Als je de afgelopen tijd op zoek bent geweest naar een nieuwe videokaart zal dat ongetwijfeld een frustrerende ervaring geweest zijn. Nieuwe videokaarten zoals de GeForce RTX 5090, RTX 5080 en RTX 5070 Ti zijn lastig te vinden en vaak veel duurder dan zou moeten. Maar de nieuwste telg in de RTX 50xx-serie, de GeForce RTX 5070, is wel redelijk goed beschikbaar en daadwerkelijk voor bedragen rond de adviesprijs. Nvidia beloofde dat deze GeForce RTX 5070 de prestaties van een GeForce RTX 4090 zou bieden, daarmee moet dit toch dé grafische kaart van 2025 gaan worden?

Met een adviesprijs van 629 euro is de Nvidia GeForce RTX 5070 niet echt goedkoop, maar met kaarten voor straatprijzen rond die adviesprijs is hij wel een interessante optie. De snellere GeForce RTX 5070 Ti is op papier met een adviesprijs van 889 euro al aanzienlijk duurder en de meeste uitvoeringen kosten nog veel meer. AMD's nieuwe Radeon RX 9070 zou ongeveer hetzelfde als de GeForce RTX 5070 moeten kosten, maar kost in de praktijk een paar tientjes meer.

Kleine stap voorwaarts

Na het uitvoerig testen van deze GeForce RTX 5070, zijn voorganger (de RTX 4070 Super) en zijn concurrent (de AMD Radeon RX 9070), blijkt dat de RTX 5070 slechts een bescheiden upgrade is ten opzichte van zijn voorganger. Na het testen van 45 games bleek de RTX 5070 8 procent sneller te zijn dan de RTX 4070 Super op 4K en circa 5 procent sneller op een 1440p-resolutie.

Dat is een kleinere sprong dan de RTX 5070 Ti, RTX 5080 en RTX 5090 ten opzichte van hun voorganger bieden. Als gevolg hiervan loopt de RTX 5070 Ti dan ook iets verder uit, die is nu bijna 30 procent sneller. Luxere RTX 5070-varianten die qua prijs in de buurt van de goedkoopste RTX 5070 Ti-kaarten komen zijn daarmee direct een slechte koop.

De grootste concurrent, de AMD RX 9070, is zo'n 7 procent sneller als we naar 4K-gaming kijken, maar meestal ook evenredig duurder. Op 1440p-resolutie neemt het verschil af tot 5 procent en kijken we naar niet-game-gerelateerde doeleinden, dan blijkt de RTX 5070 vaak iets sneller en in uitzonderlijke gevallen zelfs veel sneller.

AI-trukendoos

Dat de RTX 5070 zo'n 8 procent sneller is dan de RTX 4070 Super, is echter niet genoeg om bij RTX 4090 in de buurt te komen. Deze claim komt net als we bij de krachtigere kaarten zagen voort uit de grootste vernieuwing: Multi Frame Generation. Hierdoor kunnen RTX 50xx-serie kaarten twee of drie extra AI-frames genereren tussen elk traditioneel frame. Game je op 4K met DLSS 4, dan betekent dat dat nog één van elke zestien pixels traditioneel wordt berekend, de rest wordt met AI ingevuld. Een resolutie van 1080p wordt dankzij AI 4K (vier keer zoveel pixels) en elk 4K-frame wordt vervolgens 4 frames (wederom vier keer zoveel pixels).

Dat zorgt inderdaad voor veel betere framerates, vooral in extreem zware games die volledig via Path Tracing gerenderd worden, waarbij elk lichtstraatje wordt gevolgd om te zorgen dat reflecties en schaduwen accurater zijn dan ooit. Dit zijn games die praktisch onspeelbaar waren en dat nog altijd zijn op een AMD-videokaart.

Maar de AI-invulling van elk gegenereerde frame is nog niet perfect en het vereist nog altijd een basisframerate die goed is. Een framerate van 240 fps met Frame Generation vergelijken met 240 fps zonder Frame Generation is daarom appels met peren vergelijken.

©Nvidia

Frame Generation: kán handig zijn

In een spel als Microsoft Flight Simulator, dat vaak tegen cpu-limieten aanloopt, is Frame Generation een mooie oplossing om toch genoeg beelden te tonen. In spellen zoals Flight Simulator hoef je immers niet binnen een milliseconde te reageren, waardoor de (doorgaans in milliseconden uitgedrukte) extra latency (vergeleken met louter upscaling) van Frame Generation ook niet relevant is. Frame Generation is alleen niet altijd zinvol, in tegenstelling tot meer ruwe prestaties waar geen nadelen aan zitten.

De focus van Nvidia op Multi Frame Generation leidt af van enkele andere zaken waarmee Nvidia wel duidelijk vooroploopt. De kwaliteit van DLSS-upscaling is veel beter dan wat AMD daar tegenover zet.

DLSS-upscaling is goud

Vooral DLSS-upscaling is fundamenteel voor je uiteindelijke ervaring met de RTX 5070. Als je op 4K wilt gamen, kun je eigenlijk niet zonder upscaling, maar de kwaliteit die DLSS biedt, doet in de meeste gevallen niet of nauwelijks onder aan een traditionele native rendering, terwijl de prestaties met DLSS meer dan genoeg zijn om elke moderne game soepel op 4K te spelen.

Kijken we naar de spelervaring met de AMD Radeon RX 9070, dan is die in de praktijk op deze resolutie een stuk minder. Die 7 procent meer ruwe prestatie van de RX 9070 weegt simpelweg niet op tegen het feit dat de meeste games op AMD's kaart alsnog FSR (AMD FidelityFX Super Resolution) nodig hebben om soepel speelbaar te zijn. De meeste games ondersteunen daarbij slechts FSR versie 2 of 3 waarbij de beeldkwaliteit een stuk minder is. De nieuwste FSR 4 is wel een veelbelovende concurrent voor DLSS 4, maar op dit moment is de ondersteuning in spellen te beperkt om er echt op te vertrouwen. Nvidia's focus op AI is soms vermoeiend, maar er valt toch wat voor te zeggen.

Geen goed alternatief

De RTX 5070 krijgt veel kritiek vanwege beperkte vooruitgang, maar tegelijkertijd is er geen goed alternatief beschikbaar als je in hogere resoluties wilt gamen. De RTX 5070 Ti kost vaak meer dan de al hoge adviesprijs en de AMD Radeon RX 9070 doet niet genoeg om een meerprijs goed te praten. Ook de nóg duurdere AMD Radeon RX 9070 XT is geen alternatief op dit moment. Dat maakt een RTX 5070 die wel rond de adviesprijs te koop is wel degelijk interessant.

Nvidia GeForce RTX 5070 Founders Edition

De Nvidia Founders Edition is een prachtige, elegante en zeer compacte kaart. Op de foto's lijkt hij op de eerder geteste RTX 5080 en RTX 5090, maar hij is aanzienlijk kleiner … wat de compatibiliteit in kleinere behuizingen ten goede komt. De Founders Edition is grotendeels uit metaal vervaardigd en volledig zwart uitgevoerd. Houd er rekening mee dat dit model warme lucht direct via de bovenkant wegblaast, een beetje ruimte rondom je videokaart is dus wel handig. Meer dan een mooi ontwerp hoef je niet verwachten: Founders Editions hebben geen extra mogelijkheden zoals een dubbele BIOS of extra beeldaansluitingen. Ook RGB-verlichting is niet aanwezig.

Het ligt voor de hand, met verreweg de meest compacte afmetingen en minste koelvinoppervlak heeft deze kaart de laagste testresultaten. Afmetingen en prestaties gaan vaak hand in hand en de Founders Edition is zowel luider als warmer dan de rest. Heel storend vinden we het niet, maar de 42,5 dB(A) op vijftig centimeter afstand onder zware belasting is duidelijk hoorbaar. In rust of tijdens lichte taken blijft de kaart wel volledig stil.

De Nvidia Founders Edition behoort afgaande op de adviesprijs tot de goedkopere versies, maar is altijd een lastige kaart om te kopen. Maar als je hem kunt vinden, is het een goede optie, alleen al vanwege die prijs.

Palit GeForce RTX 5070 GamingPro OC

De GamingPro OC van Palit heeft ten opzichte van de Founders Edition een iets traditionelere en vooral veel grotere koeler, voorzien van drie ventilators. Palit heeft het ontwerp van de RTX 5080 hergebruikt, wat hem voor deze categorie een forse en indrukwekkende kaart maakt. De bouwkwaliteit is keurig, met een metalen frame en plastic ventilatorrooster is keurig. Palit heeft deze kaart van zowel RGB-verlichting als een dubbele BIOS voorzien. Dankzij die dubbele BIOS kun je kiezen tussen een iets luidere en iets koelere modus, of een iets stillere en marginaal minder koele modus. Een gpu-houder ontbreekt helaas, dat was een leuke extra geweest.

In de geteste spellen is de Palit zo'n 2 procent sneller dan de Founders Edition. Leuk, maar daar merk je niet veel van. Hij is echter, ongeacht de BIOS-selectie, zowel koeler en iets stiller dan de Nvidia Founders Edition. Met 37 dB(A) in de stille BIOS hoor je deze kaart nauwelijks tijdens het gebruik. Bij een bescheiden meerprijs is de Palit daarom erg interessant.

Veel van Palits producten zijn vaak slecht verkrijgbaar in Nederland. Deze RTX 5070 lijkt een positieve uitzondering, want op het moment van schrijven is hij bij een aantal winkels verkrijgbaar. De GamingPro OC kan prima concurreren met ASUS, Gigabyte en MSI, ondanks de minder grote naamsbekendheid en wellicht kleinere voorraden.

ASUS TUF Gaming GeForce RTX 5070 OC

De ASUS TUF Gaming GeForce RTX 5070 OC is een flinke kaart, waarvan de bouwkwaliteit direct positief opvalt. Deze kaart heeft namelijk naast een metalen backplate ook een metalen beschermrooster om de fans heen. De praktische meerwaarde daarvan in een pc-behuizing is discutabel, maar wekt toch de suggestie van een luxer product.

Qua mogelijkheden krijg je de nodige extra's ten opzichte van de basisuitvoering: met een dubbele BIOS, een extra HDMI-aansluiting, een klein beetje RGB-verlichting en een gpu-houder om het fenomeen tegen te gaan waarbij je videokaart scheef gaat hangen (gpu sag genoemd).

Op het gebied van prestaties is dit een van de beste kaarten. De 2 procent betere prestaties ten opzichte van de Founders Edition is niet echt relevant, maar in de stille bios is de TUF de stilste kaart van allemaal. Hij is echt onhoorbaar en de koelprestaties zijn gewoon keurig. Als de meerprijs van dit model te overzien blijft, is dit een van de eerste modellen waar wij naar zouden kijken.

MSI GeForce RTX 5070 Gaming Trio OC

MSI's aanbod aan RTX 5070-kaarten is héél fors: meer dan een dozijn verschillende varianten. In het verleden was de Gaming (X) Trio het topmodel. tegenwoordig wordt die rol vervuld door de Suprim en de Vanguard, en zit de Gaming Trio meer in het midden van het aanbod. De Gaming Trio heeft een forse koeler en is extreem lang, maar gelukkig niet extreem dik. De bouwkwaliteit is zoals verwacht voor zijn positie als middenmotor. De kaart heeft een metalen backplate, maar een plastic ventilatierooster. Qua extra mogelijkheden krijg je wel een gpu-houder en een klein beetje RGB-verlichting, maar geen dubbele BIOS, extra aansluitingen of andere extraatjes.

Net als de Palit en de TUF weet de MSI ongeveer 2 procent meer prestaties uit de RTX 5070-chip te halen. Ook biedt de Gaming Trio OC een keurige balans tussen koelprestaties en ventilatorgeluid. Hij is veel stiller dan de Founders Edition, en grofweg even stil als de Palit met iets lagere temperaturen. Met de efficiëntie zit het dus wel goed, wat het jammer maakt dat MSI die dubbele BIOS weg heeft gelaten. Een tweede, volledig stille BIOS-instelling was prima mogelijk geweest. MSI-liefhebbers die een nóg stillere kaart willen, moeten nu hun eigen ventilatorprofiel maken.

Gigabyte GeForce RTX 5070 Gaming OC

De Gigabyte Gaming OC kost doorgaans iets meer dan de adviesprijs van Nvidia, maar ook hier krijg je daar het nodige voor terug: een flinke koeler, een dubbele BIOS en RGB-verlichting achter de ventilators die lekker opvalt. Ook krijg je een extra jaar garantie (vier jaar totaal) wat de high-end Gigabyte-kaarten uniek maakt. Een fijne, extra zekerheid op je significante investering.

De gameprestaties liggen 2 procent boven de Founders Edition, hij koelt keurig en heeft zowel een goed stille als een goed gebalanceerde BIOS aan boord. Bij grofweg gelijke geluidsdruk als de ASUS zien we grofweg dezelfde temperaturen, er valt gewoon weinig op aan te merken.

Ook hier stellen we dus: in de veronderstelling dat de meerprijs voor de Gaming OC te overzien blijft, is dit een van de eerste varianten waar wij zelf naar zouden kijken. Bij eerdere generaties was Gigabyte Gaming OC vaak niet heel veel duurder dan de adviesprijs. Als Gigabyte dat weer lukt met deze generatie, zou deze kaart weleens de ideale prijs-prestatieverhouding kunnen hebben.

Gigabyte Aorus GeForce RTX 5070 Master

Met de Aorus Master-uitvoering zet Gigabyte vol in op de uitstraling. Hij is nog groter en dikker dan de Gaming OC en de RGB-verlichting zit in de fans zelf: wat hem nog opvallender maakt als je hem vanaf de zijkant ziet. Ook bij deze versie krijg je een extra jaar garantie, een dubbele BIOS en een gpu-houder.

Technisch gezien is de Master de snelste kaart in de test: met 5 procent hogere prestaties dan de Founders Edition, is hij tevens zo'n 3 procent sneller dan de ASUS, MSI, Palit en Gigabytes eigen Gaming OC. Al is dat in de praktijk niet genoeg om het verschil echt te merken, waardoor ook de meerwaarde ten opzichte van de eigen Gaming OC wegvalt. Er is niets mis met dit model, maar we zien het feit dat de Master meer kost in de temperaturen niet terug.

Sterker nog, de meerprijs is op dit moment zelfs extreem en de prijs benadert de prijs van een (veel snellere) RTX 5070 Ti. In elk opzicht is de Master een prima kaart, maar er is geen reden er meer voor te betalen dan de andere goede kaarten in deze test.

Conclusie

Geen van de geteste RTX 5070-kaarten is slecht of een harde afrader. Alleen de Nvidia Founders Edition is merkbaar luider en dus vooral interessant als je hem voor zijn adviesprijs kunt scoren of het compacte formaat echt nodig hebt. Tussen alle andere modellen zijn de verschillen klein genoeg dat je ook daar de prijs leidend kan laten zijn.

Van de geteste kaarten zijn we het meest gecharmeerd van deze twee kaarten: de ASUS TUF Gaming GeForce RTX 5070 OC (door zijn extra HDMI-poort, metalen afwerking en stille BIOS) én de Gigabyte GeForce RTX 5070 Gaming OC (die eveneens stil zijn werk doet, een extra jaar garantie biedt en leuke RGB-verlichting heeft). De kaarten van Palit en MSI zijn goede opties als hun prijs lager ligt dan die twee modellen. Dat gaat ook op voor de Gigabyte Aorus GeForce RTX 5070 Master, maar die lijkt een stuk duurder te blijven dan de andere kaarten.

De prijzen en beschikbaarheid blijven vooralsnog in beweging, dus hardere conclusies kunnen we niet trekken. Let vooral goed op de prijs en denk na of je je aankoop misschien nog iets langer kunt uitstellen. Zekerheid bestaat niet, maar vooralsnog lijken de kaarten eerder goedkoper dan duurder te worden. Eén ding blijft voor ons duidelijk: voor het gros van de RTX 5070-kopers zouden wij adviseren vooral naar de scherpste deal te blijven kijken. Er zijn op het moment dat we dit schrijven al goedkopere kaarten van merken waar we helaas geen testmodel van hebben gekregen.

‘Weg met Amerikaanse tech!’ Onze afhankelijkheid van Amerikaanse technologische producten en -diensten stuit een groeiend aantal Europeanen steeds meer tegen de borst. Overstappen op Europese alternatieven lijkt daarom een logische keuze, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Europese chatbots zijn lastig te vinden, terwijl kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in de maatschappij lijkt te gaan spelen.

ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google, Copilot van Microsoft, Grok van xAI of Claude van Anthropic. Als je aan een AI-chatbot denkt, is de kans groot dat een van deze diensten als eerste bij je te binnen schiet. Dat is niet zo vreemd, want het zijn op dit moment de populairste chatbots. Een andere interessante overeenkomst is dat ze allemaal afkomstig zijn uit de Verenigde Staten.
Onlangs kwam er een scheurtje in die Amerikaanse AI-dominantie: de chatbot van het Chinese DeepSeek haalde ineens de voorpagina’s. Voor het eerst leek een niet-Amerikaanse chatbot het te kunnen opnemen tegen de gevestigde orde uit de VS. Dat was goed nieuws voor inwoners van China, aangezien Amerikaanse chatbots daar worden geblokkeerd. Met de komst van DeepSeek kregen Chinezen dus eindelijk toegang tot een geavanceerde AI-bot.
Wij Europeanen hebben wel gewoon toegang tot Amerikaanse AI-modellen. Dat is maar goed ook. Voor de meeste Amerikaanse onlinediensten, zoals WhatsApp, OneDrive of Gmail, zijn er prima Europese alternatieven te vinden. Alleen voor AI-chatbots is dat een stuk lastiger.

Afhankelijk van Amerika

Het verlangen naar de ‘Europeanisering’ van ons internetgebruik is de afgelopen maanden sterk gegroeid. Dat komt vooral door een daling in het vertrouwen in onze samenwerking met Amerika. De huidige Amerikaanse president ziet de EU meer als concurrent dan als partner. Het kan dus riskant zijn om een onvoorspelbaar land zo veel macht over ons (bedrijfs)leven te geven.
Niet alleen privé gebruiken we Amerikaanse diensten, ook op het werk zijn veel producten afkomstig uit de VS, zoals Microsoft Office, Gmail en Slack. In de meeste organisaties kun je AI-chatbots aan dat rijtje toevoegen. Volgens onderzoekers groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren ook nog eens gestaag verder.

In een hoop werkvelden, waaronder de militaire sector, is kunstmatige intelligentie mogelijk binnen de kortste keren onmisbaar. Het baart experts dan ook zorgen dat wij als Europa momenteel geen enkele controle hebben over deze belangrijke technologie. Ze vrezen dat de VS op een dag besluit om Amerikaanse AI-diensten voor ons te blokkeren. Dan hebben tal van bedrijven ineens een groot probleem.

Zorgen om privacy

In het verleden is al meerdere keren gebleken dat buitenlandse AI-bedrijven het niet zo nauw nemen met de privacy van hun gebruikers. Zo zou OpenAI zonder toestemming de data van EU-gebruikers hebben gebruikt voor het trainen van ChatGPT. Ook is duidelijk dat AI-chatbots gevoelige gegevens van gebruikers lekken, doordat ze ingevoerde tekst als trainingsdata opslaan en later met andere gebruikers delen.

Daarnaast wordt er gevreesd dat overheden de gegevens die gebruikers met AI-modellen delen, kunnen opeisen. In het privacybeleid van DeepSeek staat bijvoorbeeld dat het persoonsgegevens (denk aan chat- en zoekgeschiedenis en zelfs de toetsaanslag) in China opslaat. Volgens de wetten van het land heeft de Chinese overheid het recht om gegevens op te eisen van binnenlandse bedrijven wanneer zij daarom vraagt. Veel regeringen hebben hun werknemers dan ook verboden om DeepSeek op hun werktelefoons te installeren.

Moeilijke markt

Er zijn dus genoeg redenen om over te willen stappen op Europese alternatieven voor AI-diensten, maar dan moeten die er dus wel zijn. De Amerikaanse techindustrie is een stuk groter dan de Europese. EU-bedrijven beginnen daardoor met een grote achterstand en moeten met veel minder middelen een gelijkwaardig product zien te ontwikkelen. We zijn natuurlijk gewend aan de kwaliteit van de Amerikaanse tegenhangers. Slechts weinig mensen en bedrijven zijn bereid om over te stappen op een inferieur alternatief.

Hoe ingewikkelder (en dus duurder) het is om een dienst op te zetten, hoe moeilijker het is om Europese varianten te vinden. En laat het nou net zo zijn dat specifiek het opzetten en trainen van AI-modellen ontzettend prijzig is. Je hebt gigantische datacenters nodig om de vele peperdure, specialistische hardware-installaties 24/7 te kunnen laten draaien. Het trainen van AI-modellen verbruikt bovendien enorme hoeveelheden elektriciteit en de hitte die daarbij vrijkomt, moet dagelijks met miljoenen liters water worden gekoeld.

Er zijn in Europa maar weinig bedrijven voorhanden die bereid zijn om zulke investeringen te doen. Dat komt deels doordat de grote investeerders in Amerika zitten, waardoor start-ups moeilijk aan startkapitaal kunnen komen. Verder zijn de lonen in de VS hoger en is de loonbelasting lager, waardoor ook veel van het toptalent op AI-gebied dáár te vinden is. Daar komt ook nog de strenge regelgeving van de EU bij, die bedrijven kan afschrikken om te innoveren.

Toch is er sinds kort voorzichtig beweging zichtbaar op de Europese AI-markt. Steeds meer bedrijven werken aan eigen taalmodellen en chatbots die binnen de Europese wetgeving opereren en beter aansluiten op onze privacywaarden. Het gaat vaak nog om kleinschalige initiatieven met beperkte rekenkracht, maar ze laten wel zien dat Europa niet stilzit. Zo verschenen er de afgelopen maanden eindelijk enkele concrete voorbeelden van Europese chatbots die de concurrentie durven aan te gaan met Amerika: het Franse Le Chat van Mistral AI en het Zwitserse Lumo van Proton. Hun aanpak verschilt, maar beide projecten tonen dat ook binnen Europa ruimte ontstaat voor kunstmatige intelligentie op eigen voorwaarden.

Le Chat: Concurrent uit Frankrijk

Het Franse Mistral AI bracht eerder dit jaar onder de toepasselijk genaamde chatbot Le Chat een directe concurrent voor de gevestigde orde uit. Deze bot, beschikbaar voor Android, iOS en webbrowsers, maakt gebruik van volledig zelfgetrainde AI-modellen en staat dus voor een groot deel los van de VS. De hardware wordt nog wel geleverd door Amerikaanse fabrikanten. De gegevens worden echter opgeslagen op Europese servers en moeten daarmee voldoen aan strenge Europese privacywetten. Zo mag Mistral volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) je gegevens niet buiten de EU beschikbaar maken. Er moet een juridisch zwaarwegende reden zijn om de gegevens met de overheid te mogen delen.

Hoe goed is Le Chat?

Voor de privacy is Le Chat dus een interessante keuze, maar hoe presteert Mistral in vergelijking met de concurrentie? Uit onze eigen tests blijkt dat Le Chat op de eerste plaats nog niet zo heel vaardig is in het Nederlands. Bij het schrijven van een Sinterklaasgedicht komt de chatbot met veel kromme zinnen, terwijl ChatGPT (naast wat rare rijmpjes) wel consequent kloppende zinnen aan elkaar rijgt. Datzelfde geldt voor zaken die de Nederlandse cultuur aangaan. Als we vragen om suggesties voor klassieke verjaardagshapjes, zegt Le Chat dat we miniquiches en sushi moeten serveren. ChatGPT begrijpt de opdracht beter en raadt ons oer-Hollandse blokjes kaas met mosterd, leverworst en haring op roggebrood aan.

Ook uit onafhankelijke benchmarks blijkt dat Le Chat het vaak moet afleggen tegen Amerikaanse en Chinese modellen. Benchmarks meten hoe chatbots presteren in een breed scala aan taken, bijvoorbeeld op het gebied van wereldkennis, wetenschappelijk redeneren, wiskunde en programmeren.

Mistral Large 2, het model dat momenteel voor Le Chat wordt gebruikt, krijgt van de grootste AI-vergelijkingssite, Artificial Analysis, een gemiddelde intelligentiescore van 38. Vrijwel alle andere AI-chatbots behalen hogere scores. Het huidige standaardmodel van ChatGPT, GPT-4o, verschilt met zijn score van 41 niet veel van Le Chat. Alleen OpenAI biedt ook een Pro-abonnement aan voor 24 dollar waarmee gebruikers toegang krijgen tot geavanceerdere modellen, zoals o3, die juist een topscore van 69 behaalt.

Mistral biedt ook een betaald abonnement (15 dollar), maar daarbij krijgen gebruikers alleen een hogere daglimiet bij het genereren van teksten en afbeeldingen. Ook kun je dan aangepaste chatbots te maken, bijvoorbeeld een bot die altijd antwoordt als een rapper. Betalende gebruikers krijgen dus geen geavanceerder AI-model.

Lumo: Protons privacygerichte alternatief

Sinds juli 2025 is Proton – bekend van Proton Mail en Proton VPN – met zijn eigen AI-chatbot Lumo op de markt gekomen. Daarmee voegt het bedrijf zich bij de kleine maar groeiende groep Europese spelers die een antwoord proberen te bieden op de Amerikaanse dominantie. Lumo profileert zich nadrukkelijk als een privacyvriendelijk alternatief dat de waarden van de Europese digitale soevereiniteit belichaamt.

De chatbot is gebouwd op open-sourcemodellen, waaronder Nemo, OpenHands, OLMO en Mistral Small, en draait volledig op Europese servers. Dat betekent dat alle gegevens binnen de grenzen van de EU blijven en dus onder de strenge AVG-regels vallen. Proton garandeert dat gesprekken niet worden gelogd en uitsluitend lokaal versleuteld worden opgeslagen, zodat zelfs het bedrijf zelf er geen toegang toe heeft. De dienst gebruikt geen enkele gebruikersinput om zijn modellen verder te trainen, iets wat bij Amerikaanse chatbots nog altijd de norm is.

©Proton

Wie wil, kan de webzoekfunctie inschakelen om actuele informatie op te vragen, maar standaard staat die uit. Daardoor werkt Lumo iets minder up-to-date dan ChatGPT of Gemini, maar het voorkomt dat de dienst ongezien data doorsluist naar externe bronnen. Ook kun je bestanden uploaden voor analyse, die vervolgens via Proton Drive worden verwerkt en net als e-mails en documenten volledig end-to-end-versleuteld blijven.

Lumo kent nog beperkingen. Zo kan de chatbot minder context onthouden dan de grote Amerikaanse modellen en ontbreken geavanceerde multimodale functies, zoals spraakinteractie of beeldherkenning. Toch is de komst van Lumo van grote symbolische waarde: eindelijk heeft Europa een concreet alternatief dat niet draait om schaal of winst, maar om vertrouwen, transparantie en privacy. Het laat zien dat innovatie ook kan ontstaan vanuit principes in plaats van marketingbudgetten – al zal de tijd moeten uitwijzen of dat genoeg is om het tegen de reuzen uit Silicon Valley op te nemen.

Kleine tekortkomingen

Een veelgehoorde klacht van AI-fanaten is dat Le Chat minder flexibel is dan de niet-EU-bots. Zo kan de chatbot minder context verwerken, waardoor de dienst niet geschikt is om een verslag van honderden pagina’s samen te vatten. Ook ontbreekt de mogelijkheid voor spraakgesprekken en kan de bot geen tekst lezen op afbeeldingen die je opstuurt. Je kunt Le Chat wel vragen om plaatjes te maken, maar daarvoor gebruikt de dienst het Flux Pro-model van een Duitse start-up. Dat model levert behoorlijke resultaten, al zijn de nieuwste beeldgeneratoren van ChatGPT en Google Gemini nog beter in het uitvoeren van complexe opdrachten en het leesbaar schrijven van tekst.

Ook Lumo is op dit vlak nog beperkt: de chatbot kan geen beelden genereren of analyseren en mist functies als spraakinteractie of uitgebreide contextherkenning. Proton richt zich voorlopig bewust op een veilige basisfunctionaliteit in plaats van op toeters en bellen. In vergelijking met Le Chat is Lumo dus minder veelzijdig, maar wel consistenter in zijn focus op privacy en databeveiliging.

AI-actieplan

Al met al kunnen Le Chat en Lumo op sommige punten aardig meekomen met hun Amerikaanse tegenhangers, maar op veel fronten blijven ze nog achter. De gemiddelde gebruiker kan er prima mee uit de voeten, al zullen bedrijven pas overstappen als Europese bots krachtiger worden en meer taken aankunnen. Om dat te bereiken zijn forse investeringen nodig. De Europese Unie beseft dat inmiddels ook. In april werd een actieplan gepresenteerd dat Europa moet helpen uit te groeien tot wereldleider op het gebied van kunstmatige intelligentie. Daarin belooft Brussel de bouw van vijf gigafabrieken voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-modellen, investeringen in cloudcapaciteit en datacenters, en steun voor Europese start-ups. Na jaren van afwachten lijkt Europa zich dus eindelijk op te maken voor een inhaalslag. Met de komst van spelers als Mistral AI (Le Chat) en Proton (Lumo) krijgt het continent stap voor stap meer grip op zijn digitale toekomst. Misschien is dat bescheiden begin precies wat nodig is om ooit echt onafhankelijk te worden van Silicon Valley.

Op elke website, in elke app en zelfs in de supermarkt laat je digitale sporen achter. Deze worden door bedrijven verzameld en doorverkocht en helaas gebeurt dat vaak op een slecht beveiligde manier. Het gevolg? Datalekken die je privacy en je geld in gevaar brengen. Gelukkig kun je je gegevens met een paar gerichte maatregelen zelf beschermen.

Een goede bescherming van je gegevens begint met het vaststellen welke gegevens er al van je rondzwerven. Daarna beslis je wat écht bewaard moet blijven en vervolgens dicht je elk lek met slimme hulpmiddelen. In dit artikel leiden we door het hele proces. We starten met een snelle inventarisatie van je digitale voetafdruk. Denk aan ongebruikte accounts, verborgen toestemmingen en vergeten wachtwoorden.

Vervolgens gaan we aan de slag: van wachtwoordmanagers en tweestapsverificatie tot versleutelde bestandsdeling en VPN’s. Tot slot kijken we naar je wettelijke rechten onder de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) en laten we zien hoe je die in je voordeel kunt inzetten. Zo groeit je beveiliging organisch mee met elke stap die je zet. Je minimaliseert de risico’s en pakt je regie terug!

Digitale voetafdruk

Elk beveiligingsplan begint met inzicht. Open daarom eerst op je computer Instellingen, kies Privacy en beveiliging en bekijk alle categorieën om te zien welke apps toegang hebben tot je locatie, camera en microfoon. Noteer wat je niet verwacht had.

Ga vervolgens naar je e-mail en zoek op trefwoorden als ‘registratie’, ‘bevestig je account’ en ‘privacyverklaring’. Zo spoor je vergeten accounts op, bijvoorbeeld de webshop waar je vijf jaar geleden een cadeautje bestelde. Bezoek tot slot de website Have I Been Pwned en vul je e-mailadres in. De dienst toont of je gegevens in bekende datalekken zitten.

Geef elke vondst een kleurcode: groen voor veilig, oranje voor opletten en rood voor directe actie. Met dit kleurenoverzicht zie je in een oogopslag waar het gevaar zit. Sla het bestand lokaal op, niet in de cloud, en bescherm het met een wachtwoord. Nu je precies weet welke gegevens rondzwerven, kun je gericht maatregelen nemen in plaats van schieten met hagel. Zo bespaar je tijd en mis je geen verborgen risico.

Onkraakbare wachtwoorden

Een uniek en lang wachtwoord voor elk account is de simpelste en beste bescherming. Installeer daarom een wachtwoordmanager zoals Bitwarden (https://bitwarden.com) of 1Password (https://1password.com). Maak eerst een hoofdwachtwoord van minstens zestien tekens dat geen bestaand woord bevat; combineer hoofdletters, leestekens en een zin die je alleen zelf begrijpt. Open daarna de manager en klik op Nieuwe login of Add Item, plak de url, vul gebruikersnaam in en laat de generator een wachtwoord van vijfentwintig willekeurige tekens maken.

Je kunt ook een volledige lijst met wachtwoorden importeren uit je browser. Sla het op en activeer Autofill in de browserextensie. Wis direct het oude, zwakke wachtwoord en gebruik de functie Password Health om overgebleven duplicaten op te sporen. Dankzij de versleutelde kluis verlaat geen enkel wachtwoord je apparaat onversleuteld; alleen jij bezit de sleutel. Vergeet niet regelmatig een back-up van de kluis te exporteren naar een versleuteld usb-station voor extra zekerheid. Zo voorkom je dat één lek al je accounts in gevaar brengt en kun je wachtwoorden probleemloos blijven vernieuwen.

Tweestapsverificatie

Helaas is zelfs een fantastisch wachtwoord kwetsbaar wanneer een bedrijf een datalek heeft. Activeer daarom altijd een tweestapsverificatie, ook wel multi-factor authentication genoemd. Veel diensten bieden deze optie aan. Ga naar de beveiligingsinstellingen van je account, bijvoorbeeld Account / Beveiliging / Tweestapsaanmelding, en kies voor een authenticator-app.

Installeer op je telefoon een gratis app als Google Authenticator. Klik op QR-code scannen, houd de camera boven het scherm en bevestig. De app toont nu elke dertig seconden een nieuwe zescijferige code. Voer die in op het webformulier en sla de herstelcodes op in een offline-document.

Voor kritieke accounts, zoals je cloudopslag of crypto-wallet, gebruik je bij voorkeur een hardware-sleutel als YubiKey. Steek de sleutel in de usb-poort, druk op het lampje en log in zonder een code over te typen. Dankzij de FIDO2-standaard wordt phishing onmogelijk, omdat de sleutel de url controleert voordat hij tekent. Zo combineer je gemak met een ijzersterke tweede factor die indringers buitenhoudt. Bewaar een reservesleutel op een andere locatie zodat verlies of diefstal je niet buitensluit.

Veilig en tijdelijk delen

Je wilt een scan van je paspoort opsturen naar een overheidsinstelling, of een map met familiefoto’s delen met oma. Gebruik dan nooit onbeveiligde e-mailbijlagen. Kies in plaats daarvan voor een end-to-end-versleutelde dienst als Wormhole.

Sleep het bestand naar het tabblad en beperk de download tot één keer. Kopieer de link, plak hem in een bericht en stuur het wachtwoord via een ander kanaal. Wie te laat klikt, krijgt een 404-fout, waardoor je geen nieuwsgierige meelezers meer hebt.

Werk je in Windows, open dan een willekeurige map, klik met rechts op een bestand, ga naar OneDrive / Delen, kies via de drie puntjes Instellingen voor delen en voeg een Wachtwoord en Vervaldatum toe. Door tijd, wachtwoord en versleuteling te combineren geef je kwaadwillenden geen kans. Bovendien bespaar je opslagruimte omdat het bestand niet in talloze inboxen blijft zweven.

Virtueel privénetwerk

Openbare hotspots in hotels en cafés zijn een paradijs voor datadieven. Zodra je onversleuteld verkeer verstuurt, kan iedereen in het netwerk meelezen. De eenvoudigste bescherming is het inschakelen van een virtueel privénetwerk. Installeer op je laptop en mobiel bijvoorbeeld de opensource-dienst Mullvad of het commerciële NordVPN.

Open de app, klik op Snel verbinden en verifieer dat het slot-pictogram in de menubalk verschijnt. Activeer daarnaast de optie Kill Switch zodat je verbinding blokkeert zodra de tunnel wegvalt. Voor extra zekerheid kun je in je browser de ingebouwde optie Altijd beveiligde verbindingen gebruiken activeren, die je vindt via Instellingen / Privacy en beveiliging. In Firefox heet de optie Alleen-HTTPS-modus. Test je opstelling via de site DNSLeakTest. Verschijnt je eigen provider niet, dan zit je goed. Zo browse je veilig, zelfs op een open wifinetwerk.

Monitoren én reageren

Beveiliging is geen eenmalige klus. Stel dus alerts in die automatisch waarschuwen wanneer jouw gegevens op straat liggen. Klik op Have I Been Pwned bovenaan op Notify me en vul je e-mailadres in. De dienst mailt je voortaan zodra je mailadres opduikt in een nieuw lek.

Voeg daarnaast domeinmonitoring toe voor je eigen website als je die hebt. Als er een waarschuwing verschijnt, open je direct de wachtwoordmanager, genereer je een nieuw wachtwoord en controleer je of tweestapsverificatie actief is. Noteer het incident in je kleurenoverzicht.

Reageer je snel, dan is de kans klein dat cybercriminelen al hebben toegeslagen. Zo bouw je een continue verdedigingslinie die meegroeit met het dreigingslandschap. Maak er een maandelijkse routine van. Dan zijn al je accounts, ook de oude, veilig.

Pak de regie over je data!

Datalekken horen bij het digitale leven, maar hun impact bepaal jij. Door eerst je voetafdruk in kaart te brengen, vervolgens unieke wachtwoorden en tweestapsverificatie toe te passen en je apparaten te versleutelen, sluit je de belangrijkste toegangspoorten. Veilige bestandsdeling, een betrouwbare VPN en een periodieke schoonmaak dichten de resterende kiertjes. Met automatische monitoring en hulp van de AVG is er een goede basis. Geen enkele maatregel staat op zichzelf; samen vormen ze een flexibel schild dat meebeweegt met nieuwe dreigingen. Begin vandaag, ervaar morgen al meer gemoedsrust en bespaar geld en ongemak op de lange termijn.