Bij vrijwel alle televisies verbetert ieder jaar de beeldkwaliteit wel, maar soms zie je een echte sprong voorwaarts. Niet alleen bij topmodellen, want deze TCL 55C745 laat zien dat ook in de middenklasse verbeteringen worden doorgevoerd.

Deze 55-inch TCL-televisie uit de C745-serie is een middenklasser die best wel wat premium trekjes heeft. Zo heeft hij een erg slank ontwerp met mooie afwerking. De rug is licht gebogen, waardoor het slanke profiel er nog beter uitziet. Het smalle kader en de centrale voet onder de tv zijn afgewerkt in geborstelde titaniumkleur. In de rug is er zelfs wat voorziening voor beperkt kabelbeheer.

Wat aansluitingen betreft is er weinig negatiefs te melden. Twee van de vier hdmi-poorten bieden de volle hdmi 2.1-bandbreedte van 48Gbps die je nodig hebt voor 4K120-gaming. En met ALLM, VRR (HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync compatible) en een prima input lag van 12,5ms in 4K60 en 7,9 ms in 2K120 is voor gamers bijna de hele checklist aangevinkt. De enige ontbrekende optie is Dolby Vision gaming in 4K120, in dat geval ben je beperkt tot 4K op 60Hz.

Voor oudere apparaten met analoge uitgangen is er een composiet video- en stereo cinch audio-ingang. Een usb-poort kan gebruikt worden om media af te spelen op de tv. En naast ARC/eARC is er ook een optische digitale uitgang en hoofdtelefoonuitgang. TCL bouwde een enkelvoudige tv-tuner in maar een opneem- pauzeerfunctie is daar niet mee mogelijk. Alle aansluitingen staan naar de zijkant gericht, zodat je het slanke toestel perfect aan de muur kunt hangen en nog steeds bij de aansluitingen kunt.

Een middenklasse met Full Array local dimming

Full Array Local Dimming, een achtergrondverlichting die onderverdeeld is in zones en die elke zone onafhankelijk van elkaar kan dimmen om zo contrast te verbeteren, dat is een feature die normaal gezien voorbehouden is voor hogere modellen. Daar brengt TCL nu verandering in. De C745 is uitgerust met een uitstekend VA-paneel dat op zich al een erg goed contrast biedt. Gecombineerd met de 12x10 (120 zones) die we telden in de achtergrondverlichting levert dat een uitstekend contrast van 6.000 tot 10.000:1, afhankelijk van het testpatroon. Naast de pure contrastwaarde is het ook belangrijk hoe goed het toestel de zones aanstuurt en of het zichtbare zonegrenzen vermijdt. Ook daarin slaagt de TCL erg goed. Omdat het voldoende licht wil geven om kleine lichtaccenten te tonen, is het wel mogelijk dat diepzwarte objecten er iets minder diepzwart uitzien, maar zonegrenzen zagen we nooit.

©TCL

Grotere heldere voorwerpen kunnen een heel lichte halo hebben. De aansturing werkt snel, en we konden ze niet op fouten betrappen. De tv levert uitstekende zwartdetail, zowel in HDR als SDR is er erg veel nuance in donkere beelden. De uniformiteit is goed, in heldere beelden zagen we heel af en toe lichtjes een donkere balk in beeld. Het scherm bewaart kleur erg goed vanuit een sterke hoek, maar contrast daalt dan wel zichtbaar. Je kunt het best zo centraal mogelijk voor dit scherm zitten.

Ruime helderheid

Die nieuwe achtergrondverlichting zorgt verder wel voor flink wat meer piekhelderheid. Dat was bij het model van vorig jaar nog een van onze belangrijkste zorgen, maar deze kunnen we nu dus van de lijst met minpunten schrappen. De 55C745 liet in HDR Filmmode een piekhelderheid van 593 nits optekenen op het 10% testvenster. Opvallend genoeg liep dat zelfs op tot 850 nits op de grotere (25% en 50%) testvensters, een gevolg van de keuzes die TCL maakt om contrastprestaties te verbeteren. Op het volledig wit scherm hou je nog 650 nits over, erg veel dus. Het scherm gebruikt quantum dot-technologie, maar het kleurbereik bleef steken op 88%, dat is een tikje onder de grens van 90% die we graag hebben voor sterke HDR-kleuren.

Toch zijn we bijzonder tevreden over de HDR-prestaties. Er is voldoende contrast, uitstekende helderheid, goed kleurbereik én ruime ondersteuning voor HDR-formaten (met Dolby Vision IQ en HDR10+). Laat je bij HDR-beelden de ‘Dynamische Tonemapping’ uitgeschakeld, dan zijn de resultaten uitstekend, ook al verlies je een beetje witdetail. Met dynamische Tonemapping kun je dat witdetail zichtbaar maken, maar dar gaat wel ten koste van van wat té heldere beelden, waardoor de contrastperceptie daalt. De instelling heeft drie standen, en de laagste stand (‘Detail’) leek ons de beste resultaten te geven, zeker als je bij redelijk wat omgevingslicht kijkt. De Film-beeldmode levert de mooiste beelden dankzij een uitstekende kalibratie.

Goede beeldverwerking

Dit model gebruikt dezelfde chipset als zijn grote broer, de C845, en heeft dan ook dezelfde prima prestaties. De upscaling oogt wat zacht, maar is gemakkelijk bij te sturen door de scherpte iets hoger te zetten. De processor kan kleurstroken relatief goed wegwerken in zachte kleurovergangen, tenzij die echt zeer duidelijk zijn.

Zwaar gecomprimeerde video met veel blokvorming is moeilijker te corrigeren. Opvallender is echter dat het lcd-paneel van de C745 net als dat van de C845 kan werken op 240Hz, zij het dan wel maximaal in 1920x1080. Voor gamers die frame rate belangrijker vinden dan de resolutie is dat een flinke bonus. Wil je toch in 4K gamen, dan kan dat met 144Hz. De 240Hz-optie is ook dan beschikbaar als je bereid bent wat verticale resolutie op te geven.

Het verbetert de bewegingsscherpte (die op zich al er goed is) duidelijk, maar als de beelden veel verticaal detail bevatten is het verlies wel zichtbaar. Wie filmbeelden graag zo soepel mogelijk ziet, kan motion interpolation combineren met deze 240Hz-mode voor een prima resultaat, al is dat voor het kijken van films zeker geen must.

Google TV

TCL gebruikt Google TV als smart tv-systeem en over de jaren is de interface en het gebruik ervan gestaag verbetert. Zo hoef je je tijdens de installatie niet meer verplicht met een aparte en wat ons betreft zinloos TCL-account te registeren. Google TV zelf biedt niet alleen het ruimste aanbod apps op de markt, maar heeft ook de meest volledige aanbevelingen. Het toont daarbij content uit verschillende apps, maar verzamelt die in categorieën die bij jou passen. Zo ontdek je gemakkelijk nieuwe content.

De instellingen vind je terug via de Google TV-menu’s, maar TCL heeft ook nog steeds een paar onderdelen die het zelf vorm geeft. En ook die zijn gebruiksvriendelijker geworden. De lijst met ingangen wordt nu weergegeven op een lint, onderaan het scherm, het bevat externe aansluitingen en recente apps, én een lijst met apps die je zelf kunt kiezen. Er is ook een snelmenu om bepaalde instellingen aan te passen zoals beeld- en geluidsmode. Ook dat menu kan je personaliseren.

De afstandsbediening houdt het midden tussen klassiek en modern. De afgeronde smalle vorm ligt prima in de hand, de toetsen zijn gemakkelijk in te drukken. De lay-out is goed, op wat kleine details na. Zo zagen we input-toets liever van plaats wisselen met de ‘profiel’-toets die nu een nogal prominente plaats links boven het d-pad heeft; de plek op de afstandsbediening met de vier navigatieknoppen.

Doorsnee audio

TCL heeft de C745 een kleine audioboost gegeven, het vermogen is 2x 15W (vorig jaar was dit nog 2x 10W) en er is ondersteuning voor Dolby Atmos en DTS:X toegevoegd. Maar echt overtuigen doet dat jammer genoeg niet. De audio is niet slecht, maar eerder in lijn met wat je van een middenklasser verwacht.

Het werkt en zolang je de volumeknop niet te ver opendraait zijn de prestaties oké. Er is vrij weinig bas, en de klank klinkt soms wat bekneld. Een soundbar lijkt ons aangewezen als je betere audio zoekt. Goed nieuws wel, de ARC/eARC-functie staat op een van de HDMI 2.0-poorten. Zo hou je allebei de HDMI 2.1-aansluitingen beschikbaar voor high-end gaming.

Conclusie

Voor een bijzonder scherpe prijs haal je met de TCL 55C745 verrassend goede prestaties in huis. Waar hetzelfde model vorig jaar nog redelijk wat compromissen moest sluiten, is dat nu niet meer het geval wat beeldkwaliteit betreft. De audiokwaliteit valt nog wel tegen, maar met 120 zones local dimming levert deze tv zeer goed contrast en helderheid. Aangevuld met ruime HDR-ondersteuning en het gebruiksgemak en streamingaanbod van Google TV kun je op uitstekend filmplezier rekenen. Maar dat is niet alles, deze TCL is ook uitgerust als uitstekend game-scherm, met opties voor 144Hz of zelfs 240Hz refresh rates. Een tv die zeker op de shortlist moet staan als je op zoek bent naar een nieuwe middenklasser.

TCL staat vooral bekend om zijn betaalbare televisies, maar het Chinese merk brengt ook prijsvriendelijke soundbars op de markt. Zo heeft de recent verschenen Q65H interessante specificaties. Naast een forse soundbar met ondersteuning voor Dolby Atmos is er ook een draadloze subwoofer bijgesloten. Hoe bevalt dit nieuwe audiosysteem in de praktijk?

Anders dan zijn relatief bescheiden prijskaartje van amper 300 euro wellicht doet vermoeden, is de TCL Q65H stijlvol vormgegeven. De soundbar van 1,05 meter heeft een nette afwerking van matzwart kunststof en geborsteld aluminium. De voorkant en beide zijkanten zijn voorzien van speakerstof. Het geheel oogt erg chic.

Dankzij een geringe hoogte van 6,8 centimeter plaats je deze langwerpige speaker moeiteloos voor de meeste televisies. De behuizing zal het beeld niet zo gauw blokkeren. Liever ophangen? Gebruik in dat geval de twee bijgesloten muurbeugels. Het formaat van de subwoofer is met 22 × 36,9 × 27,5 centimeter behoorlijk fors. Reserveer hiervoor een plekje op de vloer.

©Maikel Dijkhuizen

Soundbar aansluiten

Je verbindt de Q65H zowel via HDMI-eARC als via de optische ingang met een televisie. Daarnaast telt de achterzijde nog een tweede HDMI-poort, zodat je bijvoorbeeld een tv-decoder, blu-ray-speler of gameconsole kunt aansluiten. Verder koppel je via usb eventueel een externe schijf of usb-stick met audiobestanden. Voor soundbarbegrippen heeft dit model veel aansluitopties.

Nadat de soundbar en subwoofer zijn aangesloten, koppel je ze draadloos aan elkaar. Dat gaat met behulp van de pairknop erg vlot. Op een klein display achter het speakerdoek verschijnt de term 'Sub connected'. Eenmaal aangesloten kies je op de sobere afstandsbediening de gewenste bron.

Verder loont het de moeite om direct na het aansluiten de TCL Home-app te installeren. Via de microfoon van de smartphone stemt de soundbar zijn geluid af op diverse akoestische eigenschappen van de luisterruimte. Het resultaat is een betere audioweergave. De kalibratie van deze zogeheten AI Sonic-functie duurt enkele minuten. Je gebruikt de app ook om nieuwe software-updates te installeren en equalizerinstellingen te wijzigen.

©Maikel Dijkhuizen

©Maikel Dijkhuizen

Films, series en muziek

TCL vermeldt een totaal piekvermogen van maar liefst 580 watt, waarvan er 150 watt is gereserveerd voor de subwoofer. Deze belofte is niet uit de lucht gegrepen, want de soundbar en basspeaker produceren samen een nogal vol geluid. Bij recente Netflix-streams vliegen de geluidseffecten je om de oren. De fabrikant heeft de actieve audiodrivers in de behuizing naar voren én zijwaarts gericht. Zeker in de beschikbare film- en gamemodus wekt deze opstelling enigszins de illusie van surroundgeluid, al klinkt het gebruik van échte surroundspeakers nog altijd een stuk beter. Desalniettemin is het ruimtelijke geluid een knappe prestatie. Mooi meegenomen is dat de Q65H een Dolby Atmos- en DTS:X-audiospoor kan verwerken.

Tijdens bombastische actiescènes laat de subwoofer zich duidelijk horen. Je kiest met de afstandsbediening tussen drie basniveaus, maar bij de luidste stand kunnen de buren waarschijnlijk meegenieten. Sowieso kan dit audiosysteem erg luid spelen. In combinatie met een ruimtelijk en helder geluid beleef je films en series voortaan intenser. Kun je bepaalde personages moeilijk verstaan, dan druk je gewoon op de Voice-knop van de afstandsbediening. De soundbar versterkt vervolgens menselijke stemmen.

Je kunt de soundbar ook gebruiken om muziek te luisteren. Via de ingebakken bluetooth5.3-module koppel je rechtstreeks een smartphone of tablet. Stream vervolgens een afspeellijst van Spotify, Apple Music of een andere muziekdienst. Hoewel de liedjes best redelijk klinken, haalt de geluidskwaliteit het niet bij een versterker of receiver met losse speakers. Logisch, want de audiodrivers zitten in de langwerpige luidspreker te dicht op elkaar om een duidelijk stereobeeld te realiseren. Voor een achtergrondmuziekje voldoet het prima.

©Maikel Dijkhuizen

TCL Q65H kopen?

In een kleine tot middelgrote woonkamer komt de TCL Q65H goed uit de verf. Dankzij meerdere zorgvuldig gepositioneerde audiodrivers, een krachtige subwoofer en een riant piekvermogen creëer je met dit audiosysteem en volwaardige thuisbioscoop dat luid kan spelen. Heb je geen ruimte of budget om een home-cinemaset met losse luidsprekers op te tuigen, dan is deze vriendelijk geprijsde soundbar/subwoofer-combinatie een uitstekend alternatief.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.