Intel heeft eind augustus een nieuwe generatie high-end processors uitgebracht: nieuwe Core i7-modellen met codenaam Haswell-E. Wie een luxe systeem met één van deze cpu's wil samenstellen, heeft een Socket 2011 v3-moederbord met Intel X99-chipset nodig. We vergelijken zeven modellen.

Mocht je de vorige Computer!Totaal hebben gemist: Haswell-E is de codenaam voor Intels nieuwste generatie high-end processors. Er bestaan drie varianten: topmodel Core i7-5960X en daarnaast de Core i7-5930K en Core i7-5820K. Wat deze cpu's onderscheidt van de vele goedkopere chips die te koop zijn, is allereerst het aantal cores: de 5930K en 5820K hebben er zes, de 5960X zelfs acht. Bij zaken als videobewerking of andere zware toepassingen weten de cpu's hierdoor ongekende prestatieniveaus te realiseren. Lees ook: Bouw je eigen pc - Deel 1.

De Haswell-E-chips kunnen verder vier geheugenmodules parallel aanspreken en tevens zijn ze geschikt voor het gloednieuwe DDR4-geheugen. Ook bijzonder is het grote aantal beschikbare PCI Express lanes (40 stuks bij de 5960X en 5930K, 28 bij de 5820K), waardoor het platform zeer geschikt is voor het aansturen van meerdere videokaarten. Ons artikel over de Haswell-E-cpu's kun je hier teruglezen.

De Haswell-E processors maken gebruik van een processorvoet die voluit Socket 2011 v3 heet. Hoewel deze evenveel contactpunten heeft als de voet van de voorlopers van deze reeks cpu's, zijn de nieuwe processors niet compatibel met oudere Socket 2011-moederborden (niet v3). Reden daarvoor zijn onder meer de genoemde overstap van DDR3 naar DDR4-geheugen en het feit dat Intel bij de nieuwe cpu's de regeling van de voltages voor de cpu's ook binnen de cpu heeft geïntegreerd. Ofwel: wie een Haswell-E-systeem wil samenstellen, moet ook investeren in een nieuwe Socket 2011 v3-moederbord. Intel heeft daarvoor de X99-chipset ontwikkeld. Qua specificaties is deze X99-chipset helemaal bij de tijd. Zo biedt de chipset bijvoorbeeld ondersteuning voor de volgende aansluitingen: 10x SATA 6 Gbit/s, 6x usb 3.0 en 8x usb 2.0. Bij vorige generaties moederborden moesten moederbordfabrikanten nog allerhande extra controllers plaatsen om het aantal SATA- of usb-poorten te verhogen, bij de X99-generatie is die noodzaak veel minder.

De goedkoopste X99-borden beginnen rond de 200 euro, maar luxere borden lopen op tot het dubbele van die prijs. De verschillende fabrikanten hebben voldoende methodes om zich van elkaar te onderscheiden en luxere borden te ontwikkelen, bijvoorbeeld op het gebied van ondersteuning voor moderne op PCI Express gebaseerde SSD's, de gebruikte audio-chip, de aanwezigheid van een draadloze netwerkadapter en nog meer.

Opslag

De meeste fabrikanten vinden de tien in de X99-chipset aanwezige SATA 6Gbit/s-poorten (terecht) ruim voldoende: alleen op de ASUS X99 Deluxe vinden we nog twee extra poorten terug. PCI Express-opslag (in de vorm van SATA Express) is inmiddels ook ingeburgerd, deze verbinding is sneller dan SATA en volgend jaar komen er SSD's op de markt die hiervan gebruikmaken om zo betere prestaties te bieden. Alle fabrikanten, op ASRock na, hebben op hun borden een SATA Express-connector geplaatst. Via deze standaard is het mogelijk om SSD's van 2,5 inch via PCI Express 2.0 x2 (1 GB/s) te verbinden. Ook de M.2-connectors (in eerste instantie voor laptop-SSD's bedacht) vinden we op alle borden terug. M.2 biedt de mogelijkheid om vier PCI Express 3.0-lanes te gebruiken, wat neerkomt op 4 GB/s, bijna zeven keer sneller dan de maximale doorvoersnelheid van SATA 6 Gbit/s. Waar ASRock, ASUS en MSI de aanwezige M.2-sloten inderdaad via vier PCI Express 3.0-lanes verbindt, doet Gigabyte dat met slechts twee PCI Express 2.0-lanes (1 GB/s). Aangezien er voor volgend jaar diverse PCI Express x4 SSD-controllers zijn aangekondigd, is dat iets om rekening mee te houden.

©PXimport

Connectiviteit

Met de zes usb3.0-poorten die de X99-chipset standaard biedt, is enkel ASRock tevreden: ASUS, Gigabyte en MSI gebruiken ofwel extra controllers, ofwel onboard hubs om zelfs hun goedkoopste X99-borden van minimaal vier externe en vier interne usb3.0-poorten te voorzien.

Qua netwerkcontrollers komen we bij deze generatie gelukkig geen budgetkeuzes tegen: vrijwel alle borden bieden een Intel-controller. Realtek kan in dit segment kennelijk geen zaken doen met zijn netwerkchips. Ook qua geluidschips wordt er vrijwel niet bespaard: op vrijwel alle borden zit een Realtek ALC1150, de beste onboard geluidschip van het moment. De MSI X99S SLI Plus is het enige bord met een wat mindere Realtek ALC892-geluidschip, maar knappe jongen die dat hoort.

Draadloos netwerk

Een veel toegepaste extra feature bij de duurdere borden is een 802.11ac WLAN-adapter. Er blijken twee voor de hand liggende keuzes: ofwel een AC7260-controller (867 Mbit/s) van Intel, ofwel een 1300Mbit/s-controller van een willekeurige andere fabrikant. De Intel-controller mag dan wel niet de hoogst haalbare 802.11ac-snelheid bieden, hij staat wel bekend om zijn stabiele verbindingen en is geschikt voor Wireless Display (WiDi), Intels implementatie van Miracast.

Getest

We hebben de Intel X99-moederborden allemaal getest in combinatie met een Intel Core i7-5960X-processor, 16 GB Corsair Dominator Platinum DDR4-geheugen (ingesteld op 2133 MHz), een OCZ Vertex 4-SSD van 128 GB, een NVIDIA GeForce GTX 750 Ti-videokaart en een Corsair CX750M-videokaart. Alle tests hebben we uitgevoerd onder Windows 8.1 64 bit.

ASRock X99 Extreme4

De Extreme4 is ASRocks goedkoopste X99-moederbord en kost gemiddeld zo'n 229 euro. SLI en CrossFire is mogelijk, maximaal als drie kaarten gelijktijdig, maar zodra je een M.2-SSD plaatst, kun je nog maar maximaal twee kaarten gelijktijdig gebruiken. ASRock biedt verder tien SATA-poorten en (uniek bij de X99-generatie) een eSATA-poort. SATA Express ontbreekt, het bord biedt wel M.2. Usb is beperkt tot exact wat Intel biedt: 6x usb 3.0 en 8x usb 2.0. Vermoedelijk om de ruimte op te vullen, vinden we nog twee PS/2-aansluitingen bij het I/O-paneel. De Purity Sound 2-geluidskaart bestaat uit een Realtek ALC1150-audiocodec gecombineerd met Nichicon condensators en een Ti NE5532-koptelefoonversterker. DTS Connect wordt door ASRocks drivers ondersteund. Het bord heeft twee BIOS-chips, maar verdere hardwarematige extra's ontbreken. ASRock heeft een wat minder agressieve Turbo-modus dan de rest en is qua prestaties daarom een tandje minder. Het energieverbruik is erg laag.

©PXimport

Score

4 van 5 sterren

Pluspunten

Betaalbaar

Energiezuinig

Minpunten

Standaard niet agressieve turbo

Geen SATA Express

Relatief beperkt aantal usb-poorten

Specificaties

Prijs

€ 229,-

Website

www.asrock.nl

ASUS X99-A

De X99-A is ASUS' X99-instapmoederbord. De gemiddelde prijs van 249 euro is wel wat hoger dan die van de concurrentie. Het bordt biedt tien SATA 6Gbit/s-aansluitingen, aangevuld met SATA Express en een M.2-slot met vier lanes. De keuze voor een Intel-netwerkchip en een Realtek ALC1150-audiocodec juichen we toe. Usb3.0-poorten vinden we zes keer extern en vier keer intern.

Er kunnen maximaal drie videokaarten worden gecombineerd, of twee wanneer je een M.2-SSD plaatst. Extra features zijn onder meer onboard knoppen voor power, reset en clear-CMOS, en een display met foutcodes. Voor onervaren overklokkers heeft het bord twee schakelaars waarmee je heel simpel de cpu in twee standen kunt overklokken en waarmee je het geheugen direct op XMP-instellingen kunt zetten. De socket die ASUS op zijn X99-moederborden gebruikt, heeft meer pinnen: deze zogenoemde OC Socket biedt doorgewinterde overklokkers een klein voordeeltje, voor normale gebruikers maak het niets uit.

©PXimport

Score

4 van 5 sterren

Pluspunten

SATA Express én M.2 x4

Overklokken met één druk op de knop

Minpunten

Wat duurder dan de concurrentie

Specificaties

Prijs

€ 249,-

Website

www.asus.nl

ASUS X99-Deluxe

De X99 Deluxe is ASUS' topmodel in de standaard reeks X99-borden. Het bord biedt 3-weg SLI/CrossFire, 12x SATA, 2x SATA Express, 1x M.2 x4, 16x usb 3.0 (inclusief twee hubs), 2x Intel gigabit-LAN, 1300Mbit/s 802.11ac-WLAN en een Realtek ALC1150-geluidskaart. Deze uitrusting wordt door geen enkel ander bord geëvenaard. Ook dit bord heeft de onboard power-, reset- en overklokknoppen. Opvallend is dat je een M.2-SSD rechtop moet plaatsen, vermoedelijk omdat ASUS qua ruimte-indeling in de knoei kwam. In de meeste luxere kasten zal dat niet tot problemen leiden, maar fraai is anders. Nog zeker het vermelden waard: in de doos van de X99 Deluxe vinden we een extra M.2 naar PCI Express-adapter geschikt voor vier lanes. Dankzij deze 'Hyper X4'-kaart kun je dus een tweede snelle M.2-SSD plaatsen. Ook dit bord biedt uitstekende prestaties.

©PXimport

Score

5 van 5 sterren

Pluspunten

Meeste SATA-, SATA Express- en M.2-sloten

2x gigabit-LAN

1300Mbit/s 802.11ac-WLAN

16x usb 3.0

Minpunten

Prijzig

Specificaties

Prijs

€ 372,-

Website

www.asus.nl

Gigabyte X99-UD4

Gigabyte heeft in het budgetsegment de X99-UD4 met een prijskaartje van 218 euro, waarmee dit bord de één na goedkoopste uit de test is. SLI en CrossFire in 3- en 4-weg worden netjes ondersteund. Verder tellen we 10x SATA 6 Gbit/s, 1x SATA Express en 8x usb 3.0. Het bord heeft twee M.2-sloten, maar één daarvan heeft slechts één PCI Express 2.0-lane (500 MB/s) en is feitelijk alleen geschikt voor het plaatsen van een wifi-kaartje. Het andere slot heeft twee PCI Express 2.0-lanes en is dus helaas niet snel genoeg voor snelle (toekomstige) M.2-SSD's die met vier lanes aangestuurd kunnen worden. Een misser wat ons betreft.

Voor audio koos Gigabyte gelukkig de Realtek ALC1150 en de enkele gigabit-netwerkpoort wordt verzorgd door een Intel-chip. Een nieuwe feature die Gigabyte op dit en de andere X99-borden biedt, is de mogelijkheid om het BIOS te flashen vanaf een usb-stick zonder dat er een werkende cpu en/of geheugen op het bord is geplaatst. Overigens biedt ASUS deze functionaliteit al een paar jaar op (bijna) al zijn borden. Op de prestaties van dit bord is niets aan te merken.

©PXimport

Score

4 van 5 sterren

Pluspunten

Zeer betaalbaar

Uitbreidingsmogelijkheid wifi

Minpunten

Geen snel M.2 x4-slot

Specificaties

Prijs

€ 218,-

Website

www.gigabyte.co.nl

Gigabyte X99-UD5 WiFi

De X99-UD5 WiFi is zo'n zestig euro duurder dan de UD4. Niet voor niets heeft dit bord dan ook flink wat extra's ten opzichte van de UD4. Allereerst vinden we, zoals de naam van het bord al doet vermoeden, een geïntegreerde wifi-module. Gigabyte heeft gekozen voor een Intel Wireless-AC 7260-module met 802.11ac 867Mbit/s-WLAN en bluetooth 4.0 functionaliteit. Jammer is wel dat Gigabyte niet wil garanderen dat ze Intel-adapters blijft gebruiken. Het bord heeft verder ook een tweede gigabit-netwerkaansluiting, eveneens aangestuurd door een Intel-chip, waardoor een bundeling van de twee aansluitingen mogelijk is (ook wel teaming genoemd).

Het aantal usb3.0-aansluitingen is opgewaardeerd naar 12, maar je moet je wel realiseren dat alle acht usb3.0-poorten achterop via twee geïntegreerde hubs lopen. Daarnaast heeft dit bord diverse extra features gericht op overklokkers: een HEX-display voor foutcodes, knoppen om handmatig te schakelen tussen de twee BIOS'en, onboard knoppen voor power, reset en CMOS-clear en een OC-knop waarmee de cpu in één keer versneld wordt.

©PXimport

Score

3,5 van 5 sterren

Pluspunten

Intel 802.11ac-wifi

2x gigabit-LAN

Goede overklokmogelijkheden

Minpunten

Geen snel M.2 x4-slot

Specificaties

Prijs

€ 285,-

Website

www.gigabyte.co.nl

MSI X99S SLI Plus

De X99S SLI Plus is MSI's goedkoopste X99-bord en is verkrijgbaar voor gemiddeld 213 euro. De SLI/CrossFire-functionaliteit is beperkt tot 3-weg, aangezien de laatste twee PCI Express x16-sloten te dicht bij elkaar liggen om ze alle vier te gebruiken. Alle MSI-borden hebben een M.2-slot met vier PCI Express 3.0-lanes, zelfs deze instapper. Het bord biedt verder tien SATA 6Gbit/s-poorten en één SATA Express-poort. De MSI X99S SLI biedt tien usb3.0-poorten en één gigabit-LAN-aansluiting (aangestuurd door een Intel-chip).

Qua audio-functionaliteit houdt MSI het eenvoudig op dit instapbord: we vinden een Realtek ALC892-audiocodec zonder extra kenmerken als een krachtige koptelefoonversterker. Prettig is dat zelfs dit goedkope bord knoppen heeft voor power-, reset- en CMOS-clear. Ook een knop om handmatig te schakelen tussen twee BIOS'en mist niet. De compleet zwarte afwerking met matzwarte printplaat geeft het bord ondanks de relatief lage prijs toch een zeer luxe uitstraling. De prestaties zijn prima, zo ook het energieverbruik.

©PXimport

Score

4 van 5 sterren

Pluspunten

Goedkoopste bord uit de test

SATA Express én M.2 x4

Minpunten

Kwalitatief mindere geluidschip

Specificaties

Prijs

€ 213,-

Website

http://nl.msi.com

MSI X99S Gaming 9 AC

De X99S Gaming 9 AC is het topmodel van de verschillende specifiek op gamers gerichte X99-borden die MSI op de markt heeft gebracht. Het bord heeft volledige ondersteuning voor 3- en 4-weg SLI/CrossFire. Uniek is dat je ook drie heel dikke grafische kaarten kunt combineren (van het type dat normaal gesproken in z'n eentje al drie sloten in beslag neemt). Verder tellen we tien SATA 6Gbit/s-poorten, één SATA Express-poort, één M.2 x4-slot en twaalf usb3.0-aansluitingen. MSI zweert bij de Killer E2205-netwerkchips op zijn gaming-borden en heeft het moederbord verder voorzien van een Intel 7260 802.11ac-WLAN-adapter met WiDi-functionaliteit.

MSI heeft veel werk gemaakt van de audio-oplossing: de op Realtek ALC1150 gebaseerde 'Audio Boost'-implementatie is optioneel via een losse stekker te voeden (zodat er geen vervuilde spanning van de andere kant van het moederbord komt) en is voorzien van een krachtige voorversterker voor de koptelefoon. Een unieke eigenschap van het moederbord is de Streaming Engine: dit is een als mini-PCI Express-kaartje uitgevoerde hardwarematige H.264-encoder bedoeld voor het streamen van games naar bijvoorbeeld Twitch (een videosite waarop games gestreamd worden en je live kunt meekijken). Ook voor overklokkers biedt dit moederbord voldoende mogelijkheden.

©PXimport

Score

4 van 5 sterren

Pluspunten

Killer-netwerkchip + Intel 802.11ac-WLAN

SATA Express en M.2 x4

Hardwarematige H.264-encoder

Uitstekende audio-implementatie

Prima overklokmogelijkheden

Minpunten

Duurste bord uit de test

Specificaties

Prijs

€ 387,-

Website

http://nl.msi.com

Conclusie

Vier merken stuurden ons een budgetbord toe. Op het bord van ASRock, Gigabyte en MSI is elk wat aan te merken: ASRock heeft geen SATA Express en is ook op andere vlakken wat kaal. Gigabyte heeft geen snelle M.2-implementatie gemaakt. MSI heeft bezuinigd op de audiocodec. De ASUS X99-A is het enige relatief betaalbare bord waar niets op aan te merken is en krijgt daarom ook ons keurmerk Redactie TIP. Maar: als je een snel M.2-slot niet van belang vindt, kun je je nog wat besparen door te kiezen voor de Gigabyte UD4.

De drie luxere borden hebben elk hun doelgroep. De Gigabyte UD5 is in vergelijking met de andere twee relatief goedkoop en heeft aanzienlijk meer toeters en bellen dan de instapborden. Jammer blijft het langzame M.2-slot en het feit dat de fabrikant niet wil garanderen welke WLAN-adapter gebruikt wordt. Zie je dat door de vingers, dan is het een prima bord. De MSI X99S Gaming 9 AC is zonder meer het beste denkbare moederbord voor de gamers. Ben je geen echte gamer, realiseer dan dat je relatief veel betaalt voor mogelijkheden die je niet gebruikt. De ASUS X99-Deluxe is het meest luxe X99-bord voor normale gebruikers en heeft een ongeëvenaarde feature-set. Je moet je afvragen of je alle connectoren en aansluitingen überhaupt wel zult gaan gebruiken, maar is dat het geval, dan haal je met het ASUS-bord een uitstekend product in huis.

Als je de specificatielijst van een moderne televisie of monitor bekijkt, zie je achter het kopje 'verversingssnelheid' vaak een getal staan gevolgd door 'Hz'. Jarenlang was 50 of 60 Hz de standaard, maar tegenwoordig pronken fabrikanten met 100, 120 of zelfs 144 Hz. Klinkt sneller, en sneller is meestal beter, maar wat betekent het nou eigenlijk voor jouw kijkervaring? Is het een noodzaak voor iedereen, of vooral leuk voor fanatieke gamers?

Om te begrijpen wat die Hertz (Hz) doet, moet je een televisie of monitor niet zien als een statisch schilderij, maar als een soort digitale flipbook. Het beeld dat je ziet, wordt immers continu opnieuw opgebouwd. Een standaard 60Hz-scherm ververst het beeld 60 keer per seconde. Dat is voor het menselijk oog snel genoeg om een vloeiende beweging waar te nemen bij normaal tv-kijken, zoals het nieuws of een dramaserie. Een 120Hz-scherm doet dat dus dubbel zo vaak: 120 keer per seconde.

©DC Studio

Waarom zou je meer beelden per seconde willen?

Het grootste voordeel van een hogere verversingssnelheid is soepelheid. Hoe meer beelden er per seconde worden getoond, hoe vloeiender bewegingen eruitzien. Bij 60 Hz kunnen snelle acties soms wat schokkerig ogen of last hebben van bewegingsonscherpte, ook wel 'motion blur' genoemd. Bij 120 Hz blijven details scherp, zelfs als de camera snel draait of als er bijvoorbeeld een raceauto voorbij raast. Daarnaast voelt de besturing van games directer aan. Tussen het moment dat je een knop indrukt en het moment dat je actie op het scherm ziet, zit minder tijd. Dat verschil in milliseconden lijkt verwaarloosbaar, maar je brein pikt het direct op als een responsievere ervaring.

Het verschil tussen 120 en 144 Hz (en hoger)

Terwijl 120 Hz de nieuwe gouden standaard is voor televisies, zie je bij computermonitors vaak getallen als 144 Hz, 165 Hz of zelfs 240 Hz en hoger. Het principe blijft hetzelfde, maar de toepassing verschilt. 120 Hz is de limiet voor de huidige generatie spelcomputers, zoals de PlayStation 5 en Xbox Series X. Televisies richten zich daarom specifiek op dat getal. Pc-gamers hebben echter vaak krachtiger videokaarten die nóg meer beelden per seconde kunnen produceren. Daarom zie je monitors met 144 Hz of meer.

Is het verschil tussen 120 en 144 Hz zichtbaar? Voor de gemiddelde gebruiker nauwelijks. Waar de stap van 60 naar 120 Hz een wereld van verschil is die bijna iedereen direct ziet, is de stap naar 144 Hz of hoger vooral voer voor professionele e-sporters die elke mogelijke fractie van een seconde winst nodig hebben. Voor de consument die een monitor zoekt voor thuisgebruik en gaming, is alles boven de 120 Hz doorgaans een uitstekende keuze.

©ER | ID.nl

Heb jij het nodig?

Het antwoord op die vraag hangt volledig af van wat je met je scherm doet; of dat nu een tv of een gamemonitor is. Kijk je voornamelijk lineaire televisie, films en series via streamingdiensten? Dan is een 120Hz-scherm geen harde noodzaak, aangezien films doorgaans in 24 beelden per seconde worden geschoten. Toch hebben 100/120Hz-panelen in televisies vaak wel een betere beeldkwaliteit en kunnen ze die films rustiger weergeven dan goedkopere 60Hz-panelen.

Ben je echter een gamer? Dan is het antwoord volmondig ja. De nieuwste spelcomputers en moderne videokaarten zijn gemaakt om die hoge snelheden te benutten. Games spelen soepeler, zien er scherper uit tijdens actiescènes en je reageert sneller op wat er gebeurt. Als je nu een nieuwe tv of monitor koopt met het oog op de toekomst en gaming, is 120 Hz of hoger eigenlijk een vereiste op je wensenlijstje. Let er bij televisies wel op dat je beschikt over een HDMI 2.1-aansluiting, want alleen die kabel kan de enorme hoeveelheid data van 4K-beeld met 120 Hz verwerken.

Drie tv's met 120 Hz of meer

De meeste high-end tv's van dit moment ondersteunen 120 Hz voor spelcomputers (PS5/Xbox Series X) en gaan zelfs tot 144 Hz als je ze aan een krachtige gaming-pc hangt.

Als we kijken naar de huidige generatie televisies, kunnen we niet om de LG OLED evo C5 heen. Dit is de gloednieuwe opvolger van de populaire C4 en wordt gezien als de standaard voor gamers en filmliefhebbers. Hij beschikt over vier HDMI 2.1-poorten die de volle 144 Hz ondersteunen, wat hem toekomstbestendig maakt voor pc-gamers, terwijl hij naadloos samenwerkt met de PlayStation 5 en Xbox Series X op 120 Hz. Het nieuwe paneel heeft een nog hogere helderheid dan zijn voorganger, waardoor HDR-beelden nog meer impact hebben.

Daarnaast is de Samsung OLED S95F een absolute blikvanger in de winkels. Waar Samsung vorig jaar hoge ogen gooide met de S95D, doet de F-serie er nog een schepje bovenop met een vernieuwde antireflectielaag die nog beter werkt in lichte kamers. Dit model combineert de diepe zwartwaarden van OLED met de intense kleuren van Quantum Dots. Ook dit scherm ondersteunt verversingssnelheden tot 144 Hz en beschikt over de uitgebreide Gaming Hub van Samsung, waarmee je zelfs zonder console games kunt streamen.

Voor wie liever geen OLED wil, is de Samsung Neo QLED QN90F de meest courante keuze in het high-end lcd-segment. Dit 2025-model maakt gebruik van geavanceerde Mini-LED-technologie, waardoor de helderheid veel hoger ligt dan bij OLED-schermen. Dat maakt hem ideaal voor een zonovergoten woonkamer. Met een verversingssnelheid die oploopt tot 144 Hz en een extreem lage invoervertraging, is dit voor veel competitieve gamers de favoriete keuze.

Drie monitors met 120 Hz of meer

Bij monitors ligt de standaard tegenwoordig al hoger dan 120 Hz, omdat snelheid de uitkomst van een potje schieten of racen bepaalt. Deze modellen zijn populair op Kieskeurig.

Op het gebied van monitoren zien we dat 240 Hz langzaam de nieuwe standaard wordt voor de serieuze gamer. Een model dat momenteel erg goed scoort op Kieskeurig is de LG UltraGear 27GR83Q. Dit is een 27-inch IPS-scherm met een razendsnelle verversingssnelheid van 240 Hz. In tegenstelling tot oudere modellen biedt dit scherm een extreem snelle responstijd van 1 milliseconde, waardoor je in snelle shooters geen last hebt van wazige beelden. Het is een van de meest complete monitoren van dit moment die zowel voor pc als console geschikt is.

Zoek je de absolute top in beeldkwaliteit, dan is de Samsung Odyssey G6 (G60SD) een model dat je veel ziet. Dit is een moderne OLED-monitor met een verversingssnelheid van maar liefst 360 Hz. Hoewel dat misschien overkill klinkt, zorgt de combinatie van de OLED-techniek en deze snelheid voor een ongekend vloeiende en scherpe ervaring. Het scherm heeft bovendien een nieuw koelsysteem waardoor de kans op inbranden – een angst bij oudere OLED-monitoren – aanzienlijk is verkleind.

Voor wie een beperkter budget heeft maar wel snelheid wil, is de MSI MAG 27CQ6F een actuele hardloper. Dit is een gebogen scherm (Curved) met een snelheid van 180 Hz, wat net dat beetje extra soepelheid geeft ten opzichte van de standaard 144 Hz-schermen. Het paneel biedt een hoog contrast en is daarmee een uitstekende instapper voor wie zijn game-ervaring wil upgraden zonder direct de hoofdprijs te betalen.

QD-OLED is steeds vaker terug te vinden in gamingmonitoren. Waar deze techniek eerst vooral was voorbehouden aan het hogere segment, zie je steeds vaker in modellen die voor een veel bredere groep gamers betaalbaar zijn. De vraag is natuurlijk of je dat verschil in beeldkwaliteit ook echt merkt tijdens het spelen. In dit artikel lees je hoe QD-OLED werkt en wanneer je het verschil in de praktijk merkt.

Wat QD-OLED anders maakt

Een traditioneel LCD-paneel werkt met achtergrondlicht dat door meerdere lagen heen moet voordat je een beeld ziet. Dat kost tijd en maakt dat zwart nooit volledig zwart wordt. QD-OLED laat die tussenlagen achterwege. Elke pixel geeft zelf licht en schakelt onafhankelijk van de rest. Daardoor reageert het beeld direct. De quantum-dot-laag zet het blauwe OLED-licht om in diepe en zuivere kleuren. Het voelt alsof je condens van een raam veegt: zodra de waas verdwijnt, zie je het beeld helder en zonder vertraging.

©ID.nl

Vloeiende beelden bij snelle actie

Die directe pixelreactie merk je vooral wanneer je snelle spellen speelt. Omdat pixels vrijwel meteen overschakelen naar een nieuwe kleurstand, blijven objecten die over het scherm vliegen scherp in beeld. In shooters, racespellen en andere games waarbij snelheid telt, bijvoorbeeld voetbalgames, ontstaat daardoor een rustiger beeld met minder bewegingsonscherpte. Je ogen hoeven zich minder vaak aan te passen. Daardoor raken ze minder snel vermoeid en houd je makkelijker overzicht, ook wanneer je langere tijd achter elkaar speelt.

©ID.nl

Zicht in donkere scènes

QD-OLED blinkt uit in donkere scènes. Pixels die geen licht hoeven te geven, staan volledig uit en leveren een diep zwart dat je bij LCD-panelen zelden ziet. Doordat heldere elementen hier direct naast kunnen staan zonder dat ze licht lekken, ontstaat een sterk contrast dat schaduwen en lichte accenten duidelijker scheidt. Daardoor verdwijnen grijze waasjes in schaduwhoeken en blijven contouren van objecten helder zichtbaar. Vooral in stealth-games, horrorspellen en shooters waarin je tegenstanders soms alleen als silhouet ziet, levert dat een tastbaar voordeel op.

©ID.nl

Kleurrijk zonder overdrijven

De quantum-dot-laag zorgt voor een breed kleurbereik waardoor lichteffecten, huidtinten en subtiele schaduwen goed zichtbaar blijven. Veel QD-OLED-monitoren tonen kleuren standaard wat verzadigd, vooral in de felste modi. In een sRGB- of filmmodus wordt het beeld zachter en natuurgetrouwer, wat beter aansluit bij fotobewerking en dagelijks gebruik. Zodra je de juiste modus gebruikt, lopen kleuren vloeiend in elkaar over en blijven ze gelijkmatig, terwijl uitgesproken elementen zoals neon en magie juist duidelijk opvallen. Dat merk je niet alleen in games, maar ook wanneer je foto's bewerkt of films kijkt.

Helderheid en HDR in perspectief

QD-OLED heeft op het gebied van helderheid flinke stappen gezet ten opzichte van eerdere OLED-generaties. In HDR-games kunnen lichte delen krachtig oplichten zonder dat fel zacht of dof oogt; explosies, glinsteringen op water en fel tegenlicht komen daardoor beter tot hun recht. Toch is het goed om te weten dat deze techniek niet alle beperkingen wegneemt. De helderheid van QD-OLED hangt sterk af van de schermvulling. Bij SDR (standaard dynamisch bereik, het normale helderheidsniveau voor dagelijkse pc-taken) op een volledig wit scherm ligt de helderheid meestal rond de 200 tot 250 nits. Bij kleinere, heldere onderdelen kan dit oplopen richting 400 tot 500 nits. In HDR kunnen pieken van 1000 tot 1300 nits worden bereikt, maar die waarden gelden vooral voor kleine accenten en niet voor het hele scherm. Mini-LED-monitoren houden hogere helderheidsniveaus langer vast, wat in fel verlichte kamers zichtbaar voordeel geeft in extreme highlights. QD-OLED compenseert veel daarvan met perfect zwart, waardoor het contrast wel krachtig blijft (zie ook kader QD-OLED versus Mini-LED) .

Reflecties in daglicht

De meeste QD-OLED-monitoren hebben een glanzende afwerking. Dat helpt bij de kleurweergave en het contrast, maar maakt het paneel gevoeliger voor reflecties bij daglicht. Daarnaast ontbreekt een polarisatiefilter. Daardoor kunnen zwartwaarden in fel licht een paarse of grijze waas krijgen: het diepe zwart wordt zichtbaar opgelicht, meer dan bij een gewone spiegeling. Dat drukt het contrast in een goed verlichte kamer en kan afleiden bij gamen. Gebruik je de monitor vooral in een donkere of gelijkmatig verlichte ruimte, dan speelt dit nauwelijks. In kamers met veel direct zonlicht of grote ramen komt een matte Mini-LED-monitor daarom vaak rustiger over.

©ID.nl

Minimale inputvertraging

Naast de snelle pixelreacties is ook de invoervertraging laag. Moderne QD-OLED-modellen reageren direct op elke muisbeweging en elke controlleractie. Vooral in competitieve shooters is dat een voordeel, omdat elke handeling zonder merkbare vertraging op het scherm verschijnt. 

Burn-in en levensduur

Burn-in blijft bij elke OLED-variant een punt van aandacht, al zijn moderne QD-OLED-schermen duidelijk verder dan eerdere generaties. Ze gebruiken meerdere beschermingsmechanismen die de belasting door statische beelden beperken. Voor normaal gamegebruik werkt dat in de praktijk goed en blijft het risico klein.

Dat neemt niet weg dat enige nuance op zijn plaats is. Gebruik je een monitor dagelijks vele uren voor taken met veel vaste elementen, zoals spreadsheets, fotobewerkingspanelen of het steeds terugkerende HUD van één game, dan is de kans op inbranden groter dan bij LCD- of Mini-LED-panelen. Afwisseling in wat je op het scherm toont en af en toe even pauze nemen helpt om het paneel langer in goede staat te houden. Even pauze nemen is ook voor jezelf goed trouwens!

Wat voor beschermingstechnieken kun je tegenkomen?

©AGON by AOC

Voorbeeld: bescherming in de praktijk

Veel QD-OLED-monitoren combineren verschillende beschermingsmechanismen om het risico op burn-in te beperken. In onderstaande tabel zie je bijvoorbeeld wat je kunt vinden in een aantal recente modellen uit de AGON PRO line-up van AOC. Je kunt al deze functies zelf in- en uitschakelen en je kunt de intensiteit ervan aanpassen. Dat betekent dat je zelf kunt bepalen hoe sterk de bescherming is.

Voor wie QD-OLED vooral interessant is

Gamers die veel snelle actie spelen, halen het meeste uit QD-OLED. De voordelen van de techniek zijn in elk genre zichtbaar, maar vallen vooral op in shooters en racespellen, waar tempo en directe reacties tellen. Ook filmische games die sterk leunen op licht-donkercontrasten winnen zichtbaar aan sfeer en detail.

Conclusie

QD-OLED combineert diepe zwartwaarden met snelle pixelreacties en een breed kleurbereik. Dat zorgt voor een vloeiend beeld in snelle games en meer overzicht in donkere scènes. HDR komt overtuigend tot zijn recht, al blijven Mini-LED-schermen beter overeind bij zeer hoge helderheid en fel daglicht. Inbranden blijft een punt van aandacht wanneer hetzelfde element lange tijd in beeld staat, maar moderne modellen beschikken over uitgebreide beschermingsmaatregelen. Voor veel gamers is QD-OLED daarmee een goede keuze: snel, sfeervol en klaar voor de komende jaren.