatie en veroorzaakt ongelijke temperaturen in je vriezer.

Regelmatig ontdooien

IJsvorming beperkt niet alleen de ruimte in je vriezer, maar maakt ook dat het apparaat minder efficiënt gaat werken. IJs op de wanden van je vriezer werkt namelijk als een soort isolatielaag, waardoor het apparaat minder goed in staat is om warmte naar buiten af te voeren. Daar komt nog bij dat als ijsvorming zich op voedsel nestelt, vooral als dat niet luchtdicht is ingepakt, er vriesbrand op voedingsmiddelen kan ontstaan. Heeft jouw vriezer geen No Frost-functie? Dan moet je helaas zelf regelmatig aan de bak om het ijs uit je vriezer te verwijderen. Om het ontdooiingsproces te versnellen, kun je een bak met heet water in de vriezer plaatsen of het ijs met een föhn verwarmen. Als je je vriezer toch ontdooit, maak 'm dan meteen goed schoon. Ook op vuil in je vriezer kan namelijk ijs of rijp ontstaan.

©Thomas Heitz

De condensor schoonmaken

Maak tot slot, als dat mogelijk is, de condensor van je vriezer regelmatig schoon. De condensor is het zwarte rooster aan de achterkant van je vriezer dat ervoor zorgt dat warmte goed wordt afgevoerd. Zit de condensor vol met stof of vuil, dan blijft warmte in je vriezer circuleren. De condensor kun je eenvoudig schoonmaken met een zachte borstel of met een stofzuiger met borstel-opzetstuk.

Op een smartphone met Android wordt standaard alles aan je Google-account gekoppeld. Daardoor weet het bedrijf heel wat over jou en niet iedereen voelt zich daar goed bij. Gelukkig zijn er ook manieren om Android te gebruiken zonder dat je Google volledige inzicht in je digitale leven geeft, bijvoorbeeld met de alternatieve firmware LineageOS met microG.

Wanneer je een Android-smartphone of -tablet installeert, is aanmelden met een Google-account een van de eerste dingen die je doet. Vanaf dat moment zijn alle Google-apps zoals Gmail, Google Maps, Chrome, Google Calendar en Google Play op je apparaat aan je account gekoppeld. Handig … maar zo krijgt Google wel heel veel controle over je digitale leven.

In principe kun je op je Android-apparaat gewoon geen Google-account aanmaken en alternatieve apps installeren. Maar omdat het hele besturingssysteem rond Google-componenten is gebouwd, is dat knap lastig. Dan installeer je beter een alternatieve Android-firmware die geen koppeling met het Google-ecosysteem heeft ingebouwd. In dit artikel doen we dat met LineageOS en microG, en hebben we het ook over enkele andere mogelijkheden.

1 Android Open Source Project

Voordat we naar die alternatieven kijken, moeten we het even hebben over hoe die mogelijk zijn als Google-diensten zo nauw met Android verweven zijn. De basis van Android bestaat uit het Android Open Source Project (AOSP). Dit is een volwaardig mobiel besturingssysteem waarvan de broncode beschikbaar is onder een opensource-licentie. Fabrikanten van Android-apparaten voegen hier drivers aan toe om Android op hun hardware te laten werken, en vaak nog eigen aanpassingen. Andere belangrijke componenten die we in een Android-systeem verwachten, zoals Google Play Services, zijn niet opensource. Wanneer je een Android-telefoon koopt, staat daarop dus een besturingssysteem dat door de fabrikant is gecreëerd op basis van AOSP, Google Play Services en eigen aanpassingen.

LineageOS is een project dat de broncode van AOSP neemt en daar extra functionaliteit aan toevoegt, vaak met de focus op aanpasbaarheid, beveiliging en privacy. De nieuwste versie is LineageOS 21, gebaseerd op Android 14. Het biedt voor zo’n tweehonderd apparaten installeerbare images met de drivers van de fabrikanten ingebouwd. Staat je toestel niet in de lijst met apparaten, dan kun je LineageOS helaas niet installeren. De apps van Google zijn (net zoals Google Play Services) hierin niet opgenomen, omdat de licentie dat niet toestaat. Die kun je wel achteraf installeren, waarna je je met een Google-account kunt aanmelden en LineageOS zoals de standaard Android-versie op je telefoon is te gebruiken.

LineageOS ondersteunt zo’n tweehonderd apparaten.

2 MicroG

Nu zou je denken dat je zonder de apps van Google wel verder kunt, maar dat is helaas niet het geval. Google heeft gaandeweg meer en meer functionaliteit van AOSP naar Google Play Services en andere propriëtaire componenten verplaatst. Die vereisen een Google-account of tracken je op een andere manier. En heel wat Android-apps maken van deze propriëtaire componenten gebruik. Als je die apps op LineageOS zonder Google-apps installeert, dan zouden die in het beste geval maar deels werken en in het slechtste geval starten ze niet eens op.

Het project microG biedt hier een oplossing voor. Dit is een opensource-project dat allerlei propriëtaire Android-componenten van Google her-implementeert. Zo biedt GmsCore een alternatieve implementatie voor Google Play Services. Ook Google Cloud Messaging (voor pushnotificaties) en geolocalisatie zijn op deze manier mogelijk. De versies van microG kun je dan op bijvoorbeeld LineageOS gebruiken, waardoor allerlei Android-apps toch weer werken zonder dat je een Google-account of Google-apps nodig hebt.

Het microG-project her-implementeert een deel van Google Play Services.

3 LineageOS met microG

Helaas kun je microG niet zomaar op LineageOS installeren. MicroG werkt namelijk alleen op een Android-versie met ‘signature spoofing’. Die truc zorgt ervoor dat de componenten van microG zich als Google Play Services kunnen voordoen, waardoor apps er mee samenwerken zonder dat ze weten dat het niet om een officiële Google-dienst gaat. Maar de ontwikkelaars van LineageOS hebben om diverse redenen besloten om signature spoofing niet op te nemen.

Er zijn manieren om een al geïnstalleerd Android-systeem te patchen zodat het signature spoofing ondersteunt. MicroG biedt ook zijn eigen versie van LineageOS aan: LineageOS for microG. Die versie heeft een minimale vorm van signature spoofing ingebouwd die alleen geprivilegieerde systeem-apps toelaat om de spoofing-permissie te gebruiken en alleen na toestemming van de gebruiker. LineageOS for microG ondersteunt exact dezelfde apparaten als LineageOS en verspreidt twee keer per maand over-the-air-updates.

LineageOS for microG biedt een opensource Android-versie zonder Google-apps.

4 Installeren

De installatie van LineageOS for microG gebeurt exact hetzelfde als bij LineageOS: zoek je toestel op in de lijst met ondersteunde apparaten van de LineageOS Wiki en volg daar de installatiegids. Het enige verschil is dat je de installatiebestanden voor je apparaat niet van de website van LineageOS downloadt, maar van de downloadpagina voor LineageOS for microG. Voor de Fairphone 5 vind je die bijvoorbeeld in de map FP5.

Installeer eerst Android Debug Bridge en fastboot en volg op die pagina ook de instructies om de usb-foutopsporingsmodus op je Android-apparaat in te stellen. Daarna dien je op sommige apparaten de bootloader te ontgrendelen, zodat je alternatieve firmware kunt installeren. De instructies hangen van je apparaat af. Op sommige apparaten moet je ook nog extra partities flashen met fastboot. Let op dat je de downloadbestanden van LineageOS for microG flasht en niet degene waarnaar in de installatie-instructies van LineageOS wordt verwezen.

Daarna flash je het herstelbestand van LineageOS for microG en start je het apparaat in herstelmodus. Voer dan een factory reset uit. Nu kun je eindelijk het zip-bestand met het rootbestandssysteem van LineageOS for microG naar je telefoon flashen met de opdracht adb vanaf je computer. De stap om een Google Apps-add-on te installeren sla je over, want we willen Google juist vermijden. Herstart daarna je telefoon, waarna je in LineageOS for microG opstart.

Volg heel nauwgezet alle waarschuwingen en tips in de installatie-instructies van LineageOS.

5 Configureren

Na de eerste keer opstarten, word je verwelkomd door de configuratiewizard, waarin je onder andere je wifi-netwerk instelt. Maar in tegenstelling tot een normale Android-installatie krijg je nu niet de vraag om een Google-account in te voeren. Wanneer de initiële configuratie van LineageOS is voltooid, open je de app microG Settings. Klik dan op Self-Check. Uiteindelijk moet de hele lijst met controles aangevinkt zijn. Je moet hiervoor diverse permissies aan de app toekennen, zodat microG zijn werk kan doen.

Keer terug naar het hoofdvenster van microG Settings. Hier staan allerlei functies standaard uitgeschakeld en het is aan jou om te kiezen welke je inschakelt. Zo kun je hier een Google-account toevoegen, maar dat doen we in het kader van dit artikel juist niet. Exposure Notifications kun je niet hier inschakelen; daarvoor dien je een app te installeren die deze API gebruikt. Google SafetyNet kun je hier wel inschakelen. Sommige apps vereisen deze functie om te controleren of je Android-apparaat wel veilig is. Mocht je zo’n app gebruiken, schakel die functie dan hier in.

Geef microG alle permissies die het nodig heeft om zijn taken uit te voeren.

6 Pushnotificaties

Als je nu apps zou installeren, zou je merken dat je geen pushnotificaties krijgt. Veel apps, onder meer WhatsApp en Slack, maken hiervoor immers gebruik van Google Cloud Messaging. MicroG implementeert dit ook, maar heeft dit standaard uitgeschakeld. Om pushnotificaties naar je apparaat te kunnen sturen, moet Google je apparaat ook kunnen identificeren aan de hand van een uniek apparaat-ID. Ga daarvoor in microG Settings naar Google device registration en schakel Register device in. Standaard (in het profiel Native) genereert microG nu een ID waaruit Google je apparaattype en softwareversie kan afleiden, maar niet het serienummer. Het profiel Real geeft ook het eigenlijke serienummer aan Google door. Er zijn ook profielen om je voor een Google Nexus 5X of Motorola Moto G uit te geven, voor als je zo weinig mogelijk informatie wilt prijsgeven. Als je een Google-account hebt toegevoegd, wordt dit overigens ook bij je apparaatregistratie aan Google doorgegeven.

Nadat je apparaat bij Google is geregistreerd, tik je op Cloud Messaging en vink je Receive push notifications aan. Zodra je apps installeert die van Google Cloud Messaging gebruikmaken, komen ze hier in de lijst te staan. Als je merkt dat je notificaties met vertraging aankomen, tik dan op de drie puntjes bovenaan rechts, dan op Advanced en pas de instellingen voor pushnotificaties per netwerk aan. Zet ze bijvoorbeeld op Ping interval: 60 seconds. Maar dit is alleen nodig als de netwerkkwaliteit laag is, de standaardwaarde Automatic zou op de meeste netwerken voldoende moeten zijn.

Dankzij microG kunnen je apps ook pushnotificaties ontvangen.

7 Locatiemodules

Diverse apps vragen je locatie op, bijvoorbeeld om een relevante selectie van nabije winkels of laadpalen te tonen. Maar als ze daarvoor altijd je gps gebruiken, belast dat de batterij van je telefoon te veel. Bovendien hoeft die locatie niet altijd zo precies te zijn als van je gps. Google heeft daarvoor de component Network Location Provider, die communiceert met servers van Google om bijvoorbeeld op basis van de zichtbare wifi-netwerken te bepalen waar je apparaat zich bevindt.

In de instellingen van microG kun je ook hiervoor een alternatief instellen. Tik daarvoor op Location modules. Standaard bood microG één geolocalisatiemodule die op basis van gsm-netwerken en wifi-toegangspunten in de buurt je locatie bepaalt: Mozilla Location Service. Helaas is die dienst inmiddels stopgezet. Je kunt wel de app Local GSM Location installeren en de locatiedienst die ze aanbiedt daarna hier inschakelen.

MicroG kan ook je locatie bepalen zonder servers van Google.

8 OpenCelliD gebruiken

Tik daarna op de module en dan op Configure. Geef de app toestemming om altijd toegang tot je locatie te krijgen en daarna om bestanden op te slaan. Maak nu een gratis OpenCelliD-account door op www.opencellid.org op Sign Up te klikken. Klik op de verificatielink en dan in het dashboard op Access Tokens. Je ziet daar één toegangstoken. Klik op Show Token en kopieer die.

Open dan op je telefoon weer de configuratie van de locatiemodule, tik linksboven op het menu en dan op Advanced Settings. Vul bij OpenCellID Access Token je token in. Keer terug, open Settings en vink bij Sources de optie OpenCellID aan. Keer weer terug, tik op Database / Create Database. De module downloadt nu de locatiedatabase naar je telefoon. Op een later moment kun je altijd op Update Database tikken om de database bij te werken.

Haal locatiedata uit de database van OpenCelliD.

9 Apps installeren met F-Droid

LineageOS for microG komt standaard met F-Droid, een appwinkel voor opensource-apps. Zo kun je hiermee de app Local GSM Location installeren, maar ook apps als Aegis Authenticator voor tweefactorauthenticatie, Joplin voor todo-lijstjes, Organic Maps voor offline navigatie, Syncthing voor synchronisatie van je bestanden, apps voor Home Assistant en openHAB, en nog veel meer. Voor veel propriëtaire Android-apps bestaan er opensource-alternatieven die je in F-Droid vindt. Ook apps updaten gebeurt in F-Droid. In de instellingen kun je zelfs automatische updates instellen.

Opvallend is dat F-Droid per app de zogenoemde anti-functies toont, bijvoorbeeld of de app gebruikmaakt van een propriëtaire back-end of je activiteiten aan de makers rapporteert. Ook de door de app gevraagde machtigingen toont F-Droid bij elke app. Zo kun je op basis van de anti-functies en machtigingen beslissen of je de app wel met deze functies wilt gebruiken of voldoende vertrouwt.

F-Droid toont bij elke app de ‘anti-functies’, functies die je misschien minder leuk vindt.

10 Apps installeren met Aurora Store

Op F-Droid vind je alleen opensource-apps. Voor apps als WhatsApp, Slack, Snapchat, Instagram, TikTok, Spotify en meer heb je een andere bron nodig. Maar zonder een Google-account kan dat niet met Google Play Store. Gelukkig bestaat er een alternatief: Aurora Store. Dit is een onofficiële opensource-client voor de Google Play Store. Je kunt hiermee dus apps op de Google Play Store zoeken, downloaden en updaten. Dat kan met een Google-account, maar ook anoniem. Aurora Store koppelt je dan aan een van de vele anonieme gebruikersaccounts. Soms lukt het aanmelden niet. Probeer het dan opnieuw, dan word je aan een willekeurig ander account gekoppeld.

Net zoals in Google Play Store krijg je in Aurora Store apps te zien per categorie, inclusief lijstjes met de populairste apps of apps die voor jou zijn aangeraden. De mogelijkheden zijn minder uitgebreid dan met Google Play Store. Zo kun je geen betaalde apps downloaden of updaten. Bovendien werken heel wat in-app-functies van allerlei apps niet wanneer je Aurora Store anoniem gebruikt. Soms krijg je bepaalde apps ook niet te zien, omdat het anonieme account dat je op dat moment gebruikt van een bepaald land is waar de app niet is toegelaten. Tik in dat geval bovenaan rechts op het tandwiel, dan op Manage your account / Log uit en log weer in als Anoniem. Je krijgt dan een willekeurig ander anoniem account en kunt opnieuw proberen of je de gewenste app vindt.

Met Aurora Store download en update je anoniem apps uit de Google Play Store.

11 Alternatieven voor Google-apps

Nu je een Android-systeem zonder Google-account hebt, moet je uiteraard voor alle Google-apps nog alternatieven zoeken. Wil je onmiddellijk een heel ecosysteem, dan loont het de moeite om naar Proton te kijken. Je kunt gratis een account maken bij deze dienstenprovider die zich focust op privacy en geen toegang heeft tot je gegevens dankzij end-to-end encryptie. Voor wie meer opslag en mogelijkheden wil, biedt Proton ook betaalde abonnementen aan. De apps Proton Mail, Proton Calendar, Proton Drive, Proton VPN en Proton Pass zijn te vinden in F-Droid en Aurora Store.

Maar je hoeft jezelf niet aan één ecosysteem te verbinden. Je kunt perfect losse apps installeren (zoals de mail-app K-9 Mail) of met DAVx5 in combinatie met een CalDAV/CardDAV-server je agenda en contacten in de standaard-apps van LineageOS integreren. Als wachtwoordbeheerder kun je bijvoorbeeld de app van Bitwarden installeren, in combinatie met de server van Bitwarden of je eigen Vaultwarden-server. Voor tweefactorauthenticatie is Aegis Authenticator een goede keuze.

Als je gewend bent om je browsergeschiedenis en -tabs tussen verschillende apparaten te synchroniseren met Google Chrome, dan is er ook daarvoor een alternatief zonder Google-account. Mozilla biedt een vergelijkbare functie voor Firefox aan met Firefox Sync. Als je de Firefox-app op LineageOS installeert en een gratis Mozilla-account aanmaakt, kun je dus ook je tabs synchroniseren. Interessant om te weten is dat dit met end-to-end encryptie werkt. Mozilla krijgt dus niet te zien welke webpagina’s je bezoekt.

Proton biedt een heel ecosysteem aan van diensten met end-to-end encryptie.