Heb je een pc met voorgeïnstalleerde Windows gekocht, dan heb je wellicht maar één partitie waarop alle Windows-bestanden en je eigen bestanden en mappen staan. Of je hebt ooit een keer je schijf gepartitioneerd, maar loopt nu tegen de grenzen daarvan aan. Dan is het tijd de partitiegrootte aan te passen. En mocht Windows niet soepel meer lopen, overweeg dan ook meteen een herinstallatie van je besturingssysteem.

Tip 01: Verkleinen

Het is in principe geen probleem als jouw computer maar één partitie heeft waarop zowel Windows, programma’s als je data staan. Toch valt er veel voor te zeggen om je databestanden op een afzonderlijke partitie te plaatsen. Niet alleen back-upt dat makkelijker, maar bij een herinstallatie van Windows blijft je datapartitie netjes buiten schot.

Om alsnog een tweede partitie te creëren, moet die ene partitie natuurlijk wel nog over voldoende vrije ruimte beschikken. Veiligheidshalve houd je best nog zo’n 10 GB over. Om dat na te gaan, start je Windows Schijfbeheer. Druk op Win-toets+R, tik diskmgmt.msc in en bevestig met Enter. Bovenaan, in de kolom Vrije ruimte zie je hoeveel schijfruimte dat voor jou is. Heb je voldoende ruimte over, klik dan met rechts op het betreffende volume en kies Volume verkleinen. In principe hoef je niet voor dataverlies te vrezen, maar voor de zekerheid doe je er verstandig aan eerst een schijfkopie te maken, bijvoorbeeld met het gratis EaseUS Todo Backup Free. Geef aan met hoeveel MB je het volume wilt verkleinen en bevestig met Verkleinen.

©PXimport

Beperkte ruimte

©PXimport

Tip 02: Creëren

Je hebt nu voldoende vrije schijfruimte ter beschikking om dat aan je nieuwe datapartitie te koppelen. Klik in het grafische overzicht van Schijfbeheer met rechts op de niet-toegewezen ruimte en kies Nieuw eenvoudig volume. Druk op Volgende, stel de gewenste (maximale?) grootte in, druk op Volgende, selecteer een vrije stationsletter, druk nogmaals op Volgende en bedenk een geschikte Volumenaam. De overige opties kun je gewoon met rust laten. Druk tot slot op Volgende en op Voltooien. Het station is meteen gebruiksklaar.

©PXimport

Partitiestijl

©PXimport

Tip 03: Uitbreiden

Over naar een ander scenario. Je hebt al twee partities, maar je wilt de ene partitie wat vergroten, ten koste van de andere. We gaan uit van een Windows-partitie, onmiddellijk gevolgd door een datapartitie. Het meest logisch is dat je een grotere datapartitie wilt, dus verklein je eerst de Windows-partitie. Het probleem is nu dat de vrijgekomen ruimte zich vóór de datapartitie bevindt en Windows Schijfbeheer kan beide niet zomaar aan elkaar koppelen. Dat kan gelukkig wel met EaseUS Partition Master. Download en installeer het programma via de knop Gratis installeren. Start Partition Master, klik met rechts op je Windows-partitie en kies Vergroot/verklein/verplaats. Geef de gewenste grootte aan (dat kan door de rechterschuifknop met het zwarte bolletje naar links te verplaatsen) en bevestig met OK. Klik bovenaan op Voer 1 operatie uit en bevestig met Toepassen. Nadat je je computer opnieuw opgestart hebt, start je ook Partition Master opnieuw op. Klik nu weer met rechts op je datapartitie en kies opnieuw voor Vergroot/verklein/verplaats. Beweeg de zwarte schuifknop van het volume naar links zodat de zonet vrijgekomen ruimte door dit volume wordt ingenomen. Bevestig met OK en voer de operatie uit.

Ook voor deze ingrepen geldt: in principe leiden ze niet tot dataverlies, maar vooraf een kopie van je schijf maken is wel zo verstandig.

©PXimport

Tip 04: Verplaatsen

Over naar een gelijkaardig scenario dat in de praktijk een stuk lastiger blijkt te zijn. Je wilt je Windows-partitie vergroten ten koste van de daaropvolgende datapartitie. Je kunt deze laatste wel verkleinen, maar de verkleinde datapartitie bevindt zich dan tussen je Windows-partitie en de vrijgekomen ruimte. Dat blijkt opnieuw een breekpunt voor Schijfbeheer, maar Partition Master weet dat wel aan te pakken.

Nadat je de datapartitie hebt verkleind, klik je er weer met rechts op en kies je voor Vergroot/verklein/verplaats. Vervolgens versleep je met ingedrukte linkermuisknop de lichtblauwe balk (die je partitie aangeeft) in zijn geheel naar rechts, zodat de niet-toegewezen ruimte nu geheel links van de opgeschoven datapartitie belandt. Bevestig met OK. Nu kun je de Windows-partitie wel de niet-toegewezen ruimte laten innemen, zoals beschreven in tip 3. Vergeet de operatie niet uit te voeren (nadat je een schijfkopie hebt gemaakt)!

©PXimport

Tip 05: Voorbereiding

Een schijf opnieuw partitioneren is al een gevoelige operatie, maar dat geldt nog meer voor een nieuwe installatie van Windows, zeker wanneer je je data, apps en instellingen wilt behouden. Je kunt zo’n herinstallatie overwegen als je een Windows-installatie wilt zonder overtollige applicaties, of wanneer Windows niet meer lekker loopt en de klassieke troubleshooting-technieken je niet verder helpen.

Voordat je met de (her)installatie begint, doe je er goed aan enkele voorzorgsmaatregelen te nemen. Maak allereerst een schijfkopie of in ieder geval een databack-up, ook als je voor een installatiemethode kiest die je gegevens hoort te vrijwaren. Ga je voor een methode die (externe) applicaties verwijdert, dan kun je met een gratis tool als Belarc Advisor de productsleutels van je geïnstalleerde toepassingen opvissen: je vindt ze bij Software Licenses. Controleer ook even of de Windows-productsleutel wel aan je Microsoft-account is gekoppeld. Is dat niet zo, dan kan de activering na de herinstallatie problemen opleveren. Ga naar Windows Instellingen en kies Bijwerken en beveiliging / Activering. Zie je hier geen melding van een koppeling staan, meld je dan eerst bij Windows aan met een Microsoft-account via Instellingen / Accounts / Uw info / In plaats daarvan aanmelden met een Microsoft-account.

Verder is het een goed idee je stuurprogramma’s te back-uppen. De kans is groot dat Windows die na de herinstallatie automatisch vindt, maar je weet maar nooit. Zo’n back-up kan met de wat oudere tool Double Driver, te vinden op onder meer www.tiny.cc/doubledriver. Met dit programma kun je de geback-upte drivers ook weer terugzetten.

©PXimport

Tip 06: Opnieuw instellen

We gaan eerst uit van een scenario waarbij je de pc wilt terugzetten naar de fabrieksinstellingen. Houd er wel rekening mee dat apps die niet vooraf op je pc geïnstalleerd stonden, door deze herinstallatie verwijderd worden. Ga naar Instellingen, kies Bijwerken en beveiliging en klik bij Deze pc opnieuw instellen op Aan de slag. Er verschijnt een venster met twee opties: Mijn bestanden behouden of Alles verwijderen. In het eerste geval worden (later geïnstalleerde) apps verwijderd, evenals je instellingen, maar blijven je persoonlijke bestanden wel behouden. Je krijgt wel nog een venster te zien met de link Lijst van te verwijderen apps: die geeft je een overzicht van alle apps die zullen worden verwijderd zodra je bevestigt met Opnieuw instellen.

In het tweede geval raak je ook je persoonlijke data kwijt. Standaard worden de bestanden gewoon verwijderd, maar via de link Instellingen wijzigen kun je het station grondiger laten opschonen. Dit kan wel enkele uren in beslag nemen.

©PXimport

Tip 07: Schone installatie

Maak je liever ook korte metten met bloatware; software die die door producenten mee wordt geïnstalleerd, dan kun je beter op een andere manier te werk gaan. Ga naar Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Systeemherstel en klik op de onderste link: Opnieuw beginnen met een schone installatie van Windows. Windows vraagt nu of je wilt overschakelen naar de app Windows-beveiliging. Antwoord met Ja en klik bij Nieuwe start op Aan de slag. Tijdens deze operatie worden je persoonlijke bestanden en sommige Windows-instellingen behouden, maar de meeste apps, inclusief Microsoft Office, externe antivirussoftware en door de fabrikant geïnstalleerde desktopapps (behalve die uit de Microsoft Store) worden wel degelijk verwijderd. Handig is wel dat je een overzicht krijgt van de apps die daadwerkelijk zullen worden weggehaald.

Door deze nieuwe installatie krijg je automatisch de nieuwste versie van Windows 10 op je systeem. Als Windows klaar is voor de herinstallatie, hoef je eigenlijk alleen nog maar de instructies te volgen. Verwijder vooraf eventueel aangesloten usb-sticks. Je pc zal een paar keer opnieuw opstarten. Reken op een totale installatietijd van ruwweg twintig minuten. Je moet ook opnieuw aangeven welke taal, tijd en toetsenbordinstelling je voorkeur heeft, maar daarna staat een verse Windows voor je klaar.

©PXimport

Tip 08 Medium creëren

Een andere manier om Windows te installeren, is met behulp van een extern installatiemedium (usb-stick). Deze methode vraagt dan wel wat meer inspanning, maar is daarentegen best flexibel: je beslist namelijk zelf welke programma’s, instellingen en persoonlijke data je wilt bewaren.

Surf naar www.tiny.cc/w10down en klik op Hulpprogramma nu downloaden. Start de gedownloade tool, klik op Akkoord en selecteer Installatiemedia (USB-stick, dvd of ISO-bestand) voor een andere pc maken. Druk op Volgende, verwijder eventueel het vinkje bij Gebruik de aanbevolen opties voor deze pc en kies de gewenste Taal, Versie en Architectuur. In het volgende venster selecteer je USB-flashstation. Zorg dat er een (lege) stick van minstens 8 GB in de pc zit en druk op Volgende. Selecteer de juiste stick, druk op Volgende, wacht tot de procedure is beëindigd en rond af met Voltooien.

Open Verkenner en navigeer naar de rootmap van de zojuist samengestelde usb-stick. Hier dubbelklik je op setup.exe en bevestig je met Ja. Een paar vensters later geef je bij Kies wat u wilt behouden aan wat je precies wilt bewaren bij de nieuwe installatie. Je hebt drie opties: Persoonlijke bestanden en apps behouden, Alleen persoonlijke bestanden behouden (apps en instellingen worden verwijderd) en Niets (alles wordt verwijderd). Druk op Volgende en op Installeren om de herinstallatie te starten.

©PXimport

Tip 09: Start niet op

We zijn er tot nu toe van uitgegaan dat je ‘oude’ Windows-installatie het nog gewoon deed en dat je dus vanuit je huidige installatie een nieuwe versie kon installeren. Is dat niet het geval, dan is niet alles meteen verloren. Zo valt het niet uit te sluiten dat de fabrikant van je computer een verborgen partitie heeft aangemaakt met een volledige Windows-back-up. In zo’n geval verschijnt bij het opstarten normaliter een bericht als ‘Druk op F10 voor herstelopties’. Hiermee wis je je huidige partitie en vervang je ’m door de fabrieksback-up.

Ontbreekt zo’n herstelfunctie op je systeem, dan kun je het ook nog aan de hand van een installatiemedium, zoals beschreven in tip 7, proberen. Start de pc dan vanaf dat medium (usb-stick) op. Gebeurt dat niet automatisch, roep dan het bootmenu op of ga naar het setup-venster van het bios en stel je de bootvolgorde zo in dat de pc van het usb-station probeert op te starten. Raadpleeg desnoods je systeemhandleiding hoe je dat precies moet doen. Het installatiemedium is normaliter compatibel met zowel met bios- als uefi-systemen.

©PXimport

Tip 10: Van grond af aan

Zodra je pc van de usb-stick is opgestart, stel je de taal, tijd en toetsenbord in en druk je op Nu installeren. Eventueel vul je al meteen de productcode in of je selecteert op dit moment Ik heb geen productcode (en je activeert later). Kies het besturingssysteem waarvoor je een licentie hebt, druk op Volgende en ga akkoord met de licentievoorwaarden.

Je hebt nu keus twee opties: Upgrade […] en Aangepast […]. In het eerste geval wordt Windows opnieuw geïnstalleerd met behoud van instellingen, bestanden en toepassingen, althans wanneer er een actieve, ondersteunde Windows-versie wordt aangetroffen. Je kunt het eerst met deze optie proberen.

Lukt dat niet, of levert dat niet het gewenste resultaat op, kies dan voor Aangepast, waarna je alle partities kunt verwijderen en Windows eventueel op een lege schijf installeert; helemaal van grond af aan. Het spreekt voor zich dat in dit scenario alles op je schijf wordt gewist. Gelukkig beschik je over een back-up van je gegevens, toch?

©PXimport

Je game-ervaring hangt sterk af van hoe goed je hardware aansluit bij de vaak hoge eisen van moderne games. Maar zelfs met minder krachtige hardware kun je met de juiste instellingen vaak soepel gamen zonder storende elementen.

In het kader ‘Game-pc’ vind je specifieke tips voor het aanschaffen van hardwarecomponenten die ideaal zijn voor een krachtige game-pc. Dit lijkt ons nuttig, maar het is natuurlijk minder relevant als je niet bereid bent (flink) te investeren in nieuwe onderdelen. Met dit artikel richten we ons daarom hoofdzakelijk op de lezer die met een beperkt budget zijn bestaande systeem wil behouden en optimaliseren.

Je kunt namelijk op veel vlakken verbeteringen aanbrengen, vooral bij hardware (zoals cpu, gpu, monitor en opslagmedium), netwerk, besturingssysteem, drivers, processen en applicaties.

Voor je begint met optimaliseren, is het belangrijk inzicht te krijgen in de belangrijkste factoren voor ‘glitchvrij’ gamen, zodat je weet waar je aandacht aan moet besteden.

1 Factoren

Een van de belangrijkste factoren is een hoge framerate, doorgaans uitgedrukt in fps (frames per seconde). Dit is de snelheid waarmee de beelden worden getoond en hangt sterk af van je gpu en cpu. Bij eenvoudige games volstaat 30 fps vaak, maar grafisch intensieve games spelen merkbaar beter bij 60 fps. Voor intens competitief gamen is zelfs 144 of meer fps raadzaam. Het is belangrijk dat de fps daarbij stabiel blijft, aangezien schommelingen haperingen in het beeld kunnen veroorzaken.

Ook invoervertraging (input latency) is van belang, zeker bij competitieve games. Een lage vertraging tussen je acties, zoals muisklikken of toetsindrukken, en wat je ziet op het scherm is essentieel. Deze vertraging wordt beïnvloed door de gpu, cpu, monitor en bij online gamen ook door je internetverbinding. Ook netwerkvertraging (lag) wil je in dit geval zeker vermijden.

Daarnaast wil je het zogeheten ‘tearing’ voorkomen, waarbij het beeld lijkt te breken of te verschuiven. Dit probleem ontstaat door een gebrekkige synchronisatie tussen je gpu en monitor, doordat de gpu te weinig of net te veel frames levert.

In dit artikel geven we concrete tips en technieken om precies zulke storende factoren als te lage of inconsistente fps, te hoge invoer- of netwerkvertraging en tearing te vermijden.

Bij tearing lijkt het beeld op te breken in meerdere delen, dat wil je natuurlijk voorkomen.

2 Benchmarking

Voor je met optimalisatietechnieken start, is het verstandig eerst te meten hoe goed je huidige configuratie presteert. Na upgrades of optimalisaties kun je dezelfde meting herhalen voor een duidelijke vergelijking.

Zo’n meting voer je uit met een benchmark. Een van de bekendste is 3DMark. Deze tool bevat verschillende tests om prestaties van je gpu, cpu en je systeem als geheel in een game-context te meten. Je kunt bijvoorbeeld Time Spy gebruiken om DirectX 12-prestaties van games te analyseren. Fire Strike focust op DirectX 11 (voor mid-range-systemen), terwijl Port Royal geschikt is voor raytracing-prestaties. Voor meer technische uitleg van deze benchmarks kun je de online gebruikersgids raadplegen.

Andere benchmarks zijn ook beschikbaar. Cinebench bijvoorbeeld meet via hoge kwaliteit 3D-afbeeldingen de prestaties van je cpu, inclusief afzonderlijke kernen. Voor grafische benchmarking en stresstests van je gpu kun je bijvoorbeeld Unigines Heaven of Superposition gebruiken.

Time Spy van 3DMark meet de prestaties van de Microsoft API DX12.

3 Monitoring

Tijdens het gamen is het nuttig om de prestaties van verschillende onderdelen te meten. Een handig hulpmiddel hiervoor is RivaTuner Statistics Server (RTSS), dat bijvoorbeeld geïntegreerd is in MSI Afterburner. Deze tool is ideaal voor veilig en eenvoudig gpu-overklokken zonder veel technische kennis (zie paragraaf 5).

Installeer MSI Afterburner samen met de RivaTuner-software en start het programma. Klik op het tandwielpictogram en controleer of de juiste gpu is geselecteerd. Ga naar het tabblad Toezicht en vink de onderdelen aan die je wilt monitoren, zoals GPU temperatuur, GPU gebruik, GPU core klok, GPU ventilator snelheid, GPU temp/power/voltage limit, CPU temperatuur/gebruik/klok (genummerde cpu-kernen hoef je niet te selecteren), CPU power, Beeldverversings snelheid en Frame tijd. Zet bij elk item ook een vinkje bij Toon informatie op het scherm (OSD) en bevestig je keuzes.

Open vervolgens het instellingenvenster van RTSS via het pictogram in het Windows-systeemvak. Controleer of Show On-Screen Display is ingeschakeld en kies bij voorkeur Raster 3D als weergave. Optimaliseer en positioneer deze naar wens. Deze OSD werkt doorgaans goed in DirectX- en OpenGL-games. Overigens bevat Steam een fps-teller die je met behulp van Alt+Tab op je scherm kunt zetten.

RivaTuner Server Statistics is hier gekoppeld aan de monitoringtool MSI Afterburner.

4 Hardware

Meten is weten, en die fase hebben we afgerond. Nu richten we ons volledig op diverse optimalisaties, opgesplitst in verschillende (en deels overlappende) categorieën. We beginnen met de hardware, met de gpu in de hoofdrol.

Houd je gpu-drivers regelmatig, bijvoorbeeld maandelijks, up-to-date. Gebruik hiervoor bij voorkeur de software van de fabrikant, zoals GeForce Experience of de Nvidia-app, of AMD Adrenalin Edition. Via het configuratiescherm van deze tools krijg je vaak extra opties voor betere gameprestaties, met invloed op zowel fps als beeldkwaliteit.

We nemen Nvidia als voorbeeld. Open NVIDIA Control Panel en ga naar 3D-instellingen beheren. Overweeg bij Algemene instellingen de volgende instellingen voor het basisprofiel: Energiebeheermodus op Optimaal vermogen; Textuurfilteren – Kwaliteit op Prestatie; Thread Optimalisering op Aan; Grootte shadercache op Onbeperkt; en Weinig vertraging-modus op Aan of Ultra. Bevestig met Toepassen. Klik op Beginwaarden om terug te keren naar de standaardinstellingen.

Je kunt hier ook Verticale synchronisatie op Uit zetten, maar in principe horen de gpu-frames afgestemd te zijn op de verversingsfrequentie (refresh rate) van je monitor. Heb je last van tearing, zet deze instelling dan op Aan of kies een van de andere opties.

Controleer ook even de instellingen van je muis of controller via Instellingen / Bluetooth en apparaten. Kies hier Muis / Aanvullende muisinstellingen. Voor preciezere en consistentere muisaansturing kun je op het tabblad Opties voor de aanwijzer de optie Precisie van de aanwijzer verbeteren uitschakelen, waarmee je aanwijzerversnelling uitzet, wat de cursorbeweging voorspelbaarder maakt.

Vanuit het configuratiescherm kun je allerlei instellingen van je gpu aanpassen.

5 Hardware overklokken

Gevorderde gebruikers kunnen ook overwegen hun gpu te overklokken. Ga eerst na of er in het UEFI/BIOS van je systeem hiervoor geen zogeheten XMP’s (eXtreme Memory Profile) beschikbaar zijn gesteld door de geheugenfabrikant. Je herkent deze aan opties zoals XMP, Memory Profile of DOCP. Kies het gewenste profiel waarbij je geheugen op een hogere snelheid kan werken.

Bij de meeste games kun je voordeel halen uit een overgeklokte gpu. Hiervoor is MSI Afterburner zeer geschikt, omdat je hiermee veilig kunt werken. Je combineert dit bij voorkeur met MSI Kombustor (klik na installatie op het K-pictogram in MSI Afterburner), een stresstest-tool die de stabiliteit van jouw gpu na overklokken controleert via zware grafische workloads.

Begin met het verhogen van de Core Clock (MHz) - niet de Core-voltage - in stappen van ongeveer 20. Boven de 50 verhoog je bij voorkeur in stappen van 10. Bevestig telkens met Toepassen (ronde knop met vinkje). Lukt dit niet, zet dan (indien mogelijk) de schuifknoppen bij Power Limit (%) en Temp Limit (°C) tijdelijk op het maximum, en stel via de A-knop de Fan Speed (%) in op 75%. Bevestig je instellingen met Toepassen.

Laat tijdens de aanpassingen de stresstest in Kombustor draaien en houd de resultaten in de gaten, zoals de gpu-temperatuur (je kunt hier ook de OSD van RTSS oproepen). Als deze te hoog wordt of de stresstest crasht, verlaag de waarde dan met ongeveer tien procent.

Verhoog daarna de Memory Clock in stappen van maximaal 10. Blijf ook hier tien procent onder de waarde waarbij de stresstest onstabiel wordt. Klik vervolgens op Opslaan (diskette-pictogram) en selecteer profielknop 1. Tot slot klik je rechtsboven op de Windows-knop, zodat je systeem voortaan met deze profielwaarden opstart.

Overklokken met MSI Afterburner, met Kombustor als ‘waakhond’ (je ziet hier ook de RTSS-overlay).

6 Systeeminstellingen

Op het niveau van je besturingssysteem kun je enkele instellingen optimaliseren. We nemen Windows 11 als uitgangspunt. Ga naar Instellingen / Gaming. Open Gamemodus en schakel deze in. Hiermee verbeter je de prestaties tijdens het gamen door cpu- en gpu-bronnen prioriteit te geven (onder meer om framedrops te voorkomen), achtergrondprocessen te beperken en storende meldingen uit te schakelen.

Zorg er ook voor dat Windows-updates niet tijdens een gamesessie starten. Ga naar Instellingen / Windows Update, klik op Geavanceerde Updates en stel bij Gebruikstijden instellen de gewenste uren in via Handmatig.

Met de ingebouwde module Energiebeheer kun je het voorkeurschema instellen op Hoge prestaties. Voor snellere pc’s kun je zelfs de optie Topprestaties activeren door op de Opdrachtprompt dit commando uit te voeren:

Met powercfg /list controleer je of het schema is toegevoegd. Verwijder een schema met powercfg /delete <ID>. Of maak in Energiebeheer je eigen schema met Een energiebeheerschema maken.

Je kunt ook grafische instellingen per app aanpassen. Ga naar Instellingen / Systeem / Beeldscherm / Graphics. Zoek de gewenste app, selecteer deze, klik op Opties en kies bijvoorbeeld Hoge prestaties. Bevestig met Opslaan.

Je kunt ook een extra energiebeheerschema voor topprestaties zichtbaar maken.

7 Extra instellingen

Je kunt een paar extra systeeminstellingen aanpassen om de gameprestaties verder te verbeteren. Controleer bijvoorbeeld de locatie van het bestand pagefile.sys, vooral bij beperkt intern geheugen. Windows verplaatst data van het RAM naar dit virtuele geheugenbestand om ruimte vrij te maken. Zorg dat dit bestand op een snelle ssd staat.

Controleer dit via Instellingen / Systeem, klik op Geavanceerde systeeminstellingen en druk op Instellingen op het tabblad Geavanceerd. Klik op Wijzigen. Staat je Windows-schijf niet op een snelle ssd, dan beperk je via Aangepaste grootte de ruimte op deze schijf en wijs je het grootste deel toe aan de snelste schijf. Of kies Grootte wordt door het systeem beheerd. Bevestig met Instellen en OK.

Daarnaast kun je HAGS (Hardware GPU Scheduling) activeren, waarmee de gpu grafische taken rechtstreeks afhandelt. Dit versnelt processen en verbetert grafische prestaties, met minder stutter en invoervertraging. Ga hiervoor naar Instellingen / Systeem, kies Beeldscherm / Graphics en klik op Standaardinstellingen voor afbeeldingen wijzigen. Als je gpu dit ondersteunt, kun je hier GPU met hardwareversnelling plannen inschakelen. Eventueel schakel je hier ook Optimalisaties voor games met vensters in, wat de prestaties van DirectX 10/11-games in venstermodus ten goede kan komen.

HAGS kan de grafische prestaties wat opkrikken als je gpu dit ondersteunt.

Op zoek naar de optimale game-ervaring? Met deze accessoires creëer je jouw ideale gameroom

8 Software

Bij online gamen is natuurlijk ook een optimale netwerkconnectie van groot belang. Idealiter gebruik je hiervoor een bekabelde verbinding of een draadloze router met 5GHz-wifi voor een lagere ping. Controleer je wifi-snelheid met een gratis tool zoals www.speedtest.net.

Voordat je andere software aanpast, is het verstandig eerst de tuningsmogelijkheden van je game-applicaties zelf te bekijken. Veel games, zoals Age of Empires III, bieden via schuifbalken, numerieke waarden of andere instellingen opties om framerate en andere prestaties te beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan instellingen voor grafische detaillering, zoals texturen en schaduwen, anti-aliasing-technieken en tekenafstand (de mate waarin verder afgelegen objecten worden gerenderd).

Verder, om onnodig geheugenverbruik te beperken, kun je controleren welke apps automatisch opstarten met Windows. Schakel overtollige apps uit via Windows Taakbeheer (Ctrl+Shift+Esc) in de rubriek Opstart-apps.

In Taakbeheer kun je bij Processen en Services onnodige achtergrondprocessen en services tijdelijk uitschakelen via het contextmenu, vooropgesteld dat je goed weet wat je doet. Gevorderde gebruikers kunnen in de rubriek Details per applicatie via het contextmenu de opties Prioriteit (hoeveelheid toegewezen processortijd; kies bij voorkeur niet voor realtime) en eventueel Affiniteit (hoeveel en welke processorkernen worden gebruikt) aanpassen.

Overweeg ook het gebruik van gameboosters, die gameprestaties semiautomatisch optimaliseren. Een bekende gratis tool is Razer Cortex (extra tools niet installeren). Na aanmelding kun je via Game booster met Boost now meerdere optimalisaties uitvoeren, zoals Disable CPU Sleep Mode, Clear Clipboard, Clean RAM en Disable Telemetry. Ook kunnen geselecteerde processen en services worden uitgeschakeld om geheugen vrij te maken. Met de optie Restore now herstel je de oorspronkelijke instellingen.

Een andere populaire tool is MSI Dragon Center, die zich vooral richt op MSI-hardwarecomponenten en vergelijkbare functionaliteit biedt.

Gamebooster Razer Cortex automatiseert het optimaliseren van systeeminstellingen en achtergrondprocessen.

9 Netwerk

Bij online gamen is natuurlijk ook een optimale netwerkconnectie van groot belang. Idealiter gebruik je hiervoor een bekabelde verbinding. Controleer in Apparaatbeheer (klik met rechts op de Windows-startknop) of de drivers van je netwerkadapter up-to-date zijn. Klik met rechts op een adapter en kies Stuurprogramma bijwerken.

Je kunt ook kiezen voor een draadloze 5GHz-wifi-router. Controleer je wifi-snelheid met een gratis tool zoals www.speedtest.net. Daarnaast kun je voor draadloze netwerken een speciale tool gebruiken om de signaalkwaliteit te analyseren, zoals Acrylic Wi-Fi Analyzer. Dit onderdeel van de Acrylic Suite biedt een live signaalgrafiek en laat je kanaaloverlappingen en andere netwerkproblemen analyseren. De volledige functionaliteit is vijf dagen gratis beschikbaar.

Veel routers bieden QoS-instellingen (Quality of Service) waarmee je dataverkeer voor specifieke applicaties, poorten of apparaten kunt prioriteren. Dit kan latency en jitter verminderen. Sommige routers hebben een gamemodus in de QoS-configuratie voor automatische optimalisatie van populaire games en consoles, geavanceerdere routers bieden SQM (Smart Queue Management).

Controleer met de module Broncontrole (druk op Windows-toets+R en voer resmon uit) welke applicaties veel bandbreedte gebruiken. Sorteer bijvoorbeeld op de kolom Totaal (bytes/seconde) en sluit overtollige software af. Om de puntjes op de i te zetten, kun je de prestaties van de gebruikte DNS-server testen met DNS Benchmark. Open het tabblad Nameservers, klik op Run Benchmark en zet een vinkje bij Sort Fastest Nameservers: de snelste DNS-servers vind je nu in principe bovenaan. Deze kun je gebruiken in de netwerkconfiguratie van Windows of in je router voor je hele netwerk.

Controleer de kwaliteit van je draadloze verbinding met Acrylic Wi-Fi Analyzer.

Wanneer je kiest voor een inbouwvriezer werk je deze natuurlijk het liefst netjes weg achter een mooie keukendeur. Je vindt ze in hoogtes van 72 tot 178 cm, maar ook als onderbouw diepvrieskast die onder je aanrechtblad passen. Waar moet je allemaal nog meer op letten bij een inbouwvriezer voordat je deze aanschaft?

Een inbouwvriezer biedt als voornaamste voordeel dat de kast mooi is weggewerkt in je keuken. Juist daarom is het belangrijk om vooraf goed op een aantal zaken te letten als je zo’n vriezer wilt kopen.

Formaten

Inbouwvriezers zijn te koop in een aantal vaste maten. Die maten zijn gestandaardiseerd, zodat het eenvoudig is om de juiste inbouwvriezer bij de juiste inbouwkast te kopen en andersom. De ruimte in een inbouwkeuken waar de inbouwvriezer komt, is ietsje groter dan de inbouwvriezer zelf. Logisch, omdat zo'n inbouwvriezer wel makkelijk geplaatst moet kunnen worden, maar er ook weer eenvoudig uit moet kunnen in geval van reparatie of vervanging.

Bij een inbouwvriezer kun je kiezen uit de volgende hoogtes: 72, 88, 102, 122, 140, 178 en 180 cm. De breedte van inbouwvriezers ligt doorgaans tussen de 54 en 56 cm, het is dus belangrijk dat de breedte van de nis hierop is afgestemd. De diepte van een inbouwvriezer kan ook iets variëren, maar 54,5 cm is doorgaans de gemiddelde diepte. Je kunt ook kiezen voor een ondervriezer; een losse kleinere kast van zo'n 80 cm hoog die past onder het aanrechtblad.

Bij de aanschaf van een inbouwvriezer of elke inbouwapparatuur vind je altijd de informatie over de grootte van de nis. De nis is de plek in de inbouwkeuken waarin de inbouwapparatuur wordt geplaatst. Deze informatie is dus erg belangrijk bij het kiezen voor de juiste inbouwvriezer en de gewenste keuken.

©MG | ID.nl

Scharnier- en deursystemen

Bij de aanschaf van een inbouwvriezer houd je rekening met het soort scharniersysteem dat je wil gebruiken. Er zijn twee soorten deursystemen: deur-op-deurscharnieren en sleepdeursystemen. Bij een deur-op-deursysteem wordt de deur van de keuken direct op de deur van de vriezer geplaatst en is er geen speling tussen beide deuren.

Bij een sleepsysteem wordt de vriezerdeur met een glijd- of sleepsysteem bevestigd aan de keukendeur. Hierdoor schuift de deur van de keuken over de koelkastdeur. De deuren bewegen dan afzonderlijk van elkaar. Zo'n systeem komt het vaakst voor en is ook het eenvoudigst te installeren.

Bij een deur-op-deursysteem wordt het paneel van de keukendeur direct op de deur van de vriezer gemonteerd. Het keukenpaneel draait dus op hetzelfde moment als de vriezerdeur. Voor een deur-op-deursysteem heeft de vriezer andere scharnieren die het gewicht van zowel de deur van de vriezer als het keukenpaneel moeten kunnen dragen. Bij een inbouwvriezer die geschikt is voor een deur-op-deursysteem, wordt het buitenste gedeelte van de vriezerdeur los geleverd.

Ventilatie

Een vriezer produceert aan de achterzijde warmte. Deze warmte moet goed kunnen worden afgevoerd en dat kan alleen als de nis waar de inbouwvriezer in wordt geplaatst, voldoende ruimte aan de achterkant heeft. De achterkant van de nis houd je vanzelfsprekend open en moet aan de achterkant tussen de muur en de vriezer minstens 10 centimeter vrijgehouden worden. Bij sommige inbouwvriezers krijg je aparte spacers mee die je op de achterkant van de vriezer kunt monteren om de juiste afstand te behouden, zodat je de vriezer ook niet te ver richting muur kunt plaatsen.

©MG | ID.nl

Geluidsdemping

Het geluid van een inbouwvriezer kan soms als storend worden ervaren. Dit geluid bestaat doorgaans uit twee componenten: luchtgeluid, zoals het brommen van de compressor, en contactgeluid, veroorzaakt door trillingen die via het meubel kunnen worden doorgegeven. Zowel vrijstaande- als inbouwmodellen kunnen hier last van hebben, maar met wat aanpassingen kun je het geluid reduceren. Zorg voor voldoende ventilatieruimte rondom de vriezer. Ga je gebruik maken van geluidsabsorberende materialen , houd er dan rekening mee dat deze warmte vasthouden.

Om luchtgeluid te dempen, kan aan de achterkant en eventueel zijkanten van de nis of de muur geluidsabsorberend materiaal worden bevestigd. Dit materiaal vangt het geluid van de compressor op en voorkomt dat het zich verder door de ruimte verspreidt. Er zijn hier verschillende soorten platen en strips voor verkrijgbaar.

Zoek een stil exemplaar

Omdat het lastig is om een inbouwapparaat van tevoren te testen op geluidsproductie, kun je natuurlijk in ieder geval alvast kijken naar de specificaties van een inbouwvriezer. Bij doorgaans alle online winkels vind je de relevante informatie over geluidsproductie bij de specificaties. Het maximaal hoorbare geluid wordt weergegeven in Decibel, afgekort als dB. Gemiddeld produceren inbouwvriezers een geluid van rond de 35 en 40 dB, maar dit zijn natuurlijk alleen piekmomenten, bijvoorbeeld als de compressor aanslaat. De informatie over de geluidsproductie vind je overigens ook op het energielabel, zie hieronder.

Zuinigheid

Tot slot moeten we het energieverbruik natuurlijk niet vergeten. Hoe zuiniger een inbouwvriezer is, hoe meer geld je op het gebruik ervan bespaart. Dankzij de specificaties en het welbekende energielabel koop je eenvoudig een energiezuinig model. Je ziet dan bij de specificaties ook wat een inbouwvriezer op jaarbasis aan energie verbruikt.

©EPREL