Je drukt op de startknop van je pc en even later kijk je tegen het vertrouwde Bureaublad van Windows aan. Dat is wat je verwacht en zoals het hoort. De praktijk is jammer genoeg soms weerbarstiger. Je moet bijvoorbeeld wel twee minuten geduld uitoefenen of, erger nog, Windows start helemaal niet meer op. Met de tips en tools uit dit artikel verhelp je je opstartproblemen en zet je Windows weer snel en stevig op het juiste pad.

Er gebeurt heel wat tussen het moment waarop je de startknop van je computer indrukt en het Bureaublad van Windows verschijnt. Je systeembios neemt het eerste deel(tje) van deze bootfase voor zijn rekening en daar hebt je als gebruiker niet zoveel invloed op. Het tweede deel bestaat enerzijds uit een systeeminitialisatie, zoals het laden van stuurprogramma’s en het opstarten van diensten, en anderzijds het voorbereiden van het Bureaublad en het uitvoeren van programma’s die automatisch mee opstarten (‘autostarters’). Optimaliseren en versnellen werkt vooral goed voor deze fase. Het eerste deel van dit artikel gaat over optimaliseren zonder hardwarematige ingrepen (zoals het vervangen van je systeemschijf door een ssd). In het tweede deel staat wat je kunt doen wanneer Murphy langskomt en je met een systeem opzadelt dat niet meer wil starten. Een potje eerste hulp dus en zoals wel vaker bij troubleshooten is dit onderdeel net iets pittiger.

Opstarttijd meten

We gaan eerst aan de slag met de gratis tool BootRacer. Niet alleen kunje hiermee nauwgezet de boottijden van opeenvolgende sessies meten, zodatje goed zicht krijgt op de tijdwinst na eventuele ingrepen, maar het programma bevat ook hulpmiddelen ter optimalisatie.

Toegegeven, de interface van de tool oog nogal druk, maar na enkele dagen van analyse kun je hem gerust weer verwijderen. Desnoods doe je dat met de extra grondige verwijdertool van de makers zelf, via de link Download BootRacer Uninstall op de website; een klik op de knop Complete Cleanup volstaat.

Installeer Bootracer (laat bij voorkeur alle vinkjes staan aan het einde van het installatieproces) en start het programma op. Zorg dat alle andere applicaties zijn afgesloten en klik op Full Boot Test en op Start Test, Yes. Start na de herstart BootRacer opnieuw op. Je ziet nu hoelang het opstartproces duurde. Standaard voert BootRacer deze meting uit elke keer dat je Windows start. Dit schakel je uit door bij Advanced, Options de optie Only once te selecteren.

©PXimport

Autostarters timen

De totale boottijd is dus de som van de fases Windows Boot (systeeminitialisatie) en Desktop (Bureaublad en autostarters). De pre-bootfase (van het bios) kan BootRacer immers niet meten en logischerwijze negeert hij de wachttijd tijdens het intikken van het Windows-wachtwoord.

Blijkt de Desktop-fase behoorlijk lang te duren (zie ook afbeelding 1), dan heeft dat wellicht te maken met het aantal of de aard van de autostarters.

Voor meer feedback klik je in BootRacer op Enable Control of op Startup Control en plaats je een vinkje bij Disabled (dat vervolgens in Enabled wijzigt). Open hier het tabblad Enable Measuring Startup Time en zorg ervoor dat er een vinkje staat bij Enabled. Klik vervolgens op Restart your PCand AnalyzeResults.

Tijdens de herstart zal BootRacer nu alle autostarters even uitstellen en die vervolgens een voor een weer starten. Ga opnieuw naar het programmavenster van BootRacer en klik onderaan op History, History of Executed Startup Programs. Je ziet nu de exacte laadtijd van elke autostarter .

©PXimport

Autostarters beheren

BootRacer beschikt over een beheertool voor autostarters waarmee je één en ander kunt bijsturen. Klik nogmaals op Startup Control in het hoofdvenster van BootRacer. De autostarters staan op chronologische volgorde bij elkaar. Voor extra informatie klik je op het info-icoon bij een item. Om het onderdeel (tijdelijk) uit te schakelen hoef je maar het vinkje te verwijderen. Om het definitief te verwijderen druk je op de rode Delete-knop, maar alleen als je zeker bent van je zaak. Eventueel pas je ook de onderlinge volgorde van starten aan met de knop Set Order linksboven.

Een nog krachtiger opstartbeheerder die op de wat meer gevorderde gebruiker mikt, is de gratis HiBit StartUp Manager. Download bij voorkeur de Installable version, aangezien de portable versie enkele opties mist. Ook deze tool somt alle autostarters op. Vanuit het contextmenu kunt je via Add to Delay bepalen met hoeveel tijd je het opstarten van een autostarter wilt uitstellen, zodat je het Bureaublad iets sneller te zien krijgt. Via Automatic Delay is het zelfs mogelijk hier randvoorwaarden aan te koppelen, zoals 80% of CPU(of Disk) must be Idle.

©PXimport

Services optimaliseren

Tijdens de bootfase worden er ook allerlei services op de achtergrond actief. Je krijgt hiervan een overzicht vanuit het Windows Taakbeheer. Druk op Ctrl+Shift+Esc, klik eventueel op Meer details, open het tabblad Services en klik op de kolomtitel Status.

Je kunt zo’n dienst hier ook stopzetten: klik er eentje met rechts aan en kies Stoppen. De kans is vrij groot dat het onderdeel na een Windows-herstart weer actief wordt. Om dat te verhinderen klik je in het contextmenu op Services openen. Scrol naar de betreffende programma, klik het met rechts aan, kies Eigenschappen en stel het Opstarttype in op Uitgeschakeld. Minder drastisch is Automatisch (vertraagd starten): het item wordt dan even uitgesteld zodat het Bureaublad vlugger opduikt.

Er is wel een grote ‘maar’! Je mag niet zomaar willekeurige services uitschakelen, want sommige zijn essentieel voor Windows of bepaalde applicaties. Houd er ook rekening mee dat het uitschakelen je doorgaans niet zoveel tijdwinst oplevert. Onderzoek dit dus grondig. Ook hier kan Google je vriend zijn, maar volg niet zomaar elk advies op en raadpleeg verschillende sites. Een handige site is alvastwww.tiny.cc/servconf (scrol naar beneden en kijk vooral in de kolommen Safe for DESKTOP of Safe for LAPTOP). Helaas is deze informatie maar up-to-date gehouden tot Windows 10 1803 uit 2018.

©PXimport

Andere ingrepen

Er zijn nog twee andere ingrepen die je in principe veilig kunt uitvoeren en die de boottijd stevig kunnen inkorten. Ben je de enige gebruiker van je pc, dan is aanmelden met een wachtwoord niet altijd nodig. Druk op Windows-toets+R en voer netplwiz uit. Selecteer je eigen account en verwijder het vinkje bij Gebruikers moeten een gebruikersnaam en wachtwoord opgeven […]. Druk op OK en vul je wachtwoord in (twee keer). Bevestig nogmaals met OK.

Hoe paradoxaal het ook klinkt: ook de manier waarop je Windows afsluit, kan de opstartsnelheid sterk beïnvloeden. Windows kent namelijk de functie ‘Snel opstarten’. Deze combineert elementen van normaal afsluiten en van de slaapstand, wat voor een merkbaar snellere start zorgt. Let wel: deze functie kan bij sommige dual boot-opstellingen (met Linux) problemen geven of ervoor zorgen dat bepaalde updates nukkig doen. Ondervind je nadelen, dan kun je deze functie alsnog uitschakelen.

Druk op Windows-toets+S, tik energie in en kies Een energiebeheerschema selecteren. Klik op Het gedrag van de aan/uit-knoppen bepalen. Klik indien nodig op Instellingen wijzigen die momenteel niet beschikbaar zijn en plaats een vinkje bij Snel opstarten inschakelen (aanbevolen). Weet wel dat dit alleen voor een snellere opstart zorgt als je Windows goed hebt afgesloten.

©PXimport

Herstelomgeving

Een systeem dat traag opstart, is vervelend. Maar een pc die helemaal niet meer wil booten, is natuurlijk erger. We gaan hier voorbij aan hardwarematige oorzaken (denk aan onvolkomen ram-geheugen of een defecte schijf) en focussen ons op softwarematige oorzaken, zoals een gebrekkige bootsector of corrupte systeembestanden.

Weigert Windows nog op te starten, dan kun je de Windows-herstelomgeving als hulpje inschakelen, ook wel Windows Recovery Environment of kortweg WinRE genoemd. Verschijnt die bij probleemsituaties niet vanzelf, dan kun je dat als volgt forceren. Start je pc twee keer na elkaar op, maar zet hem meteen weer uit zodra het Windows-logo of de geanimeerde cirkel verschijnt. Indien nodig druk je eerst nog even op F1. Er verschijnt nu de melding ‘Automatisch herstel voorbereiden’. Verderop in dit artikel zien we wat je zoal kunt doen vanuit deze herstelomgeving.

©PXimport

Installatiemedium

Lukt het je zo niet of probeer je het liever op een andere manier, dan kun je (vanaf een andere pc) naar deze website gaan en daar het hulpprogramma Windows Media Creation Tool downloaden. Start deze tool en geef aan dat je een installatiemedium voor een andere pc wilt maken. Stel de gewenste taal, versie en systeemarchitectuur in (afbeelding 8), stop een lege usb-stick van minimaal 8 GB in de pc en kies USB-flashstation.

Na afloop beschik je over een installatiemedium waarmee je je probleem-pc kunt opstarten. Wanneer je hier dan Uw computer herstellen kiest, beland je in feite ook in de Windows-herstelomgeving (hoewel het technisch eigenlijk om de Windows Preinstallation Environment, oftewel winPE, gaat).

©PXimport

Automatisch herstel

Zodra je in de herstelomgeving bent beland, klik je op Geavanceerde opties, op Problemen oplossen en nogmaals op Geavanceerde opties (bij WinPE is dat net wat anders). Er verschijnen nu zes opties, waarvan we de interessantste voorstellen.

Je kunt het eerst proberen met Opstartherstel. Deze optie probeert je bootproblemen volautomatisch te herstellen. Krijg je de melding dat dit niet is gelukt en wil je hier meer over weten, ga dan opnieuw naar Geavanceerde opties en kies Opdrachtprompt, waarna je het volgende commando uitvoert (bevestig met de Enter-toets):

%WinDir%\System32\LogFiles\Srt\SrtTrail.txt

Dit logbestand legt namelijk de (mislukte) herstelpoging vast en is met Kladblok te raadplegen. Wellicht kom je hiermee verder en kun je het op een andere manier proberen (zie verder).

©PXimport

Systeemherstel

Had in je Windows het ingebouwde systeemherstel geactiveerd dan is de kans groot dat er systeemherstelpunten beschikbaar zijn. Daar kun je handig gebruik van maken. Bij Geavanceerde opties tref je namelijk ook de optie Systeemherstel aan. Klik hier op Volgende, selecteer het gewenste herstelpunt, druk alweer op Volgende en bevestig met Voltooien. Herstart het toestel na de operatie. Dit zal vooral soelaas brengen als je systeem ontregeld is geraakt door iets als het installeren van een foutieve driver.

Om systeemherstel te activeren op een (nog werkende) pc druk je op de Windows-toets, tik jeherstel in en kiest jeEen herstelpunt maken. Selecteer het gewenste station, klik op Maken, geef het herstelpunt een naam en bevestig met Maken. Staat er naast het station Uitgeschakeld en wil je Windows ook zelf herstelpunten laten creëren, druk dan op Configureren, kies Systeembeveiliging inschakelen en bevestig je keuze.

©PXimport

Systeembestanden

Het kan ook zijn dat je systeem niet meer opstart door corrupte essentiële systeembestanden. Start dan vanuit Geavanceerde opties de Opdrachtprompt op en voer het commando sfc /scannow uit (system file checker) vanuit de stationsletter waarop Windows is geïnstalleerd.

Om uit te vinden welk station dit is, kun je het volgende trucje gebruiken. Voer het commando notepad op de opdrachtprompt uit en kies Bestand, Openen, Deze pc . Open achtereenvolgens de beschikbare stations tot je het Windows-station herkent. Stel dat dit d: is, dan voer je op de opdrachtprompt de volgende instructies uit (bevestig telkens met de Enter-toets):

d:sfc /scannow

©PXimport

Bootrecord

Het kan ook gebeuren dat het hoofdbootrecord van je systeem corrupt is geraakt, bijvoorbeeld door malware. Dan kun je het als volgt proberen: kies Geavanceerde opties, Opdrachtprompt en voer hier bootrec /fixmbr uit.

Deze opdracht zet de correcte code terug zonder aan de systeempartitietabel te komen en kan ook afrekenen met ongein als rootkits en virussen die een deel van hun code vaak in de bootrecord plaatsen.

Helpt ook bootrec niet, dan is wellicht het configuratiebestand van de Windows bootmanager corrupt geraakt: de zogenoemde boot configuration datastore oftewel bcd.

Dit herstellen vraagt wel de nodige handelingen.

Ga opnieuw naar Geavanceerde opties en kies Opdrachtprompt. Voer achtereenvolgens de volgende commando’s uit:

diskpart

list disk

select disk 0

list volume

select volume <n>

assign letter <x:>

exit

Het is wel de bedoeling dat je<n> vervangt door het juiste volumenummer, namelijk dat van de (verborgen) systeempartitie. Die is normaliter met fat32 geformatteerd en zo’n 100 tot 500 MB groot. De letter <x:> vervang je dan door een (willekeurige) vrije stationsletter. Deze commando’s zouden dus iets kunnen zijn als select volume 4 en assign letter u:.

©PXimport

Bcd-herstel

Je bent nu klaar om de bcd te repareren. Eerst navigeer je naar de systeempartitie, dus naar de map die de bootmanager met de bcd bevat. Daar zorgt het volgende commando voor:

cd /d <x:>\efi\microsoft\boot

Voor alle zekerheid maak je nu eerst een back-up van de huidige bcd met ren bcd bcd.bak. Het resultaat valt te controleren met dir bcd*.*.

Tot slot maak je een verse bcd aan met:

bcdboot <y:>\Windows /s <x:> /l nl-nl /f ALL

waarbij <y:>je Windows-station is (zie hierboven bij ‘Bootrecord’) en <x:> het station dat je tijdelijk aan de systeempartitie had toegekend.

Vervang de parameter /l nl-nl door /l nl-be als je de Belgische taalinstellingen wilt inzetten (/l verwijst naar ‘locale’).

Hopelijk start Windows nu wel weer netjes op en zijn alle bootproblemen verholpen.

©PXimport

De Philips Hue Bridge Pro volgt de tien jaar oude Bridge op en doet dat met verve. Het apparaat biedt nieuwe functies en is toekomstbestendig, wat hem boeiend maakt voor bestaande én nieuwe Philips Hue-gebruikers. In deze review leggen we je uit waarom.

Als je thuis slimme verlichting van Philips Hue hebt, is de kans groot dat je gebruikmaakt van de witte Hue Bridge. Dit kleine kastje verbindt met je lampen en bijbehorende accessoires en stelt je in staat om de verlichting ook te bedienen als het internet even is uitgevallen. Na een decennium is er nu een Bridge Pro, goed te herkennen aan zijn zwarte ontwerp. De Bridge Pro kost 90 euro, waar de reguliere Bridge (versie 2.1) circa 50 euro kost. Ja, dat is een relatief forse meerprijs, maar als je het systeem tien jaar wilt gebruiken juist weer een kleine extra investering.

©Rens Blom

Veel meer lampen

De Bridge Pro biedt belangrijke voordelen ten opzichte van de normale Bridge, zowel voor bestaande als nieuwe gebruikers. Zo kun je hem nog steeds via ethernet gebruiken, maar is dat niet verplicht. Er is namelijk ook - nieuw - wifi-ondersteuning. De voeding is bovendien geen specifieke stroomkabel meer, maar een usb-c-kabel. Die kun je eenvoudiger vervangen.

©Rens Blom

De belangrijkste vernieuwing? Een compleet nieuwe processor, meer werkgeheugen en meer opslagcapaciteit, waardoor de Hue Bridge Pro veel krachtiger is dan zijn voorganger. Dat is geen mooie marketingpraat, maar goed zichtbaar aan het totaal aantal gadgets dat de bridge kan aansturen. Bij de reguliere Bridge zijn dat 50 lampen en 12 accessoires (zoals draadloze afstandsbedieningen), waar de Bridge Pro 150 lampen en 50 accessoires ondersteunt. Heb je een huis (en misschien ook tuin) vol Hue-producten, dan loop je bij de normale Bridge waarschijnlijk (snel) tegen de limieten aan. Bij de Bridge Pro moet je daar echt je best voor doen.

Je kunt met de Bridge Pro ook veel meer scènes (500) opslaan in de Hue-app dan met de normale Bridge (200), wat voor sommigen handig zal zijn. De Bridge Pro biedt ook nieuwe optionele foefjes, zoals je lampen inzetten als bewegingssensoren om je te attenderen bij beweging in bepaalde kamers. Ook is de Bridge Pro standaard geschikt voor Matter, het nieuwe smarthomeprotocol waar veel merken ondersteuning voor bieden.

©Rens Blom

Overzetten is zo gebeurd

Van oude technologie naar nieuwe technologie overstappen kan soms frustrerend zijn, maar dat geldt zeker niet wanneer je de Bridge verruilt voor de Bridge Pro. De stappen in de Philips Hue-app zijn duidelijk en wij waren binnen tien minuten klaar, waarna de app op de achtergrond veertig minuten nodig had voor de echte migratie.

Al onze instellingen zijn behouden, de accessoires en lampen zijn overgezet en de reguliere Bridge mag na tien jaar met pensioen. Begin je pas met Philips Hue, dan stel je de Bridge Pro vanzelfsprekend in als je eerste bridge. Ook dat is een fluitje van een cent.

©Rens Blom

Conclusie: Philips Hue Bridge Pro kopen?

De Philips Hue Bridge Pro is naar onze mening dé bridge om te kopen als je start met Philips Hue. Heb je nu de normale Bridge, dan biedt de Pro-versie zo veel verbeteringen dat wij het (op termijn) upgraden de eenmalige investering waard vinden.

Een computer laat het vaak afweten op het slechtste moment. Of het nu gaat om een zwart scherm, geen internetverbinding of verdwenen bestanden: wie goed voorbereid is, bespaart tijd en ergernis. In dit artikel lees je welke hardware- en softwaretools je het best vooraf klaarzet, voor jezelf of om anderen te helpen – desnoods vanaf afstand.

Tip 1 - Gerichte aanpak

Een computer en zeker een (thuis)netwerk vormen een complex geheel van componenten, waardoor het lastig kan zijn om snel de juiste oorzaak van een probleem te achterhalen en het op te lossen. Het kan aan hardware liggen (zoals een defecte adapter of slechte kabel), maar ook aan software (zoals een configuratiefout, malware of een incompatibel stuurprogramma). Het is dus verstandig om op zowat alles voorbereid te zijn. Dit vraagt niet alleen kennis en ervaring, maar ook een doordachte aanpak.

Begin met een gerichte observatie van fout­meldingen of gedrag, en voer dan systematisch tests uit. Start bij de eenvoudigste oorzaken, zoals herstarten of bekabeling. Sluit stapsgewijs andere mogelijke oorzaken uit. Noteer wat je test en welk resultaat je krijgt. Bij netwerkproblemen werk je het best van buiten naar binnen: controleer eerst randapparatuur en verbindingen, daarna besturingssysteeminstellingen, en tot slot software of hardware.

Daarvoor heb je natuurlijk ook het juiste ­materiaal nodig, en dat is nu net onze focus. We bekijken eerst welke hardwaretools nuttig zijn, zowel vrij eenvoudige gereedschappen als meer geavanceerde tools. Je kiest uiteraard zelf hoe ver je hierin wilt gaan. Daarna bespreken we handige softwaretools voor diagnose, herstel en reparatie, gebundeld op een multibootstick. Tot slot bekijken we nog enkele opties voor hulp op afstand.

©Angela - stock.adobe.com

Tip 2 - Basisgereedschap

We starten met het basisgereedschap. Kleine dingen die je weleens over het hoofd kunt zien, maar die soms goed van pas komen! We denken bijvoorbeeld aan plakband of ducttape (bijvoorbeeld voor het (tijdelijke) herstel van een gescheurde kabel) en labeltape of markeerstickers om bepaalde (te verplaatsen) onderdelen duidelijk te identificeren. Enkele fijne permanente kleurmarkers kunnen hiervoor ook nuttig zijn. Zorg ook dat je een pincet of fijn tangetje bij de hand hebt, evenals een usb-lampje of een mini-zaklamp (eventueel gebruik je de led van je smartphone). Schroevendraaiers mogen uiteraard evenmin ontbreken: zowel kruiskopschroevendraaiers (Phillips PH0, PH1, PH2), als sleufschroevendraaiers, als torx-modellen (vooral T5 tot T10). Eventueel stop je er ook een paar drie- en zeskantige schroevendraaiers bij, evenals pentalobe-modellen (zoals voor Apple-laptops). Het is wel zo makkelijk als je schroevendraaiers magnetisch zijn om kleine schroefjes (in de systeemkast) niet te verliezen. Let wel op dat je hiermee geen elektronische onderdelen aanraakt. Een handige allround-oplossing is een precisie-schroevendraaierset met magnetische houder en verwisselbare bits.

Voor het schoonhouden van je apparatuur heb je ook altijd een spuitbus met perslucht in de buurt, evenals een luchtblazer (rubberen balgpompje), enkele watten- of schuimstaafjes en een paar micro­vezeldoekjes. Voor het reinigen van contactpunten, sockets, toetsenborden en behuizingen is een goed afsluitbare fles isopropyl-alcohol handig (liefst minimaal 99,9 procent). Zorg ook voor een anti­statische polsband of mat om elektrostatische schade te voorkomen. Denk verder ook aan een usb-stick, usb-hub (met eigen voeding) en een paar netwerk-patchkabels (bij voorkeur CAT 6). Bij elkaar kost dit hele setje basisgereedschap zo’n 160 euro.

©Nikolay - stock.adobe.com

Tip 3 - Extra gereedschap

Kant-en-klare netwerkkabels hebben onze voorkeur, maar soms is een zelfgemaakte kabel op maat handiger. Daarvoor heb je een krimptang nodig en wat handigheid om de connector goed te plaatsen. Op YouTube vind je genoeg instructievideo’s; na enige oefening lukt dat vlot. Zorg ook voor een RJ45-netwerktester. Er bestaan complete netwerksets met krimptang, stripper en tester.

Stop een paar lithium-knoopcellen (CR2032) in je kit, want het CMOS-geheugen van veel computers krijgt stroom van zo’n batterij en die dien je na enkele jaren te vervangen. Een batterijtester die ook geschikt is voor knoopcellen, is ook altijd handig (circa 10 euro). Voor het uitlezen van SD-kaarten gebruik je het liefst een externe SD-kaartlezer. Om problemen met draadloze muizen of toetsenborden te vermijden, zijn een usb-muis en -toetsenbord ­nuttig (samen vanaf zo’n 20 euro).

Ook enkele typische adapters zijn onmisbaar. Denk aan een usb-naar-wifi-adapter, usb-naar-ethernet-adapter (voor als de interne netwerkpoort niet werkt), usb-naar-SATA-adapter (om een interne schijf via usb op je eigen pc aan te sluiten), en een usb-c-multi-adapter. De geschatte totaalprijs van de spullen uit deze tip is zo’n 190 euro.

©kvladimirv - stock.adobe.com

Tip 4 - Voor de echte techneut

Ben je intussen de vaste computerreparateur geworden voor buren, kennissen en familie, dan is het misschien tijd om je reparatiekit verder te professionaliseren. Een psu-tester en een multimeter horen daar zeker bij. Met een psu-tester controleer je eenvoudig een pc-voeding (Power Supply Unit): sluit de ATX-stekker (van de desktop) en eventueel andere connectors (als cpu of PCIe) aan, waarna je per lijn de spanning uitleest (zoals 3,3V, 5V, 12V en andere). Een multimeter is veelzijdiger: je meet er spanning, stroom en weerstand mee (categorie 2 is geschikt tot 230V). Zo’n apparaat vergt wel enige ervaring, maar YouTube-video’s helpen je vast op weg.

Een (snelle) externe usb-ssd van bijvoorbeeld 2 TB komt ook van pas, bijvoorbeeld voor systeemback-ups. Bij schermproblemen is een klein reservescherm met voldoende resolutie (én HDMI en usb-c-aansluitingen) handig. Zorg eveneens voor een tubetje thermische pasta, voor als je cpu-koelers moet (ver)plaatsen of bij oververhittingsproblemen.

Eventueel kun je een diagnostische POST-kaart (Power-On Self Test) toevoegen, die je via PCIe (x1) op een (desktop)computer aansluit. Bij het opstarten voert het UEFI/BIOS een POST-routine uit, waarbij het systeem per stap een hex-code via de systeembus doorstuurt. Zo’n kaart vangt deze codes op en toont ze op een leddisplay. De betekenis lees je af in een POST-tabel (online of in de onderhoudshandleiding), zodat je gericht kunt testen. Eenvoudige modellen vind je al vanaf zo’n 10 euro. De geschatte totaalprijs van deze spullen is zo’n 280 euro.

©Mr.Norasit Kaewsai

Tip 5 - Programma's verzamelen

Je EHBO-kit is inmiddels goed gevuld met tools voor hardwareproblemen. Maar wat als de oorzaak bij software ligt? Zulke fouten los je doorgaans software­matig op, dus verzamel je het best vooraf alvast de meest geschikte programma’s voor diagnose en herstel. Deze tools kunnen sterk variëren, want ook de oorzaken van problemen verschillen. Denk aan corrupte drivers of systeembestanden, foutgelopen updates, conflicterende software, malware, ­verkeerde configuraties en beschadigde opstartitems. Je hebt dus tools nodig die malware kunnen opsporen en verwijderen, bootstructuren (tot op sectorniveau) kunnen controleren en herstellen, schijven kunnen herpartitioneren, data kunnen redden van nukkige systemen, wachtwoorden kunnen achterhalen of wissen en meer.

Daarnaast moet je de juiste manier vinden om de software te starten. Soms lukt dat via een koppeling van de interne schijf van het defecte systeem aan je eigen computer. In de praktijk werkt het meestal handiger als je de EHBO-software rechtstreeks op het probleemtoestel kunt draaien. Als een ­normale start niet lukt, zelfs niet in de veilige modus (Windows), biedt een bootstick uitkomst. Dit is een opstartbare usb-stick met een eigen besturingssysteem, zoals Windows of Linux. Idealiter kies je voor een multibootstick, met meerdere systemen of tools, zodat je vlot de meest geschikte diagnose- of herstelomgeving kunt selecteren. We behandelen in dit artikel twee uitstekende, gratis oplossingen.

Tip 6 - YUMI-stick maken

YUMI (Your Universal Multiboot Installer) is een tool waarmee je zo’n multibootstick kunt maken. Deze tool is handig omdat je uit tal van besturingssystemen kunt kiezen, zonder die zelf te hoeven zoeken. Surf naar www.kwikr.nl/yumi, scrol tot bij YUMI exFAT Download en klik op Download YUMI. Dubbelklik op het gedownloade exe-bestand om de portable tool te starten. Klik op I Agree en plaats een (lege) usb-stick in je pc, bij voorkeur 3.x en met voldoende ruimte voor alle gewenste distributies. Klik indien nodig op Redetect Disks als het station niet zichtbaar is bij Step 1: You Chose. Selecteer de juiste stick en klik op Prepare this Device, zodat de stick correct geformatteerd wordt. Bevestig met Ja als je zeker weet dat de stick geen belangrijke gegevens bevat. Na afloop verschijnt een exFAT-partitie in Verkenner met de naam YUMI. Voor wie technisch geïnteresseerd is: via Schijfbeheer zie je ook een kleine FAT-partitie (VTOYEFI). Dit is de EFI-systeempartitie, maar daar hoef je je verder niet om te bekommeren.

Bij Step 2: Select a Distribution […] kies je vervolgens de gewenste distributie. Er zijn er meer dan 100, vooral Linux-distributies, maar ook systemen als back-uptools, partitiebeheerders, wachtwoordkrakers, geheugentesters, penetratietesters en allround-troubleshooters zoals Ultimate Boot cd, SystemRescue (Linux) en Hiren’s BootCD PE (Windows). Op enkele hiervan komen we straks nog even terug.

Tip 7 - YUMI-distributies

Selecteer de eerste gewenste distributie. De verwijzing naar het bijbehorende schijfkopiebestand kleurt oranje als YUMI dit in de YUMI-map detecteert, althans wanneer je het daar zelf al had geplaatst. Kleurt dit rood, dan kun je via Browse naar de juiste downloadmap navigeren. Staat het bestand nog niet op je schijf, klik dan op Download link om het te downloaden. Of klik op Visit the […] site om het zelf binnen te halen van de site van de producent. Bij sommige distributies, zoals Ubuntu, verschijnt een extra optie (Step 4) waarmee je optioneel opslagruimte reserveert voor persistente wijzigingen. Zodra de juiste distributie is geladen bij Step 3, klik je op Create en bevestig je met Ja. De voortgang volg je in het logvenster. Na afloop klik je op Next en op Ja om extra distributies toe te voegen aan het YUMI-bootmenu, op dezelfde manier als daarnet. Dat kan ook later nog, zolang je YUMI opnieuw start zonder de stick opnieuw te formatteren.

Wil je een toegevoegde distributie verwijderen, plaats dan een vinkje bij View or Remove Installed Distros, selecteer het ongewenste systeem en klik op Remove.

Tip 8 - Ventoy

Lukt het om een of andere reden niet met YUMI of wil je liever een andere tool gebruiken, dan is Ventoy een prima alternatief. Download de recentste versie van het portable programma via www.kwikr.nl/ventoy. Pak het zip-bestand uit en start de tool. In het Language-menu kies je eventueel voor Dutch (Nederlands).

Plug een geschikte (lege) usb-stick in en dubbelklik op het bestand Ventoy2Disk.exe. Klik op de ronde pijlknop zodat Ventoy de stick correct herkent. Open nu eerst even het menu Opties. Bij Partitietabel staat standaard MBR geselecteerd. In de meeste gevallen is dat de beste optie, tenzij je zeker weet dat je de stick enkel op moderne UEFI-systemen gebruikt; in dat geval kun je GPT selecteren. Laat ook de optie voor Secure Boot aangevinkt, behalve als je weet dat je de stick enkel op oudere systemen zonder secure boot gebruikt of bereid bent secure boot tijdelijk uit te schakelen (zonder de UEFI-bootmodus te wijzigen). In dit menu vind je ook de optie Ventoy verwijderen: hiermee maak je de stick leeg en verwijder je de partities als je dit wenst.

Tip 9 - Distributies plaatsen

Er rest nu nog maar één stap. Klik op Installeren (Bijwerken is bedoeld voor een update naar een recentere Ventoy-versie) en bevestig dit tweemaal met Ja. Alle data op de stick worden gewist en, net als bij YUMI, verschijnen er twee partities: een grote VENTOY-datapartitie en een kleine VTOYEFI-systeempartitie. Het hele proces duurt slechts enkele seconden.

Daarna mag je Ventoy sluiten: je stick is nu klaar om de eerste distributies te ontvangen. Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar eigenlijk is het heel eenvoudig. Je hoeft enkel het schijfkopiebestand (meestal een iso-bestand) van een distributie naar de VENTOY-partitie te kopiëren, desgewenst in aparte mappen (zoals \allround, \antivirus, \backup, \dataherstel, \partitiebeheer enzovoort). Dit kan gewoon via Verkenner. Dit geldt trouwens ook voor een YUMI-stick, aangezien die onderliggend gebruikmaakt van Ventoy-technologie. In het tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’ vermelden we enkele uitstekende tools, inclusief hun downloadlocaties.

Tip 10 - Bootstick opstarten

Het is nu de bedoeling dat je je multibootstick opstart op een (problematisch) systeem. Daarbij maakt het weinig uit of je een YUMI- of een Ventoy-stick gebruikt. Tijdens het opstarten druk je enkele keren op een sneltoets, zoals ESC, F8 of F12, om het opstartmenu te openen. Op oudere toestellen moet je mogelijk eerst het BIOS-setupmenu oproepen via een sneltoets en daar bij Boot order (priority) de usb-stick als eerste opstartmedium instellen.

Gaat het om een moderner UEFI-systeem, dan staat secure boot waarschijnlijk ingeschakeld, wat kan verhinderen dat je bootstick opstart. Voor een YUMI-stick moet je deze functie wellicht eerst tijdelijk uitschakelen om te kunnen opstarten. Een Ventoy-stick start meestal wél op als je eerder de optie Secure Boot had aangevinkt (zie tip 8). In dit geval moet je bij de allereerste opstart wel nog een korte procedure doorlopen, zoals beschreven op www.kwikr.nl/vensec. Je kunt eventueel ook hier eerst secure boot tijdelijk uitschakelen.

Het startmenu van je bootstick verschijnt nu. Laten we Ventoy als voorbeeld nemen. Je ziet hier alle toegevoegde distributies als menu-opties. Met F3 kun je ook overschakelen naar een mapweergave, waarbij je eerst een map opent (zoals \allround, \antivirus enzovoort) en daarna de gewenste distributie start. Zo start je vanaf één stick moeiteloos allerlei distributies en tools, en kun je meteen gericht troubleshooten.

Tip 11 - Extra tools

De kans is groot dat je met de applicaties uit de kadertekst ‘Onmisbare reddingstools’ al vrijwel alle nodige tools hebt. Toch kun je gaandeweg nog programma’s ontdekken die je graag aan je bootstick toevoegt. Dat werkt zowel op een YUMI- als op een Ventoy-stick heel eenvoudig.

Op www.portableapps.com/apps kun je alvast terecht voor meer dan 1100 apps, waaronder zo’n 160 uiteenlopende hulpprogramma’s. Download het .paf.exe-bestand van de gewenste tool en voer dit uit in een tijdelijke map op je eigen systeem. Kopieer daarna de uitgepakte bestanden naar een aparte submap op je bootstick, bijvoorbeeld in \tools\<naam\_app>.

Daarna open je binnen een opgestarte distributie (zoals de Windows Verkenner in Hiren’s BootCD PE: zie tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’) gewoon deze map en start je de portable exe-app van daaruit. Zo stem je je bootstick volledig af op je eigen voorkeuren en behoeften (zie ook tekstkader ‘AIO-pakketten’).

Tip 12 - Quick Assist

Tot nu toe gingen we ervan uit dat je als troubleshooter fysiek aanwezig bent om het probleem op te lossen. Maar er zal vast weleens iemand vanaf afstand je hulp inroepen. We veronderstellen dan wel dat die persoon zijn systeem nog kan opstarten, eventueel in de veilige modus, en zo een tool voor afstandsbeheer kan openen.

Eerst stellen we kort een app voor die standaard met Windows wordt meegeleverd: Quick Assist. Begin aan de helperszijde door de app te starten, klik op Iemand helpen en meld je aan met je Microsoft-account. Noteer de beveiligingscode en geeft die door aan de hulpvrager, bijvoorbeeld via telefoon of bericht. Deze persoon start daarna ook Quick Assist en vult de beveiligingscode in bij Beveiligingscode van assistent. Na een klik op Verzenden verschijnt een bevestigingsvraag: hij plaatst een vinkje en klikt op Toestaan. Zijn bureaublad zou nu zichtbaar moeten zijn in een schaalbaar venster op jouw systeem.

Om het systeem over te nemen klik je bovenaan op Besturing aanvragen. Na een bevestiging van de hulpvrager via Toestaan krijg je toegang tot zijn pc. Boven in het venster vind je knoppen als Laserpointer, Aantekening en Chat (voor communicatie via een apart venster). Als er meerdere schermen zijn aangesloten, kun je via Scherm selecteren het gewenste scherm kiezen. Je kunt de overname stopzetten met Stop best. of Besturing annuleren, en met Verlaten sluit je de sessie volledig af.

Tip 13 - AnyDesk

Quick Assist werkt uitsluitend op Windows, maar er bestaan ook tools als AnyDesk die meerdere platformen ondersteunen, waaronder Windows, macOS en mobiele systemen (www.anydesk.com; gratis voor persoonlijk gebruik). Hier gaan we uit van de Windows-versie.

Start de app op, zowel aan jouw kant als aan die van de hulpvrager. Vraag hem vervolgens via telefoon of bericht om de identificatiecode van zijn werkplek: dit is een 10-cijferige code bovenaan in het venster. Vul deze code in op je eigen app, bij Voer remote adres in. Druk op Enter en geef je firewall desgevraagd toestemming.

De hulpvrager klikt nu op de knop Accepteren met het schildicoon om een sessie met beheerrechten toe te staan. Even later verschijnt zijn bureaublad op jouw scherm en kun je zijn pc op afstand bedienen.

AnyDesk biedt meer opties dan Quick Assist. Zo is er een chatfunctie, een schermopnamefunctie, een whiteboard en een handige datatransferfunctie om snel bestanden tussen beide systemen te verplaatsen. Je kunt de schermweergave aanpassen en via de knop Acties bijvoorbeeld een screenshot maken of de toegangsrichting omkeren. Uiteraard kunnen ook hier beide partijen de verbinding op elk moment stopzetten.