ID.nl logo
Zo maak je je eigen domotica-gateway
© PXimport
Zekerheid & gemak

Zo maak je je eigen domotica-gateway

Mogelijk heb je enkele draadloze apparaten in huis zoals temperatuursensoren, deurcontactsensoren, stopcontacten of een slimme weegschaal. Door OpenMQTTGateway op een microcontrollerbordje met de juiste hardware te installeren, koppel je al deze apparaten aan je domoticasysteem. Dat kan zowel met bluetooth low-energy en 433MHz-radio als infrarood licht, LoRa of gsm/gprs.

OpenMQTTGateway installeer je op een ESP32, ESP8266 of Arduino. Je sluit dan op je microcontrollerbordje transceivers aan voor 433,92MHz-golven, bluetooth low-energy, infrarood, LoRa of gms/gprs. De software ontvangt data van sensoren die deze protocollen gebruiken en stuurt ze in de vorm van MQTT-boodschappen naar je MQTT-broker. Je domoticasysteem zoals Home Assistant kan die boodschappen dan zo ook oppikken en de sensordata visualiseren.

De mogelijkheden zijn vrij divers omdat je zelf je eigen gateway kunt bouwen. In dit artikel zetten we drie gateways op: een voor bluetooth low-energy en twee voor 433,92MHz-golven. We gaan ervan uit dat je al een MQTT-broker hebt draaien, bijvoorbeeld op een Raspberry Pi. Een populaire broker is Mosquitto, die je rechtstreeks op Raspberry Pi OS kunt installeren, in Docker of als add-on in Home Assistant.

©PXimport

PlatformIO

De betrouwbaarste manier om OpenMQTTGateway te configureren en installeren is met PlatformIO. Hiervoor moet je eerst Visual Studio Code installeren. Open daarna links Extensions (de vier blokjes), zoek naar platformio, klik op PlatformIO IDE / Install.

Daarna komt er in de linkerbalk onderaan een icoontje bij, van PlatformIO. Klik erop en dan op PIO Home / Platforms. Zoek naar espressif en installeer Espressif 32. PlatformIO is nu klaar voor ESP32-projecten.

BLE-gateway

Om een gateway voor bluetooth low-energy (BLE) te maken, heb je maar één component nodig: een ESP32-ontwikkelbordje. De ESP32-microcontroller heeft immers BLE ingebouwd. Je kunt het ook doen met een ESP8266 waarop je een HM10-module voor BLE aansluit, maar een ESP32 werkt beter. Wij gebruikten een Olimex ESP32-Gateway met externe antenne, ethernetpoort en bijbehorende behuizing. Een goedkoper bordje werkt ook, maar dat zal sensoren op een grotere afstand dan niet meer zien.

Open via www.bit.ly/omqttrelease de GitHub-pagina met releases voor OpenMQTTGateway en download daar de nieuwste versie van het bestand Source code (zip). Pak het uit en open de uitgepakte map in PlatformIO (File / Open Folder). Het bestand platformio.ino wordt automatisch geopend.

©PXimport

Configuratie

Het belangrijkste stel je in onder ENVIRONMENT CHOICE: het bordje waarvoor je de code wilt compileren. Dat doe je door de puntkomma (;) voor de juiste regel weg te halen. Voor de Olimex ESP32-Gateway waarbij je ethernet gebruikt, is dat:

default_envs = esp32-olimex-gtw-ble-eth

Sla je wijziging op. Verdere configuratie gebeurt in het bestand User_config.h in de map main. Vul zeker de gegevens in voor de regels MQTT_USER, MQTT_PASS en MQTT_SERVER in. Scrol dan naar de sectie met als titel DEFINE THE MODULES YOU WANT BELOW. Wil je dat de MQTT-boodschappen het formaat gebruiken dat Home Assistant automatisch herkent, haal dan de twee commentaartekens (//) weg in het begin van onderstaande regel en sla je wijzigingen op:

//#define ZmqttDiscovery "HADiscovery"

Installatie

Nu je configuratie in orde is, kun je je ESP32-bordje via usb aansluiten. Klik dan onderaan in de blauwe statusbalk van PlatformIO op het witte pijltje naar rechts. Een andere optie is een terminalvenster te openen in het menu Terminal / New Terminal en dan deze opdracht uitvoeren:

pio run --target upload

Als alles goed gaat, krijg je op het einde in het groen de status SUCCESS te zien en staat OpenMQTTGateway op je ESP32. Als je een foutmelding krijgt dat PlatformIO de poort van je apparaat niet vindt, kijk dan na of je de usb-kabel wel correct hebt aangesloten. Indien dat het geval is, zoek dan op welke UART-chip voor seriële communicatie er in je ESP32-bordje zit. Voor de Olimex ESP32-Gateway is dat bijvoorbeeld de CH341. Die wordt normaal gezien standaard al herkend op Windows, macOS en Linux, maar indien nodig moet je nog een driver installeren.

©PXimport

MQTT-boodschappen

Als je nu je bordje via ethernet op je netwerk aansluit en dan stroom geeft, duurt het niet lang voor het de BLE-pakketten uit de lucht haalt en omzet naar MQTT-boodschappen. Die kun je bekijken in een programma zoals MQTT Explorer. Maak daarin een nieuwe verbinding aan met je MQTT-broker. Vul de juiste hostname en het poortnummer in, en indien nodig een gebruikersnaam en wachtwoord.

Kijk nu onder het MQTT-onderwerp home/OpenMQTTGateway_ESP32_OLM_GTWE/BTtoMQTT. Hier vind je per ontdekt BLE-apparaat een bericht waarvan het onderwerp het MAC-adres van het apparaat is en de boodschap een JSON-string met data zoals:

{"id":"E7:2E:00:B1:38:96","name":"LYWSD02","rssi":-74,"distance":5.270232,"model":"LYWSD02","hum":48}

Ons voorbeeld is een bericht van de Xiaomi Mijia LYWSD02-temperatuursensor, met de huidige waarde voor de luchtvochtigheid ("hum": 48).

Home Assistant

Als je in Home Assistant via Instellingen / Integraties je MQTT-broker hebt toegevoegd en in OpenMQTTGateway de Home Assistant MQTT Discovery hebt ingeschakeld, zal Home Assistant de door je ESP32 ontdekte apparaten automatisch herkennen. Je kunt ze aan je Lovelace-dashboard toevoegen door rechtsboven op het menu-pictogram te klikken (pictogram met de drie streepjes), dan Configureer UI, nog eens op het menu-pictogram en dan Ongebruikte entiteiten.

Home Assistant maakt ook enkele sensoren en schakelaars aan voor speciale MQTT-berichten die OpenMQTTGateway heeft gedefinieerd. Zo is er een binaire sensor gedefinieerd die aangeeft of je gateway verbonden is, en met de schakelaar switch.restart_omg herstart je OpenMQTTGateway op afstand. 

Je kunt nog meer opdrachten via MQTT versturen met MQTT Explorer of een andere MQTT-client. In de documentatie van OpenMQTTGateway’s BLE-gateway vind je hoe je MAC-adressen opneemt op een blacklist of whitelist, de tijd tussen BLE-scans instelt en apparaten met een lage signaalsterkte eruit filtert.

©PXimport

Veilige verbinding met MQTT

OpenMQTTGateway ondersteunt ook TLS voor versleutelde verbindingen met je MQTT-broker. Verwijder daarvoor de twee commentaartekens in het begin van deze regel in het bestand User_config.h: #define SECURE_CONNECTION Zorg dat bij MQTT_SERVER de Common Name van het certificaat van je MQTT-broker staat. Vul bij deze regel het TLS-certificaat in PEM ASCII-formaat in: const char* certificate CERT_ATTRIBUTE En haal daarna de twee commentaarregels (//) weg voor: //#define NTP_SERVER "pool.ntp.org" Bouw en upload de code opnieuw.

Sonoff RF Bridge 433 MHz

Als je nog klassieke draadloze temperatuursensoren in huis hebt of producten van KAKU (KlikAanKlikUit), dan kun je die ook met OpenMQTTGateway moderniseren en aan je MQTT-broker en/of Home Assistant koppelen. Een leuk kant-en-klaar apparaatje hiervoor is de Sonoff RF Bridge 433 MHz. Dit is een bordje met ESP8285-microcontroller (een ESP8266 met 1 MB flashgeheugen ingebouwd) en een extra EFM8BB1-controller die RF-signalen decodeert.

Voor de Sonoff RF Bridge dien je weer de configuratiestappen te doorlopen. Haal in het bestand platformio.ini het commentaarteken (;) weg voor deze regel:

;default_envs = rfbridge

Als je eerder onze stappen voor de Olimex ESP32-Gateway hebt gevolgd, zet je het commentaarteken terug bij de regel voor dat apparaat.

De Sonoff RF Bridge heeft geen ethernet, dus daar dien je wifi in te schakelen. Standaard zet OpenMQTTGateway een hotspot op waarmee je verbindt om de wifi-instellingen in te voeren, maar als je de twee commentaartekens (//) aan het begin van onderstaande regel weglaat, kun je in de regels eronder het SSID en wachtwoord van je wifi-accesspoint instellen:

//# define ESPWifiManualSetup true

De instellingen voor MQTT en Home Assistant Discovery blijven hetzelfde als bij de ESP32-Gateway. Sla je wijzigingen op.

©PXimport

Sonoff RF Bridge flashen

De Sonoff RF Bridge flash je niet zomaar via usb. Daarvoor heb je een seriële usb-naar-TTL-adapter nodig. Open de behuizing van de RF Bridge door onderaan de vier rubberen voetjes te verwijderen: eronder zitten schroeven. Heb je die eruit geschroefd, dan gaat de behuizing open. Haal het printplaatje eruit. Aan de componentenkant zijn de centrale chips bedekt met iets wat een glasplaatje lijkt. Dat is een grote groene led die het logo van Sonoff in de behuizing belicht. Trek het voorzichtig naar boven, waarna de lijm loskomt en de componenten eronder toegankelijk worden.

Je ziet nu een schuifschakelaar. Zet die alvast op OFF. Ernaast zie je een rij pin-gaatjes met de aanduiding SDA, GND, TX, RX, 3V3. Het vierkante gat is 3V3 en de SDA heb je niet nodig. Neem nu een seriële usb-naar-TTL-adapter en zorg dat die op 3,3 V staat. Bij ons model kun je daarvoor een jumper over twee pinnetjes zetten. Sluit vier male/female-jumperwires op de pinnen VCC, GND, RX en TX van de adapter aan. Steek de andere, mannelijke kant van de jumperwires in de gaatjes van de RF Bridge, maar wissel RX en TX om: RX van de adapter gaat naar TX van de RF Bridge en andersom.

Houd nu de pinnen in de RF Bridge goed vast, zodat het contact niet verbreekt, en houd de resetknop naast de micro-usb-poort ingedrukt. Sluit de seriële adapter via usb op je computer aan en laat dan de resetknop lost. Druk daarna in Visual Studio Code onderaan op het pijltje om OpenMQTTGateway naar de RF Bridge te flashen. Als het niet onmiddellijk lukt, controleer dan of alle verbindingen correct zijn aangesloten. Nadat het flashen is gebeurd, verwijder je de jumperwires en zet je de schakelaar weer op ON.

©PXimport

Van radiosignaal naar MQTT

Als je nu de RF Bridge met een usb-kabel voedt, verbindt OpenMQTTGateway met je wifi-netwerk en zo met je MQTT-broker. Als je bijvoorbeeld op een ondersteunde RF-knop drukt of een RF-deurcontactsensor opent, krijg je een overeenkomende MQTT-boodschap. In MQTT Explorer zou je die dan moeten zien in het onderwerp home/OpenMQTTGateway_SRFB/SRFBtoMQTT. De MQTT-boodschap is JSON-code en ziet er als volgt uit:

{"raw":"2B660186042E00E7E5","value":"59365","delay":"1111","val_Thigh":"390","val_Tlow":"1070"}

Dat werkt ook in de andere richting: als je in MQTT Explorer rechts onder het kopje Publish bij Topic de regel home/OpenMQTTGateway_SRFB/commands/MQTTtoSRFB invult en in het tekstveld eronder de boodschap {“value”:1315156} (met json als type), en daarna op Publish klikt, zet de RF Bridge dat om in het overeenkomstige radiosignaal en zendt dat uit.

Home Assistant

Als je in Home Assistant MQTT Discovery hebt ingeschakeld, zullen ook de RF-signalen door Home Assistant worden herkend. De sensor sensor.gatewaysrfb bevat dan de code van het laatst ontvangen signaal, het getal in value dus in de JSON-code van hierboven. In je automatiseringen kun je dan reageren op nieuwe waardes van deze sensor.

Ook hier kun je weer speciale opdrachten via MQTT versturen voor extra flexibiliteit. Bekijk de documentatie van OpenMQTTGateway’s RF-gateways.

Zelfbouw voor 433,92 MHz

De Sonoff RF Bridge ondersteunt standaard maar een beperkt aantal apparaten. Wil je meer flexibiliteit, dan kun je een hardwarehack uitvoeren (zie het kader ‘Hack je Sonoff RF Bridge’). Maar een eenvoudiger manier is een zelfbouwoplossing met de SRX882-ontvanger en de STX882-zender. Beide componenten zijn kleine printplaatjes waarop je alleen nog enkele pinnen en een meegeleverde antenne hoeft te solderen. Het zijn goedkope componenten die je voor enkele euro’s vindt.

We tonen hier hoe je met de SRX822, STX822 en een ESP8266-bordje een 433,92MHz-gateway maakt. Prik de drie bordjes op een breadboard en sluit VCC en GND van de 433,92 MHz-bordjes op 3V3 respectievelijk GND van de ESP8266 aan. Sluit dan DATA van de STX822 (het kleinste bordje, de zender) aan op RX van de ESP8266, en DATA van de SRX822 (het grotere bordje, de ontvanger) aan op D3 van de ESP8266.

©PXimport

Hack je Sonoff RF Bridge

De Sonoff RF Bridge bevat een afzonderlijke chip om de draadloze signalen te decoderen, de EFM8BB1. Die chip is geprogrammeerd voor een vaste reeks protocollen en dus ben je met de Sonoff RF Bridge daartoe beperkt. Maar er bestaat een hack, waarbij je de chip omzeilt en het decoderen op de ESP8285 uitvoert, waardoor je veel meer protocollen kunt ontvangen.  Dat vereist wel wat werk. Op een GitHub-pagina van het project ESPurna vind je de uitleg. Je dient op de printplaat enkele sporen door te snijden en nieuwe verbindingen te maken door extra weerstanden te solderen.

©PXimport

Configuratie voor 433,92 MHz

Voor de configuratie heb je nu meerdere mogelijkheden: RF (RCSwitch), RF2 of pilight. De ontwikkelaars zijn ook met een extra mogelijkheid bezig, rtl_433. Bekijk in de documentatie welke configuratie welke apparaten ondersteunt. Zo werkt RF2 voor KAKU (KlikAanKlikUit) en pilight ondersteunt allerlei draadloze temperatuursensoren.

Voor pilight verloopt dit als volgt. Schakel in platformio.ini deze regel in:

default_envs = nodemcuv2-pilight

In User_config.h kun je dezelfde wifi-configuratie als hiervoor voor de Sonoff RF Bridge gebruiken. Het flashen is eenvoudig: sluit het ESP8266-bordje via de micro-usb-kabel aan op je pc en upload dan de code naar het bordje.

Ontvang draadloze sensoren

Als je nu bijvoorbeeld een ondersteunde deurcontactsensor opent, ontvangt de SRX822 dit radiosignaal en stuurt het dat door via MQTT. Het resultaat vind je in een MQTT-boodschap met als onderwerp home/OpenMQTTGateway_ESP8266_Pilight/PilighttoMQTT. De inhoud daarvan is een JSON-tekst zoals het volgende:

{"message":{"id":861780,"unit":9,"state":"opened"},"protocol":"arctech_contact","length":"861780","value":"861780","repeats":2,"status":2}

Aan het id en de unit onderscheid je verschillende deurcontactsensoren van elkaar. Voor andere apparaten ziet de JSON-code er anders uit. Zo zal een temperatuursensor geen onderdeel state hebben, maar temperature en humidity.

Zend radiosignalen

Ook in de andere richting werkt dit: je kunt een MQTT-boodschap uitsturen, waarna OpenMQTTGateway die oppikt en omzet in een radiosignaal. Test dat uit in MQTT Explorer door te publiceren op het onderwerp home/OpenMQTTGateway_ESP8266_Pilight/commands/MQTTtoPilight. De boodschap die je daar invult, is een MQTT-code van de volgende vorm:

{"message":{"systemcode":12,"unitcode":22,"off":1},"protocol":"elro_400_switch"

Als alles goed gaat, kun je zo op afstand draadloze schakelaars controleren. Let op: deze radiosignalen zijn niet versleuteld, dus iedereen in de buurt met een eigen OpenMQTTGateway-gateway of een andere installatie met 433,92MHz-zender kan dezelfde opdrachten geven!

OTA-updates

OpenMQTTGateway heeft standaard al de mogelijkheid voor over-the-air-updates (OTA) ingebouwd. Zodra de firmware op je bordje staat, kun je zo vanuit PlatformIO updates via het netwerk naar je bordje uploaden. Het best kopieer je de sectie met de omgeving van je bordje uit platformio.ini en plaats je deze in een bestand met de naam production_env.ini. Daaraan voeg je dan enkele opties toe voor de OTA-functionaliteit. Voor de Olimex ESP32-Gateway ziet dat er als volgt uit:

[platformio]

default_envs =

esp32-olimex-gtw-ble-eth-ota

[env:esp32-olimex-gtw-ble-eth-ota]

platform = ${com.esp32_platform}

board = esp32-gateway

board_build.partitions = min_spiffs.csv

lib_deps =

${com-esp.lib_deps}

${libraries.ble}

build_flags =

${com-esp.build_flags}

'-DZgatewayBT="BT"'

'-DLED_INFO=33'

'-DLED_INFO_ON=1'

'-DESP32_ETHERNET=true'

'-DGateway_Name="OpenMQTTGateway_ESP32_OLM_GTWE"'

upload_protocol = espota

upload_port = 192.168.0.243

upload_flags =

--auth=OTAPASSWORD

--port=8266

upload_speed = 512000

monitor_speed = 115200

Hierin duid je eerst de standaardomgeving aan. Daarna heb je de omgeving voor je ESP32-Gateway, maar met enkele extra’s: we definiëren als uploadprotocol espota, met als uploadpoort het ip-adres van de ESP32 en dan nog enkele flags, zoals het OTA-wachtwoord dat in User_config.h staat ingesteld, en de poort waarop het uploaden gebeurt. Upload je nu de code opnieuw, dan gebeurt dat niet via de usb-kabel (die hoeft zelfs niet aangesloten te zijn), maar via het netwerk.

©PXimport

Toch maar professioneel laten doen?

Vraag een offerte aan voor brandbeveiliging :

▼ Volgende artikel
Waar voor je geld: 5 Amerikaanse koelkasten met ijsblokjesmachine
© Daniel Krasoń
Huis

Waar voor je geld: 5 Amerikaanse koelkasten met ijsblokjesmachine

Bij ID.nl zijn we gek op apparaten die het dagelijks leven nét een beetje makkelijker maken. En wat is er nu – zeker tijdens warme dagen – makkelijker dan altijd ijsblokjes of ijskoud water binnen handbereik? We zetten vijf modellen op een rij die uitblinken in comfort en gebruiksgemak.

Een koelkast met ingebouwde ijsdispenser is niet alleen handig, maar ook hygiënisch. Je hebt altijd direct toegang tot ijsblokjes, crushed ice of koud water, zonder dat je de vrieslade of een waterfles hoeft te openen. Sommige modellen werken met een vaste wateraansluiting, andere met een hervulbaar reservoir – handig als er geen waterleiding in de buurt is. Daarnaast zijn veel dispensers voorzien van filters die ongewenste smaakjes of deeltjes uit het water halen. Een slimme toevoeging voor wie gemak, hygiëne en een frisse smaak belangrijk vindt.

Samsung RS6HA8880B1 (Family Hub)

Ben je op zoek naar een koelkast die meer doet dan alleen koelen? De Samsung RS6HA8880B1 is een slimme Amerikaanse koelkast met een indrukwekkende inhoud van 614 liter. Dankzij SpaceMax-technologie blijft de buitenmaat compact, terwijl de binnenkant verrassend ruim is. Het geïntegreerde Family Hub-scherm doet dienst als digitaal prikbord, kookassistent en entertainmenthub. Met camera's binnenin zie je zelfs onderweg wat er nog in de koelkast ligt. De ijs- en waterdispenser is aangesloten op de waterleiding en bevat een UV-nanofilter voor optimale hygiëne. Twin Cooling Plus zorgt voor aparte luchtstromen in het koel- en het vriesgedeelte, wat de versheid van jouw voedsel ten goede komt.

Toepassingen: Gezinnen die smartfuncties en ruimte willen combineren Bijzonderheden: Family Hub-display, Twin Cooling, UV-filter, 36 dB geluidsniveau

Hisense RS694N4TFE

Zoek je een ruime en betaalbare koelkast met ijsdispenser? Dan zit je goed met de Hisense RS694N4TFE. Deze stijlvolle zwarte side-by-side heeft een inhoud van 562 liter, verdeeld over een koel- en een vriesgedeelte. Het apparaat beschikt over Total No Frost, wat handmatig ontdooien overbodig maakt. De Multi Air Flow-technologie zorgt voor een gelijkmatige temperatuurverdeling, wat bederf tegengaat. Handig: de ijs- en waterdispenser werkt met een intern waterreservoir van 4,5 liter, zodat een vaste aansluiting niet nodig is.

Toepassingen: Grote huishoudens, zonder vaste wateraansluiting Bijzonderheden: Intern reservoir, Total No Frost, strak zwart design

LG GSXE90EVDD

Deze ruime Amerikaanse koelkast van LG biedt met 628 liter voldoende plek voor alles wat je gekoeld wilt bewaren. Het model combineert een fraai zwart design met slimme technologie zoals LinearCooling, waarmee temperatuurschommelingen worden geminimaliseerd. Dankzij No Frost en de water- en ijsdispenser met waterleidingaansluiting geniet je van optimaal gemak. De inverter-compressor maakt het apparaat stil en energiezuinig. Dit model is bovendien voorzien van de InstaView-functie, waarbij je door twee keer kloppen de inhoud kunt bekijken zonder de deur te openen.

Toepassingen: Moderne huishoudens met focus op comfort en design Bijzonderheden: InstaView-deur, LinearCooling, 35 dB, wateraansluiting

Bosch KAD93AIDP (Serie 6)

De Bosch KAD93AIDP is een solide en stijlvolle keuze met een netto-inhoud van 533 liter. Dankzij de anti-fingerprint RVS-look blijft hij er netjes uitzien, ook bij intensief gebruik. De VarioZone-indeling biedt flexibiliteit, met uitneembare plateaus en lades. De ijs- en waterdispenser levert zowel ijsblokjes als crushed ice, en is aangesloten op een vaste waterleiding. Total No Frost voorkomt ijsvorming, en met functies als superkoelen en supervriezen ben je altijd voorbereid op grotere hoeveelheden boodschappen.

Toepassingen: Gezinnen die functionaliteit en duurzaamheid zoeken Bijzonderheden: Crushed ice, anti-fingerprint RVS, VarioZone

Siemens KF96DAXEA (iQ500)

Met zijn French-door ontwerp en een inhoud van 574 liter biedt de Siemens KF96DAXEA een moderne uitstraling en veel gebruiksgemak. Deze koelkast beschikt over een hyperFresh-lade op 0 °C voor vlees en vis, en houdt dankzij multiAirflow een constante temperatuur. De water- en ijsdispenser werkt via een vaste aansluiting, en levert naast ijsblokjes ook crushed ice. Het model is voorzien van ledverlichting, een digitaal display en een deur-alarm. Met een geluidsniveau van 39 dB is hij bovendien opvallend stil.

Toepassingen: Designliefhebbers en versfanaten Bijzonderheden: HyperFresh-lade, crushed ice, 39 dB, French-door design

▼ Volgende artikel
11 ergernissen in Windows 11 en hoe je ze uit de weg ruimt
© MehmetDinler
Huis

11 ergernissen in Windows 11 en hoe je ze uit de weg ruimt

Wanneer je naar Windows 11 overstapt, zijn er ongetwijfeld zaken waaraan je moet wennen. Maar soms kunnen die dingen ronduit irritant zijn. Daarom bekijken we de grootste ergernissen van Windows 11 én de manieren om ze te verhelpen.

In dit artikel laten we zien hoe je de grootste ergernissen in Windows 11 aanpakt en het systeem naar je hand zet:

  • Schakel onnodige opstart-apps en achtergrondprocessen uit
  • Zet hinderlijke widgets, badges en meldingen uit
  • Beperk of verwijder OneDrive-synchronisatie en koppeling
  • Verwijder de Microsoft Edge-browser en andere bloatware
  • Zet de Game Bar en Game Mode uit als je geen gamer bent
  • Herstel het klassieke startmenu met Open-Shell
  • Beperk reclame en tracking via de privacy-instellingen
  • Maak Windows stiller en overzichtelijker met Niet storen
  • Ruim je systeem op door handmatig ongewenste vooraf geïnstalleerde apps te verwijderen

Lees ook: Geen fan van Windows Verkenner? Dit zijn je alternatieven

Wat voor de een ergernis is, kan voor de ander simpelweg een verrassende functie zijn. Alles draait om persoonlijke perceptie. We zijn in de fora van Windows 11-gebruikers gedoken om de pijnpunten te vinden. De belangrijkste klachten zijn: de dagelijkse prestatieproblemen die worden veroorzaakt door te veel achtergrondprocessen, Microsoft stuurt je voortdurend richting haar betaalde diensten en overdreven bemoeizucht bij meldingen, badges en reclame. In plaats van te klagen, zorgen wij voor een oplossing. 

Opstartvertraging

Onnodige opstartapps zijn altijd al een bron van ergernis geweest in Windows. Ze belasten de pc doordat ze waardevolle cpu-bronnen aanspreken en zorgen voor een opstartvertraging. Windows 11 bevat zelfs meer bloatware dan Windows 10. Bloatware is een term voor toepassingen die je niet nodig hebt en die het systeem afremmen. Deze toepassingen worden vaak voor de aankoop op nieuwe apparaten geïnstalleerd of ze sluipen op je pc via downloads waarin ze gebundeld zitten. Hoe meer programma’s je hebt, hoe meer achtergrondprocessen die het opstarten kunnen vertragen.

Je kunt ze te slim af zijn door ze te beëindigen in Taakbeheer. Klik met de rechtermuisknop op de taakbalk en kies voor Taakbeheer. Klik met de rechtermuisknop op alle processen die zijn gekoppeld aan ongebruikte applicaties en gebruik de opdracht Beëindigen. Daarna schakel je de onnodige opstartapps definitief uit. Druk op Windows-toets+I om de Instellingen te openen. Ga naar Apps / Opstarten en zet de apps uit waarvan je niet wilt dat ze samen met het systeem automatisch opstarten.

Wees terughoudend wat betreft toepassingen die automatisch opstarten.

Nieuwsfeeds uitschakelen

Widgets zijn een soort mini-apps. Ze tonen bijvoorbeeld de weersverwachting, een overzicht van je agenda-afspraken of de voetbalresultaten. Standaard toont Microsoft ook zijn nieuwsfeed van het MSN-netwerk, wat doorgaans geen toegevoegde waarde heeft. Oorspronkelijk waren widgets bedoeld om nieuwsfeeds en sociale media in het besturingssysteem te integreren.

Sommige gebruikers houden ervan, anderen haten de widgets hartgrondig, omdat er toch al van alle kanten steeds meer nieuws en sociale info op ons afkomen. Wie zit te wachten op de volgende vondst die meer van hetzelfde levert? Als je tot deze laatste groep behoort, dan kun je de functie uitschakelen. Ga naar Instellingen / Persoonlijke instellingen / Taakbalk / Taakbalkitems en schakel daar Widgets uit.

Gebruik je de widgets zelden of nooit, zet ze dan uit.

OneDrive beperken

Microsoft heeft er een handje van om je met zachte hand naar haar online opslagdienst OneDrive te dirigeren. Bij de eerste set-up krijg je de vraag om OneDrive te gebruiken en daarna maakt OneDrive automatisch en zonder waarschuwing verschillende back-upmappen op OneDrive aan. Dat lijkt op een assertieve dienstverlening, maar de waarheid is dat je als gebruiker op die manier sneller tegen de limiet van 5 gigabyte gratis OneDrive-opslagruimte aanbotst. Het is een marketingtactiek van Microsoft waardoor je gedwongen wordt om te upgraden. Hierdoor ga je sneller overwegen om een betaald abonnement te nemen. Met een Personal Microsoft 365-account krijg je 1 TB aan opslag en 6 TB met een Microsoft Family-abonnement.

Je kunt je overigens afvragen in hoeverre hier een loopje wordt genomen met je privacy. Online back-ups zijn handig, maar ben je ermee gediend dat je gegevens op de servers van Microsoft worden opgeslagen? Misschien wil je liever gebruikmaken van een andere online back-updienst? Nu wordt de indruk gewekt dat de concurrentie tweede keuze is. Ben je het niet eens met deze overijverige OneDrive-synchronisatie, dan klik je met rechts op het pictogram van OneDrive in het systeemvak. Vervolgens selecteer je het tandwieltje rechtsboven om de Instellingen van OneDrive te openen om naar het tabblad Synchroniseren en back-up maken te gaan. Dan klik je op Back-up beheren. Daar kun je aangeven om documenten, afbeeldingen of je bureaublad niet online te bewaren.

Bepaal zelf de mappen waarvan OneDrive een back-up moet maken.

OneDrive ontkoppelen

Wanneer je OneDrive niet vaak gebruikt, kun je deze dienst op je Windows-apparaat ontkoppelen en zelfs verwijderen. Door de koppeling met je Microsoft-account zijn de persoonlijke bestanden in OneDrive beschikbaar op elk apparaat waarop je bent ingelogd met hetzelfde Microsoft-account. Je bent dus niet meer aan een vaste werkplek gebonden. Door te ontkoppelen weet je zeker dat de lokale map niet meer kan synchroniseren met de online opslag.

Klik met rechts in het systeemvak op het pictogram van OneDrive (het wolkje). Kun je dit pictogram niet zien? Klik dan eerst op het PijltjeOmhoog van het systeemvak. Daarna open je het instellingenvenster van OneDrive en ga je naar het tabblad Account. Onder je account selecteer je Deze pc ontkoppelen / Account ontkoppelen. De gegevens die al in OneDrive staan, blijven hierdoor onaangeroerd en de speciale OneDrive-map op de computer verandert in een normale map. Je kunt er bestanden in plaatsen, verwijderen en verplaatsen, maar ze worden niet langer automatisch gesynchroniseerd in de cloud.

Ook al ontkoppel of verwijder je OneDrive, de virtuele map blijft staan in het navigatievenster van Windows Verkenner.

Weg met OneDrive en Edge

Ben je OneDrive echt helemaal beu? Weet dan dat je OneDrive zelfs kunt verwijderen. Het zal je Windows-pc niet beschadigen. Ga naar Instellingen / Apps en open het lijstje met Geïnstalleerde apps. Daar vind je Microsoft OneDrive. Klik op de drie puntjes achter de naam van deze app en selecteer Verwijderen net zoals je dat met elk ander programma zou doen. Het duurt een paar seconden voor de app is verwijderd. Ondertussen heeft Microsoft er ook voor gezorgd dat je op dezelfde manier de browser Edge kunt verwijderen. In het begin van Windows 11 was deze functie nog lichtgrijs gemarkeerd.

Dankzij de nieuwe antimonopoliewet kun je sinds maart 2024 ook de browser van Microsoft verwijderen.

Game Bar voor niet-gamers

De instellingen van Windows 11 bevatten een speciaal onderdeel bedoeld voor gaming. Wanneer je de toetscombinatie Windows-toets+G gebruikt, open je de Windows Game Bar. Daarmee kun je schermafdrukken en clips vastleggen van games die door Microsoft zijn geverifieerd. Eigenlijk is deze functie bedoeld voor het vastleggen van Xbox-games, maar je kunt hem ook gebruiken voor schermopnames van gewone programma’s.

Geen kwaad woord over de Windows Game Bar. Maar als je geen of zelden games speelt, heeft het geen zin om de Game Bar en Game Mode op de computer in te schakelen. Bovendien kan deze applicatie veel cpu en geheugen gebruiken. Om de Game Bar uit te schakelen, ga je weer naar het instellingenvenster van Windows. Daar kies je Gaming / Game Bar. Vervolgens schakel je bovenaan de optie uit bij Je controller mag Game Bar openen. Daarna ga je terug naar het venster Gaming en je kiest het tabblad Gamemodus om ook hier de optie Gamemodus uit te zetten.

Ben je geen gamer, schakel dan de Game Bar uit.

Badges in de kiem smoren

Windows 11 toont voortdurend meldingen op de taakbalk die je waarschuwen voor onder meer updates en nieuwe e-mail. Deze zogenaamde badges staan standaard ingeschakeld. Ze blijven eindeloos opduiken. Bankwebsites sturen je constant badges, maar ook browserextensies doen dat. Het wordt snel te veel van het goede. Nogal wat gebruikers ergeren zich hieraan, wat heel begrijpelijk is.

Je kunt de badges uitschakelen door met rechts op de taakbalk te klikken en dan te kiezen voor Taakbalkinstellingen. Scrol aan de rechterkant naar beneden en klik op Taakbalk. Vervolgens scrol je nog wat verder naar beneden tot je bij Gedrag van taakbalk bent. Hier kun je de optie uitschakelen bij Badges weergeven in taakbalk-apps. Dit is trouwens ook de plaats waar je de uitlijning van de taakbalk wijzigt. Standaard staan de pictogrammen gecentreerd op de taakbalk. Hier kun je aangeven dat die links moeten worden uitgelijnd. Hierdoor wordt het Startmenu aan de linkerkant weergegeven zoals vroeger.

In de taakbalk kun je de badges verbergen.

Terug naar bekend startmenu

Mis je het startmenu van Windows 10? Er is een interessante tweak waarbij je het Windows 11-startmenu vervangt door het type uit Windows 10. Download Open-Shell van de GitHub-website. De laatste versie op het moment van schrijven is OpenshellSetup 4.4.195. Je hebt de keuze tussen een zelfuitvoerbaar exe-bestand of een gecomprimeerd 7Z-bestand. Wij gaan voor het exe-bestand.

In de set-upwizard schakel je de opties Classic Explorer en Classic IE uit. De optie Create a start menu folder moet aangevinkt blijven. Zodra het installatieproces voltooid is, open je via Windows Zoeken de Open-Shell Menu Settings. Daarna kun je kiezen tussen de Classic Style, Classic with two columns of Windows 7 style.

Misschien wil je ook de knop naar het startmenu aanpassen zodat deze op die van Windows 10 lijkt. Hiervoor vink je de optie Replace start button aan. Vervolgens kies je een van de drie voorstellen uit, of je klikt op Pick Image. Zoek op het web naar een afbeelding van het Windows 10-startmenu en selecteer die. Wil je op je schreden terugkeren en Open-Shell verwijderen? Dat doe je via Instellingen / Apps / Geïnstalleerde apps. Selecteer Open-Shell en gebruik de optie Verwijderen.

Geef het startmenu zijn oude look terug.

Advertenties uitschakelen

Windows 11 genereert een unieke identifier, een zogenaamde reclame-ID, om je activiteiten te volgen. Hiervoor gebruikt Microsoft je zoekopdrachten, eerdere aankopen van Microsoft-producten en online activiteiten die gekoppeld zijn aan je Microsoft-account. Adverteerders kunnen die gebruiken om jou gerichte advertenties te sturen wanneer je apps gebruikt. Ben je gevoelig voor je privacy, dan zet je hier ook het mes in.

Open Instellingen en ga naar Privacy en beveiliging. Klik rechts op het onderdeel Algemeen. Zet de schakelaar uit bij Laat apps me persoonlijke advertenties zien door mijn reclame-id te gebruiken. Doe hetzelfde bij Websites hebben toegang tot mijn lijst met talen zodat er inhoud kan worden weergegeven die relevant is voor mijn locatie. Optioneel schakel je ook de optie daaronder uit: Start en zoekresultaten door Windows laten verbeteren door app-lanceringen bij te houden. Tot slot zet je ook de vierde optie uit: Suggesties voor inhoud in de app Instellingen weergeven.

Draag zorg voor je privacy en schakel reclamemeldingen uit.

Meldingen uitschakelen

In het Berichtencentrum komen ook systeemwaarschuwingen, ongelezen berichten, nieuwe artikelen van je favoriete websites en meer meldingen binnen. Deze kunnen nuttig zijn om je op de hoogte te houden van wat er gebeurt, maar het is best mogelijk dat de hoeveelheid meldingen en geluiden overweldigend is en op je zenuwen gaat werken. Daarom kun je meldingen uitschakelen om afleiding te minimaliseren. Open de Instellingen en klik op Systeem. Aan de rechterkant klik je op de pagina Meldingen. Hier kun je de schakelaar Meldingen uitschakelen omzetten. Wil je nog verder gaan, dan zet je de schakelaar Niet storen aan.

Zo, dat scheelt een hoop afleiding.

Snoeien in bloatware

Een nieuwe pc komt met een hoop bloatware en bij Windows 11 is dat niet anders. Het gaat om software waar je niet om hebt gevraagd. Bloatware neemt niet alleen geheugenruimte in beslag, hij verslechtert ook de prestaties van het systeem. Meestal gaat het om spelletjes, testversies van beveiligingssuites en virusscanners, cloudservices en zelfs fotoboeken.

Er zijn freewaretools die scannen naar bloatware, ook wel crapware genoemd, om die automatisch te verwijderen. Maar als je er niet goed in thuis bent, kun je hiermee meer kwaad dan goed doen. Sommige applicaties zijn immers noodzakelijk voor de goede werking van het systeem. De website Should I Remove It is gespecialiseerd in het vinden en verwijderen van bloatware. Hier vind je uitgebreide overzichten van bloatware bij alle belangrijke computermerken. Neem bijvoorbeeld Toshiba, die heeft meer dan dertig applicaties die als testversie worden geïnstalleerd. Snoei de bloatware dus handmatig. Dat doe je via Instellingen / Apps / Geïnstalleerde apps. Daar zie je alle programma’s die op de machine zijn geïnstalleerd. Blader door de lijst en controleer welke programma’s je kunt verwijderen.

Volgens de website Should I Remove It bevat een Toshiba de meeste bloatware.

Watch on YouTube