7 moederborden voor Haswell-E getest
Intel heeft eind augustus een nieuwe generatie high-end processors uitgebracht: nieuwe Core i7-modellen met codenaam Haswell-E. Wie een luxe systeem met één van deze cpu's wil samenstellen, heeft een Socket 2011 v3-moederbord met Intel X99-chipset nodig. We vergelijken zeven modellen.
Mocht je de vorige Computer!Totaal hebben gemist: Haswell-E is de codenaam voor Intels nieuwste generatie high-end processors. Er bestaan drie varianten: topmodel Core i7-5960X en daarnaast de Core i7-5930K en Core i7-5820K. Wat deze cpu's onderscheidt van de vele goedkopere chips die te koop zijn, is allereerst het aantal cores: de 5930K en 5820K hebben er zes, de 5960X zelfs acht. Bij zaken als videobewerking of andere zware toepassingen weten de cpu's hierdoor ongekende prestatieniveaus te realiseren. Lees ook: Bouw je eigen pc - Deel 1.
De Haswell-E-chips kunnen verder vier geheugenmodules parallel aanspreken en tevens zijn ze geschikt voor het gloednieuwe DDR4-geheugen. Ook bijzonder is het grote aantal beschikbare PCI Express lanes (40 stuks bij de 5960X en 5930K, 28 bij de 5820K), waardoor het platform zeer geschikt is voor het aansturen van meerdere videokaarten. Ons artikel over de Haswell-E-cpu's kun je hier teruglezen.
De Haswell-E processors maken gebruik van een processorvoet die voluit Socket 2011 v3 heet. Hoewel deze evenveel contactpunten heeft als de voet van de voorlopers van deze reeks cpu's, zijn de nieuwe processors niet compatibel met oudere Socket 2011-moederborden (niet v3). Reden daarvoor zijn onder meer de genoemde overstap van DDR3 naar DDR4-geheugen en het feit dat Intel bij de nieuwe cpu's de regeling van de voltages voor de cpu's ook binnen de cpu heeft geïntegreerd. Ofwel: wie een Haswell-E-systeem wil samenstellen, moet ook investeren in een nieuwe Socket 2011 v3-moederbord. Intel heeft daarvoor de X99-chipset ontwikkeld. Qua specificaties is deze X99-chipset helemaal bij de tijd. Zo biedt de chipset bijvoorbeeld ondersteuning voor de volgende aansluitingen: 10x SATA 6 Gbit/s, 6x usb 3.0 en 8x usb 2.0. Bij vorige generaties moederborden moesten moederbordfabrikanten nog allerhande extra controllers plaatsen om het aantal SATA- of usb-poorten te verhogen, bij de X99-generatie is die noodzaak veel minder.
De goedkoopste X99-borden beginnen rond de 200 euro, maar luxere borden lopen op tot het dubbele van die prijs. De verschillende fabrikanten hebben voldoende methodes om zich van elkaar te onderscheiden en luxere borden te ontwikkelen, bijvoorbeeld op het gebied van ondersteuning voor moderne op PCI Express gebaseerde SSD's, de gebruikte audio-chip, de aanwezigheid van een draadloze netwerkadapter en nog meer.
Opslag
De meeste fabrikanten vinden de tien in de X99-chipset aanwezige SATA 6Gbit/s-poorten (terecht) ruim voldoende: alleen op de ASUS X99 Deluxe vinden we nog twee extra poorten terug. PCI Express-opslag (in de vorm van SATA Express) is inmiddels ook ingeburgerd, deze verbinding is sneller dan SATA en volgend jaar komen er SSD's op de markt die hiervan gebruikmaken om zo betere prestaties te bieden. Alle fabrikanten, op ASRock na, hebben op hun borden een SATA Express-connector geplaatst. Via deze standaard is het mogelijk om SSD's van 2,5 inch via PCI Express 2.0 x2 (1 GB/s) te verbinden. Ook de M.2-connectors (in eerste instantie voor laptop-SSD's bedacht) vinden we op alle borden terug. M.2 biedt de mogelijkheid om vier PCI Express 3.0-lanes te gebruiken, wat neerkomt op 4 GB/s, bijna zeven keer sneller dan de maximale doorvoersnelheid van SATA 6 Gbit/s. Waar ASRock, ASUS en MSI de aanwezige M.2-sloten inderdaad via vier PCI Express 3.0-lanes verbindt, doet Gigabyte dat met slechts twee PCI Express 2.0-lanes (1 GB/s). Aangezien er voor volgend jaar diverse PCI Express x4 SSD-controllers zijn aangekondigd, is dat iets om rekening mee te houden.
©PXimport
Connectiviteit
Met de zes usb3.0-poorten die de X99-chipset standaard biedt, is enkel ASRock tevreden: ASUS, Gigabyte en MSI gebruiken ofwel extra controllers, ofwel onboard hubs om zelfs hun goedkoopste X99-borden van minimaal vier externe en vier interne usb3.0-poorten te voorzien.
Qua netwerkcontrollers komen we bij deze generatie gelukkig geen budgetkeuzes tegen: vrijwel alle borden bieden een Intel-controller. Realtek kan in dit segment kennelijk geen zaken doen met zijn netwerkchips. Ook qua geluidschips wordt er vrijwel niet bespaard: op vrijwel alle borden zit een Realtek ALC1150, de beste onboard geluidschip van het moment. De MSI X99S SLI Plus is het enige bord met een wat mindere Realtek ALC892-geluidschip, maar knappe jongen die dat hoort.
Draadloos netwerk
Een veel toegepaste extra feature bij de duurdere borden is een 802.11ac WLAN-adapter. Er blijken twee voor de hand liggende keuzes: ofwel een AC7260-controller (867 Mbit/s) van Intel, ofwel een 1300Mbit/s-controller van een willekeurige andere fabrikant. De Intel-controller mag dan wel niet de hoogst haalbare 802.11ac-snelheid bieden, hij staat wel bekend om zijn stabiele verbindingen en is geschikt voor Wireless Display (WiDi), Intels implementatie van Miracast.
Getest
We hebben de Intel X99-moederborden allemaal getest in combinatie met een Intel Core i7-5960X-processor, 16 GB Corsair Dominator Platinum DDR4-geheugen (ingesteld op 2133 MHz), een OCZ Vertex 4-SSD van 128 GB, een NVIDIA GeForce GTX 750 Ti-videokaart en een Corsair CX750M-videokaart. Alle tests hebben we uitgevoerd onder Windows 8.1 64 bit.
ASRock X99 Extreme4
De Extreme4 is ASRocks goedkoopste X99-moederbord en kost gemiddeld zo'n 229 euro. SLI en CrossFire is mogelijk, maximaal als drie kaarten gelijktijdig, maar zodra je een M.2-SSD plaatst, kun je nog maar maximaal twee kaarten gelijktijdig gebruiken. ASRock biedt verder tien SATA-poorten en (uniek bij de X99-generatie) een eSATA-poort. SATA Express ontbreekt, het bord biedt wel M.2. Usb is beperkt tot exact wat Intel biedt: 6x usb 3.0 en 8x usb 2.0. Vermoedelijk om de ruimte op te vullen, vinden we nog twee PS/2-aansluitingen bij het I/O-paneel. De Purity Sound 2-geluidskaart bestaat uit een Realtek ALC1150-audiocodec gecombineerd met Nichicon condensators en een Ti NE5532-koptelefoonversterker. DTS Connect wordt door ASRocks drivers ondersteund. Het bord heeft twee BIOS-chips, maar verdere hardwarematige extra's ontbreken. ASRock heeft een wat minder agressieve Turbo-modus dan de rest en is qua prestaties daarom een tandje minder. Het energieverbruik is erg laag.
©PXimport
Score
4 van 5 sterren
Pluspunten
Betaalbaar
Energiezuinig
Minpunten
Standaard niet agressieve turbo
Geen SATA Express
Relatief beperkt aantal usb-poorten
Specificaties
Prijs
€ 229,-
Website
ASUS X99-A
De X99-A is ASUS' X99-instapmoederbord. De gemiddelde prijs van 249 euro is wel wat hoger dan die van de concurrentie. Het bordt biedt tien SATA 6Gbit/s-aansluitingen, aangevuld met SATA Express en een M.2-slot met vier lanes. De keuze voor een Intel-netwerkchip en een Realtek ALC1150-audiocodec juichen we toe. Usb3.0-poorten vinden we zes keer extern en vier keer intern.
Er kunnen maximaal drie videokaarten worden gecombineerd, of twee wanneer je een M.2-SSD plaatst. Extra features zijn onder meer onboard knoppen voor power, reset en clear-CMOS, en een display met foutcodes. Voor onervaren overklokkers heeft het bord twee schakelaars waarmee je heel simpel de cpu in twee standen kunt overklokken en waarmee je het geheugen direct op XMP-instellingen kunt zetten. De socket die ASUS op zijn X99-moederborden gebruikt, heeft meer pinnen: deze zogenoemde OC Socket biedt doorgewinterde overklokkers een klein voordeeltje, voor normale gebruikers maak het niets uit.
©PXimport
Score
4 van 5 sterren
Pluspunten
SATA Express én M.2 x4
Overklokken met één druk op de knop
Minpunten
Wat duurder dan de concurrentie
Specificaties
Prijs
€ 249,-
Website
ASUS X99-Deluxe
De X99 Deluxe is ASUS' topmodel in de standaard reeks X99-borden. Het bord biedt 3-weg SLI/CrossFire, 12x SATA, 2x SATA Express, 1x M.2 x4, 16x usb 3.0 (inclusief twee hubs), 2x Intel gigabit-LAN, 1300Mbit/s 802.11ac-WLAN en een Realtek ALC1150-geluidskaart. Deze uitrusting wordt door geen enkel ander bord geëvenaard. Ook dit bord heeft de onboard power-, reset- en overklokknoppen. Opvallend is dat je een M.2-SSD rechtop moet plaatsen, vermoedelijk omdat ASUS qua ruimte-indeling in de knoei kwam. In de meeste luxere kasten zal dat niet tot problemen leiden, maar fraai is anders. Nog zeker het vermelden waard: in de doos van de X99 Deluxe vinden we een extra M.2 naar PCI Express-adapter geschikt voor vier lanes. Dankzij deze 'Hyper X4'-kaart kun je dus een tweede snelle M.2-SSD plaatsen. Ook dit bord biedt uitstekende prestaties.
©PXimport
Score
5 van 5 sterren
Pluspunten
Meeste SATA-, SATA Express- en M.2-sloten
2x gigabit-LAN
1300Mbit/s 802.11ac-WLAN
16x usb 3.0
Minpunten
Prijzig
Specificaties
Prijs
€ 372,-
Website
Gigabyte X99-UD4
Gigabyte heeft in het budgetsegment de X99-UD4 met een prijskaartje van 218 euro, waarmee dit bord de één na goedkoopste uit de test is. SLI en CrossFire in 3- en 4-weg worden netjes ondersteund. Verder tellen we 10x SATA 6 Gbit/s, 1x SATA Express en 8x usb 3.0. Het bord heeft twee M.2-sloten, maar één daarvan heeft slechts één PCI Express 2.0-lane (500 MB/s) en is feitelijk alleen geschikt voor het plaatsen van een wifi-kaartje. Het andere slot heeft twee PCI Express 2.0-lanes en is dus helaas niet snel genoeg voor snelle (toekomstige) M.2-SSD's die met vier lanes aangestuurd kunnen worden. Een misser wat ons betreft.
Voor audio koos Gigabyte gelukkig de Realtek ALC1150 en de enkele gigabit-netwerkpoort wordt verzorgd door een Intel-chip. Een nieuwe feature die Gigabyte op dit en de andere X99-borden biedt, is de mogelijkheid om het BIOS te flashen vanaf een usb-stick zonder dat er een werkende cpu en/of geheugen op het bord is geplaatst. Overigens biedt ASUS deze functionaliteit al een paar jaar op (bijna) al zijn borden. Op de prestaties van dit bord is niets aan te merken.
©PXimport
Score
4 van 5 sterren
Pluspunten
Zeer betaalbaar
Uitbreidingsmogelijkheid wifi
Minpunten
Geen snel M.2 x4-slot
Specificaties
Prijs
€ 218,-
Website
Gigabyte X99-UD5 WiFi
De X99-UD5 WiFi is zo'n zestig euro duurder dan de UD4. Niet voor niets heeft dit bord dan ook flink wat extra's ten opzichte van de UD4. Allereerst vinden we, zoals de naam van het bord al doet vermoeden, een geïntegreerde wifi-module. Gigabyte heeft gekozen voor een Intel Wireless-AC 7260-module met 802.11ac 867Mbit/s-WLAN en bluetooth 4.0 functionaliteit. Jammer is wel dat Gigabyte niet wil garanderen dat ze Intel-adapters blijft gebruiken. Het bord heeft verder ook een tweede gigabit-netwerkaansluiting, eveneens aangestuurd door een Intel-chip, waardoor een bundeling van de twee aansluitingen mogelijk is (ook wel teaming genoemd).
Het aantal usb3.0-aansluitingen is opgewaardeerd naar 12, maar je moet je wel realiseren dat alle acht usb3.0-poorten achterop via twee geïntegreerde hubs lopen. Daarnaast heeft dit bord diverse extra features gericht op overklokkers: een HEX-display voor foutcodes, knoppen om handmatig te schakelen tussen de twee BIOS'en, onboard knoppen voor power, reset en CMOS-clear en een OC-knop waarmee de cpu in één keer versneld wordt.
©PXimport
Score
3,5 van 5 sterren
Pluspunten
Intel 802.11ac-wifi
2x gigabit-LAN
Goede overklokmogelijkheden
Minpunten
Geen snel M.2 x4-slot
Specificaties
Prijs
€ 285,-
Website
MSI X99S SLI Plus
De X99S SLI Plus is MSI's goedkoopste X99-bord en is verkrijgbaar voor gemiddeld 213 euro. De SLI/CrossFire-functionaliteit is beperkt tot 3-weg, aangezien de laatste twee PCI Express x16-sloten te dicht bij elkaar liggen om ze alle vier te gebruiken. Alle MSI-borden hebben een M.2-slot met vier PCI Express 3.0-lanes, zelfs deze instapper. Het bord biedt verder tien SATA 6Gbit/s-poorten en één SATA Express-poort. De MSI X99S SLI biedt tien usb3.0-poorten en één gigabit-LAN-aansluiting (aangestuurd door een Intel-chip).
Qua audio-functionaliteit houdt MSI het eenvoudig op dit instapbord: we vinden een Realtek ALC892-audiocodec zonder extra kenmerken als een krachtige koptelefoonversterker. Prettig is dat zelfs dit goedkope bord knoppen heeft voor power-, reset- en CMOS-clear. Ook een knop om handmatig te schakelen tussen twee BIOS'en mist niet. De compleet zwarte afwerking met matzwarte printplaat geeft het bord ondanks de relatief lage prijs toch een zeer luxe uitstraling. De prestaties zijn prima, zo ook het energieverbruik.
©PXimport
Score
4 van 5 sterren
Pluspunten
Goedkoopste bord uit de test
SATA Express én M.2 x4
Minpunten
Kwalitatief mindere geluidschip
Specificaties
Prijs
€ 213,-
Website
MSI X99S Gaming 9 AC
De X99S Gaming 9 AC is het topmodel van de verschillende specifiek op gamers gerichte X99-borden die MSI op de markt heeft gebracht. Het bord heeft volledige ondersteuning voor 3- en 4-weg SLI/CrossFire. Uniek is dat je ook drie heel dikke grafische kaarten kunt combineren (van het type dat normaal gesproken in z'n eentje al drie sloten in beslag neemt). Verder tellen we tien SATA 6Gbit/s-poorten, één SATA Express-poort, één M.2 x4-slot en twaalf usb3.0-aansluitingen. MSI zweert bij de Killer E2205-netwerkchips op zijn gaming-borden en heeft het moederbord verder voorzien van een Intel 7260 802.11ac-WLAN-adapter met WiDi-functionaliteit.
MSI heeft veel werk gemaakt van de audio-oplossing: de op Realtek ALC1150 gebaseerde 'Audio Boost'-implementatie is optioneel via een losse stekker te voeden (zodat er geen vervuilde spanning van de andere kant van het moederbord komt) en is voorzien van een krachtige voorversterker voor de koptelefoon. Een unieke eigenschap van het moederbord is de Streaming Engine: dit is een als mini-PCI Express-kaartje uitgevoerde hardwarematige H.264-encoder bedoeld voor het streamen van games naar bijvoorbeeld Twitch (een videosite waarop games gestreamd worden en je live kunt meekijken). Ook voor overklokkers biedt dit moederbord voldoende mogelijkheden.
©PXimport
Score
4 van 5 sterren
Pluspunten
Killer-netwerkchip + Intel 802.11ac-WLAN
SATA Express en M.2 x4
Hardwarematige H.264-encoder
Uitstekende audio-implementatie
Prima overklokmogelijkheden
Minpunten
Duurste bord uit de test
Specificaties
Prijs
€ 387,-
Website
Conclusie
Vier merken stuurden ons een budgetbord toe. Op het bord van ASRock, Gigabyte en MSI is elk wat aan te merken: ASRock heeft geen SATA Express en is ook op andere vlakken wat kaal. Gigabyte heeft geen snelle M.2-implementatie gemaakt. MSI heeft bezuinigd op de audiocodec. De ASUS X99-A is het enige relatief betaalbare bord waar niets op aan te merken is en krijgt daarom ook ons keurmerk Redactie TIP. Maar: als je een snel M.2-slot niet van belang vindt, kun je je nog wat besparen door te kiezen voor de Gigabyte UD4.
De drie luxere borden hebben elk hun doelgroep. De Gigabyte UD5 is in vergelijking met de andere twee relatief goedkoop en heeft aanzienlijk meer toeters en bellen dan de instapborden. Jammer blijft het langzame M.2-slot en het feit dat de fabrikant niet wil garanderen welke WLAN-adapter gebruikt wordt. Zie je dat door de vingers, dan is het een prima bord. De MSI X99S Gaming 9 AC is zonder meer het beste denkbare moederbord voor de gamers. Ben je geen echte gamer, realiseer dan dat je relatief veel betaalt voor mogelijkheden die je niet gebruikt. De ASUS X99-Deluxe is het meest luxe X99-bord voor normale gebruikers en heeft een ongeëvenaarde feature-set. Je moet je afvragen of je alle connectoren en aansluitingen überhaupt wel zult gaan gebruiken, maar is dat het geval, dan haal je met het ASUS-bord een uitstekend product in huis.