JavaScript is de standaard programmeertaal voor webapplicaties. Maar voor liefhebbers van Python is er goed nieuws: dankzij PyScript kun je ook in je favoriete programmeertaal webapplicaties bouwen. Hierdoor krijg je toegang tot een breed scala aan populaire Python-bibliotheken. Bovendien kun je de Python-code moeiteloos communiceren met JavaScript-code.

Webapplicaties maken doorgaans gebruik van een drie-eenheid van (programmeer)talen: HyperText Markup Language (html), Cascading Style Sheets (css) en JavaScript. Html is een opmaaktaal waarmee je de structuur en inhoud van een webpagina definieert. Met css definieer je stijlen die de vormgeving van de pagina beschrijven. En JavaScript is een programmeertaal waarmee je het gedrag van de pagina bepaalt.

Hoewel JavaScript de dominante programmeertaal is in de wereld van webapplicaties, heeft het erbuiten niet dezelfde populariteit kunnen winnen. Python daarentegen is een populaire programmeertaal in diverse domeinen, onder andere voor data-analyse, machine learning, wetenschappelijke projecten, scripting en de serverkant van webapplicaties. Hoe handig zou het zijn als je jouw kennis van Python ook in de webbrowser kunt toepassen?

1 PyScript

Dat is precies wat PyScript mogelijk maakt: Python-toepassingen ontwikkelen die in de webbrowser werken. Net zoals je JavaScript-code in een html-pagina kunt opnemen, kun je dat dankzij PyScript ook met Python-code doen. Bovendien kunnen Python- en JavaScript-objecten probleemloos met elkaar communiceren, zodat je niet gebonden bent aan PyScript, maar je Python-code kunt combineren met bestaande JavaScript-bibliotheken.

Je kunt met PyScript ook gebruikmaken van heel wat populaire Python-pakketten, zoals Beautiful Soup, Matplotlib, NumPy, Pandas of Scikit-learn. Op die manier kun je dus niet alleen je kennis van de programmeertaal Python meenemen naar je webapplicaties, maar ook die van het uitgebreide Python-ecosysteem. Als je dus vertrouwder bent met Python dan met JavaScript en je webapplicaties wilt bouwen, dan is PyScript een logische keuze.

2 Hallo wereld

Een PyScript-webapplicatie heeft drie bestanden nodig. Eerst en vooral een html-bestand, bijvoorbeeld index.html, met de structuur van je webpagina, verwijzingen naar PyScript zelf en je eigen Python-script. Een tweede bestand beschrijft de Python-omgeving waarin je applicatie draait. Hierin geef je bijvoorbeeld aan welke extra Python-pakketten je script gebruikt. Dit bestand heet pyscript.toml of pyscript.json. Tot slot is er je Python-script zelf, dat je in een Python-bestand als main.py opslaat.

Een eenvoudig html-bestand voor een PyScript-applicatie ziet er als volgt uit:

Je verwijst hier in het element head naar de css-stylesheet en JavaScript-code van PyScript. In het element script van de body verwijs je dan naar je Python-script.

3 Python-script

In de body van de html-pagina vind je het element button met een attribuut py-click dat de waarde "generate_text" heeft. Hiermee geef je aan dat bij een klik op die knop de Python-functie generate_text wordt aangeroepen. In het element script verwijs je vervolgens naar je Python-script main.py. Met type="py" geef je aan dat het om een Python-script gaat in plaats van een JavaScript-bestand. En met het attribuut config verwijs je naar het configuratiebestand waarin je definieert welke Python-pakketten PyScript voor je applicatie moet installeren. Als je bijvoorbeeld het pakket lorem-text wilt gebruiken, dan ziet het bestand pyscript.toml er als volgt uit:

Het Python-script main.py heeft de volgende inhoud:

We importeren hier dus de module lorem uit lorem-text, het pakket dat we hebben geïnstalleerd. Vervolgens importeren we ook document uit PyScript. In de functie generate_text, die wordt aangeroepen wanneer je in de webpagina op de knop klikt, krijg je via document toegang tot het volledige Document Object Model (DOM) van de webpagina. Hiermee selecteer je het element met de id output. De functie roept dan lorem.paragraph() aan om een alinea met willekeurige tekst te genereren en kent die toe aan de tekst van het geselecteerde element.

4 Webserver

Je PyScript-applicatie is nu klaar, maar je kunt het html-bestand niet gewoonweg in je webbrowser openen als een lokaal bestand. Je moet het bestand via een webserver aanbieden. Als je Python lokaal (op je computer) hebt geïnstalleerd, kun je eenvoudig de ingebouwde webserver van Python opstarten. Navigeer in een terminalvenster of opdrachtprompt naar de directory waarin je PyScript-bestanden staan en voer de volgende opdracht uit:

Dit start een webserver op poort 8000 die de inhoud van de huidige directory aanbiedt. Bezoek vervolgens in je webbrowser de url http://127.0.0.1:8000/, die verwijst naar poort 8000 op je computer zelf. Je krijgt nu een webpagina te zien met als titel Hallo wereld en een knop met als label Lorem ipsum.

Wacht even tot de hele PyScript-omgeving is ingeladen. Klik dan op de knop wanneer die niet meer grijs is. Eronder verschijnt vervolgens een alinea met willekeurige tekst. Elke keer dat je op de knop drukt, verschijnt er een nieuwe tekst omdat de functie generate_text weer wordt aangeroepen.

5 Grafieken plotten

Nu kun je ook in je webapplicaties gebruikmaken van het krachtige ecosysteem van Python-pakketten voor bijvoorbeeld datavisualisatie, zoals Matplotlib. Het principe is hetzelfde als het eerste voorbeeld met de lorem ipsum-tekst: je creëert een html-bestand met de structuur van je webpagina, een bestand met de Python-pakketten die je nodig hebt, en uiteindelijk een bestand met je Python-code. Het bestand met de afhankelijkheden, pyscript.toml, vermeldt eenvoudigweg het pakket Matplotlib:

Het html-bestand index.html ziet er als volgt uit:

In dit voorbeeld laten we de gebruiker een amplitude en periode kiezen, om vervolgens een grafiek van de sinusfunctie met die ingestelde amplitude en periode te plotten.

6 Schuifbalken

In de html-code definiëren we twee elementen input van het type range. Je webbrowser toont die als schuifbalken. We stellen voor elk element een minimum en maximum in, een stap (de waarde waarmee de schuifbalk per eenheid wordt verschoven) en een standaardwaarde. We geven beide elementen ook een label, met diezelfde standaardwaarde, zodat de gebruiker niet alleen een bolletje op een schuifbalk ziet, maar ernaast ook de waarde die daardoor wordt ingesteld.

Eronder plaatsen we dan een element div waarin de grafiek komt. We definiëren hier ook een script dat naar het Python-bestand en de configuratie met de te installeren pakketten verwijst. In de elementen input verwijzen we ook naar de in dit Python-bestand gedefinieerde functie plot_sine die wordt uitgevoerd bij elke wijziging van de invoer in het element. De webapplicatie roept de functie daardoor aan telkens als je aan de schuifbalk sleept.

7 Sinus plotten

Dan volgt uiteindelijk de code in main.py om de sinusfunctie te plotten:

De functie plot_sine haalt allereerst de waarde op van het element met de id amplitude en wijzigt de tekst van het label voor dat element naar die waarde. Daarna doet de functie hetzelfde voor het element met de id period. Deze eerste regels code synchroniseren dus elke keer de getoonde waarde met de ingestelde waarde, zodat de gebruiker onmiddellijk feedback krijgt bij het schuiven.

Daarna creëren we met NumPy’s functie arange een reeks x-waarden en vervolgens berekenen we voor elk van die x-waarden de sinusfunctie met NumPy’s functie sin. Door het argument van de sinusfunctie te vermenigvuldigen met 2π en te delen door de periode, berekenen we de sinus met de gewenste periode: de kromme wordt zo breder of smaller geplot. Door het resultaat van de sinusfunctie met de amplitude te vermenigvuldigen, wordt de kromme hoger of lager geplot.

Uiteindelijk maken we de huidige figuur leeg, plotten we de x- en y-waardes in het blauw, voegen we een raster toe en stellen we het bereik voor de x- en y-as in. Daarna tonen we de plot in het target sine, dat verwijst naar de id van het desbetreffende element div in het html-bestand. Helemaal op het einde van het Python-bestand roepen we de functie ook expliciet op. Zo wordt de grafiek ook getoond nadat de pagina is geladen, zonder dat de gebruiker eerst met een van de schuifbalken moet schuiven.

8 JavaScript in Python aanroepen

Er bestaat uiteraard al een heel ecosysteem van JavaScript-bibliotheken voor webapplicaties. Je hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden in Python of een Python-alternatief te zoeken als je er al een in JavaScript bij de hand hebt. Zoals we eerder al schreven, biedt PyScript volledige interoperabiliteit tussen Python- en JavaScript-code in je webapplicaties. Om JavaScript-functies in je Python-code aan te roepen, importeer je de globale JavaScript-namespace met:

Daarna gedraagt js zich in je Python-code als een Python-module en kun je alle globale JavaScript-functies aanroepen met js.naamvanfunctie.

Als je asynchrone JavaScript-functies wilt aanroepen, moet je ook de module asyncio in je Python-code importeren en de functies aanroepen met await ervoor.

9 Alles in één

Laten we dit eens illustreren met een eenvoudig voorbeeld dat de JavaScript Fetch API gebruikt om je publieke ip-adres via de website ipify op te vragen. We tonen meteen een alternatieve manier om PyScript te gebruiken door de Python-code rechtstreeks in het html-bestand te plaatsen in plaats van een afzonderlijk Python-bestand. Zo heeft onze webapplicatie maar één bestand nodig, het html-bestand:

We creëren hier in de body een element py-script met daarin de Python-code. Merk op dat dit element een attribuut async heeft, omdat we in de Python-code een asynchrone functie met await aanroepen. Zonder het attribuut async zou de code niet werken.

10 Webpagina ophalen

De code roept de globale JavaScript-functie fetch aan met als argument de url van de API van ipify. Dit is een asynchrone JavaScript-functie, vandaar dat we die aanroepen met await js.fetch(url). Van het resultaat vragen we de tekst op. Omdat dit ook een asynchrone JavaScript-functie is, moeten we dit in onze Python-code ook met await aanroepen.

Als dit succesvol is, bevat de variabele public_ip het antwoord van de webserver van ipify, namelijk je publieke ip-adres. We creëren dan een f-string met de boodschap “Mijn publieke IP-adres:” gevolgd door het betreffende ip-adres. Met de functie display (die je niet mag vergeten te importeren uit de module pyscript) toon je deze string in het html-element waarin deze Python-code wordt uitgevoerd, namelijk het paragraaf-element p. En zo krijg je wanneer je deze webpagina laadt na een korte pauze je ip-adres te zien.

11 Python REPL

Met PyScript kun je zelfs een Python REPL (read-eval-print loop) in je webpagina toevoegen: een terminalvenster waarin je Python-opdrachten uitvoert, volledig client-side in je webbrowser. De html-code hiervoor ziet er als volgt uit:

De attributen terminal en worker voor het element script zijn hier belangrijk. Het eerste attribuut toont een terminal waarin de uitvoer van de Python-functie print komt, en het tweede attribuut maakt de terminal interactief (bijvoorbeeld om de gebruiker invoer te vragen met de Python-functie input).

Als je deze webapplicatie zo zou uitvoeren, zou je in de JavaScript-console een foutmelding krijgen: “Error: Unable to use SharedArrayBuffer due insecure environment.” Om je webpagina in een veilige context te plaatsen, moet je de HTTP-headers Cross-Origin-Opener-Policy, Cross-Origin-Embedder-Policy en Cross-Origin-Resource-Policy instellen.

De eenvoudige ingebouwde webserver van Python die we in dit artikel gebruiken, doet dat niet. Maar als je het bestand mini-coi.js via deze GitHub-pagina downloadt en in dezelfde directory als je html-bestand opslaat, en in het element head van je html-pagina vóór alle scripts, links en styles hiernaar verwijst met <script src="./mini-coi.js" scope="./"></script>, werkt dit wel. Laad de pagina, wacht even tot de Python-omgeving is opgestart, en je kunt aan de slag in je interactieve Python-terminal.

Met Circle to Search kun je informatie opvragen over wat je op het scherm van je smartphone ziet, zonder dat je van app hoeft te wisselen of iets hoeft te kopiëren. Dat kan met Circle to Search, een functie die standaard ingebouwd is in de nieuwste Android-versies van onder andere Google Pixel- en Samsung Galaxy-toestellen. Je kunt er meer mee dan je misschien denkt!

Lees ook: 4 handige AI-functies voor je smartphone

Even snel iets opzoeken terwijl je een video kijkt, een bericht leest of door je favoriete app scrolt: tot voor kort betekende dat toch meestal dat je moest wisselen van app, tekst moest kopiëren of een apart tabblad moest openen. Met Circle to Search hoeft dat niet meer. Google heeft deze functie zo ontworpen dat je op elk moment, in elke app, meteen kunt zoeken naar wat er op je scherm staat. Google zoekt vervolgens direct naar relevante informatie, zonder dat je iets hoeft in te typen. Het werkt in vrijwel alle apps, dus of je nu op Instagram zit, een game speelt of iets leest op een website: je kunt het op elk moment starten.

Wat zie ik?

Circle to Search werkt op allerlei soorten content. Zie je een gaaf shirt op een Instagramfoto en wil je weten waar je het kunt kopen? Omcirkel het, en je krijgt gelijk links naar vergelijkbare kledingstukken in webshops. Vaak krijg je niet alleen identieke producten te zien, maar ook alternatieven in verschillende prijsklassen.

Ook meubels, accessoires of zelfs planten kun je zo herkennen. Als je tijdens het scrollen iets tegenkomt dat je aanspreekt, hoef je alleen maar te cirkelen om meteen te zien waar je het kunt vinden – of wat erop lijkt. Handig als je inspiratie opdoet via video's of foto's en daar direct iets mee wilt doen.

Vertaalhulp

Een andere slimme toepassing is het vertalen van tekst, rechtstreeks vanuit beeld. Stel je leest een buitenlandse recensie, komt een menukaart tegen in een foto, of ziet een handgeschreven briefje in een andere taal. Door simpelweg het relevante tekstdeel te selecteren, krijg je direct een Nederlandse vertaling te zien, zonder dat je eerst een aparte vertaalapp hoeft te openen. Dat maakt het veel laagdrempeliger om bijvoorbeeld Franse recepten te begrijpen, Spaanse socialemediaposts te volgen of Duitse nieuwsartikelen te lezen.

©Google

Studiehulp

Circle to Search komt ook goed van pas bij het leren of studeren. Zit je met een lastige formule of grafiek die je niet begrijpt? Je kunt het direct selecteren en uitleg opvragen, vaak inclusief stapsgewijze berekening of achtergrondinformatie. Vooral handig voor scholieren en studenten die digitale lesmaterialen gebruiken: je kunt blijven werken in je les-app, terwijl je tegelijk extra uitleg opvraagt.

Wat hoor ik?

Ook muziekherkenning is inmiddels in Circle to Search geïntegreerd. Je hebt dus geen aparte apps meer nodig om een nummer te identificeren dat je toevallig hoort in een video, in een winkel of op straat. Door het muzieksymbool onderin aan te tikken terwijl het nummer speelt, herkent Circle to Search het liedje – zelfs als je het neuriet of zingt.

Tips voor gamers

Voor wie graag games speelt op zijn telefoon, biedt Circle to Search sinds kort ook specifieke ondersteuning. Krijg je een puzzel niet opgelost, heb je geen idee wat je met een object of voorwerp in de game moet doen of weet je even niet hoe je een level moet uitspelen? Door het betreffende deel van je scherm te selecteren, krijg je hulp in de vorm van tips, korte uitleg of video's die exact op het juiste moment in de gameplay beginnen. Je hoeft het spel dus niet te verlaten om informatie te zoeken.

©Google

De diepte in

Een opvallende toevoeging van de laatste maanden is AI Mode. Wanneer je iets opzoekt met Circle to Search en er verschijnt een zogenoemde AI Overview, kun je naar beneden scrollen en kiezen voor 'dive deeper with AI Mode'. Je krijgt dan de mogelijkheid om door te vragen binnen hetzelfde onderwerp. Stel: je hebt een afbeelding van een historisch schilderij geselecteerd, en AI Overview geeft een korte samenvatting. In AI Mode kun je dan vragen stellen over de stijl, de kunstenaar of de historische context, en krijg je in gewone taal uitgebreide antwoorden.

De cirkel is rond

Je ziet dat je in het dagelijks gebruik dus verrassend veel met Circle to Search kunt. Daarbij is het fijn dat deze AI-hulp bovendien slim reageert op de context. Selecteer je tekst, dan krijg je andere opties dan bij een object of een geluid. Daardoor voelt het gebruik logisch en hoef je niet telkens na te denken over welke knop je moet gebruiken. Ook handig is dat je de gevonden informatie meteen kunt opslaan of delen. Heb je iets interessants gevonden? Dan kun je het met één tik bewaren in bijvoorbeeld Google Keep, mailen naar jezelf of invoegen in een agendanotitie.

Smartphones met Circle to Search

Je laptop maakt lange dagen. Of je nu thuiswerkt, films kijkt of schoolopdrachten maakt, hij staat vaak uren aan. Wil je dat hij zo lang mogelijk goed blijft werken? Dan zijn er een aantal dingen die je beter niet kunt doen – omdat ze op termijn voor problemen kunnen zorgen. Van slechte ventilatie tot verkeerd opladen: zorg dat je deze fouten voortaan vermijdt.

Lees ook: Zo zorg je dat je laptop zo lang mogelijk blijft werken op één acculading

1. Laptop veel op bed of schoot gebruiken

Een laptop heeft lucht nodig. Via kleine openingen aan de zijkant of onderkant voert hij warmte af, en die luchtstroom raakt geblokkeerd als je het apparaat op een zacht oppervlak gebruikt. Op bed, een dekentje of je schoot raakt hij die warmte moeilijk kwijt, waardoor onderdelen onnodig heet worden. Op de korte termijn merk je dat aan een luidruchtige ventilator, op de lange termijn aan snellere slijtage. Gebruik je je laptop vaak op schoot? Leg er dan iets hards onder, zoals een plankje of laptopstandaard. Zo voorkom je oververhitting. Bovendien werkt het vaak ook prettiger.

2. Altijd aan de oplader laten hangen

Veel mensen laten hun laptop de hele dag aan de stroom hangen. Dat lijkt handig – je zit nooit zonder stroom – maar voor de accu is het minder ideaal, vooral bij oudere laptops. Die kunnen sneller slijten als ze continu volgeladen blijven. Moderne laptops hebben gelukkig vaak slimme batterijmanagementsystemen die overladen voorkomen, maar zelfs dan is het beter om de batterij niet constant op 100% te houden. Je verlengt de levensduur door de accu regelmatig te gebruiken: haal de stekker er af en toe uit, laat de lading zakken tot zo’n 30 à 40 procent en laad dan weer op. Veel modellen bieden ook een instelling om het laden automatisch te beperken tot bijvoorbeeld 80%. Werk je veel op netstroom? Dan is het zeker de moeite waard om die functie in te schakelen. Zo houd je de accu langer gezond, zonder dat je er iets van merkt in het dagelijks gebruik.

3. Updates telkens uitstellen

Je krijgt een melding, maar klikt op 'nu niet'. En een dag later nog een keer. En nog een keer. Omdat je net lekker bezig bent en geen zin hebt om de laptop opnieuw op te starten, of omdat je denkt dat updates er alleen voor nieuwe functies zijn. Maar juist in die updates zitten vaak beveiligingsverbeteringen en foutoplossingen. Door lang te wachten blijf je kwetsbaar voor lekken of bugs die allang zijn verholpen. Laat updates daarom uitvoeren op een moment dat je je laptop niet nodig hebt – bijvoorbeeld tijdens de lunch of 's avonds. En stel automatische updates in als dat mogelijk is.

©Daniel CHETRONI - stock.adobe.com

4. Geen ruimte voor ventilatie laten

Wie foto's bewerkt, veel tabbladen open heeft of werkt met grote bestanden, vraagt meer van zijn laptop. De processor warmt op en de ventilator springt aan. Als je laptop dan in een afgesloten kastje, tegen een muur aan of tussen stapels papier staat, kan hij die warmte moeilijk kwijt. De temperatuur loopt verder op, wat invloed heeft op de prestaties en de levensduur. Zorg bij intensief gebruik voor voldoende ruimte rondom het apparaat. Zorg dat je hem op een plek neerzet waar niet allerlei spullen liggen en overweeg een laptopstandaard of -koeler als je merkt dat de temperatuur snel oploopt. 

5. Ventilatieopeningen niet schoonhouden

Een beetje in het verlengde van de fout hierboven: kan je laptop zijn warmte sowieso kwijt, ook als er genoeg ruimte omheen is? In de loop van de tijd verzamelt zich stof in je laptop, vooral rond de ventilator en de luchtkanalen. Zeker als je laptop in een stoffige kamer staat of je veel huisdieren hebt, kan dat snel gaan. Dat stof belemmert de luchtstroom, waardoor warmte blijft hangen en onderdelen sneller slijten. Je merkt het aan een ventilator die vaker aanslaat, of of doordat je laptop langzamer reageert dan je gewend bent. Gebruik af en toe een busje perslucht om de ventilatieopeningen voorzichtig schoon te blazen. 

©Studiomiracle

6. Klikken op verdachte links of bestanden

We weten allemaal dat je niet zomaar ergens op moet klikken. Maar het kan toch gebeuren dat je nieuwsgierig wordt naar die 'gratis update' of dat je denkt dat die mail echt van je bank afkomstig is (want cybercriminelen worden steeds slimmer in het nabootsen van bekende websites en bedrijven). Voordat je het weet heb je dan iets gedownload wat helemaal niet deugt. Malware kan van alles doen: meekijken wat je typt, je bestanden versleutelen, of persoonlijke gegevens stelen.

Een garantie dat je het helemaal kunt voorkomen kan niemand je geven. Wat je in ieder geval wél kunt doen is software altijd alleen via de officiële website downloaden, alleen bijlagen openen van afzenders die je vertrouwt en niet op meldingen klikken die je onder druk zetten. Een goede virusscanner helpt uiteraard ook, maar alert blijven is minstens zo belangrijk.

7. Geen back-ups maken van je bestanden

Je denkt er pas aan als het te laat is: een laptop die niet meer opstart, een harde schijf die crasht of een diefstal. Als je geen back-up hebt en er gebeurt iets met je laptop, dan ben je alles kwijt: je foto's, werk en documenten. Zorg daarom dat je regelmatig een back-up maakt. Dat kan automatisch via een clouddienst, of handmatig met een externe harde schijf. Het instellen kost je hooguit een kwartier. Doen, want de opluchting die je voelt wanneer je een back-up kunt gebruiken op het moment dat je die nodig hebt, is onbetaalbaar! 

8. Ruw omgaan met je laptop

We zijn allemaal wel eens haastig met onze laptop. Snel een usb-stick erin duwen, het scherm met één hand vanaf de zijkant openklappen, wrikken om de oplaadkabel in de poort te steken: het lijkt onschuldig, maar kan schade veroorzaken. Poorten zijn gevoelig, net als de scharnieren van je scherm. Open je laptop altijd met twee handen vanuit het midden en ga voorzichtig om met alle poorten en uitgangen. Doe je dat niet, dan kunnen ze los komen te zitten, waardoor ze uiteindelijk minder goed of helemaal niet meer hun werk kunnen doen.

©Dan74 - stock.adobe.com

9. Alles opslaan op het bureaublad

Voor het gemak bewaren veel mensen bestanden standaard op het bureaublad. Foto's, documenten, downloads – zo heb je ze meteen bij de hand. Omdat elk bureaubladpictogram apart geladen moet worden, kan dat bij oudere laptops voor merkbare vertraging zorgen tijdens het opstarten. Bij moderne laptops speelt dat probleem niet. Maar of je laptop nu oud of nieuw is: door alles maar op het bureaublad te bewaren, raak je wel het overzicht kwijt. Dus dan geldt dat 'alles bij de hand' niet meer. Integendeel: het risico dat je per ongeluk iets belangrijks weggooit, wordt groter naarmate je bureaublad voller raakt. Maak daarom mappen aan, gebruik de standaard 'Documenten'-map en archiveer wat je niet meer nodig hebt.

10. Geen wachtwoord of vergrendeling instellen

Veel mensen gebruiken hun laptop thuis of op werk, en denken daardoor geen wachtwoord nodig te hebben. Maar bij diefstal of verlies ligt je hele digitale leven open. Je mail, documenten, foto's, inloggegevens en opgeslagen wachtwoorden zijn vaak met één klik bereikbaar. Een sterk wachtwoord of pincode op je account, automatische vergrendeling na inactiviteit en versleuteling van je harde schijf maken je laptop veel veiliger. Het kost je nauwelijks extra tijd bij het opstarten, maar voorkomt grote problemen als je laptop ooit in verkeerde handen valt.