Afvallen: nooit meer jojo-gedrag!
Je probeert steeds af te vallen, maar houdt het niet vol en komt weer op je oude gewicht terecht - of erger? Dat is jojo-gedrag. Diëtist en dieetpsycholoog Eveline van de Waterlaat legt uit hoe het werkt en hoe je ervan afkomt.
⏱ In dit artikel legt expert Eveline van de Waterlaat je uit:
Wat het jojo-effect is bij afvallen en hoe je het herkent. Waarom zoveel mensen er last van hebben Hoe het werkt in je lijf Hoe je het gedrag kunt doorbreken
Wil je een paar kilo kwijt? Kijk dan in ons Afvaldossier vol artikelen over gezonde voeding, beweging en sporten, maar ook over apps, gadgets en connected health-apparaten.
Ook interessant voor jou: Afvallen? Zo pas je je eetpatroon aan
Wat is jojo-gedrag?
Het jojo-effect is onbewust gedrag van mensen dat zich steeds herhaalt. Je valt af en in korte tijd komen die kilo's er weer aan of er komen zelfs extra kilo's bij. “Het gaat niet om twee of drie kilo, dat is een hele normale schommeling,” zegt diëtist en dieetpsycholoog Eveline van de Waterlaat. “Dat zie je ook als je op vakantie bent, ongesteld moet worden of net even wat meer zout hebt gegeten. Nee, het gaat echt om meerdere kilo's afvallen en weer aankomen, vanaf zo'n acht à tien kilo.”
Hoe komt het?
De oorzaak is volgens Van de Waterlaat dat we maar beperkt kijken naar afvallen. De diëtist schreef het boek Nu afvallen en nooit meer aankomen. Als je met afvallen aan de slag gaat, kijken de meeste mensen naar voeding en leefgewoontes, maar niet naar persoonlijkheid en hun persoonlijke valkuilen. Van de Waterlaat: “We denken ons voedingspatroon even te kunnen aanpassen, daarna hebben we ons doel bereikt - of niet – en vervolgens gaan we gewoon weer verder waar we gebleven waren.”
We leven in een tijd van overvloed: eten is heel makkelijk beschikbaar. “We onderschatten vaak de situatie en we overschatten onszelf,” zegt de diëtist. “We denken dat we makkelijk een gebakje kunnen afslaan. Dan gaan we naar een verjaardag en lukt het toch niet. Vervolgens voel je je rot, kom je thuis en denk je: nu is het toch al mislukt en kan ik net zo goed verder eten.” Daarnaast is een oorzaak de toename van stress. Binnenkort komen we daar in een artikel over emotie-eten uitgebreid op terug.
Lees ook: Eèèèèn ontspan! Waarom yoga goed is als je wilt afvallen
Valt de een sneller af dan de ander? Het antwoord is: ja. De diëtist: “In mijn praktijk zie ik veel verschil in hoe gemakkelijk iemand afvalt. De een moet er veel meer werk voor doen dan de ander.” Het heeft met een genetische aanleg en je stofwisseling te maken. Maar ook medicatie kan hierbij een belangrijke rol spelen. Zelfs darmbacteriën hebben hier invloed op.
Crashdieet ook boosdoener
Het regelmatig volgen van een crashdieet (minder dan 500 calorieën per dag) is ook een oorzaak van jojo-effect. Onderzoeken wijzen uit dat het je honger- en verzadigingsmechanisme verstoort. Na het volgen van zo'n dieet maak je meer honger- en minder verzadigingshormonen aan, waardoor je moeilijker op gewicht kunt blijven of afvallen. Van de Waterlaat: “Kortdurende diëten veranderen niks aan je gedrag. Dan blijf je in het jojo-effect hangen. Er is echt een langdurige leefstijlverandering nodig.”
“Met een crashdieet krijg je vaak ook weinig eiwitten binnen en verlies je spiermassa,” zegt de diëtist. “Spiermassa is heel erg belangrijk voor je verbranding. Spierweefsel kost zelfs in rust meer energie om te onderhouden. Eet je dus niet genoeg eiwitten, dan krijg je meer honger en je verbranding wordt minder. Als je daarmee op gewicht wilt blijven is dat mentaal ook nog eens loodzwaar.” Gedoemd tot mislukken dus.. en dan val je weer terug.
Vetcellstress Maastricht University deed onderzoek naar jojo-gedrag. Wat blijkt? Vetcellen ondervinden stress na sterk afvallen. Om de stress zo snel mogelijk weer kwijt te raken, gaan ze opnieuw vet stapelen.
Hoe doorbreek je jojo-gedrag?
Kom uit je comfortzone! Dat is het advies van de diëtist. “Als je voor langere tijd op gewicht wilt blijven, heb je een blijvende oplossing nodig,” zegt Van de Waterlaat. “Je moet iets nieuws gaan doen en dat vraagt je om te kijken naar je persoonlijkheid, gedrag en persoonlijke valkuilen in een situatie. Dus niet alleen kijken naar je voeding en leefgewoontes. Alleen zo kun je een terugval, het jojo-effect, voorkomen.”
Inzicht krijgen in je eetgedrag is wel de eerste stap als je wilt afvallen. We beschreven het al in dit artikel en ook apps waarin je een voedingsdagboek kunt bijhouden, kunnen helpen om inzicht te geven. Maar naast een gebalanceerd voedingspatroon en beweging, is inzicht krijgen in je persoonlijkheid of ego, zoals het in het boek Nu afvallen en nooit maar aankomen staat beschreven, dus heel belangrijk. “Zonder inzicht geen uitzicht,” zegt de diëtist.
Wie is Eveline van de Waterlaat? Eveline van de Waterlaat is dieetpsycholoog en diëtist. Ze is gespecialiseerd in jojo-gedrag en gedragsverandering. Eveline is eigenaar van praktijk Super Shape en schreef het boek Nu afvallen en nooit meer aankomen, onder andere te bestellen bij Bol.com.