ID.nl logo
Muziek streamen in de allerhoogste kwaliteit
© PXimport
Zekerheid & gemak

Muziek streamen in de allerhoogste kwaliteit

Fysieke muziekdragers sterven langzaam uit en voor streaming muziek is er volop toekomst. Deze conclusie bracht de internationale muziekorganisatie IFPI onlangs in z'n onderzoeksrapport naar buiten. Reden genoeg dus om de mogelijkheden van streaming muziek eens grondig te verkennen.

Hoewel Spotify met ruim zestig miljoen actieve leden bijzonder succesvol is, is de muziekkwaliteit vanwege de hoge compressie voor audiofielen niet om over naar huis te schrijven. De Zweedse streamingdienst maakt gebruik van de Ogg Vorbis-indeling om audiobestanden kleiner te maken. Een voordeel van deze methode is dat er veel minder netwerkcapaciteit nodig is om de muziek te streamen. Lees ook: Apple Music versus Spotify - wat is de beste streamingdienst?

Nadelen zijn er helaas ook. Er gaan namelijk veel details van de oorspronkelijke muziekopname verloren en op een goede hifi-installatie is dat goed hoorbaar vergeleken met een audiobestand van een hoger niveau.

Wie is Jaap Veenstra?

Jaap Veenstra is audiofiel en sinds 2004 eigenaar van de onafhankelijke hifi-website Alpha-Audio. Dankzij zijn jarenlange inzet is dit audioplatform inmiddels uitgegroeid tot een bekende naam in de hifi-wereld. Hij onderhoudt nauw contact met alle vooraanstaande fabrikanten en heeft inmiddels honderden apparaten op het gebied van streaming audio aan de tand gevoeld. Daarnaast geeft Jaap regelmatig workshops over het gebruik van high-res muziek.

"Het is met name te horen in de ruimtelijkheid van de weergave en het 'soepelere' midden- en hooggebied. Let maar eens op de menselijke stemmen, want die krijgen vaak een felle s en t mee bij gecomprimeerde streams", legt Jaap Veenstra uit. Als oprichter en eigenaar van de bekende hifi-website Alpha-Audio weet Jaap alle ins en outs rondom digitale muziek. Wie op een goedkoop hifi-setje naar Spotify luistert, zal overigens weinig verschil merken vergeleken. De versterker, dac (digitaal/analoog-converter) en luidsprekers zijn in dat geval niet capabel genoeg om de hogere kwaliteit van lossless of high-res audio duidelijk weer te geven. Zelf heb ik een NAD T787-receiver en Bowers & Wilkins 683 S2-speakers in de woonkamer staan. Dat is een redelijk audiosysteem waarbij ik er niet aan moet denken om de uitgeklede muziekbestanden van Spotify hierop af te spelen. De muziek klinkt in dat geval vlak en er zijn minder subtiele details aanwezig. Gelukkig komen er steeds meer streamingdiensten en downloadsites die compressie zonder kwaliteitsverlies of zelfs helemaal geen compressie toepassen op hun audiobestanden. Voordat ik laat zien welke aanbieders er allemaal zijn en hoe je de muziek het beste kunt streamen, ga ik eerst wat dieper in op lossless en high-res muziek.

©PXimport

Spotify is vanwege het grote aanbod en de brede apparaatondersteuning erg populair, maar voor audiofielen is het geen interessante optie.

Lossless en high-res

De termen lossless en high-res muziek worden vaak ten onrechte door elkaar gebruikt. Hoewel beide begrippen muziek in hoge kwaliteit vertegenwoordigen, is het handig om te exacte betekenis hiervan te weten. Bij lossless muziek is er sprake van compressie om het oorspronkelijke bestand kleiner te maken. In tegenstelling tot mp3-bestanden en andere lossy-formaten, wordt er geen kostbare muziekinformatie van de originele cd weggegooid. Je kunt het min of meer vergelijken met het in- en uitpakken van een zip-bestand, waarbij er na het uitpakken van de bestanden ook geen informatie verloren gaat.

Streamingdiensten bieden lossless muziek aan in een resolutie van 16 bit en 44,1 kHz, ook wel genoteerd als 16bit/44.1kHz (met een punt, gebaseerd op de Amerikaanse notatie). Deze getallen staan respectievelijk voor de bitdiepte en samplefrequentie (zie kader) en 16bit/44.1kHz is gelijk aan de geluidskwaliteit van de audio-cd. Vandaar dat sommige muziekdiensten vermelden dat ze liedjes in cd-kwaliteit streamen. Bij high-res muziek is er helemaal geen compressie toegepast op de originele opname. De resolutie varieert van minimaal 24bit/48kHz tot maximaal 24bit/192kHz. Op dergelijke opnames zijn alle details aanwezig zoals ze in de studio zijn vastgelegd. Omdat de bestanden een grote omvang hebben, bieden streamingdiensten uitsluitend lossless muziek aan. High-res muziek kun je wel downloaden bij bepaalde online muziekwinkels.

©PXimport

Deze grafiek laat duidelijk zien dat audiobestanden met een resolutie van 24bit/192kHz nauwkeuriger de golvende lijn van de oorspronkelijke analoge opname volgt dan muziek die een lagere resolutie is vastgelegd.

Samplefrequentie en bitdiepte

Digitale muziek bestaat feitelijk uit een hele rits afzonderlijke samples die naast elkaar zijn gelegd. Onze hersenen interpreteren dit als een continu geluid. Het aantal samples per seconde geeft aan hoeveel deuntjes er naast elkaar liggen. Lossless muziek heeft een samplefrequentie van 44,1 kHz. Dat betekent dat er 44100 afzonderlijke samples per seconde aanwezig zijn. Voor high-res muziek geldt er vaak zelfs een samplefrequentie van 192 KHz, oftewel 192000 samples per seconde! Een hogere waarde betekent dat er meer details aanwezig zijn. Audiofielen ervaren hierdoor over het algemeen een rijker geluid. De bitdiepte houdt grofweg het dynamische bereik (van hoe zacht tot hoe hard het geluid kan zijn) van het audiobestand in. Bij een 24bit-audiobestand zijn er bijvoorbeeld 24 bits gebruikt om één sample op te nemen.

Hoorbaar verschil?

Bij de resolutie van lossless muziek is rekening gehouden met het bereik van het menselijk gehoor. In theorie kunnen mensen geen frequenties hoger dan 20 kHz waarnemen. Of het verschil tussen lossless en high-res muziek dan ook daadwerkelijk hoorbaar is? Daar heeft menig audiofiel al verhitte discussies over gevoerd. Veenstra is hier vrij stellig over: "Natuurlijk horen we niets boven de 20 kHz. Vaak zelfs niet boven de 16 KHz als we ouder worden.

Er is echter een groot verschil in frequentiebereik en samplefrequentie. Dat laatste wil zeggen hoe vaak er een 'sample' wordt gemaakt van de analoge muziek. Dat staat dus los van het frequentiebereik, hoewel deze waarde ook vergroot wordt bij high-res. Hoe meer samples een omzetter (converter) maakt, hoe preciezer deze te werk gaat bij het omzetten van een analoog signaal naar digitale waarden. Wanneer een converter 192000 samples per seconde maakt, gebeurt dat dus nauwkeuriger dan wanneer een converter die 44100 samples maakt. Dat is hoorbaar zodra de muziek weer naar analoog wordt teruggezet in een hifi-systeem. Er zijn bijvoorbeeld minder afrondingsfouten als een digitale waarde tussen twee punten in de sinus valt. Daarbij werkt high-res met 24bit-samples. Dat geeft weer meer ruimte in de dynamiek, waardoor er meer 'losheid' in de weergave ontstaat. Je hoort dat bijvoorbeeld goed bij drums."

Bestandsformaten

Zeker wanneer je besluit om muziekbestanden te downloaden (en dus niet te streamen), heb je keuze uit diverse bestandsformaten. Lossless muziek wordt meestal in het flac-, ape- of alac-formaat aangeboden. Zoek je high-res liedjes, dan zul je veelvuldig audioformaten als wav, flac, aiff en dsd tegenkomen. Bij dsd is er ook nog een aantal ondersoorten, namelijk dsd256 (11,2 MHz), dsd128 (5,6 MHz) en dsd64 (2,8 MHz). Tussen haakjes staat bij iedere ondersoort de samplefrequentie aangegeven. Deze waarde is weliswaar erg hoog, maar de bitdiepte bedraagt daarentegen slechts 1 bit. De extreem hoge samplefrequentie zorgt er dan ook voor dat dsd-bestanden onder de categorie high-res muziek vallen.

Dsd64 bevat bijvoorbeeld 64 meer samples per seconde dan een audio-cd. Oorspronkelijk werd dsd (direct stream digital) als opslagformaat gebruikt voor sacd's (super audio cd's), maar deze fysieke muziekdrager is vanwege het beperkte aanbod een stille dood gestorven. Wel is dit formaat tegenwoordig op gespecialiseerde downloadsites beschikbaar in de vorm van losse digitale bestanden. Houd er rekening mee dat een liedje in dsd-formaat al gauw honderden megabyte opslagruimte in beslag neemt.

©PXimport

De meeste high-res muziekwinkels bieden muziekbestanden in verschillende formaten aan.

Eigen high-res muziek

Webwinkels

Enkele jaren geleden was high-res muziek zeldzaam, maar tegenwoordig zijn er tegen betaling volop bestanden met een hoge audiokwaliteit te vinden. Neem bijvoorbeeld maar eens een kijkje op www.hdtracks.com. Dit is een van de grootste aanbieders van high-res muziek met albums uit verschillende genres. Je hebt keuze uit diverse bestandsformaten, namelijk aiff, alac, flac en wav. Afhankelijk van welk album je kiest, is de bitdiepte en samplefrequentie verschillend. De maximale resolutie is 24bit/352kHz, maar hiervoor moet je wel even goed zoeken in de catalogus. Bovendien betreffen het vooral klassieke opnames.

Andere webwinkels waar je onder meer terecht kunt voor muziek in high-res kwaliteit zijn Qobuz, 7digital en HIGHRESAUDIO. Wanneer je op zoek bent naar dsd-bestanden van klassieke muziek, kun je hiervoor terecht bij Native DSD Music. Lastig is dat het aanbod high-res muziekbestanden over diverse websites is versnipperd. Via www.findhdmusic.com gebruik je een handige zoekmachine waarmee je de catalogus van verschillende webwinkels doorzoekt. Besef wel dat het aanbod high-res muziek nog altijd beperkt is. Lang niet alle albums zijn in de hoogste kwaliteit beschikbaar.

©PXimport

Zodra je bij HDtracks een album in high-res aanschaft, haal je de bestanden via een aparte downloadmanager binnen.

Downloadnetwerken

Ook in het illegale circuit zijn er volop audiobestanden in de hoogste kwaliteit te vinden, zoals via usenet en bittorrent. Helaas is het lang niet altijd duidelijk wat de oorspronkelijke audiobron is, want voor hetzelfde geld is de 'high-res muziek' afkomstig van een normale audio-cd. Het aanbod lossless muziek is een stuk groter. Veel mensen rippen hun audio-cd's naar flac of wav en zetten hiermee exacte kopieën op bittorrent en usenet. Belangrijk om te weten is dat het uploaden en downloaden van auteursrechtelijk beschermde bestanden zonder toestemming van de rechthebbende(n) illegaal is in Nederland.

©PXimport

Op bittorrent is er veel high-res muziek te vinden, al zijn er geen garanties over de daadwerkelijke audiokwaliteit.

Cd's rippen

Als je een grote hoeveelheid audio-cd's hebt liggen, zijn er verschillende manieren om hiervan een exacte kopie te maken. Je kunt de bestanden vervolgens in je eigen thuisnetwerk streamen, bijvoorbeeld vanaf een NAS naar je hifi-installatie. Houd er rekening mee dat de kwaliteit van audio-cd's altijd 16bit/44.1kHz is. Je kunt muziek afkomstig vanaf cd's dus niet omzetten naar high-res bestanden. Met Windows Media Player rip je cd's eenvoudig naar wav-bestanden. Alle nummers worden dan ongecomprimeerd opgeslagen, waardoor de bestandsgrootte van een complete cd zo'n 600 MB bedraagt. Om opslagruimte te besparen, kun je overwegen om de inhoud van cd's in een lossless-formaat op te slaan, bijvoorbeeld flac. Deze audiocodec verkleint de bestanden met ongeveer veertig procent, terwijl er geen sprake is van kwaliteitsverlies. Je gebruikt hiervoor het gratis programma Exact Audio Copy. Een bijkomend voordeel van deze freeware is dat het ripproces nauwkeuriger gebeurt dan bij Windows media Player, waardoor er een kleinere kans is op fouten. Daarnaast is Exact Audio Copy in staat om automatisch tags aan de nummers van de cd te koppelen. Je digitale muziekcollectie is op die manier te indexeren op een muziekstreamer of NAS.

©PXimport

Kies voor het flac-formaat wanneer je de inhoud van audio-cd's zonder kwaliteitsverlies wilt opslaan.

Afspeelapparatuur

Als je muziek in de hoogste kwaliteit wilt afspelen, heb je hiervoor de juiste apparatuur nodig. Jaap Veenstra legt uit: "Je hebt allereest een systeem nodig die beschikt over een digitaal-naar-analoog-omzetter die overweg kan met 24bit-audiobestanden. Ook moet er een bron zijn die de bestanden kan afspelen. High-res muziek kan namelijk niet vanaf een cd gespeeld worden. Voorbeelden hiervan zijn een streamer of usb-ingang die compatibel is met high-res bestanden. Ook de rest van de keten moet capabel genoeg zijn om de extra informatie te verwerken, zoals de versterker, speakers en bekabeling. Dat klinkt wellicht wat gek, maar de meerwaarde van high-res muziek zit in verfijning en extra detail. Een goede versterker en speakers kunnen dat weergeven." Belangrijk is dus dat je goed oplet of je versterker, externe dac of muziekstreamer de juiste bestandsformaten en resoluties kan verwerken. Zeker voor dsd is er lang niet altijd ondersteuning. Controleer daarom altijd eerst de bestandscompatibiliteit voordat je zware muziekbestanden gaat downloaden.

©PXimport

Als je high-res muziek wilt afspelen op je hifi-installatie heb je een externe dac, versterker of muziekstreamer nodig met een asynchrone usb-poort.

In veel gevallen is het raadzaam om een nauwkeurige dac te gebruiken voor het vlekkeloos afspelen van high-res muziek. Dit apparaatje gebruik je als los component of binnen een geïntegreerde oplossing (versterker of muziekstreamer). Een dac zet een digitaal audiospoor om in analoog geluid en stuurt het signaal vervolgens naar het analoge domein van je versterker. De kwaliteit van de dac is van grote invloed op het geluid. Veel externe dacs verbind je middels een asynchrone usb-poort rechtstreeks met een computer. Handig wanneer je alle hoge resolutie audiobestanden op de pc bewaart! Een groot voordeel is bovendien dat een asynchrone usb-poort een resolutie van 24bit/192kHz (en nog hoger!) kan verwerken. Andere apparatuur sluit je aan via andere digitale ingangen, zoals S/PDIF (optisch en coaxiaal) en soms ook HDMI.

©PXimport

Een externe dac met asynchrone usb-ingang vormt een brug tussen je computer en versterker.

Pc inrichten

Wanneer je muziekbestanden in de hoogste kwaliteit naar je audiosysteem wilt streamen, sluit je de pc dus aan op de asynchrone usb-poort van een geschikte dac, versterker of muziekstreamer. Je hebt gespecialiseerde mediasoftware nodig om de high-res muziekbestanden af te spelen. Kodi (voorheen XBMC) is hiervoor uitermate geschikt. Er zijn verder geen plug-ins vereist om high-res muziek af te spelen. Je hoeft alleen maar audiobestanden aan de mediabibliotheek toe te voegen. Andere programma's die audioformaten in de allerhoogste kwaliteit accepteren, zijn JRiver en Foobar2000. Gunstig is dat de genoemde applicaties de techniek WASAPI ondersteunen. Hierbij stuurt de mediasoftware audiobestanden rechtstreeks naar de usb-dac zonder dat er allerlei Windows-instellingen rommelen aan de eigenschappen van de audiostream.

©PXimport

Kodi speelt high-res muziek zonder morren af, waaronder omvangrijke dsd-bestanden.

©PXimport

Voor een schoon geluid vanaf de pc is het belangrijk dat je bij de geluidsuitvoer WASAPI kiest.

NAS

Een andere methode om high-res muziek op je hifi-installatie af te spelen, is door de muziek vanaf een pc of NAS te streamen via het netwerk. Dat is alleen mogelijk wanneer er een versterker of muziekstreamer van je hifi-systeem is aangesloten op het netwerk. Kijk in de specificaties van het apparaat waarop de audiostream binnenkomt welke resolutie er via netwerkstreaming maximaal mogelijk is. Moderne netwerkstreamers kunnen tegenwoordig alac-, wav-, aiff-, flac- en dsd-bestanden in hoge resolutie verwerken. Nagenoeg alle NAS-fabrikanten hebben voor hun NAS'en een mediaserver ontwikkeld waarmee je muziekbestanden via het netwerk aanbiedt aan je audiosysteem middels het DLNA-protocol. Een groot voordeel van een NAS is dat je muziekcollectie centraal staat opgeslagen. Naast je hifi-systeem kun je bijvoorbeeld ook met mobiele apparaten de muziek afspelen.

©PXimport

Een goede muziekstreamer kan high-res muziekbestanden vanaf een NAS ophalen, zoals de Marantz NA6005.

Netwerk

Zodra je high-res muziek over het netwerk wilt streamen, doe je dat bij voorkeur over een bekabelde verbinding. Wifi heeft vaak last van stoorzenders en is niet stabiel genoeg om de grote bestanden te transporteren. Er is namelijk continu een bandbreedte van zo'n 9,2 Mbit/s vereist voor ongecomprimeerde streams en dat is in de praktijk via een draadloze verbinding meestal onhaalbaar. Voor een bekabeld 100Mbit/s-netwerk is het geen probleem om high-res muziek vanaf een NAS of pc naar je hifi-installatie te streamen. Maken meer personen van hetzelfde netwerk gebruik, dan kun je een gigabitnetwerk overwegen. Afhankelijk van welke netwerkapparatuur je gebruikt, loont het in dat geval de moeite om zo nodig een router, switch of kabels te vervangen.

Lossless muziekdiensten

Online kwaliteitsmuziek

Mocht je muziek in cd-kwaliteit goed genoeg vinden, dan is het niet per se nodig om losse muziekalbums aan te schaffen of te downloaden. Je neemt simpelweg een abonnement op een geschikte muziekdienst, waarna je toegang hebt tot miljoenen nummers. Een trend is dat steeds meer aanbieders gecomprimeerde flac-streams in de kwaliteit 16bit/44.1kHz aanbieden. Kortom, een heleboel lossless muziek waarvoor je verder niets hoeft te doen! Op dit moment ondersteunen Tidal en Qobuz deze resolutie. Ook Deezer Elite biedt online muziek in cd-kwaliteit aan, maar dit werkt vooralsnog alleen als je de beschikking hebt over een Sonos-muzieksysteem. Goed om te weten is dat Tidal en Qobuz mobiele apps hebben ontwikkeld, zodat je ook op een smartphone of tablet naar muziek in cd-kwaliteit luistert. Beide diensten ondersteunen iOS en Android. Houd er rekening mee dat lossless-streamingdiensten meer geld vragen voor een abonnement dan lossy-muziekdiensten.

©PXimport

Benieuwd of een lossless-streamingdienst beter klinkt dan Spotify en consorten? Tidal probeer je gratis dertig dagen uit.

Muziekstreamers

Muziekstreamers zijn verbonden met het netwerk en hebben dus veelal toegang tot internet. Fabrikanten maken daar handig gebruik van door hun klanten toegang te geven tot diverse streaming-muziekdiensten. Via een mobiele app of een aangesloten televisie lukt het om afspeellijsten en albums te selecteren. Vooral Spotify Connect is op veel versterkers en muziekstreamers te vinden. Tegenwoordig bieden ook steeds meer merken ondersteuning aan Qobuz en Tidal, waardoor het lukt om muziek in cd-kwaliteit naar je audiosysteem te streamen. Hiervoor is het wel nodig om een abonnement af te sluiten. Onder meer gespecialiseerde audiomerken als Bluesound, Sonos, Wadia en Linn bieden ondersteuning aan Tidal. Qobuz is ook bij producten van bekendere merken te vinden, zoals Pioneer, Samsung en Harman Kardon.

©PXimport

De Bluesound Node is een compacte muziekstreamer waarmee je rechtstreeks toegang hebt tot de online catalogus van Qobuz en Tidal.

Multiroom

Steeds meer fabrikanten brengen een eigen multisysteem op de markt. Na trendsetter Sonos hebben onder meer ook Bose, Bluesound, Denon, Samsung, LG en Panasonic een dergelijk audiosysteem ontwikkeld. Speakers en geschikte versterkers zijn via het netwerk in staat om (draadloos) met elkaar te communiceren. Met behulp van een mobiele app bepaal je welke muziek je in welke kamers wilt afspelen. Afhankelijk van welk merk multiroomsysteem je hebt aangeschaft, heb je hierbij toegang tot diverse muziekdiensten.

Let goed op met welk merk je in zee gaat. Denon ondersteunt met zijn HEOS-systeem bijvoorbeeld alleen Deezer, Spotify, TuneIn en Napster. Vanaf internet streamen in cd-kwaliteit is dan bijvoorbeeld niet mogelijk. Gelukkig zijn er ook genoeg merken waarbij dat wel kan, zoals Sonos en Bluesound. Naast online muziek stream je eventueel ook eigen bestanden vanaf een NAS of pc naar het multiroomsysteem. Let goed op welke samplefrequentie en bitdiepte er mogelijk is. Lang niet ieder multiroomproduct kan namelijk overweg met high-res muziek. Bluesound-apparatuur staat erom bekend dat het muziekbestanden in een resolutie van maximaal 24bit/192kHz kan afspelen.

©PXimport

Multiroomproducten van Sonos zijn weliswaar erg populair, maar ze ondersteunen helaas geen weergave van high-res muziek.

▼ Volgende artikel
eXodus - dit zijn alternatieven voor X
© gguy - stock.adobe.com
Huis

eXodus - dit zijn alternatieven voor X

Wat hebben organisaties als KRO-NCRV, NS, Bits of Freedom en Oxfam Novib met elkaar gemeen? Dat ze niet langer actief zijn op het socialmediaplatform X. Waarom willen ze dat niet meer? Wat speelt er bij X? Welke alternatieven zijn er?

In dit artikel bespreken we de ondergang van X en welke alternatieven er voor X zijn:

  • Fediverse
  • Mastodon
  • Threads
  • Bluesky

Ben je een pionier? Dan heb je misschien ook wel interesse in één van deze alternatieve browsers

Sinds juli 2023 voegden veel media maandenlang ‘Twitter’ toe achter elke vermelding van X. Velen moesten namelijk nog wennen aan de nieuwe naam. Elon Musk, die Twitter in oktober 2022 voor 44 miljard dollar kocht, vond dat X beter paste bij zijn visie om het microblogging-platform om te vormen tot een allesomvattend digitaal ecosysteem, vergelijkbaar met WeChat in China. Musk lijkt trouwens een opvallende affiniteit te hebben met de letter X, wat ook zichtbaar is in projecten als SpaceX, Tesla Model X en xAI. Veel gebruikers waren niet gerust op deze overname, en niet geheel onterecht, want Musk heeft inmiddels ingrijpende veranderingen doorgevoerd.

X: aanpassingen

Kort na de overname herstelde Musk eerder geschorste accounts, waaronder die van controversiële figuren als Donald Trump, Andrew Tate en Kanye West. Het platform stopte bovendien met het handhaven van het beleid tegen desinformatie rond Covid-19. En waar vroeger een gratis verificatiesysteem was, waarbij Twitter invloedrijke personen en organisaties een blauw vinkje gaf, is dat nu puur commercieel: wie betaalt, krijgt een vinkje. Het staat niet langer voor authenticiteit, maar toont enkel aan dat een gebruiker betaalt voor X Premium en zo extra functionaliteit en zichtbaarheid krijgt.

Daarnaast introduceerde X de For You-feed, een sectie met aanbevelingen op basis van gebruikersvoorkeuren en -gedrag, maar ook beïnvloed door strategische beleidsbeslissingen. Dit gebeurt via een AI-gestuurd algoritme, waarvan slechts delen openbaar zijn gemaakt, wat vragen oproept over transparantie en mogelijke bias.

Het moderatiebeleid veranderde eveneens. Tweets die de richtlijnen schenden, worden niet meer verwijderd, maar zijn enkel minder zichtbaar (‘Freedom of Speech, Not Reach’). Daarnaast is er een verschuiving naar gemeenschapsgestuurde moderatie (‘Community Notes’), waardoor factchecking minder centraal en vaak trager verloopt.

De algoritmen van X roepen bij velen vragen op over de transparantie en mogelijke bias.

Fediverse

Musk zelf noemt deze aanpassingen democratischer, maar voor veel gebruikers hebben deze aanpassingen geleid tot een meer toxische inhoud. Daarbij worden specifieke groepen kritisch bekeken en beoordeeld, onder wie liberalen en de LGBTQ+-gemeenschap.

De cijfers lopen uiteen, maar de meeste bronnen zijn het er wel over eens dat heel wat gebruikers en organisaties het platform hebben verlaten sinds de overname door Musk.

Twee jaar geleden leek er maar één echt alternatief te zijn: Fediverse, dat gebruikers meer controle gaf over hun data en de moderatie.

Fediverse is een samentrekking van ‘federated’ en ‘universe’ en kun je zien als een netwerk van onderling verbonden platformen en servers, die onafhankelijk worden beheerd door organisaties of individuen. Bij traditionele socialmediaplatforms ben je afhankelijk van één centrale organisatie. Daardoor kun je met bijvoorbeeld een Instagram-account niet zomaar gebruikers van X bereiken. De gemeenschappelijke protocollen binnen het Fediverse, zoals het populaire ActivityPub, maken onderlinge communicatie juist wel mogelijk. Je kunt dus een account aanmaken op een server en vervolgens communiceren en gegevens uitwisselen met gebruikers op andere platformen. Binnen het Fediverse beweeg je dus vrijelijk tussen verschillende servers en platformen.

Het Fediverse-netwerk bevat talrijke platformen, waarvan de meeste door het ActivityPub-protocol zijn verbonden (afbeelding: Per Axbom, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons).

Mastodon

Mastodon was – en is nog steeds – het populairste Fediverse-platform, maar dat bleek helaas niet geschikt voor het grote publiek. Veel (mainstream) gebruikers vonden het namelijk verwarrend dat ze zelf een server moesten kiezen bij registratie. Ook de interface en gebruikerservaring waren minder gestroomlijnd dan bij Twitter/X. Door de decentrale structuur werkten sommige servers ook traag of werden ze slecht beheerd.

Daarnaast bood Mastodon slechts beperkte ondersteuning voor video en live-updates en ontbraken universeel doorzoekbare inhoud en trending topics, waardoor populaire discussies moeilijker te volgen waren. Bekende personen waren er ook nauwelijks actief, en veel gebruikers hadden moeite om hun sociale netwerk opnieuw op te bouwen. Eind 2023 bereikte Mastodon een piek in regelmatige bezoekers, maar de groei vlakte al snel af.

De interface van Mastodon, met vertrouwde ingrediënten als tijdlijn, meldingen en favorieten.

Threads

Mastodon behoudt weliswaar een niche bij privacybewuste en opensource-enthousiastelingen, maar bleek dus te ingewikkeld en gefragmenteerd voor de doorsneegebruiker. Vanaf eind 2023 zochten velen daarom hun toevlucht tot traditionelere sociale netwerken als LinkedIn, Instagram en vooral Threads.

Dit laatste platform werd medio 2023 door Meta (Mark Zuckerberg) gelanceerd als reactie op de groeiende kritiek op Twitter/X. Het is direct gekoppeld aan Instagram, waardoor gebruikers hun bestaande account kunnen gebruiken.

De interactiemogelijkheden binnen Threads lijken sterk op die van X, met opties als liken, citeren, posten en reageren. Ook doet het veel denken aan het oude Twitter: je volgt zelf mensen of vertrouwt op het algoritme. Volgens veel gebruikers is dit algoritme vooral ontworpen om politieke discussies en nieuwsverwijzingen te mijden. Al kun je zelf wel bepaalde mensen volgen. Het platform toont daarnaast vaak berichten die reacties willen uitlokken (‘engagement bait’). Op dit platform vind je veel beroemdheden en influencers, en de meeste content is vrij luchtig.

Threads werkt trouwens ook aan ondersteuning voor het ActivityPub-Fediverse, wat de dienst compatibel maakt met onder meer Mastodon.

Ook bij Threads kun je zelf bepalen wie je wilt volgen.

Bluesky

Hoewel Threads momenteel veel meer maandelijkse gebruikers heeft (circa 275 miljoen), trekt ook het microblogging-platform Bluesky tegenwoordig een groeiend aantal voormalige X-gebruikers aan (circa 30 miljoen). Ter vergelijking: X zou nu nog zo’n 500 miljoen maandelijkse gebruikers tellen, terwijl Mastodon er ongeveer 15 miljoen heeft.

Bluesky wordt gerund door Bluesky Social. Het werd begin 2023 officieel gelanceerd, maar ontstond al in 2021, opgericht door Jack Dorsey, medeoprichter van Twitter.

Net als Mastodon is Bluesky een gedistribueerd netwerk, maar het is wel gebruiksvriendelijker, mede dankzij het modernere, open protocol AT (Authenticated Transfer). Het platform streeft naar transparantie en wil ook gebruikers zelf hun eigen algoritme laten maken en verfijnen.

Er zijn nog geen advertenties en de tijdlijn toont berichten in chronologische volgorde, zonder verborgen algoritme. In principe kun je ook zelf een server kiezen, al is dat in de praktijk nagenoeg altijd hostingprovider bsky.social. Gevorderde gebruikers kunnen zelfs een eigen server hosten (PDS, personal data server).

Bluesky wordt momenteel vooral bevolkt door Amerikaanse gebruikers, en het valt nog af te wachten in welke mate ook het aantal actieve Nederlandse en Vlaamse gebruikers zal toenemen. In het vervolg van dit artikel maken we grondiger kennis met Bluesky, waarbij we vooral focussen op hoe je volgaccounts en berichtgeving meer naar eigen hand kunt zetten, met onder meer migratie, startpakketten, lijsten, feeds en ook extra diensten.

Meer dan Threads verwelkomt Bluesky ook politieke discussies.

Account

Je kunt Bluesky gebruiken via je browser of de app, beschikbaar in de officiële appstores van Android en Apple. Na installatie kies je de interface-taal (waaronder Nederlands) en registreer je je met een e-mailadres, wachtwoord, geboortedatum en ‘gebruikershandle’. Vervolgens upload je een profielafbeelding of kies je een avatar, en na het aanduiden van je interesse(s) kun je direct aan de slag. Je moet nog wel even een verificatiecode invullen die je via e-mail krijgt.

Bluesky: na een snelle registratie ben je er klaar voor.

Ontdekken en volgen

Wanneer je de startpagina opent, zie je twee secties: Discover en Following. In Discover verschijnen direct berichten, gebaseerd op de interesses die je bij registratie hebt opgegeven. Je ziet hier ook trending topics en populaire posts binnen de gemeenschap. Je kunt deze feed personaliseren via aangepaste feeds, door er zelf een te creëren of een passend algoritme te kiezen.

In de sectie Following zie je berichten van accounts die je volgt. Aanvankelijk is deze leeg, behalve het Bluesky-account. Om iemand te volgen, houd je de muis boven de post header (met accountnaam, tijdstip en berichttitel) en klik je op +Volgen. Dit verandert in Volgend; klik hierop als je het account niet langer wilt volgen. Berichten van gevolgde accounts verschijnen vervolgens in de sectie Following.

Het vergt slechtsr een muisklik om iemand te (ont)volgen.

Zoeken en migreren

Er zijn verschillende manieren om snel extra accounts aan je volglijst toe te voegen. Open de rubriek Zoeken (tik in de mobiele app op het pictogram met drie streepjes) en vul in de zoekbalk een onderwerp in, zoals Artificial intelligence. Selecteer een geschikt account en klik op +Volgen.

Wil je accounts van Twitter/X ook op Bluesky volgen, dan gaat dit het snelst met de browserextensie Sky Follower Bridge, beschikbaar in de officiële Chrome- en Firefox-webstores. Na installatie start je de extensie en meld je je aan met je Bluesky-handle of e-mailadres en een app-wachtwoord.

Om zo’n wachtwoord (met beperkte machtigingen) te maken, ga je in Bluesky naar Instellingen, kies je Privacy en beveiliging, selecteer je App-wachtwoorden en klik je op +App-wachtwoord toevoegen. Geef het een naam, bijvoorbeeld SkyFollowerBridge, bevestig met Volgende, kopieer of noteer het wachtwoord en klik pas daarna op Gereed.

Na aanmelding open je je lijst met gevolgde accounts op X via www.x.com/<je_accountnaam>/following. Klik op de extensieknop en kies Find Bluesky Users. De extensie zoekt naar actieve Bluesky-accounts in je lijst. Klik op View Detected Users en daarna op Follow on Bluesky om de gewenste accounts te volgen.

Sky Follower Bridge automatiseert het migratieproces van gevolgde accounts van X naar Bluesky.

Startpakketten

Een andere handige manier om je volglijst uit te breiden is met startpakketten. Als je een interessant account vindt, klik je erop om de profielpagina te openen en ga je naar het onderdeel Startpakketten. Met wat geluk heeft deze persoon al pakketten aangemaakt: dit zijn verzamelingen accounts rond een specifiek onderwerp. Open zo’n pakket, bekijk de tabbladen Personen en Berichten en volg gewenste accounts via de knop +Volgen.

Je kunt ook zelf startpakketten maken. Ga naar Profiel en open het tabblad Startpakketten. Klik op Aanmaken, geef je pakket een naam en voeg een beschrijving toe. Druk op Volgende en voeg minstens acht accounts toe die relevante berichten posten. Klik weer op Volgende om eventueel feeds toe te voegen of kies voor Overslaan. Daarna kun je anderen uitnodigen via een QR-code of door de link te kopiëren.

Je kunt ook je eigen startpakketten creëren en deze met anderen delen.

Lijsten en feeds

Je kunt zelf ook een reeks gebruikers opsommen en deze lijsten eventueel delen. Open hiervoor de rubriek Lijsten en klik op +Nieuw. Vul een naam en omschrijving in en bevestig met Opslaan. Voeg gebruikers toe en bekijk hun berichten vanuit de lijst. Klik op Vastzetten op startpagina om de lijst als aparte feed naast Discover en Following te tonen.

Je beheert feeds rechtstreeks via de rubriek Feeds. Onder Ontdek nieuwe feeds kun je voorgestelde feeds toevoegen of zelf zoeken via de zoekbalk. Klik op een feed bij Mijn feeds om de berichten te bekijken.

Gebruik het tandwielpictogram bij Feeds om feeds via het pinicoon op je startpagina vast te zetten of hieruit weg te halen. Niet-vastgezette feeds kun je hier ook verwijderen.

Je kunt eigen feeds creëren, bijvoorbeeld met een no-code tool als Skyfeed.app. Meld je aan met je Bluesky-account en een app-wachtwoord (zie ook de paragraaf ‘Zoeken en migreren’). Klik op Create your first feed en voeg in de Visual Editor (of JSON Editor) de gewenste blokken toe, zoals Input, Remove, RegEx, Sort by en Limit. Bevestig met Publish Feed.

Kopieer de feed-ID achteraan de gegenereerde link en deel deze met anderen. Zij hoeven alleen de rubriek Feeds in Bluesky te openen en het ID in de zoekbalk Search feeds te plakken om je feed toe te voegen.

Met een app als Skyfeed kun je ook eigen feeds creëren en deze met anderen delen.

Watch on YouTube
▼ Volgende artikel
Alweer geen telefoon of internet? Zo zit het met recht op compensatie (en zo vraag je het aan)
Huis

Alweer geen telefoon of internet? Zo zit het met recht op compensatie (en zo vraag je het aan)

Vandaag zijn het vooral Odido-abonnees die te kampen hebben met storing, maar ook als je klant bent bij bijvoorbeeld KPN, VodafoneZiggo, Ben, Simpel of Delta komt het voor: je kunt niet bellen en/of internetten. Als zo'n storing wat langer duurt, kun je recht hebben op compensatie. In dit artikel lees je wanneer je waar recht op hebt en hoe je die compensatie kunt aanvragen.

Een landelijke storing bij je internet, tv of telefoon is niet alleen vervelend, maar kan ook financiële gevolgen hebben. Gelukkig is in Nederland wettelijk vastgelegd dat je in sommige gevallen recht hebt op een vergoeding. Maar hoe werkt dat precies? Wanneer heb je recht op compensatie, hoe hoog is die vergoeding en waar kun je terecht bij jouw provider?

Volgens de Telecommunicatiewet heb je als consument of kleinzakelijke gebruiker recht op compensatie als er sprake is van een volledige netwerkstoring die twaalf uur of langer duurt. Dat betekent dat alle onderdelen van je abonnement uitvallen: dus bijvoorbeeld zowel internet als televisie en telefonie. Regionale storingen vallen ook onder deze regeling, zolang je binnen het getroffen gebied woont of werkt. Sommige providers hanteren uit zichzelf een iets soepelere norm en keren al bij acht uur storing een vergoeding uit, maar dat is niet verplicht. De wettelijke grens ligt op twaalf uur.

De hoogte van de vergoeding is gekoppeld aan de maandelijkse kosten van je abonnement. Bij een storing van twaalf tot vierentwintig uur ontvang je één dertigste van je maandbedrag. Duurt de storing langer, dan loopt het bedrag op met telkens nog een dertigste per extra dag. Voor prepaid-gebruikers geldt een vergoeding van vijftig cent per dag. De vergoeding wordt meestal verrekend op je volgende factuur. Je hoeft er als klant wel iets voor te doen: in de meeste gevallen moet je zelf een aanvraag indienen via de website of app van je provider.

Verzamel bewijs

Heb je last gehad van een storing, controleer dan altijd eerst hoe lang die precies heeft geduurd. De meeste providers publiceren actuele storingsmeldingen op hun website. Noteer de begindatum en -tijd en maak eventueel een screenshot als bewijs. Zodra de storing voorbij is, kun je je aanvraag indienen. Meestal kan dat nog tot enkele maanden na de storing, maar wacht niet te lang. Het aanvragen van compensatie gaat soms via een speciale pagina, in andere gevallen moet je daarvoor contact opnemen met de klantenservice. Hieronder staan handige links naar de grootste providers om je verder te helpen.

©Website Odido

Bron: Odido

Compensatie aanvragen doe je zo:

Bij KPN kun je een compensatieverzoek indienen via je persoonlijke KPN-pagina, waar je moet inloggen met je KPN ID.
👉 Meer lezen/aanvragen compensatie KPN


Vodafone-klanten kunnen hun aanvraag doen via de Vodafone-app of de klantenservice.

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Vodafone


Ziggo heeft een aparte compensatiepagina, waar je een storing kunt melden en direct je vergoeding kunt aanvragen. Die staat hier:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Ziggo


Ook bij Odido geldt de wettelijke grens van twaalf uur. Op de veelgestelde vragen-pagina lees je hoe je een claim kunt indienen. Odido zegt zelf een formulier online te zetten wanneer een storing langer dan twaalf uur geduurd heeft.

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Odido


Ben, dat gebruikmaakt van het netwerk van Odido, heeft dezelfde regeling. Informatie over compensatie vind je op:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Ben


Simpel, dat ook gebruikmaakt van het Odido-netwerk, verwijst je naar je persoonlijke accountomgeving voor het melden van een storing. De klantenservicepagina staat hier:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Simpel


Bij Delta kun je compensatie aanvragen via MijnDELTA of per brief. Uitleg staat op:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Delta

Dus: meer dan twaalf uur storing? Compensatie!

Samengevat: bij een volledige uitval van je netwerk van twaalf uur of meer heb je recht op een vergoeding van minimaal één dertigste van je maandbedrag. Bij sommige providers kun je al eerder compensatie krijgen, maar dat is geen wettelijke verplichting. De meeste providers maken het aanvragen makkelijk via hun eigen omgeving of app. Heb je geen toegang tot je account, dan kun je altijd contact opnemen met de klantenservice. De verwerking duurt meestal een paar weken. Laat je niet afschepen als je recht hebt op compensatie. De regeling is wettelijk vastgelegd!