Het opladen van je elektrische auto is een tikje complexer dan benzine of diesel tanken bij de pomp. Je hebt bijvoorbeeld een laadpas nodig om een laadpaal te kunnen gebruiken, maar soms kan het ook zonder. Hoe het precies zit met die laadpassen, daarover lees je meer in dit artikel.

Welke laadpas moet je kiezen?

Als je een elektrische auto hebt of wilt aanschaffen, zul je die eerst moeten opladen voordat je lekker kunt toeren. Hoe je dat aanpakt, is aan jou: ga je de auto alleen thuis opladen of ben je van plan dat ook buiten de deur te doen? In dat laatste geval moet je overwegen of een laadpas wellicht een optie is.

Laadpas zonder abonnement

De meeste aanbieders van laadpalen faciliteren een laadpas zonder abonnement. Dat kan een interessante keuze zijn als je niet zo vaak openbare laadpalen wilt gebruiken, bijvoorbeeld minder dan 10 tot 15 keer per maand. Je betaalt dan geen vast maandbedrag voor de laadpas, maar alleen het starttarief wanneer je een laadpaal gebruikt. Het starttarief varieert per aanbieder en locatie, maar ligt meestal tussen de 0,10 en 0,50 euro.

Als je niet van plan bent om geregeld openbare laadpalen te gebruiken, ben je goedkoper uit met een laadpas zonder abonnement. Er zijn immers maandelijkse kosten verbonden aan een laadpas mét abonnement. Controleer voordat je gaat laden wat de exacte kosten zijn, zodat je niet voor verrassingen komt te staan.

©1112000

Laadpas met abonnement

Gebruik je regelmatig of zelfs vaak openbare laadpalen, dan is het aan te raden om een laadpas met abonnement te nemen. Er zijn veel aanbieders waar je terechtkunt en de voorwaarden variëren afhankelijk van je keuze. Onderzoek welke aanbieder en welk abonnement het best bij jouw situatie aansluiten om de juiste oplossing te vinden. De laadtarieven kunnen onderling behoorlijk verschillen. Een laadpas met abonnement zal in veel gevallen voordeliger zijn dan een pas zonder abonnement. Hoewel je een bepaald maandtarief moet betalen voor het abonnement, is er geen starttarief en ligt het laadtarief soms ook lager.

Regionale laadpas

Er zijn ook speciale laadpassen verkrijgbaar voor bepaalde regio's of streken. Dat kan een aantrekkelijk alternatief zijn als je voornamelijk je elektrische auto oplaadt in de betreffende omgeving. Voorbeelden hiervan zijn AgriSnellaad, een aanbieder van laadpalen in Zuidwest-Nederland, of de Zuid-Holland laadpas van 50five. Met zulke laadpassen kun je extra voordelig je auto opladen.

©tampatra

Opladen zonder laadpas

Het is bij sommige laadpalen ook mogelijk om je auto op te laden zonder laadpas. Er zijn een paar manieren om dat te doen, namelijk:

Laadpas voor het buitenland

Kom je regelmatig met je elektrische auto in het buitenland of ben je van plan binnen Europa op vakantie te gaan, dan kan het lonen om een laadpas te kiezen die ook in andere landen werkt. Er zijn genoeg aanbieders van laadpassen waarbij deze mogelijkheid is inbegrepen, maar het is zeker niet standaard.

Het is bovendien aan te raden om meerdere laadpassen mee te nemen naar het buitenland, zodat de kans dat je niet kunt opladen zo klein mogelijk is. Natuurlijk kun je ook gebruikmaken van bovenstaande tips om je auto zonder laadpas op te laden, maar een laadpas is vrijwel altijd de snelste en handigste optie. Houd er daarnaast rekening mee dat je een laadpas voor het buitenland soms speciaal moet activeren voor dergelijk gebruik, en vergeet niet op de tarieven te letten!

©Evgeniy & Karina Gerasimovi

Wat kost een laadpas?

De kosten van een laadpas variëren per aanbieder. Neem je een laadpas met abonnement, dan betaal je meestal tussen de 3 en 7 euro per maand. De meeste abonnementen zijn maandelijks opzegbaar, wat fijn is als je bijvoorbeeld ontevreden bent met de service.

De laadkosten verschillen eveneens per aanbieder, maar ook per locatie en het soort laden dat je doet. Een reguliere openbare laadpaal is bijvoorbeeld voordeliger dan een snellader. Afhankelijk van de situatie liggen de laadkosten tussen de 0,25 en 1 euro per kWh. Daarnaast kun je te maken krijgen met aanschaf-, opstart- en/of verzendkosten bij het nemen van een laadpas. Laad je zonder abonnement, dan betaal je dus een starttarief van tussen de 0,05 en 0,35 euro.

Laadpassen vergelijken

Er zijn vandaag de dag heel veel verschillende laadpassen verkrijgbaar. Als je een laadpas wilt kiezen, is het fijn om een duidelijk overzicht te hebben van de mogelijkheden. Zo weet je waar je aan toe bent en welke laadpas aan jouw wensen en eisen voldoet. Het online platform Laadpastop10.nl is een organisatie die zich inzet voor het inzichtelijk maken van de mogelijkheden. Hier kun je onder meer zien met welke laadpassen je in het binnen- en buitenland kunt opladen, bij welke aanbieders van laadpalen je terechtkunt, wat de gemiddelde laadkosten zijn en nog veel meer.

De vaatwasser is je trouwe keukenmaatje. Dag in, dag uit maakt hij pannen, glazen en borden blinkend schoon. Maar wie zorgt er eigenlijk voor hem? Een beetje liefde en onderhoud doet wonderen: je vaat blijft fris, je machine gaat langer mee én je voorkomt nare geurtjes. Met deze simpele tips blijft je afwasmachine in topconditie.

Elke dag verdwijnt er van alles in de vaatwasser: vet, etensresten, kalk, noem maar op. Vooral het filter en de afvoer krijgen het zwaar te verduren. Draai je vaak korte of lauwe programma's, dan hoopt vuil zich nóg sneller op, met doffe glazen of een vieze geur als gevolg. Daarom is regelmatig schoonmaken bepaald geen overbodige luxe. Zo houd je het bij:

©Lazy_Bear - stock.adobe.com

Het filter: de stille held van je vaatwasser

Het filter is dé plek waar alle etensresten samenkomen. En net als het zeefje in je gootsteen moet ook dit onderdeel regelmatig worden geleegd. Klik het filter eruit, verwijder alle viezigheid en spoel het ten slotte grondig af onder heet water. Een beetje afwasmiddel erbij kan geen kwaad. Binnen een minuut gefixt, en je voorkomt bovendien verstoppingen en nare luchtjes.

Af en toe flink heet spoelen

Die snelle Eco-stand is handig, maar niet altijd afdoende. Draai daarom om de paar maanden een leeg programma op de hoogste temperatuur. Zo los je vetresten op die zich anders aan de wanden hechten. Wil je extra grondig te werk gaan? Giet dan wat schoonmaakazijn op de bodem en leg een paar schijfjes citroen in het bestekmandje. Daarna gewoon de machine zijn werk laten doen.

Liever geen azijn? Dan is baking soda een goed alternatief. Let wel op: een klein theelepeltje in het zeepbakje is genoeg. Te veel soda kan de rubbers aantasten.

©Lazy_Bear - stock.adobe.com

Sproeiarmen schoonmaken: zo gepiept

Zit er plotseling nauwelijks nog kracht achter de waterstralen? Grote kans dat een van de sproeiarmen verstopt zit. Meestal heeft je vaatwasser er twee: eentje onderin en eentje onder het bovenste rek. Je haalt ze los door ze iets in te duwen en naar links te draaien, maar check bij twijfel vooral even de handleiding.

Spoel de sproeiarmen af onder de kraan en prik eventuele verstoppingen open met een satéprikker. Zijn ze erg vies? Laat ze dan een uurtje weken in heet water met wat soda.

Rubbers: vaak vergeten, maar o zo belangrijk

De rubbers rondom de deur zijn een broedplaats voor viezigheid. Tussen de plooien kunnen zich etensresten, schimmels en bacteriën ophopen – en dat ga je op den duur ruiken. Bovendien kunnen versleten of vieze rubbers gaan lekken.

Maak de rubbers schoon met een warm sopje van afwasmiddel en water. Een doekje werkt prima, maar voor de kleine kiertjes is een oude tandenborstel ideaal. Vermijd agressieve middelen: die tasten het rubber aan, en dan ben je nog verder van huis.

©Kislev | Julia - stock.adobe.com

Vergeet de zijkanten van de deur en de rubbers niet schoon te maken.

Mocht je toch op zoek zijn naar een nieuwe vaatwasser, dan kun je uiteraard terecht bij de bekende webwinkels.

AMD’s nieuwste processor in de Ryzen 9000-serie is de Ryzen 7 9800X3D. Enkele maanden na de ietwat teleurstellende eerste modellen uit die reeks, brengt AMD een cpu die zich specifiek op gamers richt en slechts een bescheiden prestatiewinst van zo’n acht procent belooft. Maar toen we deze nieuwe processor daadwerkelijk aan het gamen zetten, bleek hij verrassend veel meer te bieden dan vooraf werd beweerd.

De AMD Ryzen 7 9800X3D hoort bij de eerder uitgebrachte 9000-serie. De term X3D is de cruciale toevoeging in de productnaam en betekent dat de processor letterlijk een stapel extra 3D V-Cache krijgt: in totaal 96 MB L3-cache in plaats van de gebruikelijke 32 MB. Doordat er meer data in de cpu kan blijven hangen in plaats van steeds het werkgeheugen aan te moeten spreken, valt een flinke vertraging weg – zelfs al meet je die normaliter in nanoseconden.

AMD ontdekte een paar jaar geleden al bij de Ryzen 7 5800X3D dat deze vorm van cache vooral in games enorme winst oplevert. Games hebben immers voortdurend razendsnel nieuwe en onvoorspelbare berekeningen nodig. Voor voorspelbare, zwaardere klussen zoals het renderen van video’s heeft de extra cache nauwelijks invloed.

Zo’n stapel-cache maakt de processor wel duurder dan een vergelijkbaar model zonder 3D V-Cache. Maar omdat gamen voor veel mensen een belangrijke reden is om in een krachtige en relatief prijzige pc te investeren, is het geen verrassing dat er na de Ryzen 7 5800X3D ook een 7800X3D verscheen. Deze 9800X3D bouwt voort op datzelfde ‘gestapelde’ cache-concept, maar draait op AMD’s nieuwste Granite Ridge 4nm-processors.

Bescheiden specificaties

Los van de X3D-toevoeging verschilt de Ryzen 7 9800X3D in de basis niet extreem veel van de Ryzen 7 9700X. We hebben het nog altijd over een relatief bescheiden totaal van 8 cores en 16 threads, al is de kloksnelheid iets verhoogd naar 4,7 GHz (basis) en 5,2 GHz (boost). Voor een processor die 540 euro zou moeten kosten, maar in de praktijk duurder is, zijn dat niet bepaald veel cores. Zo biedt Intel met de Core Ultra 7 265K bijvoorbeeld 20 cores en 20 threads voor zo’n 430 euro.

In niet-gamegerelateerde testen valt dat beperkte aantal cores en threads ook duidelijk op. In de benchmark Cinebench R23, die een scène rendert en hiermee alle cores benut, behaalt de 9800X3D 23.498 punten. Dat is een verbetering ten opzichte van de 7800X3D (18.450 punten), maar nog altijd ver verwijderd van de 36.251 punten van de goedkopere Intel Core Ultra 7 265K.

Die verhouding zien we terug in vrijwel alle benchmarks en taken die zich niet op gamen richten. Deze nieuwe Ryzen is dus niet bedoeld als allround krachtpatser. Al is het beslist een capabele processor die prima presteert bij incidenteel zwaar werk, het moet niet je voornaamste doel zijn. Ben je vooral met zwaar (grafisch) werk bezig, dan kun je beter kiezen voor een cpu met meer cores en threads. Overigens heeft AMD inmiddels wel X3D-processors met 12 en 16 cores aangekondigd: de AMD Ryzen 9 9900X3D en AMD Ryzen 9 9950X3D.

De Ryzen 7 9800X3D bevat één CCD (Core Chiplet Die) met 8 cores.

Prestaties op Full HD

In games is het beeld compleet anders. Uit een test met 40 titels blijkt dat de Intel Core Ultra 7 265K maar in één game ietsje sneller is (3 procent), in één game gelijk presteert, en in de overige 38 door de 9800X3D wordt verslagen. In 11 games is het verschil 2 tot 10 procent, wat je in de praktijk niet altijd merkt. Maar in maar liefst 27 van de 40 games is de voorsprong meer dan 10 procent.

In veel games is de Ryzen 7 9800X3D zelfs zoveel sneller dat de Intel Core Ultra 7 265K voelt als een processor uit een ver verleden. In competitieve titels zoals Counter-Strike 2, waar elk frame telt, is de 9800X3D bijvoorbeeld 44 procent sneller. Flight Simulator, dat zwaar leunt op je cpu, draait 27 procent sneller en loopt duidelijk soepeler. Ten opzichte van de eerdere Ryzen 7 7800X3D zien we gemiddeld een winst van 11,3 procent. Dat is niet genoeg om die voorganger direct met pensioen te sturen, maar wel een mooie stap vooruit – zelfs meer dan de 8 procent die AMD zelf claimt.

Prestaties op hogere resoluties

Het is gebruikelijk om bij cpu-tests de resolutie laag te houden, zodat de processor de beperkende factor is in plaats van de videokaart. Toch zijn de resultaten op hogere resoluties minstens zo interessant. Naarmate we de resolutie opschroeven, wordt het verschil weliswaar kleiner, maar het feit dat op 1440p in 22 van de 40 games nog steeds 10 procent of meer verschil zit tussen de Ryzen 7 9800X3D en de Intel Core Ultra 7 265K, toont aan dat het ook daar flink merkbaar is. Een gemiddeld verschil van 18 procent is echt uitzonderlijk.

Op 4K-resolutie blijven er nog 13 van de 40 games over met een verschil van 10 procent of meer. Omdat 4K-gamen meestal met upscaling (DLSS of FSR) gebeurt, is het verschil tussen de twee cpu’s in de praktijk waarschijnlijk groter dan de gemeten 7,3 procent.

Relatief hoog energieverbruik

Om de extra prestaties ten opzichte van de vorige generatie te behalen, heeft AMD het stroomverbruik van de Ryzen 7 9800X3D flink verhoogd. Waar de Ryzen 7 7800X3D in games rond de 66 watt zat, loopt de 9800X3D op tot zo’n 100 watt. Hecht je veel waarde aan efficiëntie, dan blijft de 7800X3D daarom technisch gezien de zuinigste gameprocessor. Dat is inmiddels wel een loze titel, omdat AMD ‘m niet meer produceert (al kun je hem misschien nog wel ergens in een winkel vinden).

Een ander nadeel van AMD is nog steeds het hoge energieverbruik in rust. In onze testopstelling met een Ryzen 7 9800X3D op een AM5-moederbord meten we rond de 65 watt in licht gebruik, terwijl een vergelijkbaar Core Ultra 7 265K-systeem volstaat met zo’n 43 watt.

Conclusie

De AMD Ryzen 7 9800X3D wordt hier en daar opgehemeld als dé ultieme processor, maar laten we eerlijk zijn: dat is hij niet. Hij is voor veel taken een prima verbetering ten opzichte van zijn voorganger, maar de goedkopere Intel-processor is vaak sneller. Ook AMD’s goedkopere Ryzen 9 9900X is dankzij 12 cores in veel taken sneller.

Het hogere energieverbruik van de 9800X3D is bovendien een nadeel: de betere prestaties gaan gepaard met meer stroomverbruik, zowel onder belasting als bij lichte taken.

Maar als je vooral geïnteresseerd bent in gamen met je pc, dan is de Ryzen 7 9800X3D zonder discussie dé beste processor van dit moment. In games maakt hij gehakt van de Intel Core Ultra 7 265K en is de stap vooruit ten opzichte van de voorganger groter dan we hadden durven hopen en groter dan AMD zelf claimt.

Voor goedkope game-pc’s is hij te duur, maar in het hogere segment is er weinig concurrentie. Vooropgesteld dat je hem kunt vinden, want door de populariteit is de beschikbaarheid momenteel beperkt. 

Specificaties

Pluspunten

Minpunten

Cores en threads

8 cores, 16 threads

Basis- en boostsnelheid

4,7 GHz / 5,2 GHz

TDP

120 watt (in de praktijk tot ca. 150 watt)