Wanneer je een schijf aan een mediaspeler of computer hangt, is de kans groot dat het apparaat daar niet zomaar mee overweg kan. Het vergt voorbereiding om de schijf gebruiksklaar te maken: van correct aansluiten via initialiseren en partitioneren tot formatteren. We maken je stap voor stap wegwijs.

Tip 01: SATA-schijf

Nagenoeg alle computers van de laatste jaren hebben een SATA-interface voor het aansluiten van opslagmedia als harde schijven en SSD's. SATA staat voor Serial ATA (Advanced Technology Attachment) en vervangt de vorige standaard (IDE). Een SATA-schijf is niet alleen sneller; de aansluiting verloopt ook makkelijker dan bij een IDE-schijf. Dat komt doordat je niet langer met 'jumpers' (minuscule klemmetjes) aan de slag hoeft te gaan om de schijf correct in te stellen.

In principe hoef je een SATA-schijf alleen maar op een vrije SATA-connector van een schijfcontroller aan te sluiten en die uiteraard ook van stroom te voorzien. Dat laatste gebeurt normaliter via een L-vormige SATA-connector, behalve wanneer de (wat oudere?) pc-voeding alleen Molex-connectoren bevat. In het laatste geval heb je een verloopstukje nodig.

Tip 02: AHCI-modus

In principe kun je nu al je computer opstarten. Voor je echter doorstart, doe je er goed aan eerst de instellingen van het systeem-BIOS na te gaan. Dit setup-venster bereik je over het algemeen door kort na het inschakelen van de pc een speciale toets in te drukken. Gewoonlijk is dat Delete, F10, F1, F2 of Esc.

Raadpleeg eventueel de handleiding bij je systeem. In het BIOS ga je dan op zoek naar iets als SATA Configuration of Integrated Peripherals / Onboard SATA Mode, waarna je de betreffende SATA-poort in plaats van op (Native) IDE bij voorkeur instelt op AHCI (advanced host controller interface). Deze instelling ondersteunt functies als 'hot plugging' en NCQ (native command queuing), wat voor betere prestaties zorgt. Sommige systemen ondersteunen van huis uit ook de RAID-modus, maar die heb je alleen nodig als je twee of meer schijven in een RAID-configuratie (Redundant Array of Independent Disks) wilt stoppen. Let op: kies hier niet voor als er op die schijf al een besturingssysteem staat! Het OS zal namelijk niet meer opstarten tenzij je het opnieuw installeert.

©PXimport

Tip 02 De meeste SATA-apparaten zijn gebaat bij de AHCI-modus.

Tip 03: Installatie controleren

We gaan er nu even van uit dat je deze schijf als een tweede schijf (bedoeld voor dataopslag) hebt aangekoppeld en dat je dus al over een startschijf met Windows beschikt. Gaat het echter toch om je enige schijf op dit moment - dus met de bedoeling daar je startschijf van te maken - dan kun je eigenlijk meteen verdergaan met tip 8.

In het andere geval start je Windows van je eerste schijf op en open je de ingebouwde module voor schijfbeheer. Dat kan als volgt: druk op Windows-toets+R en voer het commando diskmgmt.msc uit.

De kans is groot dat meteen al een dialoogvenster verschijnt, met de mededeling dat de nieuwe schijf nog niet is geïnitialiseerd en dus nog niet klaar is om data te ontvangen. Niets om je zorgen over te maken, dat is helemaal normaal in dit stadium. Goed is in elk geval dat Windows de schijf al op fysiek niveau heeft gedetecteerd. Je mag overigens het dialoogvenster gerust even sluiten (door op Annuleren te drukken). In de visuele voorstelling merk je nu ook de nieuw aangesloten schijf op. Die bevat op dit ogenblijk één grote, niet-toegewezen ruimte. Daar brengen we straks verandering in.

©PXimport

Tip 03 Weinig verrassend: een nieuwe schijf bevat aanvankelijk alleen niet-toegewezen ruimte.

Tip 04: Schijf initialiseren

Links onderaan zie je een rood pijltje bij de nieuwe schijf met de vermelding Onbekend en Niet geïnitialiseerd. Klik dit vak met de rechtermuisknop aan en kies Schijf initialiseren. Het dialoogvenster verschijnt opnieuw en Windows wil blijkbaar van ons weten welke partitiestijl we voor die schijf wensen: MBR of GPT. Raadpleeg het tekstkader 'MBR & GPT' in dit artikel om de belangrijkste verschillen tussen beide te kennen en een doordachte keuze te kunnen maken. Welke partitiestijl je ook kiest, de uitvoering ervan duurt nauwelijks een seconde.

Mocht je alsnog op je beslissing willen terugkomen, dat kan nog probleemloos in dit stadium. Zodra je de schijf hebt gepartitioneerd - zie tips 05 en 06 - wordt het lastiger, want dan moet je eerst alle partities weer verwijderen. Om zo'n conversie uit te voeren klik je alweer met de rechtermuisknop op het vak en kies je Schijf converteren naar MBR-schijf of Schijf converteren naar GPT-schijf.

MBR & GPT

MBR staat voor Master Boot Record en dat verwijst naar de allereerste sector op de schijf, waar Windows onder meer de nodige opstartcode plaatst en de locatie van de schijfpartities bijhoudt. Er zijn wel twee nadelen aan MBR. Zo maakt fysieke schade aan deze locatie de schijf onbruikbaar. En MBR kan niet overweg met schijven groter dan 2,2 TB.

GPT is de afkorting van GUID Partition Table, waarbij GUID staat voor Globally Unique Identifier. GPT vormt eigenlijk een onderdeel van de (U)EFI-standaard (Unified Extensible Firmware interface), die kan worden beschouwd als opvolger van het BIOS. Nagenoeg alle moderne besturingssystemen kunnen met GPT overweg, waaronder Mac OS X (10.4 en hoger) en Windows Vista (en hoger). Een groot voordeel van GPT is dat die met veel meer én grotere schijfpartities overweg kan dan MBR. Een systeem met GPT is ook corruptiebestendiger, doordat er twee exemplaren van de GPT-huishouding op schijf worden bewaard. Let echter op als je GPT kiest voor je opstartschijf. Je moet namelijk over een 64bit-versie van Windows 7 of 8 beschikken in combinatie met een UEFI-systeem om van zo'n GPT-schijf te kunnen opstarten!

©PXimport

Een blik onder de motorkap: partitiestijl MBR (links) versus GPT (rechts).

Tip 05: Partitioneren (1)

Bij de schijf zie je nu Standaard staan. Nu kun je wel vanuit het contextmenu in Windows 7 en 8(.1) Schijf converteren naar dynamische schijf selecteren. Dat zorgt ervoor dat je met diverse schijven geheel softwarematig - dus zonder speciale schijfcontroller - een RAID-achtig systeem kunt opzetten. Deze optie laten we hier echter verder buiten beschouwing.

Veel belangrijker is het feit dat je schijf op dit moment nog altijd niet opduikt in de Verkenner. Dat komt doordat ze alleen nog maar 'niet-toegewezen ruimte' bevat en er dus nog geen logische volumes of partities beschikbaar zijn. Anders gezegd, je moet die schijf eerst nog partitioneren. Hiertoe klik je de visuele voorstelling van de schijf met de rechtermuisknop aan en kies je Nieuw eenvoudig volume (wellicht is dat trouwens de enige beschikbare optie). Er start nu een wizard op.

©PXimport

Een besturingssysteem kan geen gegevens kwijt op een niet-geformatteerde schijf.

Tip 06: Partitioneren (2)

Klik op Volgende en geef aan hoe groot de nieuwe partitie moet worden. Standaard stelt de wizard de volledige opslagcapaciteit van de schijf voor, maar als je dat nuttig acht kun je hier gerust ook een kleinere capaciteit invullen. Zo blijft er nog ruimte over voor bijkomende partities (zie ook kadertekst 'Partities in soorten en maten').

Laten we er echter van uitgaan dat je voor je (data)schijf aan één partitie genoeg hebt. Druk op Volgende en kies een geschikte, vrije stationsletter voor je nieuwe partitie uit. Bevestig opnieuw met Volgende. De volgende uitdaging dient zich aan: het formatteren van de schijf!

©PXimport

Ken je geen stationsletter toe, dan is de partitie niet zichtbaar in de Verkenner.

Tip 07: Schijf formatteren

Formatteren betekent zoveel als de partitie voorzien van een specifiek bestandssysteem, zodat het besturingssysteem weet waar welke data kunnen worden of zijn opgeslagen. Afhankelijk van je bedoelingen en van enkele parameters dienen zich hier ook verschillende mogelijkheden aan. In de kadertekst 'Van FAT tot NTFS' lees je er meer over. Bij twijfel kies je het best voor NTFS, dat zich zowat tot de belangrijkste standaard heeft ontwikkeld. Althans binnen Windows-omgevingen, want mocht je de dataschijf ook binnen Linux of op de Mac willen inzetten - of een ingebed systeem zoals je dat in media-apparaten kunt tegenkomen -, dan kun je wellicht beter voor een andere optie kiezen (zie kadertekst 'Ook buiten Windows').

De clustergrootte - dat is het minimum aantal sectoren (en dus bytes) dat voor één bestand zal worden ingezet - kun je het best op Standaard laten staan! Verzin een geschikte naam voor je partitie, laat gerust het vinkje staan bij Snelformatteren en rond af met Volgende en met Voltooien. Zodra de formattering achter de rug is, komt je partitie beschikbaar in de Verkenner en is die gebruiksklaar.

©PXimport

Ken je geen stationsletter toe, dan is de partitie niet zichtbaar in de Verkenner.

Van FAT(32) tot NTFS

Elk besturingssysteem verwacht een of ander bestandssysteem op een partitie, dat maakt dat bestanden correct kunnen worden gelokaliseerd. Niet elk besturingssysteem kan echter met elk bestandssysteem overweg. Vroeger was FAT(32) het standaard bestandssysteem voor onder meer Windows-omgevingen, maar de kans is klein dat je vanuit het Windows Schijfbeheer nog FAT32 kunt selecteren bij het formatteren van een harde schijf of SSD. Immers, zodra de capaciteit 32 GB overschrijdt, is die optie niet langer beschikbaar. NTFS (New Technology File System) heeft echter al lang de fakkel van FAT32 overgenomen.

Dat hoeft niet te verbazen, want NTFS heeft enkele opvallende voordelen. Het risico op bestandscorruptie is kleiner, je kunt zonder meer bestanden comprimeren en versleutelen, je kunt per gebruiker specifieke machtigingen toekennen, de bestands- en partitiegrootte is royaler dan bij FAT32 enzovoort. Weinig reden dus om niet voor NTFS te kiezen. Echter, mocht je schijf met FAT32 zijn geformatteerd en je wilt alsnog overstappen naar NTFS, dan kan dat in principe zonder dataverlies vanuit de opdrachtprompt met het commando convert x: /FS:NTFS, waarbij je x: vervangt door de juiste stationsletter. Maar let wel: er kunnen toch nog redenen zijn om voor FAT32 te kiezen (zie tekstkader 'Ook buiten Windows').

Ook buiten Windows

De focus van dit artikel ligt weliswaar op Windows-omgevingen, maar er zijn natuurlijk ook nog andere besturingssystemen, zoals Linux (niet zelden ingebed in apparaten als een NAS of mediaspeler) en Mac OS X. Zo zullen Linux-gebruikers zeker bekend zijn met bestandssystemen als ReiserFS en Ext2/3/4 en hebben Mac-gebruikers vooral te maken met HFS+ oftewel Mac OS Extended.

Maar wat als je een (externe?) schijf prepareert die je door diverse besturingssystemen wilt laten benaderen? In dat geval werpt vooral FAT32 zich als een mogelijke kandidaat op, want zowat alle OS'en kunnen er probleemloos mee overweg. Is je partitie groter dan 32 GB en wil je die toch met FAT32 formatteren, laat het Windows Schijfbeheer dan links liggen en gebruik hiervoor een tool als Minitool Partition Wizard Home Edition. Houd er echter rekening mee dat je op zo'n schijf geen bestanden kunt opslaan die groter zijn dan 4 GB. Dat is niet onbelangrijk met het oog op video- of imagebestanden, zoals MKV of ISO.

Er is verder nog exFAT, een lichtvoetiger alternatief voor NTFS, dat door Microsoft met name voor flash-schijven werd ontworpen en dat een nagenoeg onbeperkte bestandsgrootte toelaat. Ook Mac OS X kan prima overweg met dat systeem (althans vanaf Snow Leopard), voor Linux moet je wel iets extra installeren en dat maakt dat veel apparaten (met Linux voorgeïnstalleerd) niet zonder meer met exFAT overweg kunnen.

Tip 08: Schone Windows

Is het je bedoeling Windows schoon te installeren op een schijf, dan hoef je niet noodzakelijk zelf al de fases van initialiseren, partitioneren en formatteren te doorlopen vanuit het Windows Schijfbeheer of met behulp van een of andere externe tool. Dat kan ook gewoon vanuit het installatiemedium van Windows gebeuren. Uiteraard moet je er dan wel voor zorgen dat je systeem van dit medium kan opstarten. In een notendop verloopt de installatie van Windows 8(.1) als volgt.

Kort nadat het medium is opgestart, komt een wizard in beeld. Die vraagt je naar taal, tijd, valuta en toetsenbordindeling. Druk op Volgende en op Nu installeren. Ga akkoord met de licentievoorwaarden en vul desgevraagd de productcode in. Druk op Volgende en kies Aangepast: alleen Windows installeren (aanbevolen).

©PXimport

Een schone installatie heeft altijd de voorkeur.

Tip 09: Windows installeren

Standaard stelt Windows voor om voor de opstartpartitie de volledige opslagcapaciteit van de schijf te gebruiken - op een kleine systeempartitie na die Windows automatisch ook zal creëren. Wil je dat anders, bijvoorbeeld omdat je al dan niet met het oog op een dualboot-configuratie twee of meer partities wenst, druk in plaats van Volgende dan op Nieuw en stel de gewenste grootte van de eerste partitie in, waarna je bevestigt met Toepassen. Herhaal dit voor de volgende partities. Na afloop selecteer je de partitie waarop je Windows wilt installeren en druk je alsnog op Volgende. De installatie van Windows gaat van start.

©PXimport

Beslis zelf of je al dan niet met diverse partities wilt werken.

Gebruikers die deze week Facebook of Instagram openen, krijgen ineens een keuze voorgeschoteld: wil je betalen om geen advertenties meer te zien, of blijf je het gratis gebruiken mét advertenties? Die keuze is vanaf nu verplicht. Sinds november 2023 bood Meta al de mogelijkheid om een betaald abonnement zonder advertenties te nemen, maar tot nu toe was dat geheel vrijblijvend. Wat betekent die verplichte keuze precies? En kun je, als je niet wilt betalen, nog steeds zelf bepalen wat je te zien krijgt?

Waarom moet je nu ineens kiezen?

Meta voert deze verplichte keuze door vanwege aangescherpte Europese privacyregels. De wetgever stelt strengere eisen aan hoe bedrijven data mogen gebruiken voor advertentiedoeleinden. Een gratis dienst met gepersonaliseerde advertenties mag alleen als de gebruiker daar bewust toestemming voor geeft. Meta zet de gebruiker daarom voor het blok: betalen voor een advertentievrije ervaring, of toestemming geven voor het gebruik van je gegevens.

De betaalde abonnementsvorm: wat houdt het in?

Wie zich abonneert op de advertentievrije versie van Facebook en Instagram betaalt 7,99 euro per maand via de app, of 5,99 euro via een browser. Dit bedrag geldt voor één account in het zogeheten Accountcentrum. Wil je meerdere accounts advertentievrij gebruiken, dan betaal je daar extra voor. Meta belooft dat je gegevens in dat geval niet verwerkt worden voor advertentiedoeleinden. Je gebruikt de platformen dan volledig zonder gepersonaliseerde advertenties.

©Meta

Niet betalen? Dit doet Meta dan met je gegevens

Kies je ervoor om Facebook en Instagram gratis te blijven gebruiken, dan geef je Meta toestemming om je gegevens te gebruiken voor advertenties. Het gaat dan om gepersonaliseerde advertenties, gebaseerd op je profiel, gedrag op het platform en je interacties met andere websites en apps. Je huidige ervaring blijft grotendeels hetzelfde, maar de verwerking van je gegevens valt voortaan onder strengere Europese regels.

Je kunt later ook kiezen voor advertenties met minder personalisatie. Deze optie gebruikt minder van je gegevens en is iets privacyvriendelijker, maar laat nog steeds advertenties zien. Meta gebruikt dan geen informatie meer over je gedrag op andere sites of eerdere interacties binnen hun platformen. In plaats daarvan worden alleen basisgegevens gebruikt, zoals je leeftijd, geslacht, locatie en activiteit op dat moment. Deze instelling kun je op elk moment inschakelen via het menu Advertentie-instellingen, onder het kopje dat gaat over personalisatie en gegevensgebruik.

©Videoland

Hoe houd je invloed op wat je te zien krijgt?

Ook als je kiest voor de gratis versie van Facebook of Instagram, kun je nog wel degelijk invloed uitoefenen op de advertenties die je te zien krijgt.

Advertentie-instellingen beheren

Ga naar de instellingen van je Facebook- of Instagram-account en zoek naar Advertentievoorkeuren of Advertentie-instellingen. Hier krijg je een overzicht van de interesses die Meta aan jouw profiel heeft gekoppeld. Je kunt deze interesses bewerken, verwijderen of toevoegen. Door dit te doen, geef je Meta een duidelijker beeld van wat je wel en niet relevant vindt. Je kunt ook instellen dat je geen advertenties meer wilt op basis van je activiteit op andere websites en apps.

Advertenties verbergen, rapporteren of de herkomst begrijpen

Bij elke advertentie verschijnt een menu met de optie Waarom zie ik deze advertentie?. Als je daarop klikt, zie je welke informatie Meta heeft gebruikt om jou die advertentie te tonen. Denk aan je interesses, je leeftijd, locatie of het feit dat je eerder een bepaalde pagina hebt bezocht. Vanuit dat scherm kun je direct instellingen aanpassen of interesses verwijderen die niet (meer) bij je passen. Als je een advertentie ziet die je niet interesseert of ongepast vindt, kun je deze ook verbergen of rapporteren. Klik op de drie puntjes bij de advertentie en kies voor Advertentie verbergen of Deze advertentie rapporteren.

Merken of onderwerpen blokkeren

Daarnaast kun je in je advertentie-instellingen specifieke merken of onderwerpen blokkeren die je liever niet voorbij ziet komen. Dit zorgt er niet voor dat advertenties verdwijnen, maar wel dat ze iets minder willekeurig aanvoelen en beter aansluiten op wat je zelf belangrijk of prettig vindt.

Alternatieven: gratis en advertentievrij?

Als de ontwikkelingen bij Facebook en Instagram je zorgen baren en je liever geen advertenties ziet én niet wilt betalen, zijn er maar weinig alternatieven. Volledig gratis, advertentievrije sociale media zijn zeldzaam. De meeste platformen draaien op advertentie-inkomsten of het gebruik van data. Er zijn wel opties die het anders aanpakken. Mastodon, onderdeel van het Fediverse, werkt bijvoorbeeld met open-sourceprincipes en wordt beheerd door community's. Hier zie je weinig tot geen advertenties, maar het bereik is kleiner en de ervaring anders. Ook kun je specifieke niche-platforms of forums opzoeken die zonder advertenties draaien dankzij donaties of vrijwilligers.

De keuze is aan jou

Betalen, de advertenties voor lief nemen of je account opzeggen: de keuze is aan jou. En dat is geen makkelijke keuze. Blijf je bij de gratis versies van Facebook en Instagram? Met de tips in dit artikel kun je in ieder geval nog een beetje grip op je eigen tijdlijn houden.

Lees ook: Je Facebook-account deactiveren of verwijderen

Als je een inbouwoven of magnetron wilt plaatsen, begint alles met het opmeten van de nis, oftewel de uitsparing in je keukenkast waar het apparaat in moet komen. Die afmetingen moeten tot op de millimeter kloppen, anders past je nieuwe oven of magnetron niet. Hoe je dat aanpakt en waar je op moet letten, lees je hier. Geen stress: het is makkelijker dan het lijkt!

Wat zijn nismaten eigenlijk?

De nismaten van je keuken zijn de binnenafmetingen van de ruimte waarin je de oven of magnetron wilt inbouwen. Je meet dus niet het apparaat zelf, maar de kast waar hij in moet komen. De nismaten bestaan uit drie onderdelen: hoogte, breedte en diepte. De meeste inbouwapparaten zijn afgestemd op standaardmaten, maar er zijn ook uitzonderingen – vooral als je keuken iets ouder is of als je kiest voor een compact model.

Een oven past meestal in een nis van 60 centimeter breed. De hoogte varieert, afhankelijk van het soort apparaat. Zo zijn inbouwovens meestal 60 centimeter hoog, maar compacte modellen van 45 centimeter komen ook vaak voor. Magnetrons hebben doorgaans een hoogte van 38 of 45 centimeter. Combimagnetrons – de handige alleskunners – vallen meestal in de categorie van 45 centimeter hoog.

Zo meet je de nismaten op

De hoogte van de nis meet je van de bovenkant tot de onderkant van de uitsparing. Gebruik een rolmaat en trek die strak – zo krijg je een nauwkeurige meting. Dit is vooral belangrijk bij het kiezen tussen een compacte oven of een standaardmodel.

De breedte van de nis meet je van de linker- naar de rechterkant. Ook hierbij geldt: strak meten voor een betrouwbaar resultaat. De meeste apparaten hebben een standaardbreedte van 60 centimeter, maar het is altijd slim om te controleren wat jouw keuken precies toelaat.

De diepte van de nis is de afstand van de voorkant van de kast tot de achterwand. Zet je rolmaat dus helemaal achterin de nis en trek hem naar voren toe. De meeste ovens en magnetrons passen met een diepte van zo’n 55 tot 60 centimeter, maar ook hier geldt: meten is weten.

Het opmeten gaat het makkelijkst als de nis leeg is – dus als er geen apparaat meer in zit. Zo weet je zeker dat je met de juiste afmetingen werkt.

©Surachetsh

Wat past het beste bij jou?

Heb je je nismaten eenmaal duidelijk in beeld, dan kun je gericht gaan zoeken. Kook en bak je graag en wil je graag taarten, ovenschotels of braadstukken maken? Dan is een volwaardige inbouwoven precies wat je nodig hebt. Gebruik je de oven vooral voor opwarmen, ontdooien of simpele gerechten, dan is een magnetron waarschijnlijk voldoende.

Wil je het beste van beide werelden in één apparaat? Dan is een combimagnetron een slimme keuze. Die heeft de functies van zowel een oven als een magnetron en bespaart je daarmee ruimte – handig, zeker in kleinere keukens.

Klaar om te kiezen?

Als je de afmetingen van je nis goed hebt gemeten én weet welk type apparaat het best bij jouw kookstijl past, kan het eigenlijk niet meer misgaan. Je bent klaar om een oven of magnetron uit te zoeken die niet alleen perfect in je keuken past, maar ook perfect bij jou.