Wanneer je een schijf aan een mediaspeler of computer hangt, is de kans groot dat het apparaat daar niet zomaar mee overweg kan. Het vergt voorbereiding om de schijf gebruiksklaar te maken: van correct aansluiten via initialiseren en partitioneren tot formatteren. We maken je stap voor stap wegwijs.

Tip 01: SATA-schijf

Nagenoeg alle computers van de laatste jaren hebben een SATA-interface voor het aansluiten van opslagmedia als harde schijven en SSD's. SATA staat voor Serial ATA (Advanced Technology Attachment) en vervangt de vorige standaard (IDE). Een SATA-schijf is niet alleen sneller; de aansluiting verloopt ook makkelijker dan bij een IDE-schijf. Dat komt doordat je niet langer met 'jumpers' (minuscule klemmetjes) aan de slag hoeft te gaan om de schijf correct in te stellen.

In principe hoef je een SATA-schijf alleen maar op een vrije SATA-connector van een schijfcontroller aan te sluiten en die uiteraard ook van stroom te voorzien. Dat laatste gebeurt normaliter via een L-vormige SATA-connector, behalve wanneer de (wat oudere?) pc-voeding alleen Molex-connectoren bevat. In het laatste geval heb je een verloopstukje nodig.

Tip 02: AHCI-modus

In principe kun je nu al je computer opstarten. Voor je echter doorstart, doe je er goed aan eerst de instellingen van het systeem-BIOS na te gaan. Dit setup-venster bereik je over het algemeen door kort na het inschakelen van de pc een speciale toets in te drukken. Gewoonlijk is dat Delete, F10, F1, F2 of Esc.

Raadpleeg eventueel de handleiding bij je systeem. In het BIOS ga je dan op zoek naar iets als SATA Configuration of Integrated Peripherals / Onboard SATA Mode, waarna je de betreffende SATA-poort in plaats van op (Native)IDE bij voorkeur instelt op AHCI (advanced host controller interface). Deze instelling ondersteunt functies als 'hot plugging' en NCQ (native command queuing), wat voor betere prestaties zorgt. Sommige systemen ondersteunen van huis uit ook de RAID-modus, maar die heb je alleen nodig als je twee of meer schijven in een RAID-configuratie (Redundant Array of Independent Disks) wilt stoppen. Let op: kies hier niet voor als er op die schijf al een besturingssysteem staat! Het OS zal namelijk niet meer opstarten tenzij je het opnieuw installeert.

©PXimport

Tip 02 De meeste SATA-apparaten zijn gebaat bij de AHCI-modus.

Tip 03: Installatie controleren

We gaan er nu even van uit dat je deze schijf als een tweede schijf (bedoeld voor dataopslag) hebt aangekoppeld en dat je dus al over een startschijf met Windows beschikt. Gaat het echter toch om je enige schijf op dit moment - dus met de bedoeling daar je startschijf van te maken - dan kun je eigenlijk meteen verdergaan met tip 8.

In het andere geval start je Windows van je eerste schijf op en open je de ingebouwde module voor schijfbeheer. Dat kan als volgt: druk op Windows-toets+R en voer het commando diskmgmt.msc uit.

De kans is groot dat meteen al een dialoogvenster verschijnt, met de mededeling dat de nieuwe schijf nog niet is geïnitialiseerd en dus nog niet klaar is om data te ontvangen. Niets om je zorgen over te maken, dat is helemaal normaal in dit stadium. Goed is in elk geval dat Windows de schijf al op fysiek niveau heeft gedetecteerd. Je mag overigens het dialoogvenster gerust even sluiten (door op Annuleren te drukken). In de visuele voorstelling merk je nu ook de nieuw aangesloten schijf op. Die bevat op dit ogenblijk één grote, niet-toegewezen ruimte. Daar brengen we straks verandering in.

©PXimport

Tip 03 Weinig verrassend: een nieuwe schijf bevat aanvankelijk alleen niet-toegewezen ruimte.

Tip 04: Schijf initialiseren

Links onderaan zie je een rood pijltje bij de nieuwe schijf met de vermelding Onbekend en Niet geïnitialiseerd. Klik dit vak met de rechtermuisknop aan en kies Schijfinitialiseren. Het dialoogvenster verschijnt opnieuw en Windows wil blijkbaar van ons weten welke partitiestijl we voor die schijf wensen: MBR of GPT. Raadpleeg het tekstkader 'MBR & GPT' in dit artikel om de belangrijkste verschillen tussen beide te kennen en een doordachte keuze te kunnen maken. Welke partitiestijl je ook kiest, de uitvoering ervan duurt nauwelijks een seconde.

Mocht je alsnog op je beslissing willen terugkomen, dat kan nog probleemloos in dit stadium. Zodra je de schijf hebt gepartitioneerd - zie tips 05 en 06 - wordt het lastiger, want dan moet je eerst alle partities weer verwijderen. Om zo'n conversie uit te voeren klik je alweer met de rechtermuisknop op het vak en kies je Schijf converteren naar MBR-schijf of Schijf converteren naar GPT-schijf.

MBR & GPT

MBR staat voor Master Boot Record en dat verwijst naar de allereerste sector op de schijf, waar Windows onder meer de nodige opstartcode plaatst en de locatie van de schijfpartities bijhoudt. Er zijn wel twee nadelen aan MBR. Zo maakt fysieke schade aan deze locatie de schijf onbruikbaar. En MBR kan niet overweg met schijven groter dan 2,2 TB.

GPT is de afkorting van GUID Partition Table, waarbij GUID staat voor Globally Unique Identifier. GPT vormt eigenlijk een onderdeel van de (U)EFI-standaard (Unified Extensible Firmware interface), die kan worden beschouwd als opvolger van het BIOS. Nagenoeg alle moderne besturingssystemen kunnen met GPT overweg, waaronder Mac OS X (10.4 en hoger) en Windows Vista (en hoger). Een groot voordeel van GPT is dat die met veel meer én grotere schijfpartities overweg kan dan MBR. Een systeem met GPT is ook corruptiebestendiger, doordat er twee exemplaren van de GPT-huishouding op schijf worden bewaard. Let echter op als je GPT kiest voor je opstartschijf. Je moet namelijk over een 64bit-versie van Windows 7 of 8 beschikken in combinatie met een UEFI-systeem om van zo'n GPT-schijf te kunnen opstarten!

©PXimport

Een blik onder de motorkap: partitiestijl MBR (links) versus GPT (rechts).

Tip 05: Partitioneren (1)

Bij de schijf zie je nu Standaard staan. Nu kun je wel vanuit het contextmenu in Windows 7 en 8(.1) Schijf converteren naar dynamische schijf selecteren. Dat zorgt ervoor dat je met diverse schijven geheel softwarematig - dus zonder speciale schijfcontroller - een RAID-achtig systeem kunt opzetten. Deze optie laten we hier echter verder buiten beschouwing.

Veel belangrijker is het feit dat je schijf op dit moment nog altijd niet opduikt in de Verkenner. Dat komt doordat ze alleen nog maar 'niet-toegewezen ruimte' bevat en er dus nog geen logische volumes of partities beschikbaar zijn. Anders gezegd, je moet die schijf eerst nog partitioneren. Hiertoe klik je de visuele voorstelling van de schijf met de rechtermuisknop aan en kies je Nieuw eenvoudig volume (wellicht is dat trouwens de enige beschikbare optie). Er start nu een wizard op.

©PXimport

Een besturingssysteem kan geen gegevens kwijt op een niet-geformatteerde schijf.

Tip 06: Partitioneren (2)

Klik op Volgende en geef aan hoe groot de nieuwe partitie moet worden. Standaard stelt de wizard de volledige opslagcapaciteit van de schijf voor, maar als je dat nuttig acht kun je hier gerust ook een kleinere capaciteit invullen. Zo blijft er nog ruimte over voor bijkomende partities (zie ook kadertekst 'Partities in soorten en maten').

Laten we er echter van uitgaan dat je voor je (data)schijf aan één partitie genoeg hebt. Druk op Volgende en kies een geschikte, vrije stationsletter voor je nieuwe partitie uit. Bevestig opnieuw met Volgende. De volgende uitdaging dient zich aan: het formatteren van de schijf!

©PXimport

Ken je geen stationsletter toe, dan is de partitie niet zichtbaar in de Verkenner.

Tip 07: Schijf formatteren

Formatteren betekent zoveel als de partitie voorzien van een specifiek bestandssysteem, zodat het besturingssysteem weet waar welke data kunnen worden of zijn opgeslagen. Afhankelijk van je bedoelingen en van enkele parameters dienen zich hier ook verschillende mogelijkheden aan. In de kadertekst 'Van FAT tot NTFS' lees je er meer over. Bij twijfel kies je het best voor NTFS, dat zich zowat tot de belangrijkste standaard heeft ontwikkeld. Althans binnen Windows-omgevingen, want mocht je de dataschijf ook binnen Linux of op de Mac willen inzetten - of een ingebed systeem zoals je dat in media-apparaten kunt tegenkomen -, dan kun je wellicht beter voor een andere optie kiezen (zie kadertekst 'Ook buiten Windows').

De clustergrootte - dat is het minimum aantal sectoren (en dus bytes) dat voor één bestand zal worden ingezet - kun je het best op Standaard laten staan! Verzin een geschikte naam voor je partitie, laat gerust het vinkje staan bij Snelformatteren en rond af met Volgende en met Voltooien. Zodra de formattering achter de rug is, komt je partitie beschikbaar in de Verkenner en is die gebruiksklaar.

©PXimport

Ken je geen stationsletter toe, dan is de partitie niet zichtbaar in de Verkenner.

Van FAT(32) tot NTFS

Elk besturingssysteem verwacht een of ander bestandssysteem op een partitie, dat maakt dat bestanden correct kunnen worden gelokaliseerd. Niet elk besturingssysteem kan echter met elk bestandssysteem overweg. Vroeger was FAT(32) het standaard bestandssysteem voor onder meer Windows-omgevingen, maar de kans is klein dat je vanuit het Windows Schijfbeheer nog FAT32 kunt selecteren bij het formatteren van een harde schijf of SSD. Immers, zodra de capaciteit 32 GB overschrijdt, is die optie niet langer beschikbaar. NTFS (New Technology File System) heeft echter al lang de fakkel van FAT32 overgenomen.

Dat hoeft niet te verbazen, want NTFS heeft enkele opvallende voordelen. Het risico op bestandscorruptie is kleiner, je kunt zonder meer bestanden comprimeren en versleutelen, je kunt per gebruiker specifieke machtigingen toekennen, de bestands- en partitiegrootte is royaler dan bij FAT32 enzovoort. Weinig reden dus om niet voor NTFS te kiezen. Echter, mocht je schijf met FAT32 zijn geformatteerd en je wilt alsnog overstappen naar NTFS, dan kan dat in principe zonder dataverlies vanuit de opdrachtprompt met het commando convert x: /FS:NTFS, waarbij je x: vervangt door de juiste stationsletter. Maar let wel: er kunnen toch nog redenen zijn om voor FAT32 te kiezen (zie tekstkader 'Ook buiten Windows').

Ook buiten Windows

De focus van dit artikel ligt weliswaar op Windows-omgevingen, maar er zijn natuurlijk ook nog andere besturingssystemen, zoals Linux (niet zelden ingebed in apparaten als een NAS of mediaspeler) en Mac OS X. Zo zullen Linux-gebruikers zeker bekend zijn met bestandssystemen als ReiserFS en Ext2/3/4 en hebben Mac-gebruikers vooral te maken met HFS+ oftewel Mac OS Extended.

Maar wat als je een (externe?) schijf prepareert die je door diverse besturingssystemen wilt laten benaderen? In dat geval werpt vooral FAT32 zich als een mogelijke kandidaat op, want zowat alle OS'en kunnen er probleemloos mee overweg. Is je partitie groter dan 32 GB en wil je die toch met FAT32 formatteren, laat het Windows Schijfbeheer dan links liggen en gebruik hiervoor een tool als Minitool Partition Wizard Home Edition. Houd er echter rekening mee dat je op zo'n schijf geen bestanden kunt opslaan die groter zijn dan 4 GB. Dat is niet onbelangrijk met het oog op video- of imagebestanden, zoals MKV of ISO.

Er is verder nog exFAT, een lichtvoetiger alternatief voor NTFS, dat door Microsoft met name voor flash-schijven werd ontworpen en dat een nagenoeg onbeperkte bestandsgrootte toelaat. Ook Mac OS X kan prima overweg met dat systeem (althans vanaf Snow Leopard), voor Linux moet je wel iets extra installeren en dat maakt dat veel apparaten (met Linux voorgeïnstalleerd) niet zonder meer met exFAT overweg kunnen.

Tip 08: Schone Windows

Is het je bedoeling Windows schoon te installeren op een schijf, dan hoef je niet noodzakelijk zelf al de fases van initialiseren, partitioneren en formatteren te doorlopen vanuit het Windows Schijfbeheer of met behulp van een of andere externe tool. Dat kan ook gewoon vanuit het installatiemedium van Windows gebeuren. Uiteraard moet je er dan wel voor zorgen dat je systeem van dit medium kan opstarten. In een notendop verloopt de installatie van Windows 8(.1) als volgt.

Kort nadat het medium is opgestart, komt een wizard in beeld. Die vraagt je naar taal, tijd, valuta en toetsenbordindeling. Druk op Volgende en op Nu installeren. Ga akkoord met de licentievoorwaarden en vul desgevraagd de productcode in. Druk op Volgende en kies Aangepast: alleen Windows installeren (aanbevolen).

©PXimport

Een schone installatie heeft altijd de voorkeur.

Tip 09: Windows installeren

Standaard stelt Windows voor om voor de opstartpartitie de volledige opslagcapaciteit van de schijf te gebruiken - op een kleine systeempartitie na die Windows automatisch ook zal creëren. Wil je dat anders, bijvoorbeeld omdat je al dan niet met het oog op een dualboot-configuratie twee of meer partities wenst, druk in plaats van Volgende dan op Nieuw en stel de gewenste grootte van de eerste partitie in, waarna je bevestigt met Toepassen. Herhaal dit voor de volgende partities. Na afloop selecteer je de partitie waarop je Windows wilt installeren en druk je alsnog op Volgende. De installatie van Windows gaat van start.

©PXimport

Beslis zelf of je al dan niet met diverse partities wilt werken.

Een schone oven is belangrijk om hygiënisch te kunnen koken. Na verloop van tijd hopen etensresten en vet zich op en dat veroorzaakt nare geurtjes, maar is ook niet goeed voor de prestaties. Gelukkig zijn er verschillende manieren om je oven weer te laten glimmen. En bij sommige ovens gaat dat zelfs helemaal vanzelf.

Handmatige reiniging

Begin met de basis: handmatige reiniging. Dit is de meest directe methode en vereist wat spierkracht en de juiste middelen. Verwijder eerst alle roosters en bakplaten uit de oven. Die kun je apart schoonmaken in warm sop met afwasmiddel, of in de vaatwasser als ze daarvoor geschikt zijn. Erg vuile roosters kun je ook een tijdje laten weken in een bak met heet water en wat druppels afwasmiddel. Op die manier gaat het vuil er bij het handmatig afwassen of in de vaatwasser er beter af.

Lees ook:Dit zijn de 10 meest gemaakte fouten tijdens het schoonmaken

Voor de binnenkant van de oven kun je een speciale ovenreiniger gebruiken. Volg altijd nauwkeurig de instructies op de verpakking, want sommige reinigers zijn zeer krachtig en vereisen dat je de keuken ventileert. Je kunt ook kiezen voor huis-tuin-en-keukenmiddelen. Een pasta van baking soda en water werkt vaak verrassend goed op aangekoekt vuil. Breng de pasta aan op de bevuilde plekken, laat het een paar uur (of een nacht) intrekken en veeg het daarna weg met een vochtige doek. Hardnekkige plekken kun je voorzichtig schrobben met een zachte borstel of een spons. Spoel de oven na met schoon water om alle resten van reinigingsmiddel te verwijderen.

©ID.nl

Veel ovens hebben een makkelijk schoon te maken en te houden emaille binnenwand. Hierdoor volstaat vaak alleen al het schoonmaken met een vochtige doek om vuil eraf te kunnen krijgen. Het gladde oppervlak zorgt er namelijk voor dat vuil zich niet hecht, waardoor je de oven makkelijk schoonhoudt.

Zelfreinigende ovens: pyrolyse, hydrolyse en katalyse

Veel moderne ovens zijn uitgerust met slimme zelfreinigende functies die het werk voor je doen. De drie meest voorkomende systemen zijn pyrolyse, hydrolyse en katalyse. Begrijp goed hoe elk systeem werkt om te bepalen wat het beste bij jouw gebruik past.

Wat doet pyrolyse?

Pyrolyse is een geavanceerde zelfreinigende functie die werkt met zeer hoge temperaturen. Tijdens zo'n pyrolysecyclus wordt de oven verwarmd tot extreem hoge temperaturen, vaak rond de 500 graden Celsius. Op deze temperatuur veranderen vet- en etensresten in as. Dit proces duurt meestal tussen de één en drie uur. De ovendeur vergrendelt automatisch tijdens de cyclus, waardoor jij (of bijvoorbeeld je kinderen) de deur niet kunnen openmaken.

Wanneer de oven is afgekoeld, hoef je alleen nog de overgebleven fijne as met een vochtige doek weg te vegen. Het is weliswaar een effectieve methode voor grondige reiniging, maar verbruikt wel veel energie. Daarnaast kan een lichte geur ontstaan door het verbranden van vet. Zorg daarom voor goede ventilatie.

Hoe werkt hydrolyse?

Bij Hydrolyse wordt de oven gereinigd door stoom. Bij dit proces plaats je een kleine hoeveelheid water in de bodem van de oven. Vervolgens activeer je het hydrolyseprogramma, waarbij de oven wordt verwarmd tot een temperatuur van ongeveer 100 graden Celsius. De stoom die ontstaat, weekt het vuil los van de ovenwanden. Na afloop van het programma, wanneer de oven is afgekoeld, kun je de zacht geworden etensresten eenvoudig wegvegen met een doek. Hydrolyse is een mildere en energiezuinigere methode dan pyrolyse, maar is vooral geschikt voor lichte tot matige vervuiling. Voor hardnekkig, aangekoekt vuil moet je zelf de boel nog nabehandelen met schoonmaakmiddel.

©ID.nl

Wat doet katalyse?

Katalyse is een continue zelfreinigende functie, wat betekent dat het reinigingsproces al begint tijdens het koken. Ovens met katalytische wanden zijn bekleed met een speciale, poreuze emaillelaag die de eigenschap heeft om vetspatten te absorberen en te oxideren (verbranden) bij normale kooktemperaturen, meestal boven de 200 graden Celsius. De katalytische laag breekt de vetten af en zet ze om in water en kooldioxide. De wanden van zulke ovens voelen vaak ruw aan. Het voordeel van katalyse is dat het continu werkt en je dus minder vaak handmatig hoeft te reinigen. Wel kunnen de katalytische panelen na verloop van tijd verzadigd raken en dan hun effectiviteit verliezen. Ze kunnen dan niet meer worden gereinigd en moeten mogelijk worden vervangen. Katalyse werkt het beste bij vetspatten en minder goed bij aangekoekte suikers of andere hardnekkige etensresten.

Deur reinigen

Natuurlijk is er ook nog de deur van de oven. De ruit kan al snel behoorlijk vuil raken. Vaak is een gewone ruitenreiniger al voldoende om vetspetters en strepen te verwijderen. Zijn de vlekken hardnekkiger? Gebruik dan wat baking soda of groene zeep op een vochtige doek en wrijf rustig schoon.

©ID.nl

Onderhoud en preventie

Ongeacht de reinigingsmethode is regelmatig onderhoud de sleutel tot een schone oven. Veeg na elk gebruik eventuele gemorste etensresten direct weg. Gebruik (biologisch) bakpapier of ovenschalen met deksel om spatten te minimaliseren. Een schone oven verlengt niet alleen de levensduur van het apparaat, maar zorgt er ook voor dat de oven beter op temperatuur komt, het eten beter smaakt en er minder stank vrij komt.

Navigeren, bijvoorbeeld met je smartphone, verloopt vlot met een internetverbinding. Maar wat als er geen mobiel netwerk is? Met vooraf gedownloade kaarten is ook offline navigeren gelukkig geen probleem.

Tip 1 Wel of geen internet

Navigeren met je smartphone gaat het makkelijkst met een stabiele internetverbinding, maar in het buitenland kan dit hoge roamingkosten opleveren. En wat als je reist in gebieden zonder mobiel netwerk of waar het netwerk plots wegvalt? Offline navigatie, waarbij je vooraf kaarten downloadt, is dan een praktische oplossing. Een gedownloade kaart laadt sneller en verbruikt minder batterij dan een app die constant data ophaalt. Neem tijdens je route bij voorkeur wel een opgeladen powerbank mee om te voorkomen dat je zonder stroom komt te zitten.

Zonder internet bepaalt je smartphone de locatie volledig via gps. Binnen de gedownloade regio kun je meestal routeberekeningen maken en navigatie-instructies ontvangen. Sommige apps bieden in offline modus ook een POI-zoekfunctie (Points of Interest).

Zonder internet werken deze functies niet: realtime verkeersinformatie (zoals files, werkzaamheden en flitsers), live ov-gegevens, bepaalde zoekopdrachten, street view en satelliet- of hybride kaarten (wel standaard wegenkaarten). Controleer vooraf of je eerder gedownloade kaarten nog actueel zijn en werk ze regelmatig bij.

Laten we enkele populaire mobiele apps bekijken die offline navigatie ondersteunen. Het is handig om meerdere apps met offline kaarten bij de hand te hebben. Je kunt dit testen door tijdelijk de vliegtuigmodus in te schakelen of wifi en mobiele data uit te zetten. De populaire navigatie-app Waze laten we hier buiten beschouwing omdat deze geen offline kaarten aanbiedt.

Street view is voorbehouden aan de online modus (hier Google Maps). 

Tip 2 Google Maps

We starten met een van de populairste navigatie-apps: Google Maps. Open de app, tik rechtsboven op je profielfoto of initialen en kies Offline kaarten. Selecteer je eigen kaart via Selecteer je eigen kaart (Android) of Je eigen kaart selecteren (iPhone). Zoom in en uit met twee vingers en verplaats de kaart met één vinger totdat het gewenste gebied binnen het blauwe kader valt. Onderaan zie je hoeveel opslagruimte nodig is. Tik op Downloaden om het gebied op te slaan. Na de download keer je automatisch terug naar Offline kaarten, waar een overzicht van je gedownloade kaarten verschijnt. Om een kaart een andere naam te geven, tik je op het icoon met de drie puntjes en kies je Naamwijzigen.

De kaart is nu klaar voor offline gebruik en je kunt nog extra kaarten downloaden. Navigeer zoals gebruikelijk: de app schakelt automatisch over op de gedownloade kaarten als er geen mobiel internet is.

Werk je offline kaarten regelmatig bij: tik op de drie puntjes en kies Updaten. Hier kun je kaarten trouwens ook verwijderen.

In Google Maps kun je offline kaarten downloaden, hernoemen, bekijken, updaten en verwijderen.

Tip 3 HERE WeGo

Net als Google Maps is HERE WeGo volledig gratis. De kaarten komen van Here Technologies, dat begon als Navteq, werd later door Nokia overgenomen en is nu in handen van Duitse autofabrikanten. Via https://mapcreator.here.com kunnen gebruikers eigen kaartgegevens toevoegen.

Voor offline kaarten trek je de onderste balk omhoog voor het menu. Tik op Kaarten downloaden en schakel bij voorkeur Uitsluitend downloaden via wifi in. Tik opnieuw op Kaarten downloaden, kies het continent en vervolgens het land of de regio die je nodig hebt. De benodigde opslagruimte wordt weergegeven. Tik op het downloadicoon om de kaart op te slaan.

Om te voorkomen dat de app tijdens offline navigatie tevergeefs een internetverbinding zoekt, stel je in het menu de App-verbinding tijdelijk in op Offline. Updates worden bij Kaarten downloaden naast de betreffende kaart aangegeven en kun je direct ophalen. Om een kaart weg te halen, selecteer je deze en kies je Verwijderen.

De volledige offline kaart van Nederland bijvoorbeeld neemt bij HERE WeGo zo’n halve gigabyte in beslag.

Tip 4 OsmAnd

OsmAnd (OpenStreetMap Automated Navigation Directions) is een mobiele app voor offline kaarten en navigatie, gebaseerd op OpenStreetMap-gegevens. Deze worden door een wereldwijde gemeenschap bijgewerkt en je krijgt meestal gedetailleerde en actuele kaartinformatie.

Bij de eerste keer opstarten, kun je de kaart van je huidige regio downloaden. Tik op de drie streepjes, kies Kaarten en hulpmiddelen en open Downloads om zelf een land of regio te selecteren. In de gratis versie kun je tot zeven kaarten downloaden. Naast de kaart zelf kun je voor een gebied ook hoogtelijnen, Wikipedia-informatie, een terreinkaart en weersvoorspellingen installeren, maar deze functies zijn voorbehouden aan de betaalde versie (ongeveer 3 euro per maand).

Om te navigeren binnen het gedownloade gebied tik je op de kaart of gebruik je de optie Zoeken in het menu. Tik op Navigatie, kies het vervoermiddel (auto, fiets of te voet) en tik op Start. Dit biedt turn-by-turn-aanwijzingen met spraakbegeleiding. Wil je de route als GPX-track opslaan, kies dan Details, tik op het downloadknopje en vul een naam in bij Bewaar als nieuwe track. Bevestig met Opslaan. Op Android wordt het bestand standaard opgeslagen in Android/data/net.osmand/files/tracks. Vanuit het menu, bij Plan een route, kun je de tracks direct openen of ook een eigen GPX-route importeren (zie ook tip 8).

OsmAnd geeft ook gesproken turn-by-turn-aanwijzingen.

Tip 5 MAPS.ME

MAPS.ME is een gratis navigatie-app die net als OsmAnd gebruikmaakt van OpenStreetMap-kaarten. In de gratis versie kun je ongeveer tien kaarten downloaden.

Open de app en zoom in op het gewenste gebied totdat een prompt verschijnt om de kaart te downloaden. Dit gebeurt meestal wanneer de indicatie 5 km zichtbaar is. Bevestig met Download.

Een andere en vaak handigere manier om kaarten te downloaden is via de optie Meer, waar je Gedownloadekaarten selecteert. Bovenaan kun je naar een locatie zoeken. Als de app deze herkent, verschijnt direct de downloadknop om het gebied op te halen.

Als je bij de instellingen de optie Markeer gedownloade kaarten hebt ingeschakeld, dan kun je op de kaart zien welke gebieden reeds offline beschikbaar zijn.

Voor navigatie gebruik je de zoekfunctie of tik je op de kaart om een locatie te selecteren. Kies vervolgens Route naar of eventueel Route van en bepaal het vervoermiddel: auto, te voet of per fiets. Ook offline krijg je turn-by-turn-navigatie.

Je kunt gedownloade kaarten updaten door bij Gedownloade kaarten op Controleren te tikken. Om een kaart te verwijderen, selecteer je deze, tik je op de drie puntjes en kies je Verwijderen.

Kleurmarkeringen geven duidelijk aan welke gebieden je al gedownload hebt voor offline navigatie.

Tip 6 Sygic

Sygic is misschien minder bekend in Nederland en België, maar de app biedt wel hoogwaardige 2D- en 3D-kaarten van TomTom. Om Sygic te gebruiken, moet je je eerst registreren. In de gratis versie kun je in principe onbeperkt kaarten downloaden; grotere landen zijn opgesplitst in regio’s. Om kaarten te downloaden, open je het menu en kies je Offline kaarten (toevoegen).

Deze kaarten worden in de gratis versie driemaal per jaar automatisch geüpdatet. In de betaalde Premium-variant gebeurt dit maandelijks en krijg je ook turn-by-turn-navigatie en gesproken instructies en (in de online modus) ook de actuele verkeersdrukte, snelheidslimieten en mobiele flitsers.

Houd er rekening mee dat Sygic zich volledig richt op autoverkeer. Er zijn geen routeberekeningen specifiek voor fietsers of wandelaars.

Je kunt in Sygic een onbeperkt aantal offline kaarten downloaden.

Tip 7 Komoot en RouteYou

Waar Sygic zich vooral richt op autoverkeer, zijn Komoot en RouteYou juist gespecialiseerd in (sportieve en recreatieve) wandel- en fietsroutes. In de gratis versie van Komoot kun je helaas slechts één regio ontgrendelen voor offline navigatie en spraakinstructies. Extra regio’s zijn beschikbaar tegen een prijs tussen circa 4 en 9 euro, afhankelijk van de grootte, of je kunt alle wereldregio’s in één keer aanschaffen voor ongeveer 30 euro.

Ga via de Profiel-knop naar de rubriek Maps, tik op de +-knop en zoek de gewenste regio. Selecteer de ontgrendelde regio en schakel Opslaan voor offline in. Je kunt ook een route plannen (uitsluitend met internetverbinding aangezien de berekening via de Komoot-servers verloopt) en deze vervolgens bewaren. Tik hiervoor op Opslaan en vink Opslaan voor offline gebruik aan. Na bevestiging kun je de route offline volgen, inclusief spraaknavigatie, vooropgesteld dat deze regio is ontgrendeld.

Ook RouteYou biedt de mogelijkheid routes met een achtergrondkaart offline te downloaden, maar dit is alleen beschikbaar in de betaalde versies. Een Plus-account kost ongeveer 36 euro per jaar. Je vindt gedownloade routes dan bij Gedownloade routes via de knop Profiel.

In Komoot kun je ook specifieke regio’s (tegen betaling) downloaden voor offline navigatie.

Alles over Komoot lees je in dit artikel: Wandelen en fietsen buiten de gebaande paden met Komoot

Tip 8 GPX-import via OsmAnd en Komoot

Verschillende navigatie-apps – en gps-handhelds – ondersteunen het importeren van GPX-tracks en -routes, die vervolgens offline kunnen worden gebruikt. In het kader ‘GPX’ lees je meer over dit bestandstype. Gratis import en offline gebruik zijn mogelijk in onder meer OsmAnd en in Komoot voor ontgrendelde regio’s.

In OsmAnd open je het menu, kies je Plan een route en tik je op Importeer track. Vervolgens selecteer je een GPX-bestand. Tijdens tests bleek deze functie helaas niet altijd even betrouwbaar. In Komoot verloopt dit proces vlotter. Ga naar Home, open Profiel, kies Opgeslagen routes en tik bovenaan op Importeren en vervolgens op Importeer een bestand (GPX). Selecteer het gewenste GPX-bestand en kies Bestandopenen om de route of track in de routeplanner te openen en als geplande tour op te slaan, of Bestand opslaan om deze direct als voltooide tour te bewaren.

In beide gevallen geef je het verplaatsingstype aan, zoals Wandelen, Fietsen, Mountainbiken of Bergwandelen, en bevestig je de keuze. Bij het opslaan kun je de tour een naam geven en Opslaan voor offline gebruik aanvinken. Je vindt de route dan terug bij Opgeslagenroutes of bij Voltooide activiteiten. Als de bijbehorende kaart al is gedownload, kun je direct navigeren.

Handig om weten: in Komoot kun je GPX-routes ook via de dienst Garmin Connect met je Garmin-toestel synchroniseren.

GPX-routes werken ook op een smartwatch: Waar voor je geld: 5 waterdichte smartwatches met GPS-functie

Een pas geïmporteerde GPX-route kun je als een ‘tour’ (voor offline gebruik) bewaren in Komoot.

Tip 9 GPX-routes downloaden

In tip 8 lees je hoe je GPX-routes en -tracks in navigatie-apps importeert. Ook in de meeste gps-apparaten is zo’n import mogelijk. In tips 10 en 11 ontdek je hoe je zelf zo’n GPX-bestand maakt, maar dat is niet altijd nodig. Er zijn namelijk diverse sites waar je kant-en-klare GPX-routes en -tracks ook gratis kunt downloaden voor (offline) navigatie.

Een optie is AllTrails. Meld je aan, voer een regio in en kies een voorgestelde trail. Klik onderaan op de groene knop (Hit the trail of Daar gaan we) en selecteer Export map file of Kaartbestand exporteren/ GPXTrack of GPX Route zonder tijdstempels (zie kader ‘GPX’). Andere exportopties zijn onder meer Google Earth KML/KMZ en Garmin FIT.

Ook RouteYou (zie ook tip 7) biedt GPX-routes. Registreer je (gratis) en klik op Zoek een route. Geef het routetype aan, kies locatie en lengte en klik op Toon <x> routes. Selecteer een route, klik op Downloaden en kies GPX. Andere opties zijn bijvoorbeeld Garmin en Google Earth (KML).

Voor talrijke fiets- en wandelroutes in Nederland, België en Duitsland kun je terecht op onder meer Routiq. Kies een route en klik op Download de GPX. Dit vereist wel een Premium-account (circa 15 euro per jaar).

Bij AllTrails kun je routes in diverse formaten downloaden, waaronder GPX.

Tip 10 GPX-routes zelf maken

Je kunt ook zelf GPX-routes maken en deze downloaden naar je navigatie-app of gps-toestel voor offline gebruik. Dit kan gratis via verschillende sites, zoals www.gpx.studio.

Klik op App en zoom in tot je voldoende kaartdetails hebt. Klik op het potloodicoon, laat Routing ingeschakeld en kies een activiteitstype, zoals Bike, Run/hike of Motorcycle. Klik op het potlood-icoon en plaats de routepunten op de kaart. De route wordt automatisch langs bestaande wegen gemarkeerd. Onderaan zie je de routelengte en het hoogteprofiel.

Wil je POI’s (waypoints) toevoegen? Klik op het pin-icoon, vul een naam en beschrijving in, kies een geschikt icoon en bevestig met Create point of interest.

Stel geheel zelf je GPX-route samen in gpx.studio.

Tip 11 RouteYou

Ook op de website van RouteYou kun je zelf routes maken en gratis (openbaar) opslaan. Ze worden dan automatisch beschikbaar in de mobiele app van RouteYou. Als je bent aangemeld met hetzelfde account, vind je ze terug bij Profiel / Mijn routes. Je kunt de routes ook downloaden.

Meld je aan en klik op het pijlknopje bij Plan een route. Kies uit Maak een route, Uploadeen route (voor GPX-import), Wandelknooppunten of Fietsknooppunten. De laatste twee maken handig gebruik van het uitgebreide knooppuntennetwerk in Nederland en België.

Bij Maak een route geef je het routetype aan, met subtypes zoals Recreatieve fietsroute, Gravelbikeroute of Mountainbike route. Voor een A-naar-B-route vul je start- en aankomstlocatie in, bij een lusvormige route kies je de startplaats en lengte (en eventueel de kompasrichting). Bevestig met Opslaan / Route opslaan. Klik op Downloaden en kies (bijvoorbeeld) GPX.

Je kunt ook routes samenstellen op de site van RouteYou en deze als GPX-bestand downloaden.