COLUMN: Zelfgemaakte energiecrisis, wat doe je eraan?

Netbeheerder Tennet had zijn elektriciteitsnet allang kunnen en moeten uitbreiden, want de huidige en toekomstige stroomtekorten zijn volkomen voorspelbaar. Ons goed onderhouden net is geenszins verouderd, het is simpelweg niet ingericht op de groeiende grillige stroomproductie en -consumptie van vandaag en morgen.

Sommige politieke partijen en milieuorganisaties willen die stroomtekorten nog verergeren met vervroegde sluiting van de vier overgebleven kolencentrales. Extra tekorten kunnen alleen met aardgascentrales worden aangevuld, of misschien met Duitse bruinkoolcentrales. Het beste wat ieder van ons in dit inconsequente energiebeleid kan doen is vooral zelf energie en CO2 besparen, thuis en op het werk. Het goede nieuws is dat we dat ook kunnen, mits we ons op de juiste dingen richten.

Inconsequent energiebeleid 

Momenteel kampen al vijf Nederlands provincies met structurele stroomtekorten: Brabant, Limburg, Utrecht, Gelderland en Drenthe. Ook in andere Europese landen zoals Duitsland, Zwitserland en Frankrijk komt dit al voor. Daardoor willen we plotseling weer investeren in fossiele energie en kernenergie: Aardgasboringen onder de Noordzee, nieuwe LNG-terminals in Eemshaven, Rotterdam en Terneuzen, en twee nieuwe kerncentrales in Borssele. En dat terwijl we eind 2021 op de Klimaattop COP-26 in Glasgow officieel afscheid hebben genomen van publieke fossiele investeringen, en sinds Fukushima juist wilden stoppen met kernenergie.

Zelfgemaakte energiecrisis

Ook in Duitsland gaat het roer ineens om. Regeringspartij Die Grünen in Duitsland stemt in met een verlengde bedrijfsduur van kerncentrales en een verhoogde bruinkoolwinning onder het geofferde dorp Lützerath. Er is niks mis met aanpassing aan veranderende omstandigheden, maar de zogenaamde energiecrisis van nu hebben we sinds de Russische inval in de Krim in 2014 eigenhandig gecreëerd. We zijn steeds meer Russisch gas gaan kopen, onze stroomproductie steeds instabieler gaan maken, en onze stroomconsumptie steeds groter.

Focus op je eigen energie-top 3

Burgers met warmtepompen en elektrische auto’s, en geëlektrificeerde bedrijven die het net niet op kunnen, dreigen nu de dupe te worden van deze zelfgemaakte moeilijkheden. De beste manier om daarmee om te gaan is energie besparen in de top 3 van burgers en bedrijven: verwarming, automobiliteit en koopgedrag. Deze top 3 vertegenwoordigt meer dan 90 procent van vrijwel ieders energieverbruik en CO2-footprint, en kenmerkt zich door twee eigenschappen: ze verbruiken per keer veel energie, en ze worden dagelijks door miljarden mensen gedaan.

Alle andere dingen in huis en kantoor, van wasmachines tot smartphones, vallen in het niet bij de top 3. Focus dus vooral op die top 3 en streef daarin naar halvering. Daar valt veruit de meeste energie, CO2 en geld te besparen. Koopgedrag hoort erbij, want dat veroorzaakt veel extra energie- en grondstofverbruik in industrie en transport. Wereldwijd zijn industrie en transport goed voor ongeveer de helft van alle energieverbruik en CO2-uitstoot. Een langere gebruiksduur van producten bespaart dus heel veel in de maak- en vervoersketen. 

Isoleer je huis, rijd rustig en doe langer met je spullen 

Goede huis- en gebouwisolatie kan wel 50 procent energie en CO2 besparen. Rustig rijden (en nooit harder dan 100 km/u) bespaart algauw 25 procent energie en CO2; ook met een elektrische auto. Twee keer zo lang met je spullen doen bespaart 50 procent grondstoffen, energie en CO2 in industrie en transport. Industrie en transport maken en vervoeren wat wij kopen. Als ik een nieuwe fiets of bank koop met 10 kilo staal erin, veroorzaak ik CO2-uitstoot in IJmuiden. Consuminderen zet daarom snel zoden aan de dijk van verduurzaming.

Daarnaast lijkt het me verstandig om te wachten met van het gas af gaan en elektrisch rijden. Elektriciteit is van oudsher een minder betrouwbare vorm van energie, en volgens Tennet zal dat in de toekomst nog minder worden. Warmtepompen en elektrische auto’s zijn bovendien niet ‘emissievrij’. Ze verbruiken elk vaak meer stroom dan de rest van een huishouden bij elkaar, en de extra benodigde netstroom kan alleen fossiel worden aangevuld. Wind en zon, ook op je eigen erf of dak, zijn immers meestal voluit benut, en niet op aanvraag opschaalbaar.

Wacht niet op de overheid, maar handel zélf

Wind en zon produceren sowieso maar 25 procent van alle verbruikte elektriciteit; het overgrote deel (72 procent) komt van fossiel of biomassa, en veroorzaakt dus CO2-uitstoot in het hier en nu. Kerncentrale Borssele is goed voor de resterende 3 procent. Die percentages zullen de komende 10-15 jaar niet snel veranderen. Wind en zon groeien weliswaar, maar het totale stroomverbruik evenzeer. Fossiel en biomassa zullen tot na 2040 de meerderheid van de stroomproductie invullen, dus we kunnen er maar beter zo min mogelijk van verbruiken. Om die reden zijn terrasstralers (in Frankrijk) en gloeilampen (in heel Europa) immers verboden!