Geen talenknobbel (meer)? Deze (ver)taaltools helpen je uit de brand
Je hebt al een aardige talenkennis, maar het vlot omzetten van teksten naar een andere taal kan soms een uitdaging vormen. Om je talenkennis verder te vergroten of je boodschap te vertalen, kun je gebruikmaken van diverse (gratis) apps en diensten die je hierbij ondersteunen.
Dit artikel geeft een overzicht van tools en diensten die je ondersteunen in het vertalen van teksten tot helpen met realtime communiceren. Ook bieden we je enkele apps die je talenkennis stapsgewijs kunnen verbeteren. We bespreken onder andere:
- Linguee
- DeepL
- 50Languages
- Drops
Lees ook: Handig: laat je PowerPoint-presentatie realtime vertalen!
Als je een nieuwe taal wilt leren, heb je volop keuze: er zijn wereldwijd meer dan zevenduizend levende talen, verdeeld over meer dan honderd taalfamilies. Het beheersen van een taal is een uitdagende taak. Je moet niet alleen duizenden nieuwe woorden leren met de juiste spelling en uitspraak, maar ook rekening houden met structurele en grammaticale verschillen. Bovendien wordt het nog ingewikkelder wanneer context en betekenis een rol spelen bij het correct interpreteren van zinnen. Bedenk maar eens wat er aan context nodig is om zinnen als ‘Hij liep tegen een dikke stam aan’ versus ‘Hij liep tegen een vijandige stam’ correct te interpreteren.
Dit maakt automatische machinevertaling erg complex. In eerste instantie gebruikte men hiervoor vooral complexe regelsets (rule based machine translation), gevolgd door statistische methodes met grote hoeveelheden professioneel vertaalde paralleltekst (statistical machine translation). Tegenwoordig ligt de focus op artificiële intelligentie met deep learning en transformer-modellen als GPT (Generative Pre-trained Transformer). Deze AI-systemen trainen zichzelf, wat ze voortdurend beter maakt.
Formele context
Linguee is van dezelfde makers als DeepL. Het gaat eigenlijk om een online woordenboek, maar de dienst put daarbij uit miljoenen onlinevertalingen die door mensen (professioneel) werden geproduceerd. In een uitklapmenu geef je de gewenste vertaalrichting van bron- naar doeltaal aan, maar via de optie Meer talen kun je ook je eigen talenpaar selecteren, met keuze uit zo’n 25 talen. Je krijgt de mogelijke vertalingen niet allen als losse woorden, maar ook in een betekenisvolle context. Voor extra contextuele vertalingen klik je op het info-pictogram achter het vertaalde woord. Bij Engels kun je ook de juiste uitspraak beluisteren, zowel in een Amerikaanse als Britse variant.
Linguee is ook beschikbaar als mobiele app voor Android en iOS. Momenteel zijn er negen woordenboeken verwerkt, waarbij Engels telkens bron- of doeltaal is (op het woordenboek Duits-Frans na) en verder zijn er nog zes woordenboeken in aanbouw. Je kunt ze allemaal installeren voor offline gebruik. Deze woordenboeken zijn erg uitgebreid. Zo bevat bijvoorbeeld het woordenboek Duits-Engels bijna 1,4 miljoen trefwoorden (450 MB). Andere talen(combinaties) zijn vooralsnog beperkt tot (online)vertalingen-in-context.
Informeler context
Net als Linguee ligt de focus bij Reverso Context voornamelijk op contextuele woordenboeken. Deze site is wel minder selectief qua bronmateriaal en de voorbeeldzinnen zijn meestal korter en eenvoudiger, wat het geschikter maakt voor informeler gebruik. Reverso ondersteunt momenteel 26 talen, waarvan sommige (nog) niet beschikbaar zijn op Linguee, en biedt daardoor een handig alternatief. Net als bij Linguee kun je de uitspraak van woorden beluisteren.
De mobiele app (iOS, Android) van Reverso biedt meer mogelijkheden dan die van Linguee, zoals gepersonaliseerde leerspelletjes en offline leren. Na een proefperiode is de iOS-app helaas niet meer gratis (3,99 euro per maand). Er is ook een Windows-app beschikbaar waar je zelf woorden kunt invoeren voor vertaling en synoniemen kunt opvragen. Je kunt ook vertalingen van grote stukken tekst rechtstreeks vanuit webpagina’s of Windows-applicaties laten uitvoeren met de sneltoets Ctrl+C+C. Met een gratis registratie verwijder je de beperking tot vertalingen van maximaal 450 woorden in één keer, maar hiermee betreden we volop het terrein van machinevertaling.
Themazinnen
Op www.50languages.com kun je terecht voor een uitgebreide collectie taalgidsen die zich richten op het verwerven en verbeteren van je woordenschat en veelvoorkomende uitdrukkingen. Kies eerst je bron- en doeltaal uit bijna zestig beschikbare talen en selecteer vervolgens uit ongeveer honderd korte lessen over uiteenlopende onderwerpen zoals autopech, afspraken maken, doktersbezoeken en grammaticale aspecten zoals verleden tijd, imperatief en voegwoorden.
Elke les bestaat uit ongeveer twintig korte zinnen waarbij in de doeltaal alleen de eerste letters van elk woord zichtbaar zijn. Luister naar de ontbrekende woorden en vul ze aan. Je hebt ook de mogelijkheid om de uitgesproken uitdrukkingen als mp3-bestanden te downloaden. Daarnaast biedt de website voor elk talenpaar een geheugenspel waarbij de woorden op omgedraaide kaarten ook uitgesproken kunnen worden.
Verder is er nog een mobiele app beschikbaar (Stappen in 50 talen) voor zowel Android als iOS. Download eerst het woordenschatbestand in de gekozen doeltaal en voer vervolgens een test uit, zodat de app je kennisniveau beter kan inschatten. Daarna kun je diverse woordenschat-, uitspraak- en (beperkte) grammaticaoefeningen uitvoeren. De website en app zijn vooral geschikt voor wie net is gestart met het leren van een nieuwe taal.
Geheugentraining
De mobiele app Drops is er voor Android en iOS en richt zich voornamelijk op het uitbreiden van je woordenschat. De gratis basisversie biedt je dagelijkse oefeningen van 5 minuten, maar er is ook een uitgebreidere Premium-editie voor ongeveer 90 euro per jaar.
Geef eerst je kennisniveau van de doeltaal aan (geen, beperkt, behoorlijk goed) en selecteer je gewenste taalniveau via informele categorieën zoals ‘een film kunnen bekijken’ of ‘indruk maken op mijn collega’s’. Stel vervolgens in hoeveel minuten per dag je wilt oefenen, welke thema’s je aanspreken evenals je leeftijdscategorie.
Op basis van je aanpasbare profiel krijg je een reeks woorden voorgeschoteld, inclusief uitspraak en een bijbehorende afbeelding. Kies zelf of je een woord wilt leren of niet. Je ontvangt dan gevarieerde oefeningen rondom de woorden en foutieve woorden worden vaker in andere oefeningen aangeboden. Je hoort dus telkens wel de uitspraak, maar de app bevat geen spreekoefeningen.
Al surfend
Apps zoals Stappen in 50 talen en Drops kunnen je woordenschat aanzienlijk verbeteren, maar vereisen wel discipline. De browserextensie Toucan pakt het anders aan. Toucan is beschikbaar voor Firefox en Chromium-browsers in de officiële webstores. Na installatie en aanmelding kies je de taal waarvan je de woordenschat wilt oefenen. Helaas is het aantal ondersteunde talen beperkt, Nederlands is bijvoorbeeld niet beschikbaar als moedertaal, maar Engels, Frans en Duits wel.
Als je bijvoorbeeld Engels kiest, zal Toucan tijdens het surfen op Engelstalige webpagina’s automatisch bepaalde woorden vervangen door woorden uit de geselecteerde doeltaal (keuze uit elf talen). Deze woorden worden standaard gemarkeerd. Via een schuifbalk bepaal je zelf je kennisniveau (Beginner, Intermediate of Advanced) en het aantal gewenste woorden (vier gradaties).
Je hoeft verder weinig te doen; de vervangen woorden worden automatisch gemarkeerd en je kunt de uitspraak beluisteren. Je kunt ook aangeven of Toucan zo’n woord moet bewaren. Zodra je minstens tien woorden hebt opgeslagen, genereert Toucan extra woordenschatoefeningen rond deze woorden.
Over spelen met taal gesproken
Ga lekker een potje scrabbelen!
Talen leren Natuurlijk zijn er ook tal van diensten en apps die je stap voor stap helpen een taal te leren, maar het zal je waarschijnlijk niet verbazen dat de meeste daarvan betaald zijn, meestal volgens het freemium-model. Dit betekent dat je een aantal basiscomponenten (vaak bedoeld voor beginners) gratis kunt uitproberen, maar zodra je verder wilt, moet je betalen.
Een van de bekendste is Duolingo, dat je kunt gebruiken via de browser, een Windows-app of mobiel. Je kunt allerlei interactieve oefeningen doen met eenvoudige grammaticaregels, je woordenschat uitbreiden en naar teksten luisteren. De betaalde versie is ook offline beschikbaar.
Duolingo biedt de meeste talen aan voor mensen die al Engels beheersen (vanuit het Nederlands is er alleen Engels, Frans of Duits), en helaas geldt dit ook voor veel andere apps, zoals Memrise, Lingvist, Rosetta Stone en het daarop geïnspireerde Babbel. Al deze apps zijn zowel beschikbaar voor Android als iOS.
Machinevertaling (DeepL)
Wil je anderstalige teksten degelijk kunnen vertalen, maar zie je ertegenop de doeltaal zelf (beter) onder de knie te krijgen, dan kun je een dienst voor automatische machinevertaling aanspreken. We hebben het hier al even over gehad met de tool Reverso Context, die zich van NMT (Neural Machine Translation) bedient, maar er zijn er nog andere.
Een van de betere is het Duitse DeepL, die ondersteuning biedt voor 29 talen. Je kunt vertalingen rechtstreeks vanuit de website laten uitvoeren of je installeert de Windows-app. Met deze laatste voer je vertalingen uit via een sneltoets (standaard Ctrl+C+C) of je selecteert een documentbestand en kiest Vertalen met DeepL uit het contextmenu. Je kunt de (vertaalde) tekst ook beluisteren en zelf een lijst met vaste vertalingen voor specifieke uitdrukkingen aanleggen.
In de gratis versie ben je wel beperkt tot maximaal 3 bestanden per maand van maximaal 5 MB elk of tot vertalingen van 5000 tekens. Je kunt natuurlijk je teksten wel zelf opsplitsen en in behapbare brokken aan de vertaaldienst doorspelen. DeepL Pro verlost je van dergelijke beperkingen, maar kost je wel 7,49 euro per maand.
Andere vertaaldiensten
Andere gerenommeerde vertaaldiensten die (bijna) net zo goed presteren als DeepL zijn Google Translate (ongeveer 130 talen) en Microsoft (Bing) Translator (ongeveer 120 talen). Beide diensten ondersteunen aanzienlijk meer talen dan DeepL. Houd er wel rekening mee dat je, net als bij DeepL, in de gratis versie beperkt bent tot een maximaal aantal tekens per vertaling: 5000 bij Google en slechts 1000 bij Bing.
Bij zowel Microsoft als Google kun je de originele tekst en de vertaling beluisteren. Google biedt echter meer flexibiliteit qua brontekst: naast ingevoerde of geplakte tekst, ondersteunt het ingesproken tekst, website-URL’s, Office-documenten (docx, pptx, xlsx en pdf) en zelfs afbeeldingen waarbij tekst via OCR automatisch herkend en vertaald wordt (met dank aan Google Lens). Bovendien kun je bij beide diensten een virtueel toetsenbord oproepen om bijvoorbeeld minder gebruikelijke diakritische tekens in te voeren.
Aan jou de keuze welke vertaaldienst je wilt gebruiken. Niets hoeft je er ervan te weerhouden meerdere diensten te gebruiken, zelfs voor dezelfde tekst.
Chatbot
Naast bekende vertaaldiensten zijn er de AI-chatbots als potentiële vertaalkandidaten. Het begon allemaal met de introductie van ChatGPT door OpenAI. Sindsdien heeft Microsoft deze technologie geïntegreerd in zoekmachine Bing (klik op Nu chatten) en in andere Microsoft-diensten en applicaties, zoals Office. Ook Google heeft inmiddels een eigen chatbot, Bard genaamd, gelanceerd.
ChatGPT presteert uitstekend op het gebied van Natural Language Processing (NLP)-taken, zoals het maken van samenvattingen, beantwoorden van vragen en machinevertaling. Uit onderzoek blijkt dat de kwaliteit van vertalingen afhankelijk is van de formulering van de instructie, oftewel prompt. Dit heeft geleid tot de term ‘prompt engineering’. Een optimale prompt voor een vertaalopdracht luidt: ‘Geef de [doeltaal] vertaling voor deze [of: de volgende] tekst’.
Overigens kun je de prompt direct in de gewenste doeltaal formuleren, eventueel aangevuld met de instructie ‘Formuleer je antwoord in [deze taal]’, maar aangezien de chatbot voornamelijk met Engelstalige datasets is getraind, krijg je vaak betere resultaten door eerst in het Engels te vragen en daarna de chatbot te verzoeken het resultaat in de gewenste doeltaal te vertalen. Als alternatief kun je het antwoord plakken in een vertaaldienst zoals DeepL, Google of Bing, aangezien deze diensten doorgaans (vooralsnog) net iets beter presteren.
Office
Om tekstfragmenten te vertalen, hoef je niet altijd je browser of een externe app te gebruiken. Deze functionaliteit is bijvoorbeeld standaard geïntegreerd in Microsoft Office.
In Word navigeer je naar het tabblad Controleren en klik je in de sectie Taal op de knop Vertalen. Je kunt kiezen tussen Selectie vertalen en Document vertalen. In beide gevallen opent het deelvenster Vertalen. Bij selectievertaling verschijnt de vertaling in het deelvenster, en je kunt de originele tekst direct vervangen door op Invoegen te klikken. De vertaler herkent meestal de brontaal, maar je kunt dit indien nodig aanpassen. Bij documentvertaling maakt Word automatisch een tweede document met de vertaalde tekst, waarbij de originele lay-out, inclusief afbeeldingen, behouden blijft.
In Outlook kun je een e-mail in een andere taal laten vertalen. Open het bericht, klik op de knop met de drie puntjes en kies Bericht vertalen. Met Oorspronkelijk bericht weergeven keer je altijd terug naar de brontaal. Let op bij Vertaalvoorkeuren: hier kun je instellen hoe Outlook omgaat met anderstalige berichten en welke doeltaal standaard voor de vertaling wordt gekozen. Je kunt ook een tekstfragment in het bericht markeren en dit via het contextmenu laten vertalen.
In PowerPoint is het zelfs mogelijk om tijdens een presentatie ingesproken tekst in realtime op je dia’s te laten vertalen. Open je presentatie, ga naar Diavoorstellingen en vink Altijd ondertitels gebruiken aan. Stel de bron- en doeltaal in bij Instellingen voor ondertitels en pas de ondertitelweergave aan bij Meer instellingen (Windows).
Chatten (mobiel)
Online woordenboeken en vertaaldiensten zijn uiteraard nuttig, maar ze schieten soms tekort wanneer je een gesprek wilt voeren met iemand wiens taal je onvoldoende beheerst. Gelukkig zijn er enkele tools die in dergelijke situaties van pas kunnen komen. We bespreken er een paar.
Zo biedt de app van Google Translate een gespreksmodus. Selecteer eerst beide talen en tik vervolgens op Gesprek. Als je alles wat in beide talen wordt gezegd meteen naar de andere taal wilt vertalen, tik je op Automatisch. Om het vertalen in één taal te starten of te stoppen, tik je op het microfoonicoon Spreken bij de gewenste taal. Om opnieuw naar een vertaling te luisteren, tik je op het tekstvak bovenaan. De conversatie stopzetten doe je door linksboven op de pijlknop Terug te tikken.
De app Microsoft Vertaler (Translator) biedt nog meer mogelijkheden. Zo is het mogelijk om een gesprek te voeren op meerdere apparaten door een gesprekscode te delen met je gesprekspartner(s). Hierdoor ziet elke deelnemer de ingesproken tekst in zijn eigen taal verschijnen. Als je een lezing of presentatie geeft, schakel je best de inschakelende weergavemodus in het deelvenster Instellingen voor meerdere apparaten in, zodat de microfoon tijdens je presentatie niet wordt gedempt.
Ook handig om weten: deze app bevat ook een cameramodus waarmee je tekst op afbeeldingen of objecten, zoals verkeersborden of menukaarten, meteen kunt laten vertalen. Je hoeft alleen de bron- en doeltaal in te stellen. Een vergelijkbare mogelijkheid zit trouwens ook ingebouwd in de app Google Translate: je talen instellen, en de camera op het object met tekst richten volstaat om in realtime de vertaling te zien verschijnen.
Chatten (pc)
Ook wanneer je zelf achter je computer zit, heb je de mogelijkheid om meertalige gesprekken te voeren. Ga hiervoor naar https://translator.microsoft.com en voer de vijfletterige code in die je van je gesprekspartner (via zijn Microsoft Translator-app) hebt ontvangen. Vul je naam in, kies je eigen taal en druk op Join conversation. Je kunt nu met elkaar praten via het toetsenbord en/of de microfoon. Alle deelnemers zien de conversatie automatisch in hun eigen taal op het scherm. Na afloop kun je bovendien een transcript van het gesprek downloaden.
Daarnaast kun je meertalige gesprekken voeren via de Skype-app, die standaard bij Windows wordt geleverd. Ga naar Instellingen / Algemeen in de app en stel bij Vertaalinstellingen de gewenste taal in voor het vertalen van berichten en gesprekken, evenals de vertalerstem (Man of Vrouw). Klik vervolgens met de rechtermuisknop op de naam van je gesprekspartner en selecteer Profiel weergeven. Scrol naar Gesprek vertalen en klik op Vertalingsaanvraag verzenden. Zodra je partner het verzoek accepteert, kun je een tweetalig gesprek starten.
Spelling en stijl
Spellingscheckers zijn al jaren ingebouwd in verschillende applicaties, maar met krachtige tekstverwerkers zoals Word krijg je tegenwoordig nog meer, dankzij AI-ontwikkelingen. Word heeft namelijk een handige ‘editor’, die ook als browserextensie voor Chromium-browsers beschikbaar is. Met deze tool kun je teksten, zoals Word-documenten of e-mails, verbeteren in meer dan twintig talen. De gratis dienst richt zich op basisbeginselen van grammatica en spelling, maar als je een Microsoft 365-abonnement hebt, krijg je ook geavanceerdere verbeteringen voor grammatica en stijl, zoals helderheid, beknoptheid, woordkeuze en taalgebruik.
Je opent het deelvenster van de editor in Word via Controleren / Editor of met de sneltoets F7. Je ziet dan een algemene score en bij Correcties lees je het aantal opmerkingen over Spelling en Grammatica. Bij Verfijningen krijg je diverse woord- en stijlsuggesties aangeboden.
Natuurlijk zijn er ook externe tools, zoals Grammarly en de opensource LanguageTool. Deze tools kun je in een basisversie gratis gebruiken.
Je kunt ook een AI-chatbot als ChatGPT inzetten. Met de juiste prompts kan zo’n bot je taal en stijl verbeteren en zelfs aanpassen naar een bepaalde schrijfstijl. Probeer gerust prompts als ‘Controleer deze tekst op mogelijke spelling-, grammatica- en stijlfouten’, ‘Herschrijf deze tekst in een formele stijl’ of ‘Herschrijf deze tekst zodat 10-jarigen deze ook goed begrijpen’.