AI heeft op veel manieren invloed op onze wereld en ons dagelijks leven. Chatbots brengen kunstmatige intelligentie zelfs direct in onze huiskamers. ChatGPT is gratis te gebruiken, maar de betaalde Plus-versie biedt enkele aantrekkelijke extra’s. In dit artikel richten we ons op de mogelijkheden van persona’s, alias GPT’s, en plug-ins.

Het veelbesproken ChatGPT is ontwikkeld door het Amerikaanse bedrijf OpenAI dat wordt geleid door Sam Altman. Het programma ontvangt aanzienlijke steun van Microsoft dat de technologie ook inzet in de eigen AI-projecten, zoals Copilot en Bing Chat. Om ChatGPT te gebruiken, ga je naar https://chat.openai.com. Hier klik je op Sign up en meld je je aan met je e-mailadres of je Google-, Microsoft- of Apple-account. Na verificatie, onder meer via je mobiele telefoonnummer, kom je in het chatvenster waar je je eerste ‘prompt’ (vraag of verzoek) invoert. Houd er rekening mee dat de chatbot vooral getraind is met Engelstalige data, maar gesprekken in het Nederlands zijn zeker mogelijk. Er is inmiddels ook een officiële mobiele app van ChatGPT beschikbaar, zowel voor Android als iOS.

Lees ook: Dit kun je met de Windows 11 Copilot

ChatGPT Plus

ChatGPT is inderdaad gratis, maar er zijn goede redenen om de betaalde Plus-versie te overwegen. Deze kost 20 dollar per maand en kun je maandelijks opzeggen. In tegenstelling tot de gratis versie zijn de servers van de Plus-versie bijna nooit overbelast. Daarnaast kun je in de Plus-versie kiezen voor het taalmodel GPT-4, dat uitgebreider en krachtiger is dan GPT-3.5. Ook wordt de Nederlandse taal daarmee merkbaar beter ondersteund. Antwoorden worden wel iets trager gegenereerd.

Met de Plus-versie krijg je ook toegang tot de nieuwste versie van de beeldgenerator Dall-E (momenteel versie 3). Daarmee kun je eenvoudig in je prompt beschrijven welk type afbeelding je wilt. De tijdsbegrenzer van opgedane kennis (knowledge cutoff) van de gratis versie ligt op januari 2022. De Plus-versie heeft al data tot april 2023 verwerkt en kan via Bing zelfs actuele webinformatie ophalen. Bovendien kan de Plus-versie geavanceerde data-analysetechnieken toepassen op je ingevoerde data. Je kunt ook eigen documenten, zoals docx en pdf, uploaden en ChatGPT over bevragen.

Tot slot kan ChatGPT Plus werken met zogeheten Generative Pre-trained Transformers (GPT’s) en met talrijke plug-ins. We diepen beide mogelijkheden verder uit, met de focus op GPT’s. Om te upgraden naar ChatGPT Plus klik je in de gratis versie van ChatGPT linksonder op Upgrade. Selecteer vervolgens Plus en volg de verdere (betaal)instructies. Het is niet helemaal uitgesloten dat je tijdelijk op een wachtlijst belandt.

Wat is een GPT?

We beginnen met GPT’s. Je kunt deze beschouwen als virtuele persoonlijkheden of als beroepen, vergelijkbaar met de assistenten of persona’s bij Forefront. Daar kies je uit meer dan tientallen varianten, zoals Marketing Manager, Napoleon Bonaparte en Oprah Winfrey. Deze chatbots zijn geïnstrueerd om de geselecteerde persona te simuleren en antwoorden te genereren die kenmerkend zijn voor dat virtuele personage.

Bij ChatGPT Plus gaat het dus om GPT’s, zeg maar specifieke, aangepaste versies van ChatGPT. Je kunt direct experimenteren met door OpenAI ontwikkelde GPT’s. Ga naar https://chat.openai.com/gpts/discovery, scrol naar Made by OpenAI, klik op Load More en kies een GPT, bijvoorbeeld Santa, Tech Support Advisor of Sous Chef. Het wordt helemaal interessant wanneer je je eigen GPT’s maakt, voorzien van de nodige instructies of zelfs programmeerscripts.

Een GPT maken

De makkelijkste en snelste manier om zo’n GPT samen te stellen, is met behulp van een wizard. Ga naar https://chat.openai.com/gpts/editor of klik in het ChatGPT-venster op Explore en vervolgens op Create a GPT. Open het tabblad Create voor de wizard en vul bij Message GPT Builder een duidelijke taakomschrijving voor de GPT in.

Stel, je bent nog onervaren op het vlak van Python. Je wilt hiervoor hulp van ChatGPT op het niveau en in een stijl die op jou zijn toegespitst. Dan geef je dat aan. Na je omschrijving gaat GPT Builder meteen aan de slag en even later stelt hij een aangepaste naam voor je GPT voor. Je kunt gerust zelf een andere naam voorstellen.

In een volgende stap genereert ChatGPT al een passende profielafbeelding die je desgewenst nog kunt bijsturen. Je kunt onder andere nog aangeven met welke Python-topics en -vragen je vooral denkt te worstelen en welke interactiestijl je wilt. Denk aan uitgebreid en stap-voor-stap met voorbeelden en commentaarregels. Via prompts kun je gerust nog een en ander bijsturen aan de GPT.

Je GPT testen

Controleer of alles in orde is en bewaar je GPT met de knop Save, rechtsboven. Er zijn drie opties: Only me, Anyone with a link en Public. Deze laatste wordt vooral interessant zodra OpenAI een eigen store lanceert, mogelijk al tegen de tijd dat je dit leest. Bevestig je keuze met Confirm. Als het goed is, verschijnt je GPT vervolgens in het linkerdeelvenster.

Je kunt je GPT direct testen en desgewenst aanpassen. Ga naar https://chat.openai.com/gpts/discovery en klik op het potlood-icoon bij de GPT. Op het tabblad Create pas je je GPT met prompts aan, terwijl je op Configure als het ware achter de schermen kunt sleutelen aan een naam, omschrijving, (Engelstalige) instructies en voorbeeldprompts.

Je vindt hier ook drie extra onderdelen. Zo tref je bij Knowledge de knop Upload files aan. Daarmee kun je de GPT uit eigen documenten laten leren. Bij Capabilities stel je in of je GPT toegang moet hebben tot het web (via Bing), beelden moet kunnen genereren (via Dall-E) en/of code moet kunnen uitvoeren. Het onderdeel Actions komt hieronder uitvoerig aan bod, in combinatie met geautomatiseerde taken op basis van de dienst Zapier. Leg je wijzigingen vast met de knop Update.

Je GPT configureren

Op het tabblad Create leidt een dialoog je naar een geschikte GPT, maar het gaat sneller via Configure. We illustreren dit met een voorbeeld. We creëren een GPT die in een tekst, bijvoorbeeld een e-mail, eerst op zoek gaat naar een mogelijke kalendergebeurtenis. Daarna wordt deze automatisch in je Google Agenda gezet.

Voer een passende Name en Description in. Bij Instructions noteer je bijvoorbeeld:

Zodra er tekst wordt ingevoerd: 1) geef een korte samenvatting van de tekst 2) detecteer of er een gebeurtenis of taak is vermeld 3) indien niet, meld alleen "Geen agendapunten!" 4) indien wel, schrijf de gebeurtenis als volgt uit.:

- Titel: [titel hier]

- Datum: [datum hier]

- Tijdstip: [tijdstip of duur hier]

- Details: [andere agendagegevens hier]

Klik vervolgens op de cirkel met het plusteken en selecteer Use DALL·E voor een geschikt GPT-profielicoon. Dit kan even duren. Test (het eerste deel van) je GPT door een (verzonnen) tekst in het rechterdeelvenster in te voeren. Als het goed is, worden je instructies goed uitgevoerd.

Zapier

We zijn er natuurlijk nog niet, want we moeten nog een koppeling tussen onze GPT en Google Agenda realiseren. Daarbij zetten we Zapier in. Dit vereist enige voorbereiding. Klik onderaan het tabblad Configure op Create new action en gebruik de knop Import from URL.

Ga via deze link naar de site en scrol naar Get started. Kopieer de url in de zwarte balk met Ctrl+C en plak deze met Ctrl+V op het tabblad Configure, links van de knop Import. Zodra je op Import hebt geklikt, wordt de benodigde tekst aan het venster Schema toegevoegd en komt een aantal acties beschikbaar.

Koppelen aan Google Agenda

Je GPT kan nu samenwerken met de Zapier-acties (ook wel zaps genoemd). Je moet nu nog specificeren welke actie je wilt en hoe de GPT hierop moet reageren. Hiervoor maak je eerst een gratis account aan op www.zapier.com. Na je aanmelding ga je naar deze pagina. Hier geef je desgevraagd met Allow toestemming aan OpenAI om AI-acties via je Zapier-account te doen.

Klik daarna op Add a new action. Je hebt de keuze uit een breed scala aan acties van diverse diensten, waarmee je uiteenlopende acties automatiseert en aan ChatGPT koppelt. Er wordt gezegd dat er in Zapier meer dan zesduizend apps met zo’n dertigduizend acties beschikbaar zijn.

Wij tikken alvast Google Calendar in het zoekveld in, waarmee een uitklapmenu verschijnt. Selecteer hier Google Calendar: Quick Add Event. Klik op Connect a new Google Calendar account en ga akkoord met Yes, Continue to Google Calendar. Log nu in met je Google Account en sta Zapier toe om je agenda te beheren.

We zijn weer terug in het venster. Vernieuw de pagina met Refresh en kies het juiste Google-account. Gebruik het pijlknopje bij Calendar om Set a Specific value for this field te selecteren en kies de agenda die je wilt gebruiken. Klik op Show all options onderaan en voer een Action Name in, zoals Creëer agendapunt uit tekst. Bevestig met Enable action, zodat de actie aan je lijst wordt toegevoegd.

GPT koppelen met Zapier

Je moet nu vanuit je GPT wel nog naar de specifieke Zapier-actie linken via deze pagina. Scrol naar Instructions Template for AI Actions en kopieer de tekst tot en met REQUIRED_ACTIONS: naar het klembord. Ga vervolgens naar het tabblad Configure van je GPT en plak de tekst onder de instructies die je al hebt ingevoerd. Onder de gekopieerde instructies (die eindigen met REQUIRED_ACTIONS:) voeg je de volgende twee regels toe.

Action:

Confirmation Link:

Geef dit vervolgens de naam en de link van je specifieke Google Calendar-actie. Deze vind je via deze link. Klik hier op de toegevoegde actie, kopieer de bijbehorende url (zoiets als https://actions.zapier.com/gpt/action/<lange_codestring>/) en plak deze achter Confirmation Link: in je GPT-Instructions. Ga terug naar de webpagina, klik op Show all Options, kopieer je Action Name en plak deze achter Action: in je GPT-Instructions. Sla je GPT op met Save, rechtsboven, kies bij voorkeur Only me en bevestig met Confirm.

Test je GPT door een tekst met een agendapunt in te voeren. GPT zou nu Sign in with actions.zapier.com moeten tonen. Klik hierop, geef toestemming met Allow en de authenticatie wordt goedgekeurd. De actie wordt na je bevestiging met Confirm uitgevoerd en GPT voegt het agendapunt aan je Google Agenda toe.

Plug-ins (store)

We toonden je hoe je op een vrij handmatige manier een koppeling legt tussen Zapier en ChatGPT. Er is ook een alternatieve methode. ChatGPT Plus ondersteunt namelijk plug-ins en Zapier is een van de vele diensten en apps met een beschikbare ChatGPT-plug-in. We laten je eerst zien hoe je zo’n plug-in selecteert en toevoegt aan je ChatGPT Plus-account.

Klik op je accountnaam linksonder, ga naar Settings & Beta, en activeer Plugins bij Beta features. Nu kun je bij het pijlknopje linksboven, waar je tussen GPT-3.5 en GPT-4 schakelt, ook Plugins kiezen. Klik op No plugins installed en scrol tot bij Plugin store. Na bevestiging met OK krijg je toegang tot talrijke plug-ins. Wij telden er iets meer dan duizend. Er zijn categorieën als Popular en New, en er is gelukkig ook een handige zoekfunctie. Zoek je bijvoorbeeld naar Zapier, dan vind je de betreffende plug-in.

Eenmaal geïnstalleerde plug-ins kun je via hetzelfde pijlknopje links altijd weer in- of uitschakelen. Vanuit de categorie Installed in de Store kun je een plug-in ook definitief de-installeren met de knop Uninstall.

Houd er wel rekening mee dat plug-ins door derde partijen worden aangeleverd en dat ze zich met externe apps verbinden. Dit houdt ook in dat je ChatGPT-conversaties en eventuele uploads naar deze apps kunnen worden gestuurd. Iets wat je om privacyredenen misschien in de gaten wilt houden. Besef ook dat het systeem van plug-ins zich nog steeds in een bètastadium bevindt. Niet alle plug-ins werken dus (altijd) even goed.

Lees ook: Meer doen met ChatGPT: 5 plug-ins en hoe je ze downloadt

Plug-ins (gebruik)

De keuze voor nuttige plug-ins hangt natuurlijk vooral af van je interesses. Enkele populaire plug-ins zijn Wolfram voor complexe berekeningen, realtime data en analytische visualisaties, en Diagrams voor schema’s, diagrammen, flow-charts en mindmaps. Earth genereert kaarten op basis van locatie en stijl, Make A Sheet creëert een exporteerbaar csv-bestand van aangeleverde data, en ScholarAI doorzoekt miljoenen gecontroleerde papers.

ChatGPT is vaak slim genoeg om te weten wanneer het gebruik van een geïnstalleerde en geactiveerde plug-in zinvol is. Bij een berekeningsverzoek gebruikt ChatGPT normaal gesproken automatisch Wolfram. Toch is het aan te raden de instructies en eventuele voorbeelden van de plug-inproducent te raadplegen.

De GPT- en plug-insystemen werken momenteel aanvullend, maar GPT’s kunnen uiteindelijk plug-ins overbodig maken. Dit proces zie je al op sites als www.whatplugin.ai waar je eerst naar thematische plug-ins kon zoeken, maar nu wordt omgeleid naar GPT’s. Er zijn er intussen al meer dan duizend beschikbaar. Je hoeft maar een GPT te selecteren en op Try it te klikken.

De Philips Hue Bridge Pro volgt de tien jaar oude Bridge op en doet dat met verve. Het apparaat biedt nieuwe functies en is toekomstbestendig, wat hem boeiend maakt voor bestaande én nieuwe Philips Hue-gebruikers. In deze review leggen we je uit waarom.

Als je thuis slimme verlichting van Philips Hue hebt, is de kans groot dat je gebruikmaakt van de witte Hue Bridge. Dit kleine kastje verbindt met je lampen en bijbehorende accessoires en stelt je in staat om de verlichting ook te bedienen als het internet even is uitgevallen. Na een decennium is er nu een Bridge Pro, goed te herkennen aan zijn zwarte ontwerp. De Bridge Pro kost 90 euro, waar de reguliere Bridge (versie 2.1) circa 50 euro kost. Ja, dat is een relatief forse meerprijs, maar als je het systeem tien jaar wilt gebruiken juist weer een kleine extra investering.

©Rens Blom

Veel meer lampen

De Bridge Pro biedt belangrijke voordelen ten opzichte van de normale Bridge, zowel voor bestaande als nieuwe gebruikers. Zo kun je hem nog steeds via ethernet gebruiken, maar is dat niet verplicht. Er is namelijk ook - nieuw - wifi-ondersteuning. De voeding is bovendien geen specifieke stroomkabel meer, maar een usb-c-kabel. Die kun je eenvoudiger vervangen.

©Rens Blom

De belangrijkste vernieuwing? Een compleet nieuwe processor, meer werkgeheugen en meer opslagcapaciteit, waardoor de Hue Bridge Pro veel krachtiger is dan zijn voorganger. Dat is geen mooie marketingpraat, maar goed zichtbaar aan het totaal aantal gadgets dat de bridge kan aansturen. Bij de reguliere Bridge zijn dat 50 lampen en 12 accessoires (zoals draadloze afstandsbedieningen), waar de Bridge Pro 150 lampen en 50 accessoires ondersteunt. Heb je een huis (en misschien ook tuin) vol Hue-producten, dan loop je bij de normale Bridge waarschijnlijk (snel) tegen de limieten aan. Bij de Bridge Pro moet je daar echt je best voor doen.

Je kunt met de Bridge Pro ook veel meer scènes (500) opslaan in de Hue-app dan met de normale Bridge (200), wat voor sommigen handig zal zijn. De Bridge Pro biedt ook nieuwe optionele foefjes, zoals je lampen inzetten als bewegingssensoren om je te attenderen bij beweging in bepaalde kamers. Ook is de Bridge Pro standaard geschikt voor Matter, het nieuwe smarthomeprotocol waar veel merken ondersteuning voor bieden.

©Rens Blom

Overzetten is zo gebeurd

Van oude technologie naar nieuwe technologie overstappen kan soms frustrerend zijn, maar dat geldt zeker niet wanneer je de Bridge verruilt voor de Bridge Pro. De stappen in de Philips Hue-app zijn duidelijk en wij waren binnen tien minuten klaar, waarna de app op de achtergrond veertig minuten nodig had voor de echte migratie.

Al onze instellingen zijn behouden, de accessoires en lampen zijn overgezet en de reguliere Bridge mag na tien jaar met pensioen. Begin je pas met Philips Hue, dan stel je de Bridge Pro vanzelfsprekend in als je eerste bridge. Ook dat is een fluitje van een cent.

©Rens Blom

Conclusie: Philips Hue Bridge Pro kopen?

De Philips Hue Bridge Pro is naar onze mening dé bridge om te kopen als je start met Philips Hue. Heb je nu de normale Bridge, dan biedt de Pro-versie zo veel verbeteringen dat wij het (op termijn) upgraden de eenmalige investering waard vinden.

Een computer laat het vaak afweten op het slechtste moment. Of het nu gaat om een zwart scherm, geen internetverbinding of verdwenen bestanden: wie goed voorbereid is, bespaart tijd en ergernis. In dit artikel lees je welke hardware- en softwaretools je het best vooraf klaarzet, voor jezelf of om anderen te helpen – desnoods vanaf afstand.

Tip 1 - Gerichte aanpak

Een computer en zeker een (thuis)netwerk vormen een complex geheel van componenten, waardoor het lastig kan zijn om snel de juiste oorzaak van een probleem te achterhalen en het op te lossen. Het kan aan hardware liggen (zoals een defecte adapter of slechte kabel), maar ook aan software (zoals een configuratiefout, malware of een incompatibel stuurprogramma). Het is dus verstandig om op zowat alles voorbereid te zijn. Dit vraagt niet alleen kennis en ervaring, maar ook een doordachte aanpak.

Begin met een gerichte observatie van fout­meldingen of gedrag, en voer dan systematisch tests uit. Start bij de eenvoudigste oorzaken, zoals herstarten of bekabeling. Sluit stapsgewijs andere mogelijke oorzaken uit. Noteer wat je test en welk resultaat je krijgt. Bij netwerkproblemen werk je het best van buiten naar binnen: controleer eerst randapparatuur en verbindingen, daarna besturingssysteeminstellingen, en tot slot software of hardware.

Daarvoor heb je natuurlijk ook het juiste ­materiaal nodig, en dat is nu net onze focus. We bekijken eerst welke hardwaretools nuttig zijn, zowel vrij eenvoudige gereedschappen als meer geavanceerde tools. Je kiest uiteraard zelf hoe ver je hierin wilt gaan. Daarna bespreken we handige softwaretools voor diagnose, herstel en reparatie, gebundeld op een multibootstick. Tot slot bekijken we nog enkele opties voor hulp op afstand.

©Angela - stock.adobe.com

Tip 2 - Basisgereedschap

We starten met het basisgereedschap. Kleine dingen die je weleens over het hoofd kunt zien, maar die soms goed van pas komen! We denken bijvoorbeeld aan plakband of ducttape (bijvoorbeeld voor het (tijdelijke) herstel van een gescheurde kabel) en labeltape of markeerstickers om bepaalde (te verplaatsen) onderdelen duidelijk te identificeren. Enkele fijne permanente kleurmarkers kunnen hiervoor ook nuttig zijn. Zorg ook dat je een pincet of fijn tangetje bij de hand hebt, evenals een usb-lampje of een mini-zaklamp (eventueel gebruik je de led van je smartphone). Schroevendraaiers mogen uiteraard evenmin ontbreken: zowel kruiskopschroevendraaiers (Phillips PH0, PH1, PH2), als sleufschroevendraaiers, als torx-modellen (vooral T5 tot T10). Eventueel stop je er ook een paar drie- en zeskantige schroevendraaiers bij, evenals pentalobe-modellen (zoals voor Apple-laptops). Het is wel zo makkelijk als je schroevendraaiers magnetisch zijn om kleine schroefjes (in de systeemkast) niet te verliezen. Let wel op dat je hiermee geen elektronische onderdelen aanraakt. Een handige allround-oplossing is een precisie-schroevendraaierset met magnetische houder en verwisselbare bits.

Voor het schoonhouden van je apparatuur heb je ook altijd een spuitbus met perslucht in de buurt, evenals een luchtblazer (rubberen balgpompje), enkele watten- of schuimstaafjes en een paar micro­vezeldoekjes. Voor het reinigen van contactpunten, sockets, toetsenborden en behuizingen is een goed afsluitbare fles isopropyl-alcohol handig (liefst minimaal 99,9 procent). Zorg ook voor een anti­statische polsband of mat om elektrostatische schade te voorkomen. Denk verder ook aan een usb-stick, usb-hub (met eigen voeding) en een paar netwerk-patchkabels (bij voorkeur CAT 6). Bij elkaar kost dit hele setje basisgereedschap zo’n 160 euro.

©Nikolay - stock.adobe.com

Tip 3 - Extra gereedschap

Kant-en-klare netwerkkabels hebben onze voorkeur, maar soms is een zelfgemaakte kabel op maat handiger. Daarvoor heb je een krimptang nodig en wat handigheid om de connector goed te plaatsen. Op YouTube vind je genoeg instructievideo’s; na enige oefening lukt dat vlot. Zorg ook voor een RJ45-netwerktester. Er bestaan complete netwerksets met krimptang, stripper en tester.

Stop een paar lithium-knoopcellen (CR2032) in je kit, want het CMOS-geheugen van veel computers krijgt stroom van zo’n batterij en die dien je na enkele jaren te vervangen. Een batterijtester die ook geschikt is voor knoopcellen, is ook altijd handig (circa 10 euro). Voor het uitlezen van SD-kaarten gebruik je het liefst een externe SD-kaartlezer. Om problemen met draadloze muizen of toetsenborden te vermijden, zijn een usb-muis en -toetsenbord ­nuttig (samen vanaf zo’n 20 euro).

Ook enkele typische adapters zijn onmisbaar. Denk aan een usb-naar-wifi-adapter, usb-naar-ethernet-adapter (voor als de interne netwerkpoort niet werkt), usb-naar-SATA-adapter (om een interne schijf via usb op je eigen pc aan te sluiten), en een usb-c-multi-adapter. De geschatte totaalprijs van de spullen uit deze tip is zo’n 190 euro.

©kvladimirv - stock.adobe.com

Tip 4 - Voor de echte techneut

Ben je intussen de vaste computerreparateur geworden voor buren, kennissen en familie, dan is het misschien tijd om je reparatiekit verder te professionaliseren. Een psu-tester en een multimeter horen daar zeker bij. Met een psu-tester controleer je eenvoudig een pc-voeding (Power Supply Unit): sluit de ATX-stekker (van de desktop) en eventueel andere connectors (als cpu of PCIe) aan, waarna je per lijn de spanning uitleest (zoals 3,3V, 5V, 12V en andere). Een multimeter is veelzijdiger: je meet er spanning, stroom en weerstand mee (categorie 2 is geschikt tot 230V). Zo’n apparaat vergt wel enige ervaring, maar YouTube-video’s helpen je vast op weg.

Een (snelle) externe usb-ssd van bijvoorbeeld 2 TB komt ook van pas, bijvoorbeeld voor systeemback-ups. Bij schermproblemen is een klein reservescherm met voldoende resolutie (én HDMI en usb-c-aansluitingen) handig. Zorg eveneens voor een tubetje thermische pasta, voor als je cpu-koelers moet (ver)plaatsen of bij oververhittingsproblemen.

Eventueel kun je een diagnostische POST-kaart (Power-On Self Test) toevoegen, die je via PCIe (x1) op een (desktop)computer aansluit. Bij het opstarten voert het UEFI/BIOS een POST-routine uit, waarbij het systeem per stap een hex-code via de systeembus doorstuurt. Zo’n kaart vangt deze codes op en toont ze op een leddisplay. De betekenis lees je af in een POST-tabel (online of in de onderhoudshandleiding), zodat je gericht kunt testen. Eenvoudige modellen vind je al vanaf zo’n 10 euro. De geschatte totaalprijs van deze spullen is zo’n 280 euro.

©Mr.Norasit Kaewsai

Tip 5 - Programma's verzamelen

Je EHBO-kit is inmiddels goed gevuld met tools voor hardwareproblemen. Maar wat als de oorzaak bij software ligt? Zulke fouten los je doorgaans software­matig op, dus verzamel je het best vooraf alvast de meest geschikte programma’s voor diagnose en herstel. Deze tools kunnen sterk variëren, want ook de oorzaken van problemen verschillen. Denk aan corrupte drivers of systeembestanden, foutgelopen updates, conflicterende software, malware, ­verkeerde configuraties en beschadigde opstartitems. Je hebt dus tools nodig die malware kunnen opsporen en verwijderen, bootstructuren (tot op sectorniveau) kunnen controleren en herstellen, schijven kunnen herpartitioneren, data kunnen redden van nukkige systemen, wachtwoorden kunnen achterhalen of wissen en meer.

Daarnaast moet je de juiste manier vinden om de software te starten. Soms lukt dat via een koppeling van de interne schijf van het defecte systeem aan je eigen computer. In de praktijk werkt het meestal handiger als je de EHBO-software rechtstreeks op het probleemtoestel kunt draaien. Als een ­normale start niet lukt, zelfs niet in de veilige modus (Windows), biedt een bootstick uitkomst. Dit is een opstartbare usb-stick met een eigen besturingssysteem, zoals Windows of Linux. Idealiter kies je voor een multibootstick, met meerdere systemen of tools, zodat je vlot de meest geschikte diagnose- of herstelomgeving kunt selecteren. We behandelen in dit artikel twee uitstekende, gratis oplossingen.

Tip 6 - YUMI-stick maken

YUMI (Your Universal Multiboot Installer) is een tool waarmee je zo’n multibootstick kunt maken. Deze tool is handig omdat je uit tal van besturingssystemen kunt kiezen, zonder die zelf te hoeven zoeken. Surf naar www.kwikr.nl/yumi, scrol tot bij YUMI exFAT Download en klik op Download YUMI. Dubbelklik op het gedownloade exe-bestand om de portable tool te starten. Klik op I Agree en plaats een (lege) usb-stick in je pc, bij voorkeur 3.x en met voldoende ruimte voor alle gewenste distributies. Klik indien nodig op Redetect Disks als het station niet zichtbaar is bij Step 1: You Chose. Selecteer de juiste stick en klik op Prepare this Device, zodat de stick correct geformatteerd wordt. Bevestig met Ja als je zeker weet dat de stick geen belangrijke gegevens bevat. Na afloop verschijnt een exFAT-partitie in Verkenner met de naam YUMI. Voor wie technisch geïnteresseerd is: via Schijfbeheer zie je ook een kleine FAT-partitie (VTOYEFI). Dit is de EFI-systeempartitie, maar daar hoef je je verder niet om te bekommeren.

Bij Step 2: Select a Distribution […] kies je vervolgens de gewenste distributie. Er zijn er meer dan 100, vooral Linux-distributies, maar ook systemen als back-uptools, partitiebeheerders, wachtwoordkrakers, geheugentesters, penetratietesters en allround-troubleshooters zoals Ultimate Boot cd, SystemRescue (Linux) en Hiren’s BootCD PE (Windows). Op enkele hiervan komen we straks nog even terug.

Tip 7 - YUMI-distributies

Selecteer de eerste gewenste distributie. De verwijzing naar het bijbehorende schijfkopiebestand kleurt oranje als YUMI dit in de YUMI-map detecteert, althans wanneer je het daar zelf al had geplaatst. Kleurt dit rood, dan kun je via Browse naar de juiste downloadmap navigeren. Staat het bestand nog niet op je schijf, klik dan op Download link om het te downloaden. Of klik op Visit the […] site om het zelf binnen te halen van de site van de producent. Bij sommige distributies, zoals Ubuntu, verschijnt een extra optie (Step 4) waarmee je optioneel opslagruimte reserveert voor persistente wijzigingen. Zodra de juiste distributie is geladen bij Step 3, klik je op Create en bevestig je met Ja. De voortgang volg je in het logvenster. Na afloop klik je op Next en op Ja om extra distributies toe te voegen aan het YUMI-bootmenu, op dezelfde manier als daarnet. Dat kan ook later nog, zolang je YUMI opnieuw start zonder de stick opnieuw te formatteren.

Wil je een toegevoegde distributie verwijderen, plaats dan een vinkje bij View or Remove Installed Distros, selecteer het ongewenste systeem en klik op Remove.

Tip 8 - Ventoy

Lukt het om een of andere reden niet met YUMI of wil je liever een andere tool gebruiken, dan is Ventoy een prima alternatief. Download de recentste versie van het portable programma via www.kwikr.nl/ventoy. Pak het zip-bestand uit en start de tool. In het Language-menu kies je eventueel voor Dutch (Nederlands).

Plug een geschikte (lege) usb-stick in en dubbelklik op het bestand Ventoy2Disk.exe. Klik op de ronde pijlknop zodat Ventoy de stick correct herkent. Open nu eerst even het menu Opties. Bij Partitietabel staat standaard MBR geselecteerd. In de meeste gevallen is dat de beste optie, tenzij je zeker weet dat je de stick enkel op moderne UEFI-systemen gebruikt; in dat geval kun je GPT selecteren. Laat ook de optie voor Secure Boot aangevinkt, behalve als je weet dat je de stick enkel op oudere systemen zonder secure boot gebruikt of bereid bent secure boot tijdelijk uit te schakelen (zonder de UEFI-bootmodus te wijzigen). In dit menu vind je ook de optie Ventoy verwijderen: hiermee maak je de stick leeg en verwijder je de partities als je dit wenst.

Tip 9 - Distributies plaatsen

Er rest nu nog maar één stap. Klik op Installeren (Bijwerken is bedoeld voor een update naar een recentere Ventoy-versie) en bevestig dit tweemaal met Ja. Alle data op de stick worden gewist en, net als bij YUMI, verschijnen er twee partities: een grote VENTOY-datapartitie en een kleine VTOYEFI-systeempartitie. Het hele proces duurt slechts enkele seconden.

Daarna mag je Ventoy sluiten: je stick is nu klaar om de eerste distributies te ontvangen. Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar eigenlijk is het heel eenvoudig. Je hoeft enkel het schijfkopiebestand (meestal een iso-bestand) van een distributie naar de VENTOY-partitie te kopiëren, desgewenst in aparte mappen (zoals \allround, \antivirus, \backup, \dataherstel, \partitiebeheer enzovoort). Dit kan gewoon via Verkenner. Dit geldt trouwens ook voor een YUMI-stick, aangezien die onderliggend gebruikmaakt van Ventoy-technologie. In het tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’ vermelden we enkele uitstekende tools, inclusief hun downloadlocaties.

Tip 10 - Bootstick opstarten

Het is nu de bedoeling dat je je multibootstick opstart op een (problematisch) systeem. Daarbij maakt het weinig uit of je een YUMI- of een Ventoy-stick gebruikt. Tijdens het opstarten druk je enkele keren op een sneltoets, zoals ESC, F8 of F12, om het opstartmenu te openen. Op oudere toestellen moet je mogelijk eerst het BIOS-setupmenu oproepen via een sneltoets en daar bij Boot order (priority) de usb-stick als eerste opstartmedium instellen.

Gaat het om een moderner UEFI-systeem, dan staat secure boot waarschijnlijk ingeschakeld, wat kan verhinderen dat je bootstick opstart. Voor een YUMI-stick moet je deze functie wellicht eerst tijdelijk uitschakelen om te kunnen opstarten. Een Ventoy-stick start meestal wél op als je eerder de optie Secure Boot had aangevinkt (zie tip 8). In dit geval moet je bij de allereerste opstart wel nog een korte procedure doorlopen, zoals beschreven op www.kwikr.nl/vensec. Je kunt eventueel ook hier eerst secure boot tijdelijk uitschakelen.

Het startmenu van je bootstick verschijnt nu. Laten we Ventoy als voorbeeld nemen. Je ziet hier alle toegevoegde distributies als menu-opties. Met F3 kun je ook overschakelen naar een mapweergave, waarbij je eerst een map opent (zoals \allround, \antivirus enzovoort) en daarna de gewenste distributie start. Zo start je vanaf één stick moeiteloos allerlei distributies en tools, en kun je meteen gericht troubleshooten.

Tip 11 - Extra tools

De kans is groot dat je met de applicaties uit de kadertekst ‘Onmisbare reddingstools’ al vrijwel alle nodige tools hebt. Toch kun je gaandeweg nog programma’s ontdekken die je graag aan je bootstick toevoegt. Dat werkt zowel op een YUMI- als op een Ventoy-stick heel eenvoudig.

Op www.portableapps.com/apps kun je alvast terecht voor meer dan 1100 apps, waaronder zo’n 160 uiteenlopende hulpprogramma’s. Download het .paf.exe-bestand van de gewenste tool en voer dit uit in een tijdelijke map op je eigen systeem. Kopieer daarna de uitgepakte bestanden naar een aparte submap op je bootstick, bijvoorbeeld in \tools\<naam\_app>.

Daarna open je binnen een opgestarte distributie (zoals de Windows Verkenner in Hiren’s BootCD PE: zie tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’) gewoon deze map en start je de portable exe-app van daaruit. Zo stem je je bootstick volledig af op je eigen voorkeuren en behoeften (zie ook tekstkader ‘AIO-pakketten’).

Tip 12 - Quick Assist

Tot nu toe gingen we ervan uit dat je als troubleshooter fysiek aanwezig bent om het probleem op te lossen. Maar er zal vast weleens iemand vanaf afstand je hulp inroepen. We veronderstellen dan wel dat die persoon zijn systeem nog kan opstarten, eventueel in de veilige modus, en zo een tool voor afstandsbeheer kan openen.

Eerst stellen we kort een app voor die standaard met Windows wordt meegeleverd: Quick Assist. Begin aan de helperszijde door de app te starten, klik op Iemand helpen en meld je aan met je Microsoft-account. Noteer de beveiligingscode en geeft die door aan de hulpvrager, bijvoorbeeld via telefoon of bericht. Deze persoon start daarna ook Quick Assist en vult de beveiligingscode in bij Beveiligingscode van assistent. Na een klik op Verzenden verschijnt een bevestigingsvraag: hij plaatst een vinkje en klikt op Toestaan. Zijn bureaublad zou nu zichtbaar moeten zijn in een schaalbaar venster op jouw systeem.

Om het systeem over te nemen klik je bovenaan op Besturing aanvragen. Na een bevestiging van de hulpvrager via Toestaan krijg je toegang tot zijn pc. Boven in het venster vind je knoppen als Laserpointer, Aantekening en Chat (voor communicatie via een apart venster). Als er meerdere schermen zijn aangesloten, kun je via Scherm selecteren het gewenste scherm kiezen. Je kunt de overname stopzetten met Stop best. of Besturing annuleren, en met Verlaten sluit je de sessie volledig af.

Tip 13 - AnyDesk

Quick Assist werkt uitsluitend op Windows, maar er bestaan ook tools als AnyDesk die meerdere platformen ondersteunen, waaronder Windows, macOS en mobiele systemen (www.anydesk.com; gratis voor persoonlijk gebruik). Hier gaan we uit van de Windows-versie.

Start de app op, zowel aan jouw kant als aan die van de hulpvrager. Vraag hem vervolgens via telefoon of bericht om de identificatiecode van zijn werkplek: dit is een 10-cijferige code bovenaan in het venster. Vul deze code in op je eigen app, bij Voer remote adres in. Druk op Enter en geef je firewall desgevraagd toestemming.

De hulpvrager klikt nu op de knop Accepteren met het schildicoon om een sessie met beheerrechten toe te staan. Even later verschijnt zijn bureaublad op jouw scherm en kun je zijn pc op afstand bedienen.

AnyDesk biedt meer opties dan Quick Assist. Zo is er een chatfunctie, een schermopnamefunctie, een whiteboard en een handige datatransferfunctie om snel bestanden tussen beide systemen te verplaatsen. Je kunt de schermweergave aanpassen en via de knop Acties bijvoorbeeld een screenshot maken of de toegangsrichting omkeren. Uiteraard kunnen ook hier beide partijen de verbinding op elk moment stopzetten.