Wanneer je foto’s maakt met je digitale camera of smartphone, worden deze meestal als jpeg-formaat bewaard. Dat is op zich prima, maar als je de foto’s optimaal wilt kunnen bewerken, dan kun je beter kiezen voor het raw-formaat.

De meeste camera’s en smartphones bewaren foto’s standaard in jpeg-formaat. Dit levert dankzij compressie relatief kleine bestanden op die breed worden ondersteund door besturingssystemen, apparaten en software. iPhones en andere Apple-apparaten bewaren foto’s meestal in heic/heif-formaat, wat kleinere bestanden met een betere beeldkwaliteit bij dezelfde compressie oplevert. Beide formaten gebruiken helaas wel een verliesgevende compressie. Daardoor gaan details verloren en is er minder ruimte voor correcties zonder verder kwaliteitsverlies.

Kies je voor foto’s van maximale kwaliteit en detail en zie je niet op tegen enige nabewerking, kies dan liever voor het raw-formaat. Raw verwijst naar het feit dat foto’s onbewerkt door de camerasensor worden vastgelegd. Witbalans, stijl of andere instellingen die je mogelijk hebt aangepast, worden afzonderlijk bijgevoegd aan het beeldbestand. Een raw-bestand wordt daarom vaak een digitaal negatief genoemd, omdat de gegevens op diverse manieren en met verschillende resultaten kunnen worden verwerkt en geprint, net als bij het negatief van een filmrolletje.

Waarom raw?

Bij raw wordt geen compressie toegepast. Daardoor behouden foto’s hun maximale details en een groot dynamisch bereik. Zowel in de lichte als de donkere delen van je foto worden de details vastgelegd. Dat is vooral belangrijk bij scènes met een hoog contrast, zoals zonsondergangen of binnenopnamen met fel zonlicht.

Bij raw-formaten is ook de kleurdiepte meestal hoger dan bij gecomprimeerde bestanden. Bij jpeg is dit meestal 8 bit per RGB-kleurkanaal (rood, groen, blauw), bij heic 8 of 10 bit en bij raw 12, 14 of zelfs 16 bit. Als je kijkt naar 8 bit, dan heb je het over 256 waarden per kleurkanaal. Bij 16 bit gaat het om 65.536 waarden, wat natuurlijk een veel hogere kleurnauwkeurigheid mogelijk maakt.

Raw-foto’s zijn daarmee een uitstekend uitgangspunt voor professionele nabewerking, zeker omdat het meestal om niet-destructieve bewerkingen gaat. Dat houdt in dat de oorspronkelijke gegevens intact blijven. Je kunt na de wijzigingen altijd naar het originele bestand terugkeren.

Bij het bewerken van een raw-bestand werk je met instructies die beschrijven hoe de weergave van het beeld moet worden aangepast. Deze instructies kunnen als metadata in het raw-bestand zelf worden bewaard. Maar meestal komen ze terecht in een database of in een apart bestand, zoals een xmp-sidecar-bestand. Hierdoor kun je ook meerdere bewerkingen uitvoeren zonder detailverlies of het introduceren van storende artefacten (afwijkingen in het beeld).

Raw-ondersteuning

Wil je met raw-foto’s aan de slag, dan moet je camera deze natuurlijk kunnen genereren. De meeste fotocamera’s, systeem- en spiegelreflexcamera’s (DSLR, CSC en MILC) bieden geavanceerde instellingen en betere lensopties voor raw-fotografie. Ook steeds meer smartphones kunnen foto’s als raw-bestand bewaren, waaronder Apple (vanaf iPhone 12 Pro), Google (vanaf Pixel 5), OnePlus- en Samsung Galaxy-modellen (ook de al oude Galaxy S10).

Meestal kun je instellen of de camera of smartphone foto’s in een gecomprimeerd formaat als jpeg of heic/heif moet bewaren, in raw of in beide tegelijk. Raadpleeg hiervoor de handleiding van de camera of de foto-app op je smartphone. Op een Google Pixel 8 tik je bijvoorbeeld op het tandwielpictogram, kies dan voor Meer instellingen / Geavanceerd en schakel RAW/JPEG beheren in. Daarna kun je bij Foto-instellingen kiezen voor Alleen JPEG of RAW + JPEG. Sommige apps, zoals ProShot, bieden meer opties dan de ingebouwde foto-app op je smartphone.

Heb je nog geen apparaat dat raw ondersteunt, maar wil je wel met raw-editors experimenteren? Via de website van Signature Edits vind je zo’n honderdvijftig rechtenvrije foto’s in diverse raw-formaten.

Instellingen

Bij het maken van raw-foto’s stel je meestal zelf bepaalde opties in. De iso-waarde zet je bijvoorbeeld het liefst zo laag mogelijk om ruis te minimaliseren. Een iso-waarde van 100 of 160 geeft vaak de beste beeldkwaliteit. Verhoog de iso alleen als de lichtomstandigheden daarom vragen. Pas de sluitertijd aan op de bewegingssnelheid van het object en de lichtomstandigheden. Een snellere sluitertijd bevriest beweging, terwijl een langere sluitertijd meer licht vastlegt.

Pas het diafragma aan de gewenste scherptediepte aan. Een lager F-getal zoals F 2,8 (grotere lensopening) geeft een ondiepe scherptediepte en meer licht. Daardoor kun je het object isoleren om een mooie bokeh (onscherpe delen in de foto) te creëren. Een hoger F-getal zoals F 16 is gebruikelijker voor landschapsfotografie.

Houd er rekening mee dat de lichtmeter van je camera meestal een gemiddeld belicht beeld wil creëren. Gebruik eventueel de ingebouwde belichtingscompensatie om over- of onderbelichting te vermijden. Zo laat je de camera in de modus A/Av (aperture priority/value) de sluitertijd bepalen en stel jij het diafragma in. Met S/Tv (shutter priority/time value) is dat omgekeerd. Bij de M-modus (manual) stel je alles zelf in, terwijl in de P-modus (program) de camera beide waarden instelt, maar je kunt ze binnen de ingestelde parameters aanpassen.

Controleer ook het histogram (grafiek) van de foto op het display. Dat moet gelijkmatig zijn verdeeld zonder pieken aan de uiterste zijden om geen details te verliezen in de hooglichten of schaduwen. Let ook op de witbalans en gebruik eventueel voorinstellingen zoals daglicht, bewolkt of schaduw, al kun je de witbalans tijdens het nabewerken nog altijd aanpassen.

Raw-tools

Je beschikt nu over een reeks raw-foto’s die je nog moet nabewerken. Dat is een klus die je het beste doet op een computer. Je kunt gebruikmaken van diverse commerciële bewerkingsprogramma’s, zoals Adobe Lightroom, Adobe Photoshop en ON1 Photo RAW. In dit artikel richten we ons op drie uitstekende gratis opensource-tools die we beknopt voorstellen: darktable, RawTherapee en digiKam. Dit trio is beschikbaar voor zowel Windows 64 bit, macOS als Linux. Darktable en RawTherapee zijn ook in de populaire foto-editor GIMP te integreren.

Is het je alleen te doen om een eenvoudige viewer voor raw-foto’s? Dan kun je onder meer kiezen voor de gratis Image Raw.Viewer (Microsoft Store), FastStone Image Viewerof IrfanView (met plug-in Camraw). Om raw-foto’s als voorafbeeldingen in Windows Verkenner te bekijken, kun je eventueel de Microsoft Raw Image Extension (Microsoft Store) installeren.

Mocht je applicatie niet overweg kunnen met een specifiek raw-formaat, met Adobe DNG Converter kun je deze desnoods in batch converteren naar een universeler dng-formaat, al dan niet met het originele raw-formaat ingesloten.

Darktable

Download darktable, installeer de tool en start deze op. Klik in de module Bibliotheek op Importeren, kies Toevoegen aanbibliotheek en druk op het plusknopje bij Locaties om je bronmap(pen) te selecteren. Plaats een vinkje bij Onderliggende map als je ook de foto’s uit submappen wilt ophalen en haal eventueel het vinkje weg bij Negeer niet-RAW afbeeldingen. Bevestig met Voeg toeaan bibliotheek en de miniaturen van je raw-foto’s worden zichtbaar.

Selecteer een foto en open de module Ontwikkelen. Wil je de witbalans optimaliseren, tik dan op Witbalans in het veld naast het vergrootglas onder het histogram en open dit onderdeel. Pas de witbalans handmatig aan via de schuifregelaars bij Temperatuur en Tint, of klik op het pijlknopje bij Volgens camera referentie en selecteer een voorinstelling als Gloeilamp, Bewolkt of Schaduw.

Om snel de algehele belichting te wijzigen, open je het onderdeel Belichting en gebruik je de schuifregelaar. Ook voor contrastregeling zijn er meerdere onderdelen beschikbaar. Vanuit Kleurbalans kun je de kleurtint en verzadiging aanpassen, zowel in schaduwen, middentonen als hooglichten.

Er zijn in totaal zestig onderdelen beschikbaar. Maak ze zichtbaar door met rechts op een van de knoppen onder het histogram te klikken en Alle beschikbare modules te selecteren.

Darktable maakt in je map voor elke foto standaard een xmp-sidecar-bestand aan dat alle wijzigingen bevat. Om naar een ander fotoformaat te converteren, open je de Bibliotheek, selecteer je de gewenste foto’s en klik je onderaan in het rechterdeelvenster op Exporteren. Bij Bestandstype kies je het gewenste formaat, zoals JPEG (8-bit), PNG, WebP of TIFF.

RawTherapee

Een alternatief voor darktable, geheel afgestemd op raw-fotografie, is RawTherapee. Start de applicatie na installatie, open de Bestandsnavigator en selecteer de fotomap met raw-bestanden. Met een dubbelklik open je een foto in de module Fotobewerker.

Via de knoppenbalk in het rechterdeelvenster krijg je toegang tot diverse modules, waaronder RAW. Deze knop biedt geavanceerde opties om de oorspronkelijke gegevens van het raw-bestand te optimaliseren, bij voorkeur voor andere bewerkingen. Je vindt hier opties zoals Demozaïekproces (methodes om de raw-sensorgegevens optimaal weer te geven), Preprocess White Balance (voor betere kleurnauwkeurigheid, dit kun je ook later aanpassen) en Corrigeer chromatische aberratie (correctie van kleurfouten door de lens, vaak als gekleurde randen rond objecten). Na de nodige aanpassingen heb je een solide basis voor verdere bewerkingen onder de knoppen Belichting, Detail en Kleur. Net als darktable maakt ook RawTherapee niet-destructieve sidecar-bestanden aan (met extensie pp3).

Om bewerkte raw-foto’s naar een ander formaat te exporteren, selecteer je de gewenste foto’s, klik je met rechts op je fotoselectie en selecteer je Plaats in verwerkingsrij. Open vervolgens het tabblad Verwerkingsrij en stel het gewenste bestandstype in (JPEG, TIFF of PNG, met diverse kleurdieptes).

DigiKam

Darktable leent zich goed voor fotobeheer, maar voor geavanceerdere functies en grote fotocollecties is digiKam beter. Bij de eerste opstart geef je een locatie op waar digiKam de afbeeldingen moet bewaren. Alle wijzigingen worden niet-destructief in een database bijgehouden; je kunt de standaardinstellingen behouden, zoals SQLite.

Je moet kiezen hoe je raw-afbeeldingen wilt importeren: direct met automatische aanpassingen of handmatig. Handmatig geeft meer controle, maar kost meer tijd. Verder geef je aan of informatie die in digiKam aan foto’s wordt toegevoegd ook in de metadata van de fotobestanden zelf moet worden bewaard. Wil je raw-afbeeldingen zo correct mogelijk weergegeven zien, kies dan voor Afbeelding laden in plaats van een gereduceerde jpeg-versie. Aan het einde van deze initiële configuratie kun je drie krachtige plug-ins downloaden en activeren (AI-gezichtsherkenning, rode ogen-verwijdering en automatische labeling).

In het hoofdvenster druk je op de knop Albums. Klik vervolgens met de rechtermuisknop op Pictures en kies voor Nieuw om eigen albums toe te voegen. Je kunt nu foto’s vanuit de verkenner naar zo’n album verslepen om deze te kopiëren of te verplaatsen. In de verticale menubalk vind je opties om je foto’s te (geo)taggen, categoriseren en beoordelen. Vanuit een boomstructuur navigeer je door je fotocollecties op basis van locatie, periodes, albums en zelfs personen. Je kunt wijzigingen doorvoeren en foto’s voor en na je manipulaties naast elkaar vergelijken op een digitale lichttafel.

Houd je van een strakke keuken? Dan is inbouwapparatuur een logische keuze. Wil je een magnetron, dan sta je voor de keuze: ga je voor een combi-magnetron die meer kan dan alleen opwarmen, of volstaat een simpele solo-magnetron? Het antwoord hangt vooral af van hoe je kookt, maar natuurlijk ook van hoeveel ruimte je hebt. Meer daarover lees je hier.

Lees ook: Inbouwapparatuur in je keuken? Zo meet je alles precies goed op

Er zijn twee dingen belangrijk bij het kiezen van een inbouw-magnetron. We kijken daarom eerst naar de mogelijkheden van combi- en solomagnetrons, daarna zoomen we in op alles wat je moet weten over inbouwmaten.

Wat kun je met een combi-magnetron?

Met een combi-magnetron kun je meer dan alleen restjes opwarmen of iets ontdooien. Dit type combineert een gewone magnetronfunctie met hetelucht én vaak ook een grillstand. Dat betekent dat je er bijvoorbeeld ook een ovenschotel in kunt bakken of een pizza knapperig krijgt.

Zo'n alleskunner is vooral handig als je maar één nis in je keuken hebt voor een inbouwmodel. Of als je het gewoon prettig vindt om zo min mogelijk spullen in je keuken te hebben, maar wel van alles wilt kunnen bereiden. Het is daarbij wel goed om te weten dat de grillfunctie in een combi-magnetron meestal wat minder krachtig is dan die in een losse oven. Voor het braden van grote stukken vlees of regelmatig bakken van taarten en koekjes ben je waarschijnlijk beter af met een aparte inbouw-oven.

Wat doet een solo-magnetron (en wat niet)?

Een solo-magnetron is eenvoudiger, compacter en goedkoper. Geen oven, geen grill, gewoon een magnetronfunctie. We hebben het dan over snel iets opwarmen of ontdooien. De bediening is vaak simpel: een draaiknop, een paar standen en klaar. Heb je al een oven of kook je niet zo uitgebreid? Dan heb je aan een solo-magnetron voldoende.

©Sergey

Inbouwmaten: hoogte, breedte en diepte

Bij inbouwmodellen draait het niet alleen om functies, maar ook om afmetingen. De standaard nishoogte ligt meestal op 38 of 45 centimeter. Solo-magnetrons vallen vaak in de categorie van 38 cm, terwijl combi-magnetrons meestal 45 cm hoog zijn. Heb je een keuken met een vaste kolomindeling, dan bepaalt dit vaak al welk type je kwijt kunt.

De nisbreedte is vrijwel altijd 56 centimeter, ongeacht het type magnetron. Dat betekent dat de kast waarin je de magnetron plaatst, deze breedte moet bieden. De exacte maat kan per model een paar millimeter verschillen, dus het is slim om altijd de inbouwtekening van het toestel erbij te pakken vóór je tot aanschaf overgaat.

Voor de nisdiepte bestaat er geen vaste standaard. De meeste modellen vragen om een nis van zo'n 55 centimeter diep, maar er zijn ook compactere varianten die in een minder diepe kast passen. Ook hier geldt: kijk naar de technische tekeningen van het specifieke model om zeker te weten of het past. Vergeet bovendien niet te controleren of er rondom voldoende ventilatieruimte blijft – vooral bij combi-magnetrons is dat belangrijk.

Kom je er niet uit? Laat je goed voorlichten bij je keukenspecialist. Het zou toch heel vervelend zijn als je een magnetron zou kopen die net niet goed blijkt te passen!

©Dmitri Maruta

Installatie en aansluiting

Voor beide types heb je meestal genoeg aan een geaard stopcontact. Maar let op: combi-magnetrons hebben een hoger vermogen, vooral als de oven en grill tegelijk werken. Een combi-magnetron kan makkelijk 3000 watt vragen. Gebruik dus geen verlengsnoer of stekkerblok, maar sluit hem aan op een aparte groep als dat nodig is.

Vind je het nog steeds moeilijk om te kiezen? Zes scenario's

1. Alleenstaande in klein appartementJe woont alleen, hebt een kleine keuken en kookt niet uitgebreid. Vaak gaat het om snelle maaltijden of iets opwarmen.
Kies dan voor een solo-magnetron. Die is compacter, voordeliger en doet precies wat je nodig hebt. De extra functies van een combi-magnetron blijven waarschijnlijk toch ongebruikt.

2. Jong gezin met ruime keuken en aparte ovenJe kookt regelmatig, hebt kinderen en genoeg ruimte in de keuken. Je hebt al een oven.
Dan is een solo-magnetron de logische aanvulling. Ideaal voor kinderhapjes, snel ontdooien en tussendoor snel iets opwarmen.

3. Gezin in kleine keuken zonder ovenJe kookt vaak en met plezier, maar hebt maar één vrije nis beschikbaar.
Ga dan voor een combi-magnetron. Zo combineer je magnetron, oven en grill in één apparaat. Let op de inhoud (minimaal 25 liter) als je regelmatig voor meerdere mensen kookt.

4. Kookliefhebbers met grote keuken

Jullie koken uitgebreid en hebben een royale keuken met plaats voor meerdere inbouwapparaten.
Kies voor een solo-magnetron in combinatie met een aparte oven. Zo heb je altijd het juiste apparaat tot je beschikking, wat je ook wilt bereiden.

5. Starter met beperkt budgetJe bent bezig met je eerste keuken en het budget is krap.
Begin met een solo-magnetron. Die is voordelig, eenvoudig en biedt alles wat je in de basis nodig hebt. Later kun je altijd nog uitbreiden.

6. Ouder echtpaar dat het graag simpel houdtDe kinderen zijn uit huis, je kookt kleinere porties en zoekt vooral gemak.
Een solo-magnetron volstaat prima. Hij is overzichtelijk in gebruik, neemt minder ruimte in en is perfect voor kleine gerechten of restjes van de vorige dag.

Met iOS 26 en de komst van de nieuwe iPhone 17-serie zet Apple een grote stap vooruit. Van het spectaculaire Liquid Glass-design en slimmere Apple Intelligence tot handige vernieuwingen in Berichten, Camera, Telefoon en CarPlay: ontdek hoe deze update je iPhone mooier, slimmer én persoonlijker maakt.

Vloeibaar glas

Volgende maand verschijnt iOS 26, en het belooft de grootste visuele update sinds iOS 7 te worden. Het nieuwe Liquid Glass-design geeft de interface een transparante, glasachtige uitstraling die door het hele systeem is doorgevoerd. Van de iconen en widgets tot het vergrendelscherm: alles oogt dieper, dynamischer en levendiger. Kleuren passen zich subtiel aan je achtergrond aan, waardoor de iPhone meer dan ooit een persoonlijke uitstraling krijgt. Apple wil hiermee een consistentere visuele ervaring over al zijn apparaten creëren, zodat je iPhone naadloos aansluit bij iPadOS, macOS en zelfs visionOS. Niet iedereen is echter onverdeeld enthousiast: sommige testers vinden dat de extra transparantie ten koste kan gaan van de leesbaarheid in fel licht. Wij denken dat dat een kwestie van wennen is.

©Apple

Apple Intelligence slimmer en veelzijdiger

Apple Intelligence, het AI-platform dat in iOS 18 voorzichtig zijn intrede deed, krijgt in iOS 26 een flinke upgrade. Waar het voorheen vooral als slimme assistent achter de schermen werkte, wordt het nu nadrukkelijker zichtbaar in het dagelijks gebruik. Realtime-vertaling in Berichten, FaceTime en telefoongesprekken gebeurt volledig op je toestel, wat niet alleen snel maar ook privacyvriendelijk is. Visual Intelligence kan teksten, datums, locaties of gezichten in foto's en screenshots herkennen en direct acties aanbieden. Zo kun je een adres in één tik openen in Kaarten of een datum meteen in je agenda zetten.

Met Image Playground maak je creatieve beelden door stijlen en elementen te combineren, terwijl Genmoji gepersonaliseerde emoji's oplevert die passen bij jouw stemming of situatie. Deze functies zijn vooral handig voor wie vaak visueel communiceert en snel iets unieks wil delen. Ze laten ook zien hoe Apple AI wil verweven met creativiteit, zonder dat het gebruik ingewikkeld wordt.

Handige app-vernieuwingen

De Berichten-app krijgt een paar functies die groepsgesprekken levendiger maken. Polls maken het makkelijker om bijvoorbeeld samen een restaurant te kiezen, terwijl gepersonaliseerde achtergronden elk gesprek een eigen sfeer geven. In de Telefoon-app pakt Apple veelgevraagde verbeteringen aan: spam wordt automatisch gefilterd, onbekende nummers kun je direct screenen, en met Hold Assist neemt je iPhone het wachten bij een klantenservice van je over. Zo kun je iets anders doen totdat er een medewerker beschikbaar is.

CarPlay profiteert ook van de update. Multitouch-bediening maakt inzoomen en schuiven in Kaarten eenvoudiger, en Live Activities tonen onderweg actuele informatie, zoals de status van je bestelling of sportuitslagen. De gloednieuwe Apple Games-app bundelt al je games op één plek, inclusief aanbevelingen, ranglijsten en prestaties. Dit moet het gamen op iOS zichtbaarder en socialer maken. Daarnaast krijgen Apple Music, Kaarten en Wallet subtiele maar nuttige verbeteringen, zoals songtekstvertalingen voor buitenlandse nummers en live-vluchtinformatie rechtstreeks in Wallet.

Slimme details

Naast de grote veranderingen bevat iOS 26 talloze kleine verbeteringen die het dagelijks gebruik nét wat fijner maken. De wekker­snooze kun je straks zelf instellen, zodat je niet vastzit aan de standaard negen minuten. Als je cameralens vuil is, krijg je een melding om wazige foto’s te voorkomen. Bij het opladen toont de iPhone nu hoelang het duurt tot 80 of 100 procent, wat handig is als je haast hebt of juist de batterij wilt sparen.

De nieuwe Adaptive Power Mode leert van je gebruikspatroon en past het energieverbruik daarop aan, zodat je net wat langer vooruit kunt. Screenshots kunnen voortaan direct in HDR worden opgeslagen, wat vooral op de nieuwste displays voor helderdere en scherpere beelden zorgt. En wie graag speelt met vormgeving, kan het vergrendelscherm voorzien van een afbeelding met 3D-effect die reageert op de beweging van je toestel.

Nieuwe iPhone 17-serie

Zoals elk jaar verschijnt iOS 26 samen met een nieuwe generatie iPhones. De iPhone 17-serie bestaat uit de iPhone 17, de 17 Pro, de 17 Pro Max en de compleet nieuwe iPhone 17 Air. Deze toestellen krijgen de gloednieuwe A19-chip, die niet alleen sneller is maar ook zuiniger, en geoptimaliseerd is voor de meest geavanceerde AI-functies in iOS 26.

De displays bieden ProMotion-technologie met verversingsfrequenties tot 120 Hz, waardoor animaties en scrollen nog vloeiender ogen. De camera's zijn verbeterd, met bij de Pro-modellen een nieuwe 48MP-telefoto­lens en een 24MP-selfiecamera. Bovendien is er ondersteuning voor wifi 7, zodat downloads en streaming razendsnel gaan. Voor wie het maximale uit iOS 26 wil halen, vormen deze nieuwe toestellen de perfecte match.

Nog even geduld...

In Nederland en de rest van de EU zullen sommige functies helaas niet direct beschikbaar zijn. Apple stelt bepaalde mogelijkheden uit vanwege regelgeving zoals de Digital Markets Act (DMA). Het gaat onder meer om locatie-gebaseerde diensten zoals Visited Places en enkele AI-functies. Daarnaast ondersteunt Apple Intelligence de Nederlandse taal nog niet volledig; live-vertaling en automatische samenvattingen in onze taal worden pas later in 2025 toegevoegd. Dat betekent dat we in eerste instantie vooral profiteren van de visuele vernieuwingen en de universele functies.

Beschikbaarheid en compatibiliteit

iOS 26 wordt in september uitgerold voor iPhones met minimaal een A13-chip, waardoor de iPhone XR, XS en XS Max dit jaar afvallen. De meest geavanceerde Apple Intelligence-functies zijn alleen beschikbaar op toestellen met een A17 Pro-chip of nieuwer, zoals de iPhone 15 Pro, 15 Pro Max, de iPhone 16-reeks en de nieuwe iPhone 17-modellen. Heb je zo'n toestel, dan kun je straks zonder beperkingen genieten van alles wat iOS 26 te bieden heeft.