Een warmtepomp in je appartement: dit kan er wel (en niet)
De weg naar een gasloze wereld is nog lang, maar zeker is dat de warmtepomp in de energietransitie een belangrijke rol zal spelen. In hoever is de warmtepomp ook een oplossing voor een appartement?
Dit artikel in het kort:
- Warmtepomp in appartementen: beperkingen en mogelijkheden
- Appartementen hebben minder vermogen nodig
- Afhankelijkheid van elektriciteit
- Hybride warmtepomp als oplossing
- Ventilatiewarmtepomp zonder buitenunit
- Collectieve systemen: efficiënter maar complexer
Wie een warmtepomp wil installeren in een appartement moet extra opletten omdat daar toch enkele beperkingen en extra verplichtingen zijn. Aan de ene kant is er meestal minder vermogen nodig om een appartement comfortabel op temperatuur te houden. Daar tegenover staat dat je bij een appartement rekening moet houden met een aantal beperkingen en voorwaarden die niet gelden bij een gewoon huis.
Altijd de uitzondering op de regel
Dat het niet altijd eenvoudig is om de warmtepomp te integreren in woonappartementen, bleek al toen minister Hugo de Jonge in 2022 met de warmtepompverplichting op de proppen kwam. Het kwam erop neer dat wie vanaf 2026 zijn gasketel zou vervangen, minstens een hybride warmtepomp moest installeren. Die maatregel zou evenwel niet gelden voor 'woonappartementen die deel uitmaken van gestapelde bouw'. De huidige regering heeft die verplichting ondertussen naar de prullenmand verwezen. De nieuwe redenering is dat warmtepompen zichzelf maar moeten bewijzen en dat de genoemde verplichting een te zware last is voor huishoudens. Hoe dan ook, de vraag blijft: zijn de warmtepomp en een appartement een goede match? Het enige juiste antwoord is een genuanceerd antwoord…
Overdimensioneren heeft geen zin
Een warmtepomp onttrekt energie uit de omgeving. In dit artikel lees je hoe een warmtepomp werkt. Je kunt ze opdelen naargelang hun warmtebron. Dat kan de lucht zijn, de aarde of het grondwater. En dankzij een ingenieus systeem waarin een speciaal koudemiddel zit, wordt deze energie verhoogd totdat die het cv-water en/of het tapwater kan verwarmen. De warmtepompen die hun energie onttrekken uit de bodem of het grondwater hebben het hoogste rendement en zijn het duurst, maar die kun je natuurlijk niet gebruiken om een appartement te verwarmen. Het goede nieuws is dat een appartement veel minder energie nodig heeft om te verwarmen dan een hele woning. Het heeft geen zin om voor de zekerheid een type te plaatsen met een overschot aan vermogen… In het jargon noemt men dat overdimensioneren.
MINDER AFHANKELIJK VAN GAS, MEER VAN ELEKTRICITEIT Een warmtepomp maakt je minder afhankelijk van de gasprijs, maar je bent des te meer afhankelijk van wat je moet betalen voor stroom. Veel eigenaren combineren daarom een warmtepomp met zonnepanelen om de elektriciteitsrekening binnen de perken te houden. Die mogelijkheid heb je meestal niet als je een warmtepomp in jouw appartement wilt plaatsen.. Daarbij moet je wel rekening houden met het feit dat de warmtepomp het enige verwarmingstoestel is dat extra energie genereert. Wat bedoelen we daarmee? Zowat ieder verwarmingstoestel heeft verlies. Wanneer een cv-ketel gas verbrandt, dan wordt slechts 85 tot 90 procent van de energie uit de verbranding efficiënt benut. De overige 15 tot 10 procent is verlies. Een warmtepomp daarentegen produceert met 1 kW aan stroom 4 tot 5 kW aan warmte. Deze productiviteit wordt weergegeven in een waarde, de COP (coefficient of performance of prestatiecoëficient). Een warmtepomp met COP 5 produceert vijf keer meer energie dan dat hij verbruikt. We moeten daarbij wel aanstippen dat bij geen enkele warmtepomp de prestatiecoëficient altijd een constante is, want afhankelijk van de buitentemperatuur zal die COP verschillen.
©Robert Poorten
Een individueel systeem
Bij een individueel warmtepompsysteem heeft iedere bewoner de vrijheid om zijn eigen verwarmings- en koelbehoefte te regelen en kan er onmogelijk discussie ontstaan over verschillen in verbruik ten opzichte van de buren. Je kunt een individueel appartement voorzien van een warmtepomp, maar daar zijn wel enkele voorwaarden aan verbonden. De belangrijkste voorwaarde is de isolatiegraad van het appartement. De muren en het dak moeten goed geïsoleerd zijn en er moet op zijn minst dubbel glas in de ramen zitten. Vloerisolatie is interessant, maar in dit geval is dit geen must. Er moet uiteraard ook voldoende plaats zijn in de ruimte waar de cv-ketel is opgesteld, want daar moet de binnenunit van de warmtepomp bijkomen. Er zijn ondertussen binnenunits waarvan de afmetingen ontzettend meevallen.
Weten welke warmtepomp bij jou past?
Doe de check op Kieskeurig.nl en je weet het binnen 5 minuten!Locatie buitenunit is vaak het breekpunt
Zo’n buitenunit lijkt op een buitenkast van een airco. In sommige appartementsgebouwen is het omwille van esthetische redenen niet toegelaten om de buitenunit van een airco of warmtepomp op het balkon te plaatsen. Je moet dit dus nagaan in het reglement van het gebouw. Bovendien is een warmtepomp niet geruisloos. Zo’n buitenunit maakt ongeveer 50 decibel aan geluid en de buren die ook graag van hun balkon genieten, zijn meestal niet blij met het gezoem. De buitenunit mag overdag maximaal 45 decibel aan geluid maken en ’s nachts ligt de grens op 40 decibel.
De geluidsnormen beperken de mogelijkheden om de warmtepomp te plaatsen bij een appartement. Kijk ook naar het afgiftesyteem van de cv-installatie. Vloerverwarming is ideaal. Heb je traditionele radiatoren en een slecht geïsoleerd appartement, dan is een warmtepomp geen optie.
HYBRIDE WARMTEPOMP IN EEN APPARTEMENT? Op de websites van sommige warmtepompfabrikanten wordt de hybride warmtepomp als oplossing voor het individuele systeem in appartementen aangeprezen. Zo’n hybride warmtepomp vormt een tandem met de gasketel. In deze duo-opstelling zal de warmtepomp het leeuwendeel van de verwarming voor zijn rekening nemen, als het buiten te koud wordt of als er veel warm water wordt gevraagd dan komt de cv-ketel in actie. Op die manier bespaar je 60 tot 70% gas. In veel gevallen kun je de bestaande cv-ketel gewoon behouden en heeft de installatie niet zoveel om het lijf. Deze oplossing is ook goedkoper dan een volledig elektrische warmtepomp. Toch gelden hier dezelfde geluids- en esthetische normen, want ook een hybride warmtepomp heeft een buitenunit.
Collectief systeem
Een collectief systeem bestaat uit één grote warmtepomp om meerdere appartementen te voorzien van verwarming en warm water. Het kan ook gaan verschillende warmtepompen die op elkaar worden aangesloten. Dat noemt men een cascade-opstelling. Zo’n collectieve opstelling komt meestal op het dak, zodat de bezwaren over geluidslast en de esthetiek minder meespelen. Het voordeel van een collectief systeem is dat de onderhoudskosten lager liggen. Uiteraard is dit een gemeenschappelijke beslissing van de Vereniging van Eigenaren (VVE) die goed moet worden berekend door ingenieurs.
©wararat2599,wararat2599
Een collectief systeem wordt vaak om het dak geplaatst.
💶Ook interessant voor jou: Loont het huren van een warmtepomp?
De ventilatiewarmtepomp
Een individueel systeem dat uitermate geschikt is voor een appartement, is een systeem dat de ventilatielucht opwarmt en afkoelt. De ventilatiewarmtepomp werkt zonder buitenunit en daarmee vallen er belangrijke restricties weg. De voorwaarde is wel dat het appartement over een mechanisch ventilatiesysteem beschikt, want de warmtepomp vervangt de mechanische ventilatiebox. Bij een mechanisch ventilatiesysteem zonder warmtehergebruik, wordt de binnenlucht van ongeveer 20 graden uit de woning gezogen en naar buiten geblazen. Er gaat dus veel warmte verloren. Dit type warmtepomp zuigt warmte en vervuilde lucht uit de kamers en ververst die. Het toestel haalt bovendien zijn energie uit de afgezogen ventilatielucht en gebruikt die om het appartement te verwarmen. Bovendien wint de ventilatiewarmtepomp niet alleen de gewone warmte terug uit de ventilatielucht, hij haalt ook energie uit de condensatie van de ventilatielucht. Daarnaast is het zelfs mogelijk om extra energie van buiten te halen door het aanzuigen van buitenlucht. De warmteterugwinning werkt met dit type warmtepomp dus efficiënter dan die van een ventilatietoestel met warmterecuperatie.
©https://gaslozewoningen.nl
De ventilatielucht/water warmtepomp hergebruikt de warmte uit de ventilatielucht van de bestaande woning, die normaal gesproken in de buitenlucht verdwijnt.
VENTILATIEWARMTEPOMP ALS DUO MET DE CV-KETEL Soms kun je met een ventilatiewarmtepomp niet helemaal van het gas af. Een ventilatiewarmtepomp werkt dan samen met de cv-ketel. De cv-ketel springt in dat geval bij als er veel warmte nodig is en verzorgt het warme water voor je keuken en douche.
Verschillende vermogens
Ook voor deze warmtepompen kun je ISDE-subsidies aanvragen. Nefit Bosch heeft zo’n ventilatiewarmtepomp, de Bosch Compress 3800i EW , voor een beperkte oppervlakte tot 75 vierkante meter, die warmte en warmwater levert. Ook NIBE komt met vier uitvoeringen afhankelijk van het gevraagde vermogen: NIBE F370, NIBE F470, NIBE 730 en NIBE 750. Deze warmtepompen ventileren niet alleen de woning, maar leveren tegelijk centrale verwarming en zijn voorzien van een ingebouwde boiler voor warm water. Deze ventilatiewarmtepompen bestaan in verschillende vermogens 1,5 kW, 3 kW of zelfs 5 kW en worden voornamelijk toegepast in renovaties van appartementen. Hiermee heb je dus een individueel verwarmingssysteem terwijl de lucht wordt geventileerd en gefilterd.
©www.nibe.eu
De NIBE F370 is een all-electric ventilatiewarmtepomp met een boiler van 170 liter.
Met LVGL kun je via widgets een gebruikersinterface bouwen.
De Raspberry Pi Pico W is ook bruikbaar in Home Assistant.
De website van ESPHome heeft veel voorbeelden voor het werken met LVGL.
