Zelf een groendak aanleggen
Je huis koeler in de zomer en warmer in de winter? Een groendak is goed voor het milieu én voor je portemonnee. In dit artikel leggen we uit hoe je zelf zo'n groen ecologisch dak aanlegt, beplant en onderhoudt.
Dit artikel in het kort: 🍀 Waarom een groendak aanleggen? 🍀 Constructie en materialen voor de aanleg van een groendak: Draagkracht dak en bouwkundige vereisten | Waterdichting en wortelwerende laag 🍀 Het kiezen van de juiste vegetatie voor een groendak: Welke beplanting aanleggen op een groendak? | Welke klimaat- en omgevingsfactoren zijn van belang bij de aanleg? 🍀 Onderhoud en verzorging van een groendak: Inspectie en onderhoud | Water geven en bemesten | Snoeien en onkruid verwijderen | Wat kost een groendak?
Lees ook: De onverwachte voordelen van een groen dak
Waarom een groendak aanleggen?
Groendaken lijken de nieuwste trend op het gebied van het verfraaien van je woonomgeving, maar het is meer dan dat. Groendaken worden gezien als dé remedie tegen steeds heter wordende zomers en de daarmee gepaard gaande opwarmende leefomgeving. In de winter heb je er ook profijt: dan benut je juist de isolerende werking van deze groene laag op je dak.
Zoals gezegd is je huis op een natuurlijke wijze koel houden voor veel bewoners en eigenaren ‘the next best thing’ in de ontwikkeling naar een betere en duurzamere leefomgeving. Met een fraai ogend groendak ben je heel groen bezig en je schept bovendien de voorwaarden voor het nog beter beheersen van je eigen microklimaat. Voor woningbezitters levert dit ook nog een waardevermeerdering op, die je vaak met een gemeentelijke subsidie kunt realiseren. Wil je weten of jouw gemeente hiervoor geld beschikbaar stelt? Dat kun je onder andere hier checken.
Voor je het dak op gaat ...
- Neem je voorzorgsmaatregelen voor je eigen veiligheid en je omgeving. Ga niet onvoorbereid of onbeschermd het dak op. Je kunt jezelf zekeren, een helm dragen en zorgen voor een veilige op- en afstap.
- Zorg dat je inzichtelijk hebt waar je afvoerleidingen voor het dak zich bevinden: dit scheelt zoeken na afloop.
- Als er water of elektra onder het dak loopt, zorg dan dat deze goed beschermd tegen water zijn én dat ze goed bereikbaar blijven.
Constructie en materialen voor de aanleg van een groendak
Je constructie is de basis en fundamenteel voor het goed aanleggen van een groendak. Je hebt te maken met een aantal factoren, zoals: bouwkundige aspecten, gewicht van het dak en belasting, de dakbedekking en waterdichtheid ervan. Waar moet je allemaal op letten?
Bouwkundige aspecten, gewicht van het dak en belasting
Voor je het dak daadwerkelijk kunt belasten, is het goed om na te gaan of je dak geschikt is en het ook het totale gewicht dragen van je groene dak kan dragen. Dit is sterk afhankelijk van jouw dak en luistert nauw. Hiervoor heb je de materialen van jouw dakconstructie nodig en kun je aan de hand hiervan de draagkracht berekenen. Heb je nog bouwtekeningen in je bezit? Mogelijk vind je hier ook de informatie hoeveel de constructie belast kan worden. Ga je zelf aan de slag met de berekening, bedenk dan dat je goed thuis moet zijn in de belastbaarheid van gebruikte bouwmaterialen. Wij raden je aan om je informatie te verzamelen en een bouwkundig expert in te schakelen, zodat je er zeker van bent dat je constructie niet onverhoopt instort.
©Jonathan Law
Om de draagkracht te kunnen (laten) berekenen heb je de volgende informatie nodig;
Welk constructiemateriaal is er gebruikt? Zo kun je een betondak veel zwaarder belasten dan een dak met een houten balkenconstructie. In dat laatste geval is het helemaal van belang dat je de draagkracht kent (laat berekenen).
Bij een houten constructie hou je vervolgens rekening met het dakoppervlak en waar deze op steunt (muren, balken, pilaren enzovoorts). Worden er steunbalken of pilaren gebruikt, dan is de maat van deze balken ook van belang. Meet ook de afstand tussen de balken of steunpilaren.
Hoe oud is de constructie? Elke bouwperiode heeft te maken met materialen die toen veel gebruikt werden of net ontwikkeld waren. Door voortschrijdende inzichten en innovaties is er door de tijd heen op nieuwe materialen overgestapt. Bouwprojecten of aanbouwprojecten van na 1970 beschikken vaak wel over voldoende draagkracht om een groendak te dragen. Veel aanbouwschuurtjes uit vurenhout panelen van voor die tijd zullen dit veelal niet goed kunnen dragen.
Tot slot is het onderhoud van het pand of constructie ook niet onbelangrijk. Zit er vocht in de muren? Is het hout aangetast? Enzovoorts. Bij twijfel niet belasten, maar nader onderzoeken en/ of vervangen!
Vraag een expert Om er zeker van te zijn dat jouw dak sterk genoeg is voor een groen dak, kun je het beste een constructeur of bouwkundig adviseur inschakelen. Deze kunnen je helpen met een constructieberekening, maar ook met een inspectie en inmeting van je dak. Bij een dergelijke dakinspectie wordt de staat van het dak en de constructie beoordeeld. Soms is dit slechts een visuele inspectie, waarbij enkel van buitenaf gekeken wordt naar zaken zoals dakbedekking, gevels, waterhuishoudin en eventuele lichtkoepels en dergelijke. Deze inspecties worden door sommige bedrijven zelfs gratis aangeboden. Bij een uitgebreider onderzoek wordt er ook een uitgebreide constructieberekening gemaakt. In dit geval kunnen de kosten voor een dergelijke dakcheck oplopen tot in de honderden euro's.
De belasting van het groendak
Na de constructie, de geschiktheid ervan en de draagkracht, vormt het totale gewicht van het groendak een allesbepalende rol. Een groendak bestaat uit een aantal lagen: Dak en afdeklaag | Voedingsbodemlaag (hierna substraatlaag genoemd) | Beplantingslaag, bestaande uit de planten, mos of grassoorten.
Dak en afdeklaag
Om te zorgen dat je geen lekkend dak ontwikkeld, is het van belang om voor een goede afdekkingslaag te kiezen. De meest gebruikte materialen hiervoor zijn bitumen, PVC en EPDM.
De meeste bestaande platte daken in Nederland zijn voorzien van bitumen, een op aardolie gebaseerde dakafdichting. Betreft het een ouder dak met een grijze/ zwarte kleur, dan gaat het hoogstwaarschijnlijk om dit materiaal. Een dergelijke (oudere) laag is vaak niet geschikt om direct een groenlaag op te leggen; de wortels kunnen dan doordringen in de dakbedekking, met lekkage als gevolg. Heb je zo'n oud bitumendak? Breng dan eerst een wortelwerende folie aan. Recent aangebrachte bitumenlagen zijn overigens wél wortelwerend. Check dit in je bouwspecificaties of bij je woningbouwvereniging.
©Luise123 - stock.adobe.com
PVC staat voor PolyVinylChloride, een kunststofsoort die vrij goedkoop is en hierdoor een betaalbare keuze ten opzichte van andere bedekkingen. Het is sterk maar toch licht in gewicht en daardoor makkelijk te verwerken. Als je voor PVC als onderlaag kiest is het belangrijk om te letten op een voldoende dikke, stevige en wortelwerende PVC-soort geschikt voor groendaken. Bijvoorbeeld: Sikaplan SG 1.5, Trocal SGmA en Protan G(G). Houd er wel rekening mee dat PVC niet heel lang meegaat: zo’n 10 tot 15 jaar.
©Caporusso Vitantonio
EPDM (Ethyleen, Propyleen, Dieën en Monomeer) is een duurzame, synthetische rubbersoort en zeer geschikt als ondergrond voor je groendak. Door deze rubbersoort dringen fijne wortels niet door. Het materiaal is bovendien nog het meest duurzaam van de drie hier genoemde materialen: het gaat zo’n 50 jaar mee.
©Ambiance chaleur - stock.adobe.com
Ga voor de aanleg en bescherming van je daklaag uit van een van deze drie dakbedekkingssoorten. Zinken daken of golfplaten kunnen de zuurgraad of het gewicht van de bodem niet aan, met als gevolg lekkage en andere ongemakken.
Goede optie: Groendakpannen Speciale groendakpannen zijn ook nog een optie. Ze zijn net zo zwaar als een normale dakpan en kunnen in een maximale helling van 20 tot 55 graden staan. Ze hebben een speciale substraatlaag en sedummixmat zodat je vegetatie er niet afglijdt.
De substraatlaag
Deze laag neemt een belangrijk deel voor zijn rekening qua gewicht. Het neemt neerslag, zoals regen of sneeuw, als een spons op. Dit vormt meteen de waterbuffer voor de beplanting. Samen staat dit voor een waterverzadigd gewicht. Bij extreme regenbuien of vorst kan in deze laag tijdelijk wat volume ontstaan. Hoe dikker de substraatlaag, hoe hoger het gewicht ervan zal zijn. Een natgeregende of bevroren sedumlaag weegt al gauw zo’n 80 kilo per vierkante meter. Afhankelijk van de beplanting kan dit gewicht nog verder oplopen tot 150 kilo per vierkante meter. Samen met de constructie kan dit gewicht dus substantieel zijn. Het is dus belangrijk dat je van tevoren goed in kaart brengt wat jouw dak kan dragen. Ga in de berekeningen uit van de zwaarste belasting voor je groendak, dan zit je altijd goed.
Helling van het dak
Ook de helling van je dak kan de belasting beïnvloeden ,omdat er door stapeling van het gewicht een kans is op schuiven van het groendak. Dit kun je ondervangen door hier in je calculaties rekening mee te houden, of te kiezen voor lichtgewicht oplossingen. Deze zijn met hun gewicht van 45-50 kilo per m² aanzienlijk lichter dan een regulier groendak. De substraatlaag is dunner, er is dus wel meer verzorging nodig (water en bemesten) en kan het minder water opnemen.
De juiste vegetatie kiezen voor je groendak
Bedenk van tevoren met welk doel je groendak wilt aanleggen. Het onderscheid wordt in deze fase vooral gemaakt op basis van het onderhoud.
Moet het dak groen ogen en weinig onderhoud hebben? Ga dan voor een extensief groendak. Dat heeft weinig onderhoud, water en voedingsstoffen nodig, is ongevoelig voor ziekten en insectenplagen en is toch groen! Op dit dak leg je een mix aan van mos, sedum, kruiden en gras. In deze categorie valt ook het sedumdak; je plant er dus sedumplanten, eventueel in combinatie met mos in aan. Sedum wortelt ondiep. Ideaal dus voor een extensief groendak met een geringe diepte voor de substraatlaag. Zo'n dunnere substraatlaag betekent ook dat het gewicht niet enorm hoeft op te lopen.
Wil je het dak laten bijdragen aan de biodiversiteit en / of wil je een goede waterbuffer aanleggen? Dan spreek je over een intensief groendak.
©visuals-and-concepts - stock.adobe.com
Superheld sedum Sedum ken je waarschijnlijk beter onder de noemer vetplant, vetkruid of succulent (zoals de officiële Latijnse naam luidt). Het bezit de bijzondere eigenschap om vocht op te slaan in zijn bladeren. Hierdoor ogen deze vaak heel groen, dik en sappig. Daarnaast is er relatief weinig onderhoud nodig en stelt de plant geen hoge eisen aan de ondergrond. Een samenstelling van arme grond waar zand of steensplit doorheen is vermengd volstaat. Wel moet je zorgen dat jonge planten voldoende (regen)water krijgt en goed wortel kunnen schieten. Droge of natte grond, zonnig, winter of schaduwopstelling: sedum vindt alles goed, zolang er maar drainage aanwezig is.
Geschikte planten voor een extensief groendak
• Sedum acre
• Sedum album Coral Carpet
• Sedum sexangulare
• Sedum hispanicum
• Sedum floriferum
• Sedum hybridum
• Sedum reflexum Blue Spruce
• Sedum reflexum Angelina
• Sedum spurium Coccineum
• Sedum spurium Summer Glory
• Sedum spurium John Creech
• Sedum takesimense
©Frans Blok / 3Develop
Beplanting intensief groendak
In deze opzet kun je naar hartenlust combineren met sedums en verschillende bodembedekkers, bloemen, insectenhotels en zelfs bomen! Wil je een intensief groenak aanleggen, kjjk dan naar de volgende beplanting:
• Sedums zoals Atlantis en Sunsparkler als bodembedekker
• Primula
• Akkerboterbloem (Ranunculus Arvensis)
• Kruiptijm
• Bieslook Allium
• Anemonen
• Bleke klaproos
• Alpine-aster
• Duizendblad
• Stekelnootjes
• Panicum (grassoort)
• Geel walstro
• Klokjesbloemen of Campanula
• Gewoon biggenkruid
• Kogeldistel of framboosdistel
• Sempervivum (winterhard)
• Gewoon struisgras
• Rhodohypoxis 'Beverly'
• Kleine tijm
• Anijsnetel
• Kleine klaver
• Aster
• Zonnehoed
©Ulf Wittrock - stock.adobe.com
Welke klimaat en omgevingsfactoren zijn van belang voor de aanleg?
Bij de aanleg van een groendak is de ideale ligging een plat dak met veel zon (tenminste 4 tot 6 uur per dag). Sedum heeft weinig water nodig; door het zonlicht zullen de plantjes goed groeien en is het resultaat een gezond en vol ogend sedumbed. Als het groendak te weinig zonlicht krijgt, kan de substraatlaag te lang nat blijven. Hierdoor kunnen de wortels niet goed gedijen en mogelijk zelfs gaan rotten. Mocht je groendak minder zonlicht vangen, dan kun je ook kijken naar vetplanten zoals aloë, haworthias en gasterias: die gedijen ook goed zonder veel zonlicht. Daarnaast kun je ook siergrassen en kruiden gebruiken. Een combinatie van deze soorten zorgt voor de beste samenstelling.
Onderhoud en verzorging
Inspectie en onderhoud van een groendak
Inspecteer een groendak minimaal twee keer per jaar (voor- en najaar). Drainage van je groendak is essentieel, dus check of de waterafvoer nog naar behoren werkt en geen verstoppingen door blad of andere groenresten bevat.
Besproeien groendak
Een sedumdak kan drie tot vier weken zonder water, de blaadjes kunnen misschien wel wat rood kleuren. Wanneer de droogte langer duurt, besproei de sedum dan twee keer per week in de avond. Het groendak is verzadigd wanneer je ziet dat het water in de afvoer begint te lopen.
Bemesten groendak
Een extensief groendak kun je twee keer per jaar bemesten, zo rond april en september, afhankelijk van het verloop van deze jaargetijden. Meststof bevat sporenelementen die groei van de wortels bevorderen. Het gaat bovendien niet de groei van mosgroei tegen. Strooi de mest gelijkmatig uit. Gebruik niet teveel, maar strooi liever nog wat na. Teveel kan namelijk soms averechts werken bij sedum. Gebruik bij voorkeur een biologische afbreekbare vorm en geef wel meteen water na het bemesten.
Je groendak heeft ook kalk nodig. Kalk helpt de plant goede wortels te ontwikkelen en voedingsstoffen op te nemen. Een tekort kan leiden tot verzwakking en zo raken de planten meer gevoelig voor ziektes en plagen.
Snoeien en onkruid verwijderen
Er kan van buitenaf onkruid op je groendak zijn gewaaid. Trek dat er met de hand uit, het liefste tot aan de wortel. Dit blijft - hoe weinig voldoening gevend misschien - toch de beste bestrijding. Chemische bestrijdingsmiddelen zijn echt een no-go wanneer je doel is bijdragen aan de biodiversiteit! Het snoeien van je groendak doe je met een handsnoeischaar. Knip eventuele uitlopers weg, zodat je groendak weer mooi gelijkmatig oogt en groeit.
Wat kost een groendak?
Afhankelijk van de grootte van je groendak (en daarmee het aantal aan te leggen vierkante meters) lopen de kosten voor een groendak uiteen van ongeveer 50 tot 65 euro per vierkante meter. Voor de aanleg van dit type groendak heb je relatief weinig gereedschap nodig. Er zijn zelfs kant-en-klare pakketten verkrijgbaar. Je kunt dan kiezen uit cassettes die de complete samenstelling voor je bevatten, of pakketten waarmee je de aanplant zelf kunt verzorgen. Daarnaast zijn er lichtgewicht oplossingen van goede kwaliteit, die je op schuurtjes of aanbouwen kunt gebruiken. Relatief gezien zijn deze oplossingen wel iets duurder dan zelf aanlegde en samengestelde groendaken.
