Goede software hoeft niets te kosten. Voor Windows is er een ruim aanbod aan gratis programma's: open source en freeware. Ze krijgen regelmatig updates, werken prettig op gewone pc's en bieden genoeg functies voor alledaags gebruik, thuis en op werk. We hebben voor jou twaalf juweeltjes gespot.

📸 Fotobewerking

Gratis fotobewerking met veel mogelijkheden

GIMP is al jaren een gevestigde waarde onder de gratis fotobewerkingsprogramma's. Het komt voort uit de opensourcegemeenschap en wordt voortdurend doorontwikkeld. Qua functionaliteit is het vergelijkbaar met betaalde pakkettenl die bekendstaan om hun uitgebreide mogelijkheden. Hoewel professionele fotografen soms nog vasthouden aan dure alternatieven, heeft GIMP voor de meeste gebruikers genoeg in huis. Je kunt bijvoorbeeld prima foto's bijsnijden, kleuren bijstellen of kleine correcties uitvoeren, zonder in te leveren op de kwaliteit. Daarnaast is het een geschikt instapmodel als je wilt experimenteren met geavanceerde bewerkingstechnieken. Interessant is ook het brede scala aan plug-ins dat je kunt installeren, zodat je nog meer functies aan het programma toevoegt. Dit geeft je de flexibiliteit om je gereedschap precies naar wens in te richten. Voor wie voorzichtig wil kennismaken, is er uitgebreide documentatie en een grote, behulpzame online community. Dat maakt het eenvoudig om vragen te stellen en problemen snel op te lossen. GIMP is daarmee een betrouwbare partner in visueel werk, en biedt voldoende perspectief voor zowel beginners als semi-professionals met ambitie.

Voor wie de stap naar GIMP nog te groot vindt, is er ook een aangepaste versie genaamd PhotoGIMP. Deze variant heeft een aangepaste interface die meer op Photoshop lijkt, waardoor de overstap aanzienlijk soepeler verloopt. De software wordt regelmatig bijgewerkt door een actieve gemeenschap van ontwikkelaars, waardoor bugs snel worden opgelost en nieuwe functies worden toegevoegd. Met meer dan 25 jaar ontwikkeling achter de rug is GIMP uitgegroeid tot een serieuze concurrent die voor hobbyisten en zelfs professionele gebruikers een uitstekende keuze vormt.

Lichtgewichtoptie

Paint.NET staat bekend als een aantrekkelijke oplossing voor wie niet per se uitgebreid wil bewerken. Het is ontstaan als een academisch project en heeft door de jaren heen een trouwe gebruikersbasis opgebouwd. De software is vooral geliefd vanwege de eenvoudige interface, die mensen met minder grafische ervaring aanspreekt. Hoewel het qua diepgang niet kan tippen aan de grote spelers, heeft het wel voldoende tools om foto's te verfijnen. Vergeleken met een volledig professioneel pakket krijg je een minder steile leercurve, wat voor beginnende hobbyisten ideaal kan zijn. Je kunt moeiteloos basisbewerkingen uitvoeren, zoals kleurcorrecties en het toevoegen van kleinschalige effecten. Paint.NET werkt bovendien vlot op oudere systemen, waardoor niemand wordt uitgesloten van eenvoudige beeldverfraaiing. Deze lichtgewicht benadering maakt het uitermate geschikt als je snel resultaten wilt boeken, zonder een lang installatieproces. Wie wil, kan extra plug-ins installeren voor geavanceerde mogelijkheden. Zo hoef je niet direct naar betaalde alternatieven te grijpen, maar kun je toch een stap verder zetten als de situatie daarom vraagt. Hierdoor houd je maximale flexibiliteit.

📹 Videobewerking

Eenvoudig videobewerken

Shotcut is een gratis videobewerker voor wie filmpjes wil samenstellen. Het programma is opensource en draait op verschillende platformen, waaronder Windows. Het is gericht op gebruikers die op zoek zijn naar een intuïtieve werkomgeving, zonder overbodige toeters en bellen. Vanuit de interface kun je eenvoudig fragmenten knippen, overgangen toevoegen en audio bijschaven. Hoewel het niet zo uitgebreid is als duurdere alternatieven, krijg je wel ondersteuning voor talloze bestandsformaten. Je kunt verschillende tijdlijnen gebruiken, wat handig is als je meerdere videoclips wilt combineren. Via de meegeleverde filters kun je kleurcorrecties uitvoeren en eenvoudige effecten toepassen. Voor wie net start met videobewerking, is Shotcut een prima opstap voordat complexere software in beeld komt. Je hoeft bovendien niet bang te zijn voor een heftige systeembelasting, omdat de software relatief licht draait. Regelmatige updates houden het programma actueel, zodat bugs snel worden gefikst. De community rondom Shotcut is actief en reageert behulpzaam op vragen van nieuwkomers. Dankzij het open karakter worden nieuwe functies in hoog tempo ontwikkeld, waardoor de mogelijkheden blijven groeien.

Meer creatieve mogelijkheden

OpenShot is een ander open-sourceproject waarmee je video's kunt monteren zonder licentiekosten. De software richt zich op gebruiksvriendelijkheid met een heldere menustructuur. Op visueel gebied vind je animaties en een ingebouwde titelfunctie, wat van pas komt bij het maken van tutorials of promofilms. OpenShot ondersteunt verschillende exportopties, zodat je je eindresultaat in diverse formaten kunt opslaan. Het is misschien niet de allersnelste software, maar dat hoeft voor de meeste toepassingen geen bezwaar te zijn. Je kunt overgangen en effecten op een eenvoudige manier instellen, zodat zelfs een minder ervaren gebruiker vlot aan de slag gaat. Mede daardoor is OpenShot uitgegroeid tot een betrouwbaar platform voor het bewerken van video's. Een prettige bijkomstigheid is dat er degelijke online handleidingen bestaan en dat veel gebruikers tips delen op forums en sociale media. Zo sta je er nooit alleen voor, ook als je een unieke uitdaging tegenkomt tijdens het bewerkproces.

Videobewerking in Hollywood-kwaliteit

Professionele videobewerking was lange tijd het domein van dure software zoals Adobe Premiere Pro of Final Cut Pro. DaVinci Resolve heeft deze markt opgeschud door een indrukwekkende gratis versie aan te bieden die zelfs voor commerciële projecten gebruikt mag worden. Dit programma wordt daadwerkelijk gebruikt voor de kleurcorrectie van Hollywood-films en biedt zelfs in de gratis variant meer mogelijkheden dan veel betaalde alternatieven. Je krijgt toegang tot een complete videobewerkingssuite met krachtige montagetools, professionele audiobewerking, visuele effecten en de beroemde kleurcorrectiemodule waarmee de software oorspronkelijk bekend werd.

De gratis versie van DaVinci Resolve heeft slechts enkele beperkingen ten opzichte van de betaalde Studio-versie. Zo kun je in de gratis versie 'slechts' exporteren tot 4K-resolutie (in plaats van 8K), heb je geen toegang tot enkele geavanceerde ruisreductietools, en ontbreken enkele specifieke effecten voor samenwerking op afstand. Voor 95 procent van de gebruikers zijn deze beperkingen echter volledig verwaarloosbaar. Een nadeel is de steile leercurve van het pakket, die voor beginnende gebruikers een obstakel kan zijn.

💻 Productiviteit

LibreOffice als volwaardig kantoorpakket

LibreOffice is opensource-kantoorsoftware waarmee je documenten, spreadsheets en presentaties kunt maken. Het is ontstaan als afsplitsing van OpenOffice en wordt gesteund door een grote community. De suite omvat Writer, Calc en Impress, die in essentie vergelijkbaar zijn met betaalde pakketten. De kracht van LibreOffice zit in de uitstekende compatibiliteit met Microsoft-formaten. Je kunt probleemloos .docx, .xlsx en .pptx-bestanden openen, bewerken en weer opslaan in deze formaten om ze te delen met Office-gebruikers. Voor de meeste dagelijkse taken merk je nauwelijks verschil in functionaliteit.

De interface is in de loop der jaren gebruiksvriendelijker geworden, wat nieuwe gebruikers aanspreekt. Hoewel macro's niet één-op-één werken, voldoet LibreOffice in de praktijk voor vrijwel alle kantoorwerkzaamheden. Je kunt werken met sjablonen, stijlen en een breed scala aan opmaakopties. De community brengt regelmatig updates uit om bugs te verhelpen en functionaliteit uit te breiden. Vaak zijn er snelle oplossingen als je klanten of collega's toch een ander bestandsformaat willen. LibreOffice integreert moeiteloos in verschillende omgevingen, waardoor overstappen geen hindernis vormt. Bovendien hoef je niet bang te zijn voor abonnementskosten, want alles blijft gratis. Daarmee is het een solide basis voor zowel persoonlijke als professionele documentatie.

Modern alternatief

OnlyOffice heeft een frisse benadering van digitale productiviteit. Deze suite combineert tekstverwerking, spreadsheets en presentaties in één pakket. Ondanks de moderne look voelt het herkenbaar aan voor wie eerder met traditionele software heeft gewerkt. Er is goede ondersteuning voor populaire bestandstypen, waardoor je eenvoudig kunt samenwerken met collega's die iets anders gebruiken. OnlyOffice focust op een gestroomlijnde interface met weinig afleiding, wat je tempo ten goede komt. Bovendien kun je de online versie inzetten voor realtime co-creatie, hoewel dat niet verplicht is. De offline-editors zijn volledig gratis en hebben geen verborgen beperkingen. In de praktijk merk je dat de prestaties soepel blijven, zelfs bij grotere documenten. Veel gebruikers waarderen de heldere menustructuur, die een snellere leercurve bevordert. Mocht je toch vastlopen, dan heeft de ontwikkelaar voldoende documentatie en tutorials. Verder bestaat er een actieve community die graag tips uitwisselt en vragen beantwoordt. OnlyOffice is daardoor een aantrekkelijke keus voor wie geen licentiekosten wil betalen maar wel eigentijdse functies verlangt. Zo blijf je flexibel in elke werksituatie en productief.

Professionele uitstraling met WPS Office

WPS Office profileert zich als een gratis, maar zeer professioneel ogend kantoorpakket, met een interface die lijkt op die van dure suites. Eenmaal geïnstalleerd, start je WPS Writer, Presentation of Spreadsheet vanuit het hoofdmenu, waarna je meteen aan de slag kunt. WPS Office ondersteunt ook cloudopslag, zodat je op meerdere apparaten kunt werken. Hoewel er af en toe reclame verschijnt, blijft de basisfunctionaliteit volledig toegankelijk. De software is compatibel met Microsoft Office-bestanden, waardoor je probleemloos samenwerkt met anderen die betaalde pakketten gebruiken. Met de ingebouwde pdf-functie bewaar je documenten in dat formaat.

🔧 Systeemonderhoud

Dikke bleek

BleachBit is een gratis programma waarmee je ongewenste bestanden en sporen kunt verwijderen. Het doel is om schijfruimte te besparen en de privacy te versterken, zonder ingewikkelde instellingen. Vaak verzamelen programma's cachebestanden en logs die niet altijd automatisch worden gewist. BleachBit scant je systeem en toont welke elementen je veilig kunt opruimen. Dit omvat browsercookies, tijdelijke bestanden en resterende data van gedeïnstalleerde software. Vergeleken met betaalde alternatieven is het een nuchter pakket, maar de effectiviteit is hoog. De ontwikkelaars werken continu aan updates om nieuwe softwarelocaties te ondersteunen. Zo blijf je ook na een systeemupgrade profiteren van nauwkeurige opruiming. BleachBit staat bekend om zijn eenvoudige interface, waar je selecties kunt maken zonder te verdwalen in complexe menu's. Het programma draait soepel op oudere systemen, wat extra bruikbaar is als je met beperkte hardware werkt. Het helpt bovendien om je computer responsief te houden wanneer de opslagruimte schaars wordt. Voor de meeste gebruikers is dit een uitstekende manier om bloat tegen te gaan en snel ruimte terug te winnen.

Systeembeheer op topniveau

Wise Care 365 Free is een uitstekende oplossing voor wie zijn of haar computer optimaal wil laten presteren zonder de kosten van commerciële systeemtools zoals TuneUp Utilities of Advanced SystemCare Pro. Dit alles-in-één-programma combineert verschillende systeemtools om je Windows-installatie op te schonen, te optimaliseren en te beveiligen. De interface is overzichtelijk en toegankelijk, ook voor gebruikers met weinig technische kennis. Windows heeft ingebouwde tools voor systeembeheer, maar deze zijn vaak beperkt in functionaliteit. De schoonmaakfuncties van Wise Care 365 zijn bijzonder effectief om schijfruimte vrij te maken door tijdelijke bestanden, browsergeschiedenis, cookies en andere overbodige data op te ruimen. Het programma scant ook de Windows-registerbestanden op ongeldige vermeldingen die kunnen leiden tot instabiliteit.

🛡️ Beveiliging

Lichte virusbescherming

Avira Free Security is een veelgebruikte, gratis antivirusoplossing voor Windows. Het pakket wordt regelmatig bijgewerkt met nieuwe virusdefinities en geeft realtime bescherming. Naast virusscans kun je ook phishingwebsites blokkeren en verdachte bestanden isoleren. Hoewel bepaalde geavanceerde functies zijn voorbehouden aan de betaalde versie, is de gratis variant zeer geschikt voor basisbeveiliging. De interface is overzichtelijk, met duidelijke meldingen en instellingsmogelijkheden, zodat je eenvoudig kunt controleren of belangrijke componenten actief zijn. Avira Free Security is licht op systeembronnen, waardoor je doorgaans geen merkbare vertraging hoeft te verwachten. Updates worden automatisch binnengehaald, zodat je beschermd blijft tegen recente dreigingen. Verder heeft het programma een ingebouwde scanner voor kwetsbaarheden in verouderde softwareversies, wat je een extra laag bescherming geeft tegen potentiële exploits. Omdat Avira veel bekende bedreigingen herkent, kunnen systematische scans efficiënt worden afgehandeld, zonder onnodige onderbrekingen. Mocht je ondersteuning willen, dan kun je terecht bij een forum en kennisbank. Zo hoef je niet over te stappen op een dure suite.

Basisbescherming tegen virussen

AVG antivirus Free is een veelgebruikt antiviruspakket dat basisbescherming biedt tegen malware en phishing, zonder maandelijks abonnement. Zodra AVG actief is, zie je in het hoofdscherm een overzicht van beveiligingsmodules. De interface is overzichtelijk, met heldere knoppen en grafische aanduidingen voor de status van je systeem. Hoewel de gratis versie van AVG reclame bevat voor uitbreiding naar de betaalde variant, blijven de kernfuncties zonder restricties bruikbaar. Door regelmatig te scannen en de realtimebescherming in te schakelen, minimaliseer je de kans op infecties zoveel mogelijk en kun je met een gerust hart online surfen.

Keuze genoeg!

Met de hierboven besproken gratis alternatieven kun je op bijna elk vlak uit de voeten zonder licentiekosten of dure abonnementen. Of je nu foto's wilt bewerken, video's wilt samenstellen, kantoorbestanden wilt maken, je systeem wilt beheren of virussen buitenspel wilt zetten, er is altijd een oplossing die zowel functioneel als gebruiksvriendelijk is. Toch blijft het belangrijk vooraf goed te kijken naar de ondersteuning, toekomstplannen en licentievoorwaarden van elk pakket. Zo weet je zeker dat de software aansluit bij jouw behoeften. In veel gevallen blijkt een gratis programma genoeg. Laat je dus niet tegenhouden en experimenteer vooral.

‘Weg met Amerikaanse tech!’ Onze afhankelijkheid van Amerikaanse technologische producten en -diensten stuit een groeiend aantal Europeanen steeds meer tegen de borst. Overstappen op Europese alternatieven lijkt daarom een logische keuze, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Europese chatbots zijn lastig te vinden, terwijl kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in de maatschappij lijkt te gaan spelen.

ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google, Copilot van Microsoft, Grok van xAI of Claude van Anthropic. Als je aan een AI-chatbot denkt, is de kans groot dat een van deze diensten als eerste bij je te binnen schiet. Dat is niet zo vreemd, want het zijn op dit moment de populairste chatbots. Een andere interessante overeenkomst is dat ze allemaal afkomstig zijn uit de Verenigde Staten.
Onlangs kwam er een scheurtje in die Amerikaanse AI-dominantie: de chatbot van het Chinese DeepSeek haalde ineens de voorpagina’s. Voor het eerst leek een niet-Amerikaanse chatbot het te kunnen opnemen tegen de gevestigde orde uit de VS. Dat was goed nieuws voor inwoners van China, aangezien Amerikaanse chatbots daar worden geblokkeerd. Met de komst van DeepSeek kregen Chinezen dus eindelijk toegang tot een geavanceerde AI-bot.
Wij Europeanen hebben wel gewoon toegang tot Amerikaanse AI-modellen. Dat is maar goed ook. Voor de meeste Amerikaanse onlinediensten, zoals WhatsApp, OneDrive of Gmail, zijn er prima Europese alternatieven te vinden. Alleen voor AI-chatbots is dat een stuk lastiger.

Afhankelijk van Amerika

Het verlangen naar de ‘Europeanisering’ van ons internetgebruik is de afgelopen maanden sterk gegroeid. Dat komt vooral door een daling in het vertrouwen in onze samenwerking met Amerika. De huidige Amerikaanse president ziet de EU meer als concurrent dan als partner. Het kan dus riskant zijn om een onvoorspelbaar land zo veel macht over ons (bedrijfs)leven te geven.
Niet alleen privé gebruiken we Amerikaanse diensten, ook op het werk zijn veel producten afkomstig uit de VS, zoals Microsoft Office, Gmail en Slack. In de meeste organisaties kun je AI-chatbots aan dat rijtje toevoegen. Volgens onderzoekers groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren ook nog eens gestaag verder.

In een hoop werkvelden, waaronder de militaire sector, is kunstmatige intelligentie mogelijk binnen de kortste keren onmisbaar. Het baart experts dan ook zorgen dat wij als Europa momenteel geen enkele controle hebben over deze belangrijke technologie. Ze vrezen dat de VS op een dag besluit om Amerikaanse AI-diensten voor ons te blokkeren. Dan hebben tal van bedrijven ineens een groot probleem.

Zorgen om privacy

In het verleden is al meerdere keren gebleken dat buitenlandse AI-bedrijven het niet zo nauw nemen met de privacy van hun gebruikers. Zo zou OpenAI zonder toestemming de data van EU-gebruikers hebben gebruikt voor het trainen van ChatGPT. Ook is duidelijk dat AI-chatbots gevoelige gegevens van gebruikers lekken, doordat ze ingevoerde tekst als trainingsdata opslaan en later met andere gebruikers delen.

Daarnaast wordt er gevreesd dat overheden de gegevens die gebruikers met AI-modellen delen, kunnen opeisen. In het privacybeleid van DeepSeek staat bijvoorbeeld dat het persoonsgegevens (denk aan chat- en zoekgeschiedenis en zelfs de toetsaanslag) in China opslaat. Volgens de wetten van het land heeft de Chinese overheid het recht om gegevens op te eisen van binnenlandse bedrijven wanneer zij daarom vraagt. Veel regeringen hebben hun werknemers dan ook verboden om DeepSeek op hun werktelefoons te installeren.

Moeilijke markt

Er zijn dus genoeg redenen om over te willen stappen op Europese alternatieven voor AI-diensten, maar dan moeten die er dus wel zijn. De Amerikaanse techindustrie is een stuk groter dan de Europese. EU-bedrijven beginnen daardoor met een grote achterstand en moeten met veel minder middelen een gelijkwaardig product zien te ontwikkelen. We zijn natuurlijk gewend aan de kwaliteit van de Amerikaanse tegenhangers. Slechts weinig mensen en bedrijven zijn bereid om over te stappen op een inferieur alternatief.

Hoe ingewikkelder (en dus duurder) het is om een dienst op te zetten, hoe moeilijker het is om Europese varianten te vinden. En laat het nou net zo zijn dat specifiek het opzetten en trainen van AI-modellen ontzettend prijzig is. Je hebt gigantische datacenters nodig om de vele peperdure, specialistische hardware-installaties 24/7 te kunnen laten draaien. Het trainen van AI-modellen verbruikt bovendien enorme hoeveelheden elektriciteit en de hitte die daarbij vrijkomt, moet dagelijks met miljoenen liters water worden gekoeld.

Er zijn in Europa maar weinig bedrijven voorhanden die bereid zijn om zulke investeringen te doen. Dat komt deels doordat de grote investeerders in Amerika zitten, waardoor start-ups moeilijk aan startkapitaal kunnen komen. Verder zijn de lonen in de VS hoger en is de loonbelasting lager, waardoor ook veel van het toptalent op AI-gebied dáár te vinden is. Daar komt ook nog de strenge regelgeving van de EU bij, die bedrijven kan afschrikken om te innoveren.

Toch is er sinds kort voorzichtig beweging zichtbaar op de Europese AI-markt. Steeds meer bedrijven werken aan eigen taalmodellen en chatbots die binnen de Europese wetgeving opereren en beter aansluiten op onze privacywaarden. Het gaat vaak nog om kleinschalige initiatieven met beperkte rekenkracht, maar ze laten wel zien dat Europa niet stilzit. Zo verschenen er de afgelopen maanden eindelijk enkele concrete voorbeelden van Europese chatbots die de concurrentie durven aan te gaan met Amerika: het Franse Le Chat van Mistral AI en het Zwitserse Lumo van Proton. Hun aanpak verschilt, maar beide projecten tonen dat ook binnen Europa ruimte ontstaat voor kunstmatige intelligentie op eigen voorwaarden.

Le Chat: Concurrent uit Frankrijk

Het Franse Mistral AI bracht eerder dit jaar onder de toepasselijk genaamde chatbot Le Chat een directe concurrent voor de gevestigde orde uit. Deze bot, beschikbaar voor Android, iOS en webbrowsers, maakt gebruik van volledig zelfgetrainde AI-modellen en staat dus voor een groot deel los van de VS. De hardware wordt nog wel geleverd door Amerikaanse fabrikanten. De gegevens worden echter opgeslagen op Europese servers en moeten daarmee voldoen aan strenge Europese privacywetten. Zo mag Mistral volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) je gegevens niet buiten de EU beschikbaar maken. Er moet een juridisch zwaarwegende reden zijn om de gegevens met de overheid te mogen delen.

Hoe goed is Le Chat?

Voor de privacy is Le Chat dus een interessante keuze, maar hoe presteert Mistral in vergelijking met de concurrentie? Uit onze eigen tests blijkt dat Le Chat op de eerste plaats nog niet zo heel vaardig is in het Nederlands. Bij het schrijven van een Sinterklaasgedicht komt de chatbot met veel kromme zinnen, terwijl ChatGPT (naast wat rare rijmpjes) wel consequent kloppende zinnen aan elkaar rijgt. Datzelfde geldt voor zaken die de Nederlandse cultuur aangaan. Als we vragen om suggesties voor klassieke verjaardagshapjes, zegt Le Chat dat we miniquiches en sushi moeten serveren. ChatGPT begrijpt de opdracht beter en raadt ons oer-Hollandse blokjes kaas met mosterd, leverworst en haring op roggebrood aan.

Ook uit onafhankelijke benchmarks blijkt dat Le Chat het vaak moet afleggen tegen Amerikaanse en Chinese modellen. Benchmarks meten hoe chatbots presteren in een breed scala aan taken, bijvoorbeeld op het gebied van wereldkennis, wetenschappelijk redeneren, wiskunde en programmeren.

Mistral Large 2, het model dat momenteel voor Le Chat wordt gebruikt, krijgt van de grootste AI-vergelijkingssite, Artificial Analysis, een gemiddelde intelligentiescore van 38. Vrijwel alle andere AI-chatbots behalen hogere scores. Het huidige standaardmodel van ChatGPT, GPT-4o, verschilt met zijn score van 41 niet veel van Le Chat. Alleen OpenAI biedt ook een Pro-abonnement aan voor 24 dollar waarmee gebruikers toegang krijgen tot geavanceerdere modellen, zoals o3, die juist een topscore van 69 behaalt.

Mistral biedt ook een betaald abonnement (15 dollar), maar daarbij krijgen gebruikers alleen een hogere daglimiet bij het genereren van teksten en afbeeldingen. Ook kun je dan aangepaste chatbots te maken, bijvoorbeeld een bot die altijd antwoordt als een rapper. Betalende gebruikers krijgen dus geen geavanceerder AI-model.

Lumo: Protons privacygerichte alternatief

Sinds juli 2025 is Proton – bekend van Proton Mail en Proton VPN – met zijn eigen AI-chatbot Lumo op de markt gekomen. Daarmee voegt het bedrijf zich bij de kleine maar groeiende groep Europese spelers die een antwoord proberen te bieden op de Amerikaanse dominantie. Lumo profileert zich nadrukkelijk als een privacyvriendelijk alternatief dat de waarden van de Europese digitale soevereiniteit belichaamt.

De chatbot is gebouwd op open-sourcemodellen, waaronder Nemo, OpenHands, OLMO en Mistral Small, en draait volledig op Europese servers. Dat betekent dat alle gegevens binnen de grenzen van de EU blijven en dus onder de strenge AVG-regels vallen. Proton garandeert dat gesprekken niet worden gelogd en uitsluitend lokaal versleuteld worden opgeslagen, zodat zelfs het bedrijf zelf er geen toegang toe heeft. De dienst gebruikt geen enkele gebruikersinput om zijn modellen verder te trainen, iets wat bij Amerikaanse chatbots nog altijd de norm is.

©Proton

Wie wil, kan de webzoekfunctie inschakelen om actuele informatie op te vragen, maar standaard staat die uit. Daardoor werkt Lumo iets minder up-to-date dan ChatGPT of Gemini, maar het voorkomt dat de dienst ongezien data doorsluist naar externe bronnen. Ook kun je bestanden uploaden voor analyse, die vervolgens via Proton Drive worden verwerkt en net als e-mails en documenten volledig end-to-end-versleuteld blijven.

Lumo kent nog beperkingen. Zo kan de chatbot minder context onthouden dan de grote Amerikaanse modellen en ontbreken geavanceerde multimodale functies, zoals spraakinteractie of beeldherkenning. Toch is de komst van Lumo van grote symbolische waarde: eindelijk heeft Europa een concreet alternatief dat niet draait om schaal of winst, maar om vertrouwen, transparantie en privacy. Het laat zien dat innovatie ook kan ontstaan vanuit principes in plaats van marketingbudgetten – al zal de tijd moeten uitwijzen of dat genoeg is om het tegen de reuzen uit Silicon Valley op te nemen.

Kleine tekortkomingen

Een veelgehoorde klacht van AI-fanaten is dat Le Chat minder flexibel is dan de niet-EU-bots. Zo kan de chatbot minder context verwerken, waardoor de dienst niet geschikt is om een verslag van honderden pagina’s samen te vatten. Ook ontbreekt de mogelijkheid voor spraakgesprekken en kan de bot geen tekst lezen op afbeeldingen die je opstuurt. Je kunt Le Chat wel vragen om plaatjes te maken, maar daarvoor gebruikt de dienst het Flux Pro-model van een Duitse start-up. Dat model levert behoorlijke resultaten, al zijn de nieuwste beeldgeneratoren van ChatGPT en Google Gemini nog beter in het uitvoeren van complexe opdrachten en het leesbaar schrijven van tekst.

Ook Lumo is op dit vlak nog beperkt: de chatbot kan geen beelden genereren of analyseren en mist functies als spraakinteractie of uitgebreide contextherkenning. Proton richt zich voorlopig bewust op een veilige basisfunctionaliteit in plaats van op toeters en bellen. In vergelijking met Le Chat is Lumo dus minder veelzijdig, maar wel consistenter in zijn focus op privacy en databeveiliging.

AI-actieplan

Al met al kunnen Le Chat en Lumo op sommige punten aardig meekomen met hun Amerikaanse tegenhangers, maar op veel fronten blijven ze nog achter. De gemiddelde gebruiker kan er prima mee uit de voeten, al zullen bedrijven pas overstappen als Europese bots krachtiger worden en meer taken aankunnen. Om dat te bereiken zijn forse investeringen nodig. De Europese Unie beseft dat inmiddels ook. In april werd een actieplan gepresenteerd dat Europa moet helpen uit te groeien tot wereldleider op het gebied van kunstmatige intelligentie. Daarin belooft Brussel de bouw van vijf gigafabrieken voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-modellen, investeringen in cloudcapaciteit en datacenters, en steun voor Europese start-ups. Na jaren van afwachten lijkt Europa zich dus eindelijk op te maken voor een inhaalslag. Met de komst van spelers als Mistral AI (Le Chat) en Proton (Lumo) krijgt het continent stap voor stap meer grip op zijn digitale toekomst. Misschien is dat bescheiden begin precies wat nodig is om ooit echt onafhankelijk te worden van Silicon Valley.

Op elke website, in elke app en zelfs in de supermarkt laat je digitale sporen achter. Deze worden door bedrijven verzameld en doorverkocht en helaas gebeurt dat vaak op een slecht beveiligde manier. Het gevolg? Datalekken die je privacy en je geld in gevaar brengen. Gelukkig kun je je gegevens met een paar gerichte maatregelen zelf beschermen.

Een goede bescherming van je gegevens begint met het vaststellen welke gegevens er al van je rondzwerven. Daarna beslis je wat écht bewaard moet blijven en vervolgens dicht je elk lek met slimme hulpmiddelen. In dit artikel leiden we door het hele proces. We starten met een snelle inventarisatie van je digitale voetafdruk. Denk aan ongebruikte accounts, verborgen toestemmingen en vergeten wachtwoorden.

Vervolgens gaan we aan de slag: van wachtwoordmanagers en tweestapsverificatie tot versleutelde bestandsdeling en VPN’s. Tot slot kijken we naar je wettelijke rechten onder de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) en laten we zien hoe je die in je voordeel kunt inzetten. Zo groeit je beveiliging organisch mee met elke stap die je zet. Je minimaliseert de risico’s en pakt je regie terug!

Digitale voetafdruk

Elk beveiligingsplan begint met inzicht. Open daarom eerst op je computer Instellingen, kies Privacy en beveiliging en bekijk alle categorieën om te zien welke apps toegang hebben tot je locatie, camera en microfoon. Noteer wat je niet verwacht had.

Ga vervolgens naar je e-mail en zoek op trefwoorden als ‘registratie’, ‘bevestig je account’ en ‘privacyverklaring’. Zo spoor je vergeten accounts op, bijvoorbeeld de webshop waar je vijf jaar geleden een cadeautje bestelde. Bezoek tot slot de website Have I Been Pwned en vul je e-mailadres in. De dienst toont of je gegevens in bekende datalekken zitten.

Geef elke vondst een kleurcode: groen voor veilig, oranje voor opletten en rood voor directe actie. Met dit kleurenoverzicht zie je in een oogopslag waar het gevaar zit. Sla het bestand lokaal op, niet in de cloud, en bescherm het met een wachtwoord. Nu je precies weet welke gegevens rondzwerven, kun je gericht maatregelen nemen in plaats van schieten met hagel. Zo bespaar je tijd en mis je geen verborgen risico.

Onkraakbare wachtwoorden

Een uniek en lang wachtwoord voor elk account is de simpelste en beste bescherming. Installeer daarom een wachtwoordmanager zoals Bitwarden (https://bitwarden.com) of 1Password (https://1password.com). Maak eerst een hoofdwachtwoord van minstens zestien tekens dat geen bestaand woord bevat; combineer hoofdletters, leestekens en een zin die je alleen zelf begrijpt. Open daarna de manager en klik op Nieuwe login of Add Item, plak de url, vul gebruikersnaam in en laat de generator een wachtwoord van vijfentwintig willekeurige tekens maken.

Je kunt ook een volledige lijst met wachtwoorden importeren uit je browser. Sla het op en activeer Autofill in de browserextensie. Wis direct het oude, zwakke wachtwoord en gebruik de functie Password Health om overgebleven duplicaten op te sporen. Dankzij de versleutelde kluis verlaat geen enkel wachtwoord je apparaat onversleuteld; alleen jij bezit de sleutel. Vergeet niet regelmatig een back-up van de kluis te exporteren naar een versleuteld usb-station voor extra zekerheid. Zo voorkom je dat één lek al je accounts in gevaar brengt en kun je wachtwoorden probleemloos blijven vernieuwen.

Tweestapsverificatie

Helaas is zelfs een fantastisch wachtwoord kwetsbaar wanneer een bedrijf een datalek heeft. Activeer daarom altijd een tweestapsverificatie, ook wel multi-factor authentication genoemd. Veel diensten bieden deze optie aan. Ga naar de beveiligingsinstellingen van je account, bijvoorbeeld Account / Beveiliging / Tweestapsaanmelding, en kies voor een authenticator-app.

Installeer op je telefoon een gratis app als Google Authenticator. Klik op QR-code scannen, houd de camera boven het scherm en bevestig. De app toont nu elke dertig seconden een nieuwe zescijferige code. Voer die in op het webformulier en sla de herstelcodes op in een offline-document.

Voor kritieke accounts, zoals je cloudopslag of crypto-wallet, gebruik je bij voorkeur een hardware-sleutel als YubiKey. Steek de sleutel in de usb-poort, druk op het lampje en log in zonder een code over te typen. Dankzij de FIDO2-standaard wordt phishing onmogelijk, omdat de sleutel de url controleert voordat hij tekent. Zo combineer je gemak met een ijzersterke tweede factor die indringers buitenhoudt. Bewaar een reservesleutel op een andere locatie zodat verlies of diefstal je niet buitensluit.

Veilig en tijdelijk delen

Je wilt een scan van je paspoort opsturen naar een overheidsinstelling, of een map met familiefoto’s delen met oma. Gebruik dan nooit onbeveiligde e-mailbijlagen. Kies in plaats daarvan voor een end-to-end-versleutelde dienst als Wormhole.

Sleep het bestand naar het tabblad en beperk de download tot één keer. Kopieer de link, plak hem in een bericht en stuur het wachtwoord via een ander kanaal. Wie te laat klikt, krijgt een 404-fout, waardoor je geen nieuwsgierige meelezers meer hebt.

Werk je in Windows, open dan een willekeurige map, klik met rechts op een bestand, ga naar OneDrive / Delen, kies via de drie puntjes Instellingen voor delen en voeg een Wachtwoord en Vervaldatum toe. Door tijd, wachtwoord en versleuteling te combineren geef je kwaadwillenden geen kans. Bovendien bespaar je opslagruimte omdat het bestand niet in talloze inboxen blijft zweven.

Virtueel privénetwerk

Openbare hotspots in hotels en cafés zijn een paradijs voor datadieven. Zodra je onversleuteld verkeer verstuurt, kan iedereen in het netwerk meelezen. De eenvoudigste bescherming is het inschakelen van een virtueel privénetwerk. Installeer op je laptop en mobiel bijvoorbeeld de opensource-dienst Mullvad of het commerciële NordVPN.

Open de app, klik op Snel verbinden en verifieer dat het slot-pictogram in de menubalk verschijnt. Activeer daarnaast de optie Kill Switch zodat je verbinding blokkeert zodra de tunnel wegvalt. Voor extra zekerheid kun je in je browser de ingebouwde optie Altijd beveiligde verbindingen gebruiken activeren, die je vindt via Instellingen / Privacy en beveiliging. In Firefox heet de optie Alleen-HTTPS-modus. Test je opstelling via de site DNSLeakTest. Verschijnt je eigen provider niet, dan zit je goed. Zo browse je veilig, zelfs op een open wifinetwerk.

Monitoren én reageren

Beveiliging is geen eenmalige klus. Stel dus alerts in die automatisch waarschuwen wanneer jouw gegevens op straat liggen. Klik op Have I Been Pwned bovenaan op Notify me en vul je e-mailadres in. De dienst mailt je voortaan zodra je mailadres opduikt in een nieuw lek.

Voeg daarnaast domeinmonitoring toe voor je eigen website als je die hebt. Als er een waarschuwing verschijnt, open je direct de wachtwoordmanager, genereer je een nieuw wachtwoord en controleer je of tweestapsverificatie actief is. Noteer het incident in je kleurenoverzicht.

Reageer je snel, dan is de kans klein dat cybercriminelen al hebben toegeslagen. Zo bouw je een continue verdedigingslinie die meegroeit met het dreigingslandschap. Maak er een maandelijkse routine van. Dan zijn al je accounts, ook de oude, veilig.

Pak de regie over je data!

Datalekken horen bij het digitale leven, maar hun impact bepaal jij. Door eerst je voetafdruk in kaart te brengen, vervolgens unieke wachtwoorden en tweestapsverificatie toe te passen en je apparaten te versleutelen, sluit je de belangrijkste toegangspoorten. Veilige bestandsdeling, een betrouwbare VPN en een periodieke schoonmaak dichten de resterende kiertjes. Met automatische monitoring en hulp van de AVG is er een goede basis. Geen enkele maatregel staat op zichzelf; samen vormen ze een flexibel schild dat meebeweegt met nieuwe dreigingen. Begin vandaag, ervaar morgen al meer gemoedsrust en bespaar geld en ongemak op de lange termijn.