Responsieve website maken met Bootstrap

Bootstrap is vooral een goede hulp bij het maken van ‘responsive’ of responsieve websites. Responsief houdt in dat de weergave wordt aangepast aan de beschikbare ruimte. Open maar eens een website als die van de NOS in een venster en maak dit venster steeds kleiner. Let op hoe de weergave zich aanpast. Op een klein scherm zal bijvoorbeeld het menu compacter worden en verhuist een kolom van de rechterkant naar onderen. De meeste websites werken al zo en dat is voor een groot deel te danken aan Bootstrap.

We gaan aan de slag met Bootstrap en we gaan handmatig een verse start maken. Maak daarvoor eventueel een nieuw mapje voor je Bootstrap-site aan en open deze map in je favoriete teksteditor. Wij gebruiken de teksteditor Brackets.

Starten met bootstrap

Ga naar getbootstrap.com. Zorg dat rechtsboven de laatste versie is geselecteerd. Zo heb je meteen de juiste bijbehorende documentatie. Klik dan op Get Started. Blader naar onderen, naar Starter template. Klik in dit venster op Copy. Hiermee kopieer je alle html-code naar het klembord. Plak het dan in een nieuw bestand in Brackets en bewaar het als html-bestand, bijvoorbeeld index.html. Open Live Voorbeeld om te zien hoe het eruitziet. Dit wordt ons vertrekpunt. 

De html-code zal weinig verrassingen hebben. Wel is de metatag viewport nieuw. Je weet dat de viewport het zichtbare gedeelte van een pagina is. De aanduiding width=device-width geeft in feite aan dat de browser de breedte van de pagina gelijk moet stellen aan de schermbreedte van het apparaat. Als het ontbreekt, zullen apparaten zelf de weergave aanpassen, wat ze zeker op smartphones verre van optimaal doen.

Stylesheets en scripts

In de head ziet je hoe het stylesheet van Bootstrap wordt geladen. Dit bevat alle vooraf gedefinieerde stijlen die je direct kunt gebruiken. We raden aan om onder dit stylesheet een verwijzing te maken naar een eigen, nu nog leeg stylesheet, waarin je aanpassingen maakt:

<link href="css/custom.css" rel="stylesheet" type="text/css">

Deze stijlen zullen, omdat het stylesheet later is geladen, voorrang hebben boven de standaardstijlen van Bootstrap. Onderaan het html-document zie je hoe de jQuery-bibliotheek en een Bootstrap-bundel worden geladen. Die laatste omvat ook Popper.js, een soort hulpbibliotheek voor JavaScript waarvan veel Bootstrap-componenten gebruikmaken. 

Alle onderdelen worden vanaf een zogenoemd Content Delivery Network (CDN) geladen. Als je zo’n CDN gebruikt, zal altijd automatisch de dichtstbijzijnde server worden gebruikt, zodat iedere bezoeker optimale prestaties heeft. Je mag de scripts natuurlijk ook op je eigen pc (of later je hostingaccount) zetten.

Om te zien welke mogelijkheden je hebt, is het slim om de documentatie erbij te houden. Onder Layout zie je tips voor bijvoorbeeld het werken met grids. Ook het kopje Content verdient je aandacht. Hier lees je over alle mogelijke manieren om met afbeeldingen te werken en om bijvoorbeeld tekst of tabellen op te maken. 

Onder Components vind je uiteenlopende componenten die je kunt opnemen in je pagina. Onder Utilities zie je handige opties die je kunt gebruiken. Zo kun je door een class toe te voegen bijvoorbeeld de tekst- of achtergrondkleur wijzigen, of marges en padding beïnvloeden.

Containers en jumbotrons

We beginnen met wat tips voor de lay-out. Uitgebreide details hierover vind je in de documentatie in het betreffende gedeelte. Als voorbeeld zullen we de kop <h1> in een zogenoemde container zetten:

<div class="container">
<h1>Welkom bij deze site</h1>
<p>Hier zie je onze eerste creatie met Bootstrap.</p>
</div>

Omdat we hier container als classnaam gebruiken, wordt de breedte in sprongetjes aan de vensterbreedte aangepast. Dat komt door enkele @media-regels in het stylesheet, waaronder deze twee:

@media (min-width: 576px) {
  .container, .container-sm {
    max-width: 540px;
  }
}
@media (min-width: 768px) {
  .container, .container-sm, .container-md {
    max-width: 720px;
  }
}

Wat hier wordt bepaald, is dat indien de breedte van het venster minimaal 576 pixels is, de container maximaal 540 pixels groot moet zijn. En als het venster minimaal 768 pixels is, moet de container een maximale breedte van 720 pixels aannemen. 

Gebruik je container-fluid, dan zijn zulke regels er niet en wordt steeds de volledige breedte gebruikt. Deze @media-regels vormen ook de basis voor responsieve websites. Dit soort details kun je achterhalen via het volledige stylesheet van Bootstrap (zie onderstaande alinea’) of via de ontwikkelaarstools, door rechts op een element te klikken en dan Inspecteren te kiezen.

Het is handig om de bronbestanden van Bootstrap bij de hand te hebben. Deze vind je op deze pagina onder Source files. Pak het zip-bestand na het downloaden uit in een map op je pc. Je kunt nu altijd even spieken hoe iets precies wordt aangepakt in bijvoorbeeld het stylesheet van Bootstrap, die in het mapje dist/css staat.

Met een kleine aanpassing van de classnaam maak je een zogenoemde jumbotron, een grote grijze box die de volledige schermbreedte inneemt en vooral is bedoeld om de aandacht op bepaalde content te vestigen.

<div class="jumbotron">
<h1>Welkom bij deze site</h1>
<p>Hier zie je onze eerste creatie met Bootstrap.</p>
</div>

Als je in de documentatie naar Utilities gaat, zie je onder Colors hoe je met een paar extra classes de kleur van de achtergrond en tekst kunt veranderen, bijvoorbeeld bg-primary om het de standaard (blauwe) achtergrondkleur te geven en text-white voor een witte tekstkleur:

<div class="jumbotron bg-primary text-white">
<h1>Welkom bij deze site</h1>
<p>Hier zie je onze eerste creatie met Bootstrap.</p>
</div>

Meer mogelijkheden

Op een vergelijkbare manier kun je bijvoorbeeld mooie buttons of strakkere formulieren maken. De documentatie is een onmisbare hulplijn en gelukkig heel verzorgd. En omdat het framework zo populair is, vind je op internet enorm veel voorbeelden of zelfs kant-en-klare sites die ermee zijn gebouwd. Je hebt de volledige versie van de Bootstrap-bibliotheek en kunt naar vrijheid alle componenten proberen. Ben je wat verder en heb je een goed beeld van wat je wel of niet gaat gebruiken, dan is het slim die bibliotheek wat terug te brengen.

Bootstrap maakt gebruik van Sass, een soort vereenvoudigde taal om css in te schrijven. Je herkent de bestanden aan de .scss-extensie. Zulke bestanden moeten worden omgezet naar css voordat de browser ze kan gebruiken. Daarvoor gebruik je een zogenoemde pre-processor. Het proces wordt ook wel compileren genoemd. Het voordeel van deze benadering is dat je precies kunt aangeven welke componenten van Bootstrap je wel of niet nodig hebt, zodat de uiteindelijke bibliotheek niet groter wordt dan nodig. Ook kun je persoonlijke aanpassingen mee laten nemen, bijvoorbeeld aangepaste standaardkleuren of een andere aanvangsgrootte voor het lettertype.

Werken met grids

Mede dankzij Bootstrap werken veel websites responsief, waarbij met een grid wordt gewerkt om de pagina in vlakken te verdelen. We laten zien hoe je dit toepast. Bij Bootstrap kun je een pagina flexibel verdelen in maximaal twaalf kolommen. Meestal zul je die niet allemaal nodig hebben en zul je ze groeperen om bredere kolommen te maken. Het grid is responsief en de kolommen kunnen zich herschikken, afhankelijk van de schermgrootte. De achterliggende techniek die Bootstrap gebruikt heet Flexbox. Dat kun je samen met CSS Grid gebruiken om complexere lay-outs te maken met alleen css.

Flexbox en CSS Grid zijn bedoeld om samen te gebruiken. Met CSS Grid is elke denkbare lay-out te maken, in een denkbeeldig grid met horizontale en verticale lijnen. Flexbox werkt maar in één richting tegelijk en is daarom eenvoudiger te doorgronden. Je kunt het ook gebruiken binnen een met CSS Grid gedefinieerde rij (horizontaal) of kolom (verticaal). Flexbox lost problemen op die met standaard css uitdagend zijn, zoals een gelijkmatige verdeling van elementen binnen de ruimte of een aantal kolommen met precies dezelfde hoogte, ongeacht de inhoud.

Gelijke kolommen

We vergeten Flexbox even en richten ons op het werken met grids in Bootstrap. Als eerste voorbeeld maken we een lay-out met drie kolommen die in de browser steeds dezelfde breedte moeten krijgen, onafhankelijk van de schermgrootte van het apparaat. We beginnen met een container, waar we vervolgens één rij aan toevoegen met in die rij drie kolommen met col als class:

<div class="container">
<div class="row">
<div class="col">
<h3>Kolom 1</h3>
<p>Eerste kolom</p>
</div>
<div class="col">
<h3>Kolom 2</h3>
<p>Tweede kolom</p>
</div>
<div class="col">
<h3>Kolom 3</h3>
<p>Derde kolom</p>
</div>
</div>
</div>

Verschillende schermgroottes

Stel dat bovenstaande opmaak zich niet leent voor kleinere apparaten, zoals een smartphone, maar eigenlijk alleen voor tablets of groter. Dan zul je een andere class moeten gebruiken dan col. We gaan de weergave richten op alle schermen vanaf een bepaalde breedte. Alle opties zie je in de documentatie van Bootstrap onder Layout / Grid. 

De belangrijkste zijn je col-sm-* voor kleine schermen zoals smartphones, col-md-* voor gemiddelde schermen zoals tablets, col-lg-* voor grotere schermen als een desktop-pc en col-xl-* voor nog grotere schermen. Het sterretje staat voor een bepaald getal, waarbij de som van de kolommen steeds twaalf is. We zullen dat demonstreren.

Lay-outs voor tablets

Om de lay-out op tablets en groter te richten, veranderen we alleen voor elke kolom de class col naar col-md-4. De kolommen staan dan nog steeds netjes naast elkaar vanaf een schermbreedte van 768 pixels, maar op kleinere schermen worden ze onder elkaar gezet. Merk op dat de som van de kolommen (4-4-4) twaalf is. Andere combinaties zijn ook mogelijk, zoals een 3-6-3 opstelling:

<div class="container">
<div class="row">
<div class="col-md-3 bg-info">
<h3>Kolom 1</h3>
<p>Eerste kolom</p>
</div>
<div class="col-md-6 bg-primary">
<h3>Kolom 2</h3>
<p>Tweede kolom</p>
</div>
<div class="col-md-3 bg-info">
<h3>Kolom 3</h3>
<p>Derde kolom</p>
</div>
</div>
</div>

Nog meer responsiviteit

We gaan een nog wat flexibelere lay-out maken. Het doel is dat op apparaten met groot scherm (aangegeven door col-lg-*) de kolommen naast elkaar staan, zoals hierboven in 3-6-3-opstelling. Bij een gemiddelde schermbreedte (col-md-*) moeten de eerste twee kolommen in een verhouding van 1:2 naast elkaar staan en moet de derde kolom naar onderen verhuizen. Dat kun je als volgt bereiken:

<div class="container">
<div class="row">
<div class="col-md-4 col-lg-3 bg-info">Kolom 1</div>
<div class="col-md-8 col-lg-6 bg-primary">Kolom 2</div>
<div class="col-md-12 col-lg-3 bg-info">Kolom 3</div>
</div>
</div>

Zoals je ziet is er een klein beetje rekenwerk nodig. Op apparaten met gemiddeld scherm worden de eerste kolom (col-md-4) en tweede kolom (col-md-8) naast elkaar in een 1:2-verhouding gezet, en omdat de som twaalf is, wordt de derde kolom (col-md-12) automatisch daaronder gezet. Bootstrap geeft je die flexibiliteit. Op grotere schermen wordt de pagina normaal volgens 3-6-3 opgebouwd.

Probeer het in je browser door de vensterbreedte langzaam kleiner of groter te maken. Er zijn meer trucjes, maar de belangrijkste basisprincipes hebben we nu doorgenomen, waarmee je nu verder kunt experimenteren! 

Kom je er niet helemaal uit? Op de website van Bootstrap vind je bij Examples handige voorbeelden van lay-outs die met het framework zijn gemaakt. Je kunt het als inspiratie voor je eigen creaties gebruiken of zelfs voorbeelden een-op-een overnemen, als je dat wilt.