‘Adaptive sync’ moet een einde maken aan stotterende beelden door de grafische kaart en monitor te laten samenwerken. Nvidia en AMD hebben met respectievelijk G-Sync en FreeSync concurrerende standaarden. AMD’s FreeSync is gebaseerd op open standaarden en goedkoper te implementeren. Een poosje terug gebeurde het ondenkbare: Nvidia gaat ook FreeSync ondersteunen, waarmee deze standaard nog dominanter wordt.

Normaal gesproken heeft een monitor een vaste verversingsfrequentie, vaak 60 Hz. Wanneer de pc in staat is om die verversingsfrequentie netjes te halen, dan zul je een vloeiend beeld ervaren. Bij desktoptoepassingen is dat geen probleem. Anders is het bij spellen. Het is lastig om een grafisch ingewikkeld spel zo te maken dat er altijd precies 60 frames per seconde berekend kunnen worden. Sommige scènes zullen lichter zijn om te berekenen, waardoor er meer dan 60 frames per seconde zijn, terwijl scènes met bijvoorbeeld buitengebieden en veel vijanden weer zwaarder zijn om te berekenen, waardoor er minder frames per seconde zijn.

Wanneer niet hetzelfde aantal frames per seconde berekend wordt als er op het beeldscherm getoond kunnen worden, kun je last krijgen van tearing. Hierbij worden frames door elkaar getoond met duidelijke horizontale scheuren in het beeld. Een oplossing voor dit probleem is v-sync. Hierbij wordt gewacht met het versturen van het beeld totdat er een compleet frame gerenderd is. Het nadeel is wel dat er dan nooit meer dan 60 beelden per seconde getoond kunnen worden. Als de grafische kaart juist te weinig beelden kan berekenen om de verversingssnelheid van het scherm bij te houden, wordt het huidige frame herhaald. Dit kan leiden tot stotterende beelden.

Adaptive sync

Er zijn kortom nogal wat kunstgrepen nodig om onder alle omstandigheden een vloeiend beeld op het scherm te tonen. De aanpak kan ook omgedraaid worden: pas niet het beeld van de grafische kaart aan de monitor aan, maar de verversingssnelheid van de monitor aan de output van de grafische kaart. Is de grafische kaart bijvoorbeeld slechts in staat om 40 beelden per seconde te berekenen, dan wordt de verversingssnelheid van de monitor gewijzigd naar 40 Hz. Hierdoor worden beelden altijd vloeiend weergegeven, omdat het getoonde aantal beelden past bij het aantal beelden dat de monitor daadwerkelijk kan weergeven. Dit wordt ‘adaptive sync’ genoemd.

©PXimport

Nvidia was de eerste die dergelijke adaptive sync-technologie voor gaming onder de noemer G-Sync naar de markt bracht. Voor G-Sync is behalve een ondersteunde grafische kaart ook een in de monitor geïntegreerde G-Sync-module nodig. Dit is een scaler (de chip die in de monitor de beelden verwerkt) die door Nvidia verkocht wordt aan de monitorfabrikanten. Het nadeel van deze chip is dat deze behoorlijk duur is, waardoor G-Sync-monitoren een veel hogere prijs hebben dan gamingmonitoren zonder G-sync.

FreeSync: open standaard

AMD bracht snel na Nvidia zijn eigen adaptive sync-technologie op de markt in de vorm van FreeSync. Waar Nvidia gebruikmaakt van eigen hardware, heeft AMD FreeSync gebaseerd op VESA Adaptive-Sync, een mogelijkheid die in 2014 werd toegevoegd aan DisplayPort 1.2a. De techniek bestond overigens al eerder, maar werd in laptops gebruikt voor energiebesparing op interne beeldschermen. Het voordeel van het volgen van de VESA-standaard is dat voor de implementatie geen royalty’s betaald hoeven te worden of een speciale chip bij AMD hoeft te worden gekocht. Fabrikanten van scalers kunnen naar wens ondersteuning voor VESA Adaptive-Sync toevoegen.

In de praktijk noemen monitorfabrikanten dit doorgaans FreeSync-ondersteuning. Omdat FreeSync gebaseerd is op een onderdeel van de DisplayPort-standaard, werkte het aanvankelijk alleen over DisplayPort. Tegenwoordig wordt FreeSync ook over hdmi ondersteund via een eigen aanvulling van AMD op hdmi, die door AMD-kaarten en monitoren ondersteund wordt.

FreeSync-range

FreeSync zorgt ervoor dat de verversingsnelheid van je monitor wordt aangepast aan het aantal beelden dat je grafische kaart kan tonen. Idealiter zou een monitor hiervoor alle verversingssnelheden aan moeten kunnen. FreeSync voorziet daarin en ondersteunt een bereik van 9 tot 240 Hz. Helaas betekent ondersteuning voor FreeSync niet automatisch een vloeiende game-ervaring. Fabrikanten krijgen bij FreeSync een hoop vrijheid, er is bijvoorbeeld geen verplichte minimale FreeSync-range die een scherm moet ondersteunen.

Een monitor met een FreeSync-range van bijvoorbeeld 48 tot 60 Hz gebruikt technisch gezien adaptive sync, maar of deze implementatie in de praktijk erg nuttig is? In het geval van G-Sync zorgt Nvidia er met zijn eigen chip voor dat deze technologie met elke framerate tot aan de maximale verversingssnelheid van het scherm goed werkt en certificeert de monitoren hiervoor.

©PXimport

AMD heeft met Low Framerate Compensation (LFC) wel een trucje bedacht om toch vloeiend beeld te krijgen bij een lage framerate die buiten het bereik van FreeSync valt. Hierbij wordt een frame simpelweg twee keer weergegeven. Is er dus een framerate van 30 frames per seconde nodig, maar ondersteunt het scherm 40 als ondergrens voor FreeSync, dan wordt er gebruikgemaakt van 60 Hz. Een voorwaarde voor LFC is wel dat de bovengrens van het FreeSync-bereik tweeënhalf keer de ondergrens moet zijn, bijvoorbeeld een bereik van 30 tot 75 Hz.

De toekomst

Tot voor kort moest je kiezen voor een specifiek adaptive sync-systeem: op een Nvidia-kaart werkte enkel G-Sync, terwijl bezitters van een AMD-kaart bij FreeSync terecht konden. FreeSync-monitoren waren daarbij beduidend goedkoper dan hun G-Sync-tegenhangers. Inmiddels is Nvidia overstag en wordt op de nieuwe kaarten (GTX 1000- en RTX 2000-reeks) naast het eigen G-Sync ook VESA Adaptive-Sync oftewel FreeSync via DisplayPort ondersteund.

Wel vermijdt Nvidia het woord FreeSync en wordt er over G-Sync Compatible gesproken. Omdat Nvidia de VESA-standaard volgt, wordt FreeSync over hdmi niet ondersteund, dat is een eigen implementatie van AMD.

Nvidia heeft een aantal FreeSync-monitoren officieel goedgekeurd waarvoor adaptive sync automatisch via de driver wordt ingeschakeld, maar adaptive sync is voor alle FreeSync-monitoren in te schakelen. De volgende stap is een gestandaardiseerde adaptive sync over hdmi. AMD maakte het al mogelijk om FreeSync over hdmi te gebruiken en Samsung heeft FreeSync al geïntegreerd in sommige modellen televisies.

Het HDMI Forum heeft inmiddels een standaard bedacht voor adaptive sync via hdmi 2.1 in de vorm van HDMI VRR (Variable Refresh Rate). AMD heeft al aangegeven HDMI VRR te gaan ondersteunen.

In de rubriek Waar voor je geld gaan we op zoek naar leuke aanbiedingen of producten met bijzondere eigenschappen. Dit keer hebben we een selectie van vijf 65-inch televisies voor je, met uiteenlopende prijzen van zo'n 800 tot 1.600 euro, voor ieder budget dus.

LG OLED65C46LA

Met de LG OLED65C46LA haal jij een televisie in huis die een groot 65‑inch scherm combineert met de uitstekende contrasten van OLED. Elke pixel kan individueel oplichten of uitstaan, zodat zwarte beelden echt donker worden en er geen achtergrondverlichting nodig is. In de praktijk levert dat scherp beeld en een prettige kijkhoek op, waardoor je zelfs vanuit de hoek van je woonkamer naar films of series kunt kijken. De 4K‑resolutie (3.840 × 2.160 pixels) zorgt ervoor dat ondertitels en fijne details bij natuurdocumentaires of sportwedstrijden scherp blijven.

Dankzij het 120 Hz‑paneel worden snelle bewegingen vloeiend weergegeven, wat vooral bij games of sport handig is. De tv draait op LG’s WebOS‑systeem; daarmee kun je eenvoudig navigeren tussen apps zoals Netflix, Disney+ en YouTube. Vier HDMI 2.1‑poorten bieden ruimte voor gameconsoles en randapparatuur. Ook beschikt de tv over eARC voor het doorgeven van geluid naar een externe soundbar.

Samsung QE65Q73D

Als je graag een groot scherm wilt met levendige kleuren, dan is de Samsung QE65Q73D een model om naar te kijken. Deze QLED‑televisie heeft eveneens een schermdiagonaal van 165 centimeter, maar maakt gebruik van een Quantum‑Dot laag om licht om te zetten in een breed kleurvolume. Hierdoor zijn kleuren uit films, series of games aanwezig zonder dat je zelf iets hoeft bij te stellen. Met een verversingssnelheid van 100 Hz worden bewegingen soepel weergegeven en dankzij de Motion Xcelerator 120 Hz‑functie profiteer je bij gameconsoles die hogere verversingsfrequenties ondersteunen.

De 4K AI‑upscaler in Samsungs Quantum‑processor schaalt beelden op tot de volledige Ultra‑HD‑resolutie, zodat je oudere HD‑films scherper ervaart. Het besturingssysteem Tizen biedt toegang tot apps en streamingdiensten en je kunt via SmartThings andere

slimme apparaten bedienen. Er zijn vier HDMI‑poorten en wifi aan boord en energieklasse E geeft aan dat het verbruik gemiddeld is voor een groot QLED‑scherm.

LG OLED65G45LW

De LG OLED65G45LW uit 2024 is een zogeheten Gallery‑model, bedoeld om strak tegen de muur te hangen. Het scherm is slechts enkele centimeters dik, zodat het toestel in je interieur opgaat. Binnenin zit een OLED evo‑paneel met 4K‑resolutie, waardoor elk beeldpunt individueel wordt aangestuurd en kleurenkrachtig zijn. De televisie ondersteunt een verversingssnelheid van 120 Hz en biedt daardoor vloeiende beelden bij sport of snel bewegende films.

Via vier HDMI‑2.1‑aansluitingen kun je gameconsoles aansluiten en profiteren van variabele refresh rates. WebOS 8 vormt de basis voor het smart‑platform; hiermee navigeer je door apps en diensten en kun je via spraakassistenten als Google Assistant of Amazon Alexa de tv bedienen. De set wordt geleverd met een wandbeugel, zodat hij strak tegen de muur bevestigd kan worden.

LG OLED65B42LA

In de B‑serie van LG vind je de OLED65B42LA, een toestel dat in 2024 op de markt kwam. Deze televisie biedt de voordelen van OLED – elk pixel kan apart aan of uit – maar in een iets betaalbaarder segment dan de G‑ of C‑series. Het 65‑inch scherm combineert een 4K‑resolutie met een verversingssnelheid van 120 Hz. Hierdoor zijn bewegingen bij games of sportprogramma’s soepel en blijven details scherp.

WebOS maakt het mogelijk om streamingapps en live‑tv makkelijk te combineren en je kunt de tv bedienen met de meegeleverde Magic Remote. De televisie heeft vier HDMI‑poorten voor randapparatuur en ondersteunt eARC voor lossless audiotransport naar een soundbar of receiver. Door het slanke ontwerp staat de tv op twee subtiele pootjes of kun je hem aan de muur hangen via een VESA‑beugel.

Sony XR‑65A80L

Sony’s XR‑65A80L combineert een 65‑inch OLED‑scherm met het Google TV‑platform. Hierdoor kun je eenvoudig door streamingapps scrollen en de tv koppelen aan je Google‑account. Het XR‑paneel gebruikt Sony’s Cognitive Processor XR, die beelden analyseert en optimaliseert voor contrast en kleur. Met een vernieuwingsfrequentie van 120 Hz en ondersteuning voor HDMI 2.1 zijn snelle games of films geen probleem; variabele refresh rates en Auto Low Latency worden ondersteund.

De luidsprekers zitten achter het scherm verwerkt zodat het geluid direct uit het beeld lijkt te komen; met ondersteuning voor Dolby Atmos sluit je ook eenvoudig een soundbar aan. Vier HDMI‑poorten, wifi en Bluetooth zorgen voor verbinding met randapparatuur, en via de ingebouwde microfoon kun je spraakopdrachten geven. Dankzij de ingebouwde standaard kun je de tv neerzetten of via VESA aan de muur hangen. Het 55-inch model van deze televisie is eerder door ID.nl getest.

Gezellig, zo'n avondje gourmetten. Maar na afloop blijft er op het gourmetstel vaak aangebakken vet, gesmolten kaas en saus achter. Logisch dat je niet meteen zin hebt om de boel schoon te maken. Als je het slim aanpakt, is alles binnen een half uurtje weer schoon!

Laten afkoelen, maar wacht niet te lang

Zet het gourmetstel na gebruik uit en trek de stekker uit het stopcontact. Laat het geheel afkoelen tot het handwarm is. Wacht je te lang, dan koeken vet en kaas vast en wordt schoonmaken lastiger. Haal losse onderdelen zoals pannetjes, spatels en bakplaatjes eraf voordat je begint met schoonmaken.

Losse onderdelen schoonmaken

Gourmetpannetjes en bakplaatjes hebben meestal een antiaanbaklaag. Die blijft het mooist als je ze niet hardhandig schoon schrobt. Leg ze in warm water met een beetje afwasmiddel en laat ze tien tot vijftien minuten weken. Aangekoekte resten laten dan vanzelf los. Gebruik daarna een zachte spons of borstel en spoel alles goed af. Controleer altijd even de handleiding: sommige onderdelen kun je in de vaatwasser doen, andere juist niet.

©Saskia van Weert

Zo maak je het elektrische deel veilig schoon

Terwijl de pannetjes, spatels en losse bakplaatjes staan te weken, ga je door met het verwarmingselement. Dat element zelf mag nooit nat worden. Zie je vetspetters of etensresten, veeg die dan weg met keukenpapier zodra het gourmetstel is afgekoeld. Voor hardnekkiger vuil gebruik je een licht vochtige doek met een klein beetje afwasmiddel. Knijp de doek goed uit en zorg dat er geen water bij het snoer of in openingen komt. Droog alles direct na met een schone doek.

De bak- of grillplaat weer vetvrij krijgen

Heeft je gourmetstel een losse bak- of grillplaat, haal dan eerst het overtollige vet weg met keukenpapier. Leg de plaat vervolgens in warm water, zodat aangekoekte resten kunnen losweken. Is de bakplaat vast onderdeel van het gourmetstel, dan kun je deze uiteraard niet in water onderdompelen. Neem in dat geval de plaat af met een licht vochtige doek zodra hij is afgekoeld, eventueel met een beetje afwasmiddel. Zo voorkom je dat vet tijdens het schoonmaken uitsmeert. Gebruik vooral geen schuursponsjes of schrapers om het vet weg te krijgen, want die beschadigen de coating en zorgen ervoor dat eten de volgende keer sneller blijft plakken. 

Vergeet je tafel niet!

Vetspetters en gemorste saus zijn bijna niet te voorkomen. Leg daarom vooraf een afwasbaar tafelkleed of gebruik een papieren tafelkleed. Dat kan na het gourmetten rechtstreeks de vuilnisbak in. Houd tijdens het eten keukenpapier of doekjes bij de hand om gemorste resten meteen weg te vegen. Is de tafel toch vies geworden, neem hem dan zo snel mogelijk af met warm water en een mild schoonmaakmiddel.

Schoon wegzetten voor de volgende keer

Laat alle onderdelen volledig drogen voordat je het gourmetstel opbergt. Berg je alles nog vochtig op in de doos of kast, dan kunnen er snel muffe geurtjes ontstaan. Bewaar pannetjes en platen apart van elkaar, eventueel met een vel keukenpapier ertussen. Berg pannetjes en platen apart op, eventueel met een velletje keukenpapier ertussen. Zo voorkom je krassen. Zo is het volgende keer alleen nog maar een kwestie van de boel weer tevoorschijn halen en lekker gaan eten. Veel gourmetplezier!