De Raspberry Pi 4 kwam er veel sneller dan verwacht. Met usb 3.0, een volwaardige gigabit-ethernetaansluiting en meer intern geheugen voldoet hij ruimschoots aan ons verlanglijstje. Daarmee kan de kleine computer met recht een pc-vervanger genoemd worden, zoals je leest in deze Raspberry Pi 4 review.

De Raspberry Pi Foundation heeft zijn computerbordje altijd al ook als desktop-systeem naar voren geschoven, en dat was tot op zekere hoogte mogelijk met de Raspbian-desktop of een van de alternatieve Linux-distributies. Maar als je meer dan wat surfen, een document bewerken en video’s bekijken wilde doen, liep je al snel tegen de grenzen aan van het bordje: te weinig geheugen, een zwakke gpu en te lage usb- en ethernetsnelheid.

De Raspberry Pi 4 wordt in de markt gezet als een echte pc-vervanger en dat is hij zeker. Voor veel toepassingen heb je gewoon geen zware, energieverslindende desktop-pc nodig. De ventilatorloze, energiezuinige Raspberry Pi is dan een goede oplossing.

Raspberry 4 - Wat is er nieuw?

De Broadcom BCM2711-systeemchip heeft een ARM Cortex-A72-processor met vier cores: de snelheid is 1,5 GHz en de procestechnologie 28 nm-procestechnologie (terwijl alle vorige modellen nog 40nm-procestechnologie gebruikten). Het bordje heeft nu maximaal 4 GB intern geheugen (er zijn modellen met 1, 2 en 4 GB). Twee van de usb2.0-poorten hebben plaatsgemaakt voor usb 3.0 en de ethernetaansluiting haalt nu eindelijk echt gigabitsnelheid.

Laat de kleine sprong in processorfrequentie (van 1,4 naar 1,5 GHz) je overigens niet misleiden: door het vernieuwde platform is de processor in heel wat benchmarks tot vier keer zo snel als die van de Pi 3B+.

De nieuwste telg uit de Raspberry Pi-familie kan nu twee 4K-schermen aansturen en de stokoude VideoCore IV-gpu die er al vanaf het eerste model van de Raspberry Pi inzat, is eindelijk ingeruild voor een VideoCore VI-gpu.

Tegenover zijn voorganger heeft de vierde generatie van het computerbordje bovendien snellere ethernet- en usb-poorten, waardoor je bestanden even snel als op een pc over het netwerk verstuurt of naar een externe schijf schrijft. En met maximaal 4 GB ram kun je eindelijk tabbladen naar hartenlust openen en grote documenten bewerken.

©PXimport

De slagroom op de taart zijn de twee video-uitgangen, waardoor je net zoals op een pc met twee schermen tegelijk kunt werken, zelfs in 4K.

Als test hebben we ons werk een dag lang op een Raspberry Pi 4B met 2 GB ram gedaan. Hoewel je niet moet verwachten dat je dezelfde prestatie als een moderne laptop of desktop haalt, was de ervaring niet onaangenaam. Kortom, voor veel mensen kan een Raspberry Pi 4 inderdaad een pc vervangen. Je slaat je bestanden dan het best niet op de micro-sd-kaart op: ook al is de snelheid verdubbeld ten opzichte van de Pi 3B+, een micro-sd-kaart is niet zo betrouwbaar als een ssd. Een externe schijf is dan ook aan te raden, tenzij je alles in de cloud doet.

Let op bij voeding en hdmi

Wie al wat accessoires voor de vorige modellen van de Raspberry Pi heeft, moet wel een beetje opletten. Anders kom je misschien voor wat minder leuke verrassingen te staan. Sowieso heb je een nieuwe behuizing nodig: de ethernetpoort is verplaatst, de hdmi-aansluiting is vervangen door twee micro-hdmi-aansluitingen en de micro-usb-aansluiting voor de voeding is een usb-c-aansluiting geworden.

Wie zijn Raspberry Pi 4 niet volledig belast, kan zijn oude voedingsadapter van de Raspberry Pi 3 blijven gebruiken, voorzien van een adapterstukje van micro-usb naar usb-c (het totale stroomverbruik van de usb-randapparatuur moet dan wel onder de 500 mA blijven). Anders is de voedingsadapter de grootste kostenpost die je bij de overstap naar de Raspberry Pi 4 moet maken. De officiële usb-c-voeding levert 3 A stroom (15,3 W) en heeft een nogal brede vierkanten behuizing die niet zomaar in een volle stekkerdoos past. Dat is de eerste praktische horde.

©PXimport

Het tweede probleem is dat de Raspberry Pi 4 om plaats te kunnen maken voor twee video-uitgangen gebruikmaakt van micro-hdmi. Nu denk je misschien: “oh, ik heb nog een adapter liggen voor mijn Raspberry Pi Zero”. Maar vergis je niet: de Raspberry Pi Zero maakt gebruik van mini-hdmi. Wil je je Raspberry Pi 4 op een scherm aansluiten, dan moet je dus of weer een adapter kopen (micro-hdmi naar hdmi), ofwel een kabel met aan de ene kant micro-hdmi en aan de andere kant hdmi.

Als je daadwerkelijk twee schermen op je Pi wilt aansluiten, maak dan niet de fout die wij initieel maakten: we kochten twee micro-hdmi-adapters, maar omdat de micro-hdmi-aansluitingen zo dicht bij elkaar staan en de adapters snel verbreden naar de hdmi-poort, passen er geen twee naast elkaar. Koop voor een opstelling met twee schermen dus echte kabels, geen losse adapterstukjes.

Wordt wel warm

Al in de eerste week na de release doken er verhalen op over Raspberry Pi’s die te veel opwarmden, waardoor de processor zijn snelheid terugschroefde om minder warmte te produceren. De processor kan bij doorsnee belasting wel 74 graden Celsius warm worden, gemiddeld maar liefst 10 graden meer dan zijn voorganger. Als je de Pi 4 in een behuizing steekt, heeft die voldoende ventilatie nodig om de warmte te kunnen afvoeren. Een heatsink of ventilator is dan ook geen luxe met dit nieuwe model van de Pi. Net als bij het vorige model begint vanaf 80 graden de processor te throttelen.

De Raspberry Pi Foundation kwam met een firmware-update die de warmteproblemen moet verminderen, maar zelfs met die update blijft het aan te raden om een heatsink of ventilator te gebruiken. Zonder behuizing is ook prima, maar stop je Pi 4 dan niet ergens weg in een kast onder je televisie waar er geen warmteafvoer mogelijk is, want dat zou weleens tot problemen kunnen leiden.

Zelfs als het bordje gewoon zonder behuizing op een bureau ligt, kun je duidelijk de warmte voelen als je met je hand er enkele centimeters over hangt, en de metalen connectoren voelen heet aan als je ze per ongeluk aanraakt. En toen we een spelletje SuperTuxKart speelden om de prestaties te testen, kregen we in de rechterbovenhoek van het scherm het rode icoontje van een thermometer te zien, het teken dat de processor zijn frequentie terugschakelt om oververhitting te voorkomen.

Compatibiliteitsproblemen

Met twee verschillende micro-hdmi-adapters/kabels en drie verschillende schermen hadden wij wisselend succes om beeld uit de Raspberry Pi 4 te krijgen: niet alle combinaties werkten out-of-the-box. En dat terwijl dezelfde schermen perfect door een Raspberry Pi 3B+ werden herkend. We raden daarom aan om de micro-hdmi-adapter of -kabel te kopen bij een webwinkel die in accessoires voor de Pi gespecialiseerd is.

Een ander compatibiliteitsprobleem is dat sommige usb-c-kabels de Pi 4 niet opladen. Het gaat om zogenoemde e-marked kabels, die onder andere door de Apple MacBook gebruikt worden. Door een ontwerpfout in de detectieschakeling van de usb-c-connector van de Pi 4 beschouwt een lader met een e-marked kabel de Pi als een audioadapter in plaats van een apparaat dat voeding nodig heeft. Er komt een revisie van de Pi 4 die dit euvel verhelpt, maar met de (goedkopere) smartphonekabels en natuurlijk de officiële voeding voor de Raspberry Pi 4 is er geen probleem.

©PXimport

Ondanks de kleine compatibiliteitsproblemen op hardwaregebied is de compatibiliteit met software en randapparatuur goed (zoals we gewend zijn). De nieuwste Raspbian Buster installeer je op alle versies van de Raspberry Pi, dus je hoeft niet na te denken over welk image je dient te installeren.

Ook veel software in Raspbian zou nog altijd op alle modellen moeten werken. Software die niet uit Raspbian-bronnen komt en die hardwarespecifieke onderdelen bevatten, zoals Python-bibliotheken die je met pip installeert, kan weleens problemen opleveren, tot de makers de ondersteuning ingebouwd hebben.

Ook de gpio-pinnen blijven identiek aan de vorige modellen, waardoor alle HAT’s en andere uitbreidingsbordjes nog altijd werken op de nieuwste telg van de Pi-familie. Enkele pinnen hebben wel extra mogelijkheden gekregen. Zo zijn er vier extra verbindingen voor I²C, SPI en UART bij gekomen. Wil je meerdere sensoren of andere elektronische componenten aansluiten met gebruik van deze protocollen, dan kan dat nu met de Raspberry Pi 4.

Conclusie

Toch zijn er veel toepassingen waarvoor de Pi 4 misschien niet de beste keuze is. Het hogere verbruik en de warmteontwikkeling zijn iets om in het oog te houden. Voor een domoticacontroller zijn de twee video-uitgangen overbodig en heb je wellicht de hogere snelheid niet nodig, dus dan volstaat een 3B+ of zelfs een 3A+. Gaat het je om zo weinig mogelijk verbruik, bijvoorbeeld voor toepassingen buiten met een zonnepaneeltje of batterij, dan is de Pi Zero W niet te verslaan. De lagere prestaties dien je dan op de koop toe te nemen. Sowieso blijven nagenoeg alle voorgaande Pi-varianten gewoon leverbaar.

Maar wil je een goedkope maar toch capabele pc-vervanger, kies dan zeker voor de Raspberry Pi 4. Processor, geheugen, de micro-sd-kaart, usb, ethernet, wifi, alles is gewoon sneller dan bij de voorganger. Ook als je je Pi als nas wilt inzetten, profiteer je van de snelheidsverbeteringen met het nieuwste model. Het is een knap staaltje engineering dat dit alles (voor de versie met 1 GB ram) nog altijd tegen dezelfde prijs van zeven jaar geleden verkocht wordt.

Apple heeft iOS 18.4 uitgebracht. Daarin zitten zoals altijd de nodige beveiligingsupdates, probleemoplossingen en verbeteringen, maar ook acht nieuwe emoji. Daarbij zit er een waarvan het ons niet zou verbazen als die binnen no time de meest gebruikte emoji aller tijden zou worden.

Nieuwe emoji's komen er niet zomaar. Iedereen mag een voorstel indienen bij het Unicode Consortium, de organisatie die digitale tekens wereldwijd standaardiseert. Zij beoordelen of het idee bruikbaar, relevant en onderscheidend genoeg is. Eén keer per jaar stellen ze een nieuwe set samen. De emoji's die nu zijn verschenen, horen allemaal bij de set Emoji 16.0. Heb je iOS 18.4 geïnstalleerd, dan kun je ze vanaf nu gebruiken. Het zijn een vingerafdruk, een radijsje, een kale boom, een harp, een schep, een spetter en de vlag van het piepkleine Kanaaleiland Sark staan. Leuk allemaal, maar het is natuurlijk de achtste nieuwe emoji die er met kop en schouders bovenuit steekt.

Die emoji, dat zijn wij allemaal

We hebben het dan over de emoji met donkere wallen en kringen onder zijn ogen. Die blik van: ik ben er nog, maar vraag me niet hoe. Het is de werkende ouder die op zijn enige uitslaapdag om vijf over half zes wordt gewekt door een vrolijke peuter die ontdekt heeft dat je met pannendeksels zo'n leuk geluid kunt maken. De horeca-medewerker die vijf minuten voor sluitingstijd nog een groep van vijftien man ziet binnenkomen. Een kantoormedewerker die zijn e-mail opent na een weekendje weg en 83 ongelezen berichten ziet. Het is januari. Het is maandag. Het zijn wij allemaal.

©Unicode

Kun jij hem al gebruiken?

Pas na een systeemupdate verschijnen de emoji's op je toestel. Het kan dus zijn dat je nog even moet wachten. Goed om te weten: Apple, Google en andere fabrikanten verwerken de nieuwe emoji's op hun eigen moment en in hun eigen stijl. Op een Android-toestel kan een emoji er dus net iets anders uitzien dan op een iPhone, ook al gaat het om hetzelfde Unicode-teken.

De ene update is de andere niet. De meest recente en flinke update voor Windows 11 is 24H2. Deze kent een groot aantal zichtbare en onzichtbare nieuwigheden. Er zijn daarmee genoeg redenen om over te stappen. Hoe zorg je voor een probleemloze update en ultieme flexibiliteit?

Voorbereiding

Een nieuwe Windows 11-editie vraagt om een goede voorbereiding. Benut dat moment om de computer helemaal up-to-date te brengen.

Dit is bijvoorbeeld een goed moment om je drivers te bekijken en zo nodig bij te werken. Bezoek de website van de computerfabrikant en controleer op nieuwe stuurprogramma’s. Gebruik je bijvoorbeeld een grafische kaart voor je gaming-pc, dan controleer je op de website van de fabrikant of er nieuwe stuurprogramma’s beschikbaar zijn.

Zorg verder voor een opgeruimde machine. Je kunt hiervoor gebruikmaken van de klassieke Schijfopruiming: open het Startmenu en typ Schijfopruiming. Eenmaal geopend, klik je op Systeembestanden opschonen. Controleer hierna de lijst en plaats vinkjes naast de onderdelen die je wilt verwijderen. Onderdelen zoals Tijdelijke bestanden, Windows Update opschonen en Upgradelogboekbestanden van Windows kunnen je veel ruimte teruggeven. Een ander Windows-onderdeel dat je inzicht geeft in de huidige onderdelen op de computer vind je via de Windows-instellingen. Druk op Windows-toets+I en kies Systeem / Opslag. Klik op Aanbevelingen voor opschoning en verwijder de onnodige ruimteverslinders.

Goede voorbereiding is het halve werk: zorg voor een opgeruimde machine.

Back-up

Een veiligheidsupdate of compacte functie-update is tot daaraantoe, maar voor een grote update zoals Windows 11 24H2 hebben we onze back-upzaken graag goed op orde. Zorg daarom voor een recente reservekopie van je bestanden en sla het back-upbestand op een externe locatie op. Je kunt hiervoor gebruikmaken van een online opslagdienst, zoals Google Drive of OneDrive, of een externe schijf of usb-stick.

Windows Update

Is alles op orde? Dan kunnen we de upgrade binnenhalen. Je kunt de 24H2-update op verschillende manieren installeren. De meest eenvoudige manier is om te wachten totdat de Windows 11 24H2-update wordt aangeboden door Windows Update. Grotere updates, zoals deze, worden gefaseerd uitgerold. Zo is het mogelijk dat een update pas na maanden op de computer verschijnt, bijvoorbeeld pas nadat er bekende problemen zijn opgelost.

Open het Windows-instellingenvenster (Windows-toets+I) en kies Windows Update. Activeer de optie Krijg de nieuwste updates zodra ze beschikbaar zijn en klik op Naar updates zoeken. De update wordt gemeld als ‘Windows 11, versie 24H2’ en automatisch gedownload als Windows Update deze vindt.

Eenmaal gedownload, verschijnt het venster Opnieuw opstarten plannen. Geef hier aan wanneer je de update wilt installeren. Kies de dag (Een dag kiezen) en een moment (Een tijd kiezen) en klik op Opnieuw opstarten plannen. Gebruik je de computer op het gekozen moment? Start de machine dan automatisch op een eerstvolgend rustig moment op. In andere gevallen verschijnt er een melding bij het systeemvak, waarbij je de mogelijkheid hebt om direct opnieuw op te starten, vanavond opnieuw te starten of een specifieke tijd te kiezen.

Zodra je Windows opnieuw opstart, wordt de 24H2-update geïnstalleerd.

Update Windows Professional

Ben je een gevorderde gebruiker, dan kun je een truc inzetten om sneller een grote upgrade (zoals Windows 11 24H2) via Windows Update binnen te krijgen. Maak je gebruik van Windows 11 Professional? Open het Startmenu en typ gpedit.msc. Ga naar Computerconfiguratie / Beheersjablonen / Windows-onderdelen / Windows Update / Updates beheren die worden aangeboden vanuit Windows Update. Dubbelklik op De doelversie van de onderdelenupdate selecteren. Kies Ingeschakeld. In het vak Opties typ je in het eerste vak Windows 11. In het tweede vak typ je 24H2. Klik op Toepassen en OK.

Heb je de Home-uitvoering van Windows 11? Dan heb je niet de beschikking over het eerdergenoemde programma. Dezelfde truc kun je dan alsnog handmatig afdwingen via het Windows-register. Volg deze stap alleen als je bekend bent met het register. Open de register-editor (typ regedit.exe in het Startmenu) en blader naar de sleutel HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Policies\Microsoft\Windows\WindowsUpdate. Kies Bewerken / Nieuw / Tekenreekswaarde. Noem deze ProductVersion. In het vak Waardegegevens typ je Windows 11. Klik op OK. Kies wederom Bewerken / Nieuw / Tekenreekswaarde. Noem deze TargetReleaseVersionInfo. Bij Waardegegevens typ je 24H2. Klik op OK. Kies hierna Bewerken / Nieuw / DWORD-waarde (32-bits) en noem deze TargetReleaseVersion. Bij Waardegegevens typ je 1. Sluit de register-editor, start Windows opnieuw op en voer Windows Update uit. Je kunt deze truc ook gebruiken bij een toekomstige Windows-versie, bijvoorbeeld 25H2.

Zo zien we het graag: Windows 11 24H2 netjes aangeboden door Windows Update.

Installatie-assistent

Biedt Windows Update je niet aan om te upgraden naar 24H2 en heb je geen geduld? Dan nemen we het heft in eigen hand. Via deze webpagina van Microsoft vind je alternatieve manieren om de nieuwste versie alsnog binnen te halen. De eerste optie is de Installatie-assistent voor Windows 11. Deze wizard controleert of de machine in aanmerking komt voor de update en haalt automatisch de nieuwste versie van Windows 11 binnen.

Voordat je de Installatie-assistent gebruikt, zorg je voor minimaal 9 GB vrije schijfruimte. Dit is nodig voor de installatiebestanden. Dubbelklik op het bestand Windows11InstallationAssistant.exe. De wizard controleert of het systeem aan de eisen voldoet en presenteert de gebruiksvoorwaarden. Neem deze door en bij akkoord, klik je op Accepteren en installeren. De eerste stap bestaat uit het installeren van de nieuwste bestanden. In de laatste stap wordt Windows 11 24H2 geïnstalleerd en wordt de computer opnieuw opgestart. Zorg ervoor dat je eventueel geopende documenten hebt bewaard en gesloten.

Media Creation Tool

Een andere manier voor een vlotte overstap naar 24H2 is het gebruik van de Media Creation Tool. In het Nederlands wordt deze tool ook wel Hulpprogramma voor het maken van media genoemd. Deze optie is bijzonder interessant als je de mogelijkheid wilt aangrijpen om Windows schoon te installeren en daarbij aan te geven in hoeverre je bestaande programma’s en bestanden wilt behouden. Bij de eerdergenoemde opties wordt de 24H2-update immers zonder verdere vragen en installatiemogelijkheden geïnstalleerd. Kortom, de Media Creation Tool is interessant als je kiest voor maximale flexibiliteit.

Je vindt de Media Creation Tool op de eerdergenoemde website van Microsoft. Met dit programma maak je de installatiemedia van Windows 11, bijvoorbeeld op een usb-stick. Daarna installeer je 24H2 eenvoudig als upgrade of schone installatie. Lees de voorwaarden door en klik op Akkoord als je het hiermee eens bent. In het volgende venster kies je de taal. Standaard is Nederlands ingesteld, maar je kunt een andere taal kiezen door eerst het vinkje te verwijderen bij Gebruik de aanbevolen opties voor deze pc. Klik op Volgende. Geef nu aan welk medium je wilt gebruiken. Je kunt Windows 11 24H2 installeren op een usb-stick, zodat je de nieuwste versie op meerdere computers tegelijkertijd kunt installeren. Zorg voor een stick met minimaal 8 GB capaciteit en houd er rekening mee dat bestaande gegevens op de stick worden verwijderd (optie USB-flashstation).

Je kunt ook kiezen voor een iso-bestand, waarmee je 24H2 vanaf de vaste schijf kunt installeren (optie ISO-bestand). Hierna haalt het hulpprogramma alle bestanden voor Windows 11 24H2 binnen en wordt de usb-stick of het lokale iso-bestand klaargemaakt. Heb je gekozen voor een usb-stick? Dan kun je hiermee de computer starten en de installatie starten. Heb je gekozen voor een iso-bestand? Lees dan de paragraaf ‘Schone installatie’ om te zien hoe je met een iso-bestand werkt.

Wil je persoonlijke apps en bestanden bewaren, enkel bestanden of helemaal niets?

Schone installatie

De update van Windows 11 24H2 is het ideale moment om met een schone lei te beginnen. Hierbij kun je ervoor kiezen om je programma’s en bestanden te bewaren of volledig opnieuw te beginnen. In het eerste geval zorg je ook voor een schone installatie: Windows plaatst een lege Windows-installatie en zet hierna pas je bestaande documenten en programma’s over. Je hebt hiermee het beste van beide werelden.

Download het iso-bestand van Windows 11 24H2 van de eerdergenoemde website van Microsoft. Kies in het downloadmenu voor Windows 11 (multi-versie ISO-bestand voor x64-apparaten). Is het bestand gedownload, verplaats het dan naar een aparte map (bijvoorbeeld Installatiebestand Windows 11) in de verkenner. Klik met de rechtermuisknop op het iso-bestand en kies Koppelen. Het iso-bestand wordt hiermee als virtuele schijf toegankelijk in de verkenner. Open vervolgens de inhoud en dubbelklik op Setup.exe om de installatie te starten.

Je kunt een iso-bestand via de verkenner benaderen als schijf.

Controleren

Controleer na de installatie of er geen onnodige bestanden zijn achtergebleven. Vlak na de introductie van Windows 11 24H2 bleek de update ruim 8 GB aan onnodige ruimte in te nemen, die je bovendien niet meer kon terugwinnen. Inmiddels is deze bug gelukkig verholpen en wordt de ruimte niet meer onnodig gereserveerd. Open Windows Verkenner (gebruik Windows-toets+E) en open de schijf waarop Windows is geïnstalleerd. De map Windows.old bevat de oude Windows-installatie. De map wordt aangesproken zodra je klikt op Herstel (zie de paragraaf ‘Bij spijt: terugrollen’). Je kunt de map op verschillende manieren verwijderen, onder meer via het eerder besproken Schijfopruiming. Plaats een vinkje bij Vorige Windows-installatiebestanden. Deze aanpak komt van pas als de map zelfs na de tien dagen bedenktijd niet automatisch door Windows is verwijderd.

Opstartmenu opschonen

Heb je een schone installatie van Windows uitgevoerd, maar verschijnt tijdens het opstarten van de computer een scherm waarin wordt gevraagd welke Windows-versie je wilt starten? Dit kan gebeuren als een eerdere installatie van Windows voortijdig is afgebroken en de vermelding alsnog in de opstartinstellingen blijft staan. Je kunt dit gelukkig relatief eenvoudig verhelpen.

Open het Startmenu en typ msconfig. Klik op Systeemconfiguratie. Op de tab Computer opstarten vind je de inhoud van het opstartmenu, met daarin tweemaal de vermelding van Windows 11. De vermelding Huidig besturingssysteem laat je staan. Selecteer de andere regel en klik op Verwijderen. Bevestig met een klik op OK.

Via Systeemconfiguratie corrigeer je indien nodig het opstartmenu van Windows.

Bij spijt: terugrollen

Ben je niet tevreden over de update? Je kunt deze in de eerste dagen na de update terugrollen naar de vorige Windows-versie. In het Windows-instellingenvenster kies je Windows Update / Geavanceerde opties / Herstel. In de sectie Herstelopties zoek je naar Downgrade. Klik op de knop Herstel en volg de stappen van de wizard om de update ongedaan te maken. Na tien dagen is deze optie niet meer beschikbaar; dan verwijdert Windows de oude installatie en zit je vast aan 24H2.

Je hebt tien dagen bedenktijd om de update ongedaan te maken.