Opstartproblemen in Windows 10? Dit kun je doen
Je drukt op de startknop van je pc en even later kijk je tegen het vertrouwde Bureaublad van Windows aan. Dat is wat je verwacht en zoals het hoort. De praktijk is jammer genoeg soms weerbarstiger. Je moet bijvoorbeeld wel twee minuten geduld uitoefenen of, erger nog, Windows start helemaal niet meer op. Met de tips en tools uit dit artikel verhelp je je opstartproblemen en zet je Windows weer snel en stevig op het juiste pad.
Er gebeurt heel wat tussen het moment waarop je de startknop van je computer indrukt en het Bureaublad van Windows verschijnt. Je systeembios neemt het eerste deel(tje) van deze bootfase voor zijn rekening en daar hebt je als gebruiker niet zoveel invloed op. Het tweede deel bestaat enerzijds uit een systeeminitialisatie, zoals het laden van stuurprogramma’s en het opstarten van diensten, en anderzijds het voorbereiden van het Bureaublad en het uitvoeren van programma’s die automatisch mee opstarten (‘autostarters’). Optimaliseren en versnellen werkt vooral goed voor deze fase. Het eerste deel van dit artikel gaat over optimaliseren zonder hardwarematige ingrepen (zoals het vervangen van je systeemschijf door een ssd). In het tweede deel staat wat je kunt doen wanneer Murphy langskomt en je met een systeem opzadelt dat niet meer wil starten. Een potje eerste hulp dus en zoals wel vaker bij troubleshooten is dit onderdeel net iets pittiger.
Opstarttijd meten
We gaan eerst aan de slag met de gratis tool BootRacer. Niet alleen kunje hiermee nauwgezet de boottijden van opeenvolgende sessies meten, zodatje goed zicht krijgt op de tijdwinst na eventuele ingrepen, maar het programma bevat ook hulpmiddelen ter optimalisatie.
Toegegeven, de interface van de tool oog nogal druk, maar na enkele dagen van analyse kun je hem gerust weer verwijderen. Desnoods doe je dat met de extra grondige verwijdertool van de makers zelf, via de link Download BootRacer Uninstall op de website; een klik op de knop Complete Cleanup volstaat.
Installeer Bootracer (laat bij voorkeur alle vinkjes staan aan het einde van het installatieproces) en start het programma op. Zorg dat alle andere applicaties zijn afgesloten en klik op Full Boot Test en op Start Test, Yes. Start na de herstart BootRacer opnieuw op. Je ziet nu hoelang het opstartproces duurde. Standaard voert BootRacer deze meting uit elke keer dat je Windows start. Dit schakel je uit door bij Advanced, Options de optie Only once te selecteren.
Autostarters timen
De totale boottijd is dus de som van de fases Windows Boot (systeeminitialisatie) en Desktop (Bureaublad en autostarters). De pre-bootfase (van het bios) kan BootRacer immers niet meten en logischerwijze negeert hij de wachttijd tijdens het intikken van het Windows-wachtwoord.
Blijkt de Desktop-fase behoorlijk lang te duren (zie ook afbeelding 1), dan heeft dat wellicht te maken met het aantal of de aard van de autostarters.
Voor meer feedback klik je in BootRacer op Enable Control of op Startup Control en plaats je een vinkje bij Disabled (dat vervolgens in Enabled wijzigt). Open hier het tabblad Enable Measuring Startup Time en zorg ervoor dat er een vinkje staat bij Enabled. Klik vervolgens op Restart your PC and Analyze Results.
Tijdens de herstart zal BootRacer nu alle autostarters even uitstellen en die vervolgens een voor een weer starten. Ga opnieuw naar het programmavenster van BootRacer en klik onderaan op History, History of Executed Startup Programs. Je ziet nu de exacte laadtijd van elke autostarter .
Autostarters beheren
BootRacer beschikt over een beheertool voor autostarters waarmee je één en ander kunt bijsturen. Klik nogmaals op Startup Control in het hoofdvenster van BootRacer. De autostarters staan op chronologische volgorde bij elkaar. Voor extra informatie klik je op het info-icoon bij een item. Om het onderdeel (tijdelijk) uit te schakelen hoef je maar het vinkje te verwijderen. Om het definitief te verwijderen druk je op de rode Delete-knop, maar alleen als je zeker bent van je zaak. Eventueel pas je ook de onderlinge volgorde van starten aan met de knop Set Order linksboven.
Een nog krachtiger opstartbeheerder die op de wat meer gevorderde gebruiker mikt, is de gratis HiBit StartUp Manager. Download bij voorkeur de Installable version, aangezien de portable versie enkele opties mist. Ook deze tool somt alle autostarters op. Vanuit het contextmenu kunt je via Add to Delay bepalen met hoeveel tijd je het opstarten van een autostarter wilt uitstellen, zodat je het Bureaublad iets sneller te zien krijgt. Via Automatic Delay is het zelfs mogelijk hier randvoorwaarden aan te koppelen, zoals 80% of CPU (of Disk) must be Idle.
Services optimaliseren
Tijdens de bootfase worden er ook allerlei services op de achtergrond actief. Je krijgt hiervan een overzicht vanuit het Windows Taakbeheer. Druk op Ctrl+Shift+Esc, klik eventueel op Meer details, open het tabblad Services en klik op de kolomtitel Status.
Je kunt zo’n dienst hier ook stopzetten: klik er eentje met rechts aan en kies Stoppen. De kans is vrij groot dat het onderdeel na een Windows-herstart weer actief wordt. Om dat te verhinderen klik je in het contextmenu op Services openen. Scrol naar de betreffende programma, klik het met rechts aan, kies Eigenschappen en stel het Opstarttype in op Uitgeschakeld. Minder drastisch is Automatisch (vertraagd starten): het item wordt dan even uitgesteld zodat het Bureaublad vlugger opduikt.
Er is wel een grote ‘maar’! Je mag niet zomaar willekeurige services uitschakelen, want sommige zijn essentieel voor Windows of bepaalde applicaties. Houd er ook rekening mee dat het uitschakelen je doorgaans niet zoveel tijdwinst oplevert. Onderzoek dit dus grondig. Ook hier kan Google je vriend zijn, maar volg niet zomaar elk advies op en raadpleeg verschillende sites. Een handige site is alvastwww.tiny.cc/servconf (scrol naar beneden en kijk vooral in de kolommen Safe for DESKTOP of Safe for LAPTOP). Helaas is deze informatie maar up-to-date gehouden tot Windows 10 1803 uit 2018.
Andere ingrepen
Er zijn nog twee andere ingrepen die je in principe veilig kunt uitvoeren en die de boottijd stevig kunnen inkorten. Ben je de enige gebruiker van je pc, dan is aanmelden met een wachtwoord niet altijd nodig. Druk op Windows-toets+R en voer netplwiz uit. Selecteer je eigen account en verwijder het vinkje bij Gebruikers moeten een gebruikersnaam en wachtwoord opgeven […]. Druk op OK en vul je wachtwoord in (twee keer). Bevestig nogmaals met OK.
Hoe paradoxaal het ook klinkt: ook de manier waarop je Windows afsluit, kan de opstartsnelheid sterk beïnvloeden. Windows kent namelijk de functie ‘Snel opstarten’. Deze combineert elementen van normaal afsluiten en van de slaapstand, wat voor een merkbaar snellere start zorgt. Let wel: deze functie kan bij sommige dual boot-opstellingen (met Linux) problemen geven of ervoor zorgen dat bepaalde updates nukkig doen. Ondervind je nadelen, dan kun je deze functie alsnog uitschakelen.
Druk op Windows-toets+S, tik energie in en kies Een energiebeheerschema selecteren. Klik op Het gedrag van de aan/uit-knoppen bepalen. Klik indien nodig op Instellingen wijzigen die momenteel niet beschikbaar zijn en plaats een vinkje bij Snel opstarten inschakelen (aanbevolen). Weet wel dat dit alleen voor een snellere opstart zorgt als je Windows goed hebt afgesloten.
Herstelomgeving
Een systeem dat traag opstart, is vervelend. Maar een pc die helemaal niet meer wil booten, is natuurlijk erger. We gaan hier voorbij aan hardwarematige oorzaken (denk aan onvolkomen ram-geheugen of een defecte schijf) en focussen ons op softwarematige oorzaken, zoals een gebrekkige bootsector of corrupte systeembestanden.
Weigert Windows nog op te starten, dan kun je de Windows-herstelomgeving als hulpje inschakelen, ook wel Windows Recovery Environment of kortweg WinRE genoemd. Verschijnt die bij probleemsituaties niet vanzelf, dan kun je dat als volgt forceren. Start je pc twee keer na elkaar op, maar zet hem meteen weer uit zodra het Windows-logo of de geanimeerde cirkel verschijnt. Indien nodig druk je eerst nog even op F1. Er verschijnt nu de melding ‘Automatisch herstel voorbereiden’. Verderop in dit artikel zien we wat je zoal kunt doen vanuit deze herstelomgeving.
Installatiemedium
Lukt het je zo niet of probeer je het liever op een andere manier, dan kun je (vanaf een andere pc) naar deze website gaan en daar het hulpprogramma Windows Media Creation Tool downloaden. Start deze tool en geef aan dat je een installatiemedium voor een andere pc wilt maken. Stel de gewenste taal, versie en systeemarchitectuur in (afbeelding 8), stop een lege usb-stick van minimaal 8 GB in de pc en kies USB-flashstation.
Na afloop beschik je over een installatiemedium waarmee je je probleem-pc kunt opstarten. Wanneer je hier dan Uw computer herstellen kiest, beland je in feite ook in de Windows-herstelomgeving (hoewel het technisch eigenlijk om de Windows Preinstallation Environment, oftewel winPE, gaat).
Automatisch herstel
Zodra je in de herstelomgeving bent beland, klik je op Geavanceerde opties, op Problemen oplossen en nogmaals op Geavanceerde opties (bij WinPE is dat net wat anders). Er verschijnen nu zes opties, waarvan we de interessantste voorstellen.
Je kunt het eerst proberen met Opstartherstel. Deze optie probeert je bootproblemen volautomatisch te herstellen. Krijg je de melding dat dit niet is gelukt en wil je hier meer over weten, ga dan opnieuw naar Geavanceerde opties en kies Opdrachtprompt, waarna je het volgende commando uitvoert (bevestig met de Enter-toets):
%WinDir%\System32\LogFiles\Srt\SrtTrail.txt
Dit logbestand legt namelijk de (mislukte) herstelpoging vast en is met Kladblok te raadplegen. Wellicht kom je hiermee verder en kun je het op een andere manier proberen (zie verder).
Systeemherstel
Had in je Windows het ingebouwde systeemherstel geactiveerd dan is de kans groot dat er systeemherstelpunten beschikbaar zijn. Daar kun je handig gebruik van maken. Bij Geavanceerde opties tref je namelijk ook de optie Systeemherstel aan. Klik hier op Volgende, selecteer het gewenste herstelpunt, druk alweer op Volgende en bevestig met Voltooien. Herstart het toestel na de operatie. Dit zal vooral soelaas brengen als je systeem ontregeld is geraakt door iets als het installeren van een foutieve driver.
Om systeemherstel te activeren op een (nog werkende) pc druk je op de Windows-toets, tik jeherstel in en kiest jeEen herstelpunt maken. Selecteer het gewenste station, klik op Maken, geef het herstelpunt een naam en bevestig met Maken. Staat er naast het station Uitgeschakeld en wil je Windows ook zelf herstelpunten laten creëren, druk dan op Configureren, kies Systeembeveiliging inschakelen en bevestig je keuze.
Systeembestanden
Het kan ook zijn dat je systeem niet meer opstart door corrupte essentiële systeembestanden. Start dan vanuit Geavanceerde opties de Opdrachtprompt op en voer het commando sfc /scannow uit (system file checker) vanuit de stationsletter waarop Windows is geïnstalleerd.
Om uit te vinden welk station dit is, kun je het volgende trucje gebruiken. Voer het commando notepad op de opdrachtprompt uit en kies Bestand, Openen, Deze pc . Open achtereenvolgens de beschikbare stations tot je het Windows-station herkent. Stel dat dit d: is, dan voer je op de opdrachtprompt de volgende instructies uit (bevestig telkens met de Enter-toets):
d:
sfc /scannow
Bootrecord
Het kan ook gebeuren dat het hoofdbootrecord van je systeem corrupt is geraakt, bijvoorbeeld door malware. Dan kun je het als volgt proberen: kies Geavanceerde opties, Opdrachtprompt en voer hier bootrec /fixmbr uit.
Deze opdracht zet de correcte code terug zonder aan de systeempartitietabel te komen en kan ook afrekenen met ongein als rootkits en virussen die een deel van hun code vaak in de bootrecord plaatsen.
Helpt ook bootrec niet, dan is wellicht het configuratiebestand van de Windows bootmanager corrupt geraakt: de zogenoemde boot configuration datastore oftewel bcd.
Dit herstellen vraagt wel de nodige handelingen.
Ga opnieuw naar Geavanceerde opties en kies Opdrachtprompt. Voer achtereenvolgens de volgende commando’s uit:
diskpart
list disk
select disk 0
list volume
select volume <n>
assign letter <x:>
exit
Het is wel de bedoeling dat je<n> vervangt door het juiste volumenummer, namelijk dat van de (verborgen) systeempartitie. Die is normaliter met fat32 geformatteerd en zo’n 100 tot 500 MB groot. De letter <x:> vervang je dan door een (willekeurige) vrije stationsletter. Deze commando’s zouden dus iets kunnen zijn als select volume 4 en assign letter u:.
Bcd-herstel
Je bent nu klaar om de bcd te repareren. Eerst navigeer je naar de systeempartitie, dus naar de map die de bootmanager met de bcd bevat. Daar zorgt het volgende commando voor:
cd /d <x:>\efi\microsoft\boot
Voor alle zekerheid maak je nu eerst een back-up van de huidige bcd met ren bcd bcd.bak. Het resultaat valt te controleren met dir bcd*.*.
Tot slot maak je een verse bcd aan met:
bcdboot <y:>\Windows /s <x:> /l nl-nl /f ALL
waarbij <y:>je Windows-station is (zie hierboven bij ‘Bootrecord’) en <x:> het station dat je tijdelijk aan de systeempartitie had toegekend.
Vervang de parameter /l nl-nl door /l nl-be als je de Belgische taalinstellingen wilt inzetten (/l verwijst naar ‘locale’).
Hopelijk start Windows nu wel weer netjes op en zijn alle bootproblemen verholpen.
