Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste freeware van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.  

Hier vind je de beste gratis freewaretips van 2021

Tip 01: Extended Godmode - Onder controle

Geschikt voor: Windows 8.x, 10

Windows kent vele instellingsmogelijkheden die, heel toepasselijk, te vinden zijn via Instellingen, een optie die je vindt wanneer je rechtsklikt op het Startmenu in Windows 10. Maar er zitten binnen Windows ook allerlei verborgen instellingen die je alleen via een commando kunt benaderen. Om een gestroomlijnder toegang tot die overdaad aan instellingen te krijgen, werd ooit het programma Godmode ontwikkeld, genoemd naar een onderdeel in sommige games waarmee je de hele wereld naar je hand kunt zetten.

Inmiddels is dat concept nog verder verbeterd tot het portable programma Extended Godmode. Met dit handzame programmaatje krijg je toegang tot alle onderdelen van Windows om het systeem naar je hand te zetten, problemen op te lossen en overzichten op te vragen. Bovendien kun je een zoekopdracht ingeven, zodat je snel bij het gewenste onderdeel kunt vinden. Via het menu kun je het klassieke configuratiescherm openen en vind je allerlei tools voor systeembeheer.

Extended Godmode doet zelf niets, maar biedt wel toegang tot tools die bij ondeskundig gebruik problemen kunnen veroorzaken. Pas dus op met wat je doet.

©PXimport

Tip 02: CentBrowser - Bladeren

Geschikt voor: Windows 8.x, 10

Sommige mensen kiezen ervoor om gebruik te maken van de met Windows meegeleverde browser Edge. Dat zijn er echter lang niet zo veel als het aantal mensen dat kiest voor Chrome. Toch zijn dat niet de enige opties die je hebt. Naast bekende namen als Opera en Firefox of Safari als je met Apple-apparatuur werkt, zijn er ook heel wat minder bekende namen. Een van die namen is het betrekkelijk nieuwe Cent Browser.

Cent Browser is gebaseerd op Chromium, wat ook de basis vormt voor Chrome, Edge en Opera. Omdat Chromium opensource is, kan iedereen het systeem gebruiken om een volwaardige browser te ontwikkelen. En dat is precies wat de makers van Cent Browser gedaan hebben. Een prettige eigenschap is dat de browser volledig portable is, zodat je hem vanaf een usb-stick kunt openen zonder daarbij sporen achter te laten. Daarnaast kent de browser een efficiënte manier van bedienen. Zo kun je dankzij muisgebaren bijvoorbeeld rechtstreeks vanuit de browser schermafdrukken maken of pagina’s opslaan als pdf-bestand.

©PXimport

Tip 03: FreeVImager - Kijk maar

Geschikt voor: Windows 8.x, 10

Eenvoudig foto’s bekijken op de pc gaat natuurlijk prima met het gelijknamige programma binnen Windows, maar veel andere mogelijkheden biedt dat programma niet. Wie meer met z’n foto’s wil kunnen doen, zal toch iets anders moeten zoeken. FreeVImager biedt een aantal interessante functies.

Kijken we alleen naar de mogelijkheden als fotoviewer, dan heeft FreeVImager een streepje voor omdat het ook alle foto’s in onderliggende mappen toont, iets dat lang niet elk programma doet. Koppelen we dat aan de mogelijkheid om afbeeldingen als diashow te bekijken (met zelf in te stellen duur en overgangseffect), dan kun je dus met slechts enkele muisklikken een avondvullende voorstelling geven.

Wil je je foto’s niet alleen bekijken, maar ook een beetje oppeppen, dan biedt FreeVImager daarvoor een paar basisgereedschappen. Interessanter is dat je het programma kunt gebruiken om exif-gegevens te verwijderen (handig als je je foto’s online plaatst) en afbeeldingen kunt converteren, onder andere naar pdf. Dit alles kan bovendien in batch. Tot slot is er de mogelijkheid om foto’s waarvan locatiegegevens zijn opgeslagen, te laten zien in Google Maps.

©PXimport

Tip 04: LaunchBox - Spellencentrale

Geschikt voor: Windows 8.x, 10

Wie graag games speelt, is het ongetwijfeld niet ontgaan dat er steeds vaker aanvullende software nodig is. Waar je vroeger een spel simpelweg van een cd-rom kon starten, verloopt dat proces nu voor veel games via Steam. En als je spellen van Electronic Arts hebt, dan heb je Origin nodig, en zo zijn er meerdere aanbieders met hun eigen lanceerplatform dat voor automatische updates zorgt en je spelvoortgang bijhoudt. Wie dan ook nog retrogames speelt via meerdere emulators, zit al snel met een hele waslijst aan opstartprocedures. Zou het niet fijn zijn om daar enige ordening in aan te brengen?

Dat kan, en wel met LaunchBox. Oorspronkelijk is dit programma ontwikkeld om oude DOS-spellen te starten via de bekende DOSBox-emulator, maar inmiddels is het uitgegroeid tot een allround systeem waarin je vrijwel al je games kunt beheren, ongeacht het platform of de emulator waar ze bij horen. Niet alleen kun je zo je games gemakkelijk toegankelijk maken, maar een door gebruikers bijgehouden database zorgt ervoor dat je ook snel toegang hebt tot allerlei achtergrondinformatie.

©PXimport

Tip 05: Artomaton - Kunstje

Geschikt voor: iOS

Elke geavanceerde fotobewerker biedt de nodige filters aan waarmee je foto’s kunt omtoveren tot bijvoorbeeld een tekening of olieverfschilderij, en er zijn zelfs programma’s die alleen voor dat doel zijn ontwikkeld. Wat ze allemaal gemeen hebben, is dat ze hun kunstje alleen op stilstaand beeld kunnen loslaten. Hoe leuk zou het zijn om dergelijke filters ook op video’s los te kunnen laten? Dat kan nu, met de app Artomaton.

Artomaton maakt gebruik van kunstmatige intelligentie om op elk beeldje van een video een zelf in te stellen effect los te laten, zoals (kleur)potlood, houtskool of olieverf. De gratis app biedt vijf effecten en je kunt de videoframes laten tekenen of schilderen op elf verschillende materialen. Tegen een kleine betaling kun je dit uitbreiden met nog eens acht effecten en tien achtergronden, maar eigenlijk is het gratis aanbod al leuk genoeg.

Waar sommige gratis programma’s en apps nog weleens de onhebbelijke gewoonte hebben om het eindresultaat van een watermerk te voorzien, is dit bij Artomaton gelukkig niet het geval. 

©PXimport

Tip 06: CurrPorts - Poort

Geschikt voor: Windows 8.x, 10

Dat onze computer voortdurend met de buitenwereld in verbinding staat, heeft natuurlijk allerlei voordelen. Tegelijkertijd zorgt het ervoor dat je als gebruiker absoluut geen zicht meer hebt op de vele verbindingen die gelegd worden. Sommige verbindingen initieer je zelf door bijvoorbeeld een website te openen, maar het merendeel vindt op de achtergrond plaats, zonder dat je er weet van hebt. Over het algemeen gaat het daarbij om vertrouwde processen: Windows Defender die nieuwe virusdefinities ophaalt, de software van je videokaart die kijkt of er een nieuw stuurprogramma beschikbaar is enzovoort. Maar hoe weet je nu zeker of het alleen maar vertrouwde en betrouwbare verbindingen zijn? Dat kan met CurrPorts.

Dit kleine programmaatje houdt voortdurend bij welke tcp-poorten er worden geopend en geeft deze weer in een lange lijst die je op basis van allerlei kenmerken kunt sorteren en filteren. Vertrouw je een verbinding niet, dan kun je eenvoudig met F2 het ip-adres kopiëren en daarop in Google een whois-zoekopdracht loslaten. Vergeet niet het losse Nederlandse taalbestand te downloaden.

©PXimport

Tip 07: DarkWave Studio - Studiobaas

Geschikt voor: Windows 8.x, 10

Wie zelf op de pc hoogwaardige muziek wil maken, zal daarvoor in het algemeen een zogeheten DAW gebruiken; een Digital Audio Workstation. Over het algemeen zijn dat niet alleen prijzige programma’s, maar ze zijn vaak ook nog eens enorm in omvang. DarkWave Studio (DWS) is niet alleen gratis, maar ook verbluffend compact (een download van 2 MB). Wie denkt dat het product dan weinig mogelijkheden zal hebben, komt echter bedrogen uit.

DWS kan – zoals elk programma van dit soort – communiceren met externe midi-apparatuur. Dat betekent dat je stukjes muziek vanaf een midi-keyboard kunt inspelen en dat je deze opgenomen toetsaanslagen later weer ergens anders op (bijvoorbeeld de geluidskaart of een software-synthesizer) kunt afspelen. Bij dat afspelen kun je er vervolgens nog allerlei effecten op loslaten. Behalve met midi kan DWS ook uit de voeten met audio, zodat je meerdere geluidssporen kunt opnemen en mixen. En ook daarop kun je weer de nodige effecten loslaten.

Je kunt DWS uitbreiden met zogeheten vst-effecten en -instrumenten die op internet volop – ook gratis – te vinden zijn.

©PXimport

Tip 08: SeaMonkey - Meer dan surfen

Geschikt voor: Windows 8.x, 10

Aanvankelijk werd het deel van internet dat we ‘het web’ noemen, alleen gebruikt in de academische wereld om informatie uit te wisselen. Zo’n 30 jaar geleden werd het informatienetwerk ook toegankelijk voor anderen, en dus werd de eerste browser (gemaakt door de bedenker van het web) voor het publiek toegankelijk. Met de komst van meer internetters groeide echter ook de behoefte aan een meer gebruiksvriendelijk product en in 1994 sprong Netscape in dat gat. Het groeide dan ook al snel uit tot de populairste browser, totdat Microsoft roet in het eten gooide door Internet Explorer mee te leveren met Windows. Juridische procedures daarover konden het tij niet keren; Netscape was ten dode opgeschreven.

Dankzij de openbare broncode leefde het product voort als Firefox. Maar dat is alleen maar de browser. Tot de teloorgang was Netscape heel wat meer dat dat. Gelukkig is ook de rest van Netscape opgepikt door de opensource-gemeenschap, onder de naam SeaMonkey. Met dit programma herleeft het oude Netscape in volle glorie. Dat wil zeggen, je vindt een browser, mail- en newsreader, chatprogramma en webeditor in één handzaam bundeltje.

©PXimport

Tip 09: WizFile - Gevonden voorwerpen

Geschikt voor: Windows 8.x, 10

Wanneer je Windows netjes al je harde schijven laat indexeren, dan kun je via het zoekvak in Verkenner je bestanden terugvinden. Dat indexeren heeft uiteraard wel nadelen; een index neemt schijfruimte in beslag en Windows moet voortdurend alle veranderingen op de schijven bijhouden, wat rekenkracht en energie kost. Ben je alleen geïnteresseerd in (een deel van) bestandsnamen, dan is dat indexeren eigenlijk niet nodig. Deze namen staan ook in de inhoudsopgave van je harde schijven, en die moet Windows sowieso bijhouden om bestanden te kunnen vinden. Het simpelweg doorzoeken van zo’n inhoudsopgave is dan ook een oplossing die veel zoekprogramma’s gebruiken. WizFile is zo’n programma en het is adembenemend snel.

Standaard doorzoekt WizFile de inhoudsopgave van alle harde schijven (ook externe). Op ons systeem, met zo’n 14 TB aan opslag, duurde dat minder dan een minuut. Zijn de inhoudsopgaven ingelezen, dan geeft elke zoekopdracht direct resultaat. Laat je WizFile dus op de achtergrond draaien, dan hoef je nooit te wachten. De gevonden resultaten kun je uitgebreid filteren, bijvoorbeeld op bestandstype of datum.

©PXimport

Tip 10: TextConverter Basic - Teksten aanpassen

Geschikt voor: Windows 8.x, 10

Wanneer je iets in een echt tekstbestand (met de extensie txt) wilt aanpassen, open je het simpelweg in het aloude Kladblok, brengt de gewenste wijziging aan en slaat het weer op. Maar wat nu wanneer je in tientallen tekstbestanden dezelfde aanpassing moet doen, omdat je erachter bent gekomen dat je in allemaal dezelfde fout hebt gemaakt? Dan ben je mooi de pineut en wacht je een saaie en langdurige klus. Of toch niet?

Met het slimme en portable programma TextConverter Basic ben je gered. Dit handige gereedschap laat je namelijk in de gratis versie tien tekstbestanden tegelijk aanpassen (in de drie commerciële versies is dit aantal onbeperkt).

TextConverter biedt een uitgebreide lijst aan functies. Zo kun je losse woorden of uitdrukkingen zoeken en vervangen, maar ook complete regels. Ook kun je tekst invoegen in meerdere bestanden of er juist uit verwijderen. Daarnaast is het mogelijk om tekstbestanden te voorzien van regelnummers of een tekst weg te schrijven als afbeelding.

Een andere nuttige mogelijkheid is het samenvoegen van bestanden, iets wat zonder TextConverter ook maar een geestdodend klusje is.

©PXimport

Tip 11: W10Privacy - Privé

Geschikt voor: Windows 10

Met de komst van Windows 10 werden er meer gebruiksgegevens met Microsoft gedeeld dan ooit tevoren. Vaak zijn dat nuttige zaken die ervoor kunnen zorgen dat je systeem soepel en probleemloos blijft draaien, maar bijna net zo vaak gaat het om informatie waarvan het delen voor de gebruiker geen enkel voordeel oplevert. Twee vragen steken onmiddellijk de kop op: welke informatie kun je veilig weigeren en waar vind je alle relevante instellingen? Dat laatste is nogal een punt, want er is geen tabblad in de instellingen met een naam als Privacy of Gedeelde data. Gelukkig zijn er de laatste tijd wel enkele programma’s verschenen die de helpende hand bieden. W10Privacy is er zo een.

Verdeeld over een aantal tabbladen geeft dit programma je toegang tot alle Windows-instellingen die met privacy te maken hebben. Het toont je aan de hand van een kleurcode of het veilig is om een functie uit te zetten. Start je het programma als administrator, dan kun je eerst een herstelpunt maken. Altijd een goed idee als je wijzigingen aan het systeem gaat aanbrengen.

©PXimport

Tip 12: MediaPortal - Kijkbuis

Geschikt voor: Windows 8.x, 10

Door de komst van smart-tv’s en mediaspelers met internetfunctionaliteit is de grens tussen de klassieke tv en de pc steeds meer vervaagd. Een tv kan echter nog zo ‘smart’ zijn, zo slim als een pc zal hij niet snel worden, nog los van het feit dat de software van dergelijke tv’s snel veroudert en vaak maar kort updates ontvangt. De meest logische oplossing is dan ook om de media op je pc te bekijken, bijvoorbeeld met MediaPortal. Al heb je dan wel een tv-kaart in je pc nodig.

Is dat het geval, dan kun je MediaPortal gebruiken om naar zenders te kijken of de elektronische programmagids te raadplegen. Het programma kan zelfs met meerdere kaarten tegelijk werken, zodat je bijvoorbeeld naar het ene kanaal kunt kijken en een ander kunt opnemen. Daarnaast kun je het programma gebruiken om je eigen audio- en videocollectie mee te benaderen en beheren of om mee te streamen.

MediaPortal kent twee versies. De oudere versie 1 biedt veel plug-ins, maar de ontwikkeling stagneert. Versie 2 presteert beter als mediaserver.

©PXimport

Gevaarlijk?

Niet te snel klikken

©PXimport

Veel mensen denken dat een luchtreiniger vooral nuttig is in het voorjaar en de zomer, als het pollenseizoen in …uhm volle bloei staat. Maar ook – of juist – in de herfst is zo’n apparaat een echte hulp voor een gezonder binnenklimaat in huis. Hoe dat precies zit, lees je in dit artikel.

Open deur: minder ventilatie = minder frisse lucht

Waar in de zomer ramen en deuren openstaan, houden we in de herfst juist alles vaker dicht. Dat houdt de warmte binnen, maar doordat de lucht minder goed circuleert blijven vocht, stof en geuren langer hangen. In badkamers, keukens en woonkamers met goed sluitende kozijnen merk je dat direct: de lucht voelt wat bedompter aan en ruikt sneller muf. Een luchtreiniger helpt dat te voorkomen door fijnstof, pollen en andere kleine deeltjes actief uit de lucht te filteren. Zo blijft het binnenklimaat merkbaar frisser, ook wanneer de ramen dicht blijven.

Minder allergieklachten

Wie gevoelig is voor huisstofmijt of schimmelsporen, merkt dat klachten vaak toenemen in de herfst. Dat komt doordat vocht en temperatuur in huis precies de omstandigheden bieden waarin deze allergenen goed gedijen. Een luchtreiniger helpt door de lucht continu in beweging te houden en allergenen te vangen. Wat je wel moet weten: schimmelsporen worden door een filter grotendeels uit de lucht gehaald, maar de bron – vaak vochtige muren of slecht geventileerde ruimtes – moet je nog steeds aanpakken. Zonder die bronbestrijding blijft het probleem terugkomen. Een luchtreiniger helpt dus vooral bij de symptomen, niet bij de oorzaak.

©Philips

Ventileren en luchtvochtigheid

Een luchtreiniger is geen vervanger voor ventilatie. Ventileren blijft nodig om koolstofdioxide, vocht en geur af te voeren. Wie de ramen regelmatig openzet en daarnaast een luchtreiniger laat draaien, houdt de lucht zowel vers als schoon. De luchtreiniger pakt de fijne stofdeeltjes aan, terwijl ventilatie zorgt dat nieuwe zuurstof binnenkomt.

In de herfst speelt ook de luchtvochtigheid een rol. Door de verwarming kan de lucht binnen te droog worden, en daar doet een luchtreiniger weinig aan. Wil je het binnenklimaat prettig houden, combineer hem dan met een luchtbevochtiger.

Betere lucht, beter binnenklimaat

Een luchtreiniger is geen wondermiddel, maar wel een apparaat dat in de herfst meer doet dan veel mensen denken. Hij haalt stof, pollen en schimmelsporen uit de lucht, helpt muffe geur te voorkomen en ondersteunt de ventilatie in huis. Zeker in goed geïsoleerde woningen, waar de lucht snel stil komt te staan, merk je het verschil. De lucht voelt frisser aan, je ademt prettiger en het binnenklimaat blijft in balans – precies wat je nodig hebt in het seizoen waarin we het liefst binnen blijven.

Mediabestanden, zoals foto’s, audio en diverse documenten, bevatten vaak extra informatie over het bestand zelf, de zogeheten metadata. Niet al die gegevens hoeven natuurlijk voor iedereen leesbaar te zijn. Hoe pas je die gegevens aan, en kun je ze ook helemaal verwijderen?

Metadata betekent letterlijk gegevens over gegevens. Het gaat namelijk om informatie die iets over het bestand zelf zegt, maar geen deel uitmaakt van de hoofdinhoud. Bij foto’s kan dit bijvoorbeeld de opnamedatum zijn, maar ook de locatie, cameramodel en instellingen. Muziekbestanden bevatten dan weer gegevens zoals titel, artiest, album, jaartal, albumhoes en songteksten. In video’s vind je informatie terug zoals gebruikte software, resolutie en lengte. Ook in pdf’s en Office-documenten als pdf zitten vaak extra data, zoals auteursnaam, aanmaakdatum en revisies.

Metadata zijn vaak erg handig. Je kunt je vakantiefoto’s bijvoorbeeld automatisch sorteren op locatie of datum, en als fotoliefhebber kun je instellingen zoals iso of sluitertijd analyseren. In muziekbestanden toont je mediaspeler alle informatie in de afspeellijst (inclusief gesynchroniseerde lyrics) en kun je snel tracks per genre of jaar terugvinden. Bij documenten zie je naast de auteur onder meer ook wanneer het bestand is aangemaakt en welke revisies zijn doorgevoerd.

Waarom bewerken?

Metadata zijn dus zeker handig, maar soms bevatten ze informatie die je liever niet deelt of die simpelweg niet klopt. Denk aan foto’s die je online plaatst: je wilt dan meestal geen locatiegegevens meegeven zoals je thuisadres. En misschien ook liever niet welk toestel je gebruikt of dat je bewerkingen hebt uitgevoerd. Anderzijds wil je voor archiveringsdoelen misschien nog trefwoorden toevoegen of locatiegegevens invoeren bij foto’s die je binnenshuis nam.

In veel muziekbestanden zitten onjuiste tags, zoals verkeerd gespelde album- of artiestnamen. Of je wilt ontbrekende albumhoezen of lyrics aanvullen, of extra tags toevoegen om je collectie beter te structureren per jaar, genre of tracknummer.Bij documenten kan het juist gaan om het verbergen van de auteur of doorgevoerde aanpassingen, of om het wissen van revisies met gevoelige inhoud. Soms wil je ook bepaalde metadata eenduidiger gebruiken in meerdere bestanden, bijvoorbeeld voor professionele doeleinden.

Locatiegegevens in foto's

Laten we starten met foto’s en in het bijzonder met locatiegegevens, want deze kunnen voor veel gebruikers belangrijk zijn. De kans is groot dat je smartphone deze informatie standaard bewaart bij elke foto. Je kunt dit controleren en aanpassen. Op Android open je de camera-app, tik je op het tandwielpictogram voor Instellingen, zoek je naar Locatie opslaan, GPS-tags of Geotagging en schakel je de functie uit. Op sommige toestellen kun je ook instellen dat telkens eerst om je toestemming wordt gevraagd.

Op een iPhone open je Instellingen en ga je naar Privacy en beveiliging. Tik op Locatievoorzieningen, scrol naar Camera en kies Nooit of Vraag volgende keer of wanneer ik deel, om telkens zelf te beslissen.

Bij de meeste digitale fotocamera’s werkt het net zo. Ze gebruiken een gps-module of bluetooth met je smartphone om locatiegegevens toe te voegen. Via het menu kun je deze functie ook hier uitschakelen.

Locatie aanpassen

Sommige apps en diensten verwijderen locatiegegevens automatisch uit foto’s. WhatsApp bijvoorbeeld stript standaard alle metadata. Toch is het veiliger om gevoelige informatie vooraf zelf te wissen. Op een iPhone doe je dat vanuit de Foto’s-app: selecteer de foto, tik op het info-icoon of veeg omhoog. Je ziet een kaart met locatie, en via Pas aan kun je de locatie wijzigen of instellen op Geen locatie. Met Voeg een locatie toe kun je ook zelf gegevens toevoegen. Op Android is dit wat lastiger. Google Foto’s biedt geen optie om locatiegegevens te verwijderen of aan te passen als die al in de EXIF-metadata zitten. Zelf locatiegegevens toevoegen kan wel, maar slechts beperkt. Externe apps bieden dan meer mogelijkheden.

Photo Metadata Remover geeft je de mogelijkheid om een of meerdere foto’s tegelijk te strippen van locatie en andere metadata. Je kiest de bronmap en de doellocatie voor de opgeschoonde bestanden. Wil je metadata wijzigen in plaats van verwijderen, dan gebruik je een gratis app als Photo EXIF Editor - Metadata. Open een fotomap, selecteer een foto en je ziet een reeks EXIF-tags, zoals Geolocation, Captured time, Aperture en Exposure time. Tik op een tag om deze aan te passen. Bij Geolocation krijg je een kaart te zien waarop je een nieuwe locatie aanduidt, die je bevestigt met het vinkje en het diskette-icoontje.

Losse bestanden in XnView

Het is prettiger om de metadata van je foto’s op je pc te bewerken. In beperkte mate kan dat via Verkenner: klik met rechts op een foto, kies Eigenschappen, open het tabblad Details en beweeg je muis over de kolom Waarde om te zien welke items je kunt aanpassen. Voor meer mogelijkheden zijn er gratis externe tools beschikbaar. We denken bijvoorbeeld aan de uitgebreide opdrachtregeltool ExifTool, de flexibele fotobeheerder XnView MP of het Adobe Lightroom-alternatief darktable.Hier focussen we op de handigste functies binnen XnView MP. Start de tool (ook als portable versie beschikbaar) en open een foto via het menu Bestand of de ingebouwde bestandsbrowser. Icoontjes op de miniatuur tonen welke metadata aanwezig zijn (xmp, ipct-iim en exif). Helemaal onderaan vind je het tabblad Info met de metadata op aparte tabbladen. Op het tabblad Kaart bekijk je de locatie. Controleer in het menu Beeld of alle gewenste opties bij Info panelen zijn aangevinkt.

In het menu Metagegevens kies je bij Opschonen welke soorten metadata je wilt verwijderen. Andere opties, die geen verdere toelichting behoeven, zijn GPS-gegevens bewerken en Tijdstempel wijzigen. Met IPTC bewerken en XMP bewerken pas je metadata aan via meerdere tabbladen. Klik hier op Schrijven om je wijzigingen toe te passen. In het Info-paneel zul je merken dat veel aanpassingen tegelijk op zowel ITPC-IIM- als XMP-niveau doorgevoerd worden.

Batch-aanpassingen in XnView

Met XnView MP kun je metadata ook in meerdere foto’s tegelijk aanpassen of verwijderen. Open Hulpmiddelen / Reeks converteren (Ctrl+U) en voeg bestanden of een hele map toe met Bestanden toevoegen of Map toevoegen. Ga daarna naar het tabblad Acties, klik op Actie toevoegen, kies Metagegevens en selecteer een optie als IPTC-IMM/XMP, Metagegevens wissen of XMP. We gaan even uit van deze laatste. Vul de tagvelden die verschijnen naar wens in.

Op het tabblad Uitvoer bepaal je waar de gewijzigde bestanden terechtkomen (dit hoeft zeker niet de bronmap te zijn). Bevestig met Converteren om de aangepaste metadata op te slaan in de geselecteerde foto’s. Je controleert dit via het Info-paneel op het tabblad XMP (onder meer bij het onderdeel dc). Op vergelijkbare manier kun je ook IPTC-IIM-metadata aan meerdere foto’s toevoegen of aanpassen.

Metadata in audio

Net als bij foto’s kunnen ook audiobestanden metadata opslaan, in verschillende headers en op uiteenlopende manieren. Het bekendste formaat is ID3 (voornamelijk bij mp3), met informatie als titel, artiest, album, genre en jaar. De latere versie, ID3v2, ondersteunt ook songteksten, albumhoezen en eigen velden. Andere populaire formaten zijn APE en Vorbis Comments, onder meer gebruikt bij FLAC- en OGG-bestanden.

Zoals eerder genoemd zijn er verschillende praktische redenen om metadata in audiobestanden aan te passen of toe te voegen. Twee uitstekende en gratis tools hiervoor zijn TagScanner en Mp3tag. We nemen deze laatste als voorbeeld. Laat je niet afschrikken door de naam: de tool ondersteunt verschillende audio- en metadataformaten, waaronder de drie hierboven genoemde.

Losse bestanden in Mp3tag

Download en installeer Mp3tag onder Windows (eventueel als portable versie) en start de app. Sleep een audiobestand naar het hoofdvenster en selecteer het. In het linkerdeelvenster zie je de metadata zoals Titel, Artiest, Album en Jaar. In de kolom Tag verneem je het type metadata, bijvoorbeeld Vorbis Comment, ID3v2.4 of APE. Je past de metadata aan door in een tagveld te klikken en de inhoud te wijzigen of aan te vullen. Klik met rechts op het veld met het cd-icoon, kies Cover toevoegen en verwijs naar een geschikte afbeelding. Gebruik Bestand / Tag opslaan (Ctrl+S) om je wijzigingen te bewaren.

Je kunt ook metadata ophalen via online databases. Mp3tag ondersteunt standaard drie bronnen: freedb (of beter: opvolger gnudb, aangezien freedb niet langer operationeel is), Discogs en MusicBrainz. Deze opties vind je in het menu Tagbronnen. Bij het eerste gebruik van Discogs meld je je aan met een gratis account en autoriseer je Mp3tag met een code. Voor MusicBrainz en freedb is dat niet nodig, al vul je voor freedb wel bij voorkeur een (willekeurig) e-mailadres in via Bestand / Opties bij Tagbronnen / Freedb (de overige gegevens kun je ongewijzigd laten). Je kunt nu allerlei metadata, inclusief coverart, opvragen via deze bronnen.

Batch-aanpassingen in Mp3tag

Soms wil je metadata van meerdere muziekbestanden tegelijk aanpassen of toevoegen, bijvoorbeeld nummers van dezelfde cd. Dat kan ook in Mp3tag: sleep een map met nummers naar het hoofdvenster of open die via Bestand / Map toevoegen. Selecteer de bestanden die je tegelijk wilt aanpassen; met Ctrl+A selecteer je alles. In het linkerdeelvenster verschijnt dan standaard <houden> bij tagvelden die al ingevuld zijn. Laat je <houden> staan, dan wijzigt Mp3tag dat veld niet. Klik je op het pijlknopje, dan kun je <wissen> kiezen om het veld te legen, een bestaande tag selecteren of zelf iets invoeren. Bevestig ook hier met Ctrl+S om je wijzigingen op te slaan.

Je kunt metadata ook automatisch laten invullen op basis van bestandsnamen. Die bevatten soms bruikbare informatie terwijl de metatags zelf leeg zijn. Selecteer de juiste bestanden en kies Converteren / Bestandsnaam - Tag. Pas het veld Formattering aan zodat het overeenkomt met de structuur van je bestandsnamen, bijvoorbeeld %track% - %artist% - %title%. Onderaan zie je de overeenkomende tags. Klik op Voorbeeld en bevestig met OK. Het omgekeerde kan trouwens ook, via Tag - Bestandsnaam.

Metadata in documenten

Niet alleen mediabestanden bevatten metadata, dit geldt net zo goed voor ‘gewone’ documenten. Deze informatie kan bijvoorbeeld handig zijn bij het ordenen, zoals op auteur of trefwoorden, en bij het archiveren en zoeken. We beperken ons hier tot twee populaire formaten: pdf en docx. Om de metadata van een pdf te bekijken, open je die in een gratis applicatie als Adobe Acrobat Reader. Klik met rechts op het document en kies Document properties (Ctrl+D). Op het tabblad Description kun je tags invullen zoals Title, Author, Subject en Keywords.

Voor docx-bestanden kun je Verkenner gebruiken: klik met rechts op het bestand, kies Eigenschappen en blader op het tabblad Details door de metadata. Je kunt dit uiteraard ook rechtstreeks in Microsoft Word doen: open het document, ga naar Bestand, kies Info en klik op Alle eigenschappen weergeven.

Documenten bewerken

Bij docx-bestanden kun je metadata niet alleen bekijken, maar vaak ook aanpassen, zowel via Verkenner als in Word. Beweeg je muiscursor over een veld en verschijnt er een kader, dan kun je de inhoud wijzigen of wissen. Wil je meerdere metadata tegelijk verwijderen, dan kies je beter een andere aanpak. Dit kan via het tabblad

Details in het eigenschappenvenster van het bestand. Klik onderaan op Eigenschappen en persoonlijke gegevens verwijderen. In het dialoogvenster staat standaard ingesteld dat er een kopie wordt gemaakt zonder eigenschappen, maar je kunt ook de optie De volgende eigenschappen uit dit bestand verwijderen kiezen. Vink dan de gewenste metadata aan of klik op Alles selecteren, en bevestig met OK.

Je kunt ook bewerken vanuit Word: ga naar Bestand, kies Info en klik op Controleren op problemen / Document controleren. Laat alle onderdelen aangevinkt en klik op Controleren. Vervolgens kies je Alles verwijderen bij de onderdelen die je uit het document wilt halen. Rond af met Sluiten.

PDF-bestanden bewerken

Voor het gratis bewerken van metadata in een pdf-bestand gebruik je bijvoorbeeld PDF24 Creator. Start de tool na installatie. In de toolbox onderaan zie je onder meer de knoppen Remove PDFMetadata en Edit PDF metadata. Sleep een of meerdere pdf’s naar het venster. Met de eerste knop verwijder je alle metadata in één keer, met de tweede pas je velden aan zoals Title, Author, Subject en Keywords. Je kunt hiermee helaas geen eigen metadata toevoegen.

Dat kan wel met een zeldzame gratis (online-)tool zoals Sejda. Klik op Change metadata (ook Remove all metadata is hier beschikbaar), vul de gewenste velden in of klik op + Add new field, en geef een naam en waarde op. Bevestig met Add Field en Update PDF Metadata, en download de aangepaste pdf. Je kunt deze eigen velden bekijken met Acrobat Reader, via Document properties op het tabblad Custom.