Op ID.nl zijn al vaker artikelen verschenen over de AI-chatbot ChatGPT. In dit artikel kijken we nog iets verder. We laten zien hoe je met slimme tips en tools de mogelijkheden van ChatGPT uitbreidt en maken kennis met enkele alternatieven en aanvullende diensten.

Toen we eind 2022 voor het eerst kennismaakten met ChatGPT, deed het ons wat denken aan Ask Jeeves, de virtuele butler van vroeger. Via een eenvoudige interface kon je een vraag typen en met wat geluk een goed antwoord krijgen. ChatGPT heeft ook zo’n simpel tekstvak, maar dankzij AI is het uitgegroeid tot een poort naar een enorme kennisdatabank met antwoorden op de meest uiteenlopende vragen.

Ga naar https://chat.openai.com; hier kun je je aanmelden en je vragen typen. Het liefst in het Engels, omdat de bot voornamelijk is getraind op Engelse data, maar het kan ook in het Nederlands. We gaan ervan uit dat je al wat hebt geëxperimenteerd en helemaal klaar bent voor extra tips en tools.

We bespreken eerst een aantal browserextensies voor ChatGPT. Vervolgens stellen we je enkele plug-ins voor ChatGPT Plus voor en ten slotte een paar alternatieven, waarvan sommige je ook toegang geven tot het uitgebreidere taalmodel GPT-4.

Actuele bronnen

In dit artikel hebben we je al kennis laten maken met enkele browserextensies voor ChatGPT. Een ervan was WebChatGPT, waarmee ChatGPT toegang krijgt tot actuele websites. Daarnaast hebben we het ook gehad over ChatGPT for Google, waarmee je antwoorden van ChatGPT kunt zien naast de zoekresultaten van Google.

Perplexity.ai bespraken we ook al, en inmiddels kun je deze dienst als browserextensie installeren vanuit de Chrome Web Store. Je kunt de extensie bedienen met behulp van een knop, waar je de gewenste prompt kunt invoeren, ook in het Nederlands. Standaard is Internet geselecteerd, wat betekent dat Perplexity toegang heeft tot internetbronnen, vergelijkbaar met WebChatGPT. Je kunt echter ook This Domain of This Page selecteren, zodat de bot zich beperkt tot (links van) de geselecteerde bronnen.

Een andere handige extensie is Merlin. Net als de andere browserextensies in dit artikel is Merlin te vinden in de Chrome Web Store. Nadat je Merlin hebt geïnstalleerd, activeer je het met de sneltoets Ctrl+M, ongeacht welke webpagina je op dat moment bekijkt. Je moet je wel eerst aanmelden bij de dienst, bijvoorbeeld met je Google-account. Het aantal prompts is beperkt tot vijftig per dag, of tien als je GPT-4 selecteert, wat ook mogelijk is. Merlin wordt bediend vanuit een deelvenster met vier knoppen. Een knop om te schakelen tussen GPT-3 en GPT-4, een om WebChat in te schakelen, zodat je vragen kunt stellen aan de geopende webpagina, een om in interactie te treden met een document dat je zelf kunt uploaden en een om actuele webbronnen te betrekken in de antwoorden.

Leeshulp

Wanneer je informatie op het internet zoekt, kom je regelmatig lange of complexe teksten tegen, en het kan frustrerend zijn als je merkt dat je er uiteindelijk niet veel aan hebt. Laat dan de Wiseone-extensie je copiloot zijn. Na registratie hoef je slechts op een knop te drukken (en toestemming te geven om toegang te krijgen tot de huidige site) om een tekstsamenvatting te krijgen. Zo kun je snel beoordelen of het de moeite waard is om de hele tekst door te nemen. Houd er rekening mee dat de samenvatting in het Engels is, ook van anderstalige teksten.

Je kunt ook specifieke vragen stellen aan Wiseone, zelfs in andere talen, en aangeven of de extensie alleen informatie uit de huidige tekst of van het hele internet mag gebruiken voor het antwoord. Bovendien kun je suggesties vragen, waarna Wiseone andere, vaak recente, artikelen zal aanbevelen die over hetzelfde onderwerp gaan. Deze functie werkt momenteel alleen met Engelstalige teksten.

Als het om strikt wetenschappelijke teksten gaat, kun je nog een andere leeshulp gebruiken: SciSpace Copilot (gratis registratie). Deze extensie leest en interpreteert de tekst op de webpagina, waarna je antwoord krijgt op verschillende vragen die je over de tekst stelt. Je kunt zelf kiezen in welke taal je deze antwoorden wilt. De tool geeft zelf suggesties voor zinvolle vragen, zoals “Vat deze tekst samen in een begrijpelijker versie” of “Heeft deze tekst beperkingen of vooroordelen?”. Je kunt de teksten opslaan in een online bibliotheek en de antwoorden van SciSpace Copilot delen via Twitter.

Synopsis

Als je genoeg hebt aan een snelle samenvatting zonder registratie, dan is de extensie Summarize iets voor jou. Met een druk op de knop krijg je in een apart venster een samenvatting van de tekst op de webpagina. Deze samenvatting kun je direct delen via Facebook of LinkedIn. De extensie ondersteunt meerdere talen, maar het kan voorkomen dat een samenvatting van een Nederlandse tekst deels in het Engels verschijnt.

Als je een YouTube-fan bent, is de extensie YouTube Summary zeker het bekijken waard. In eerste instantie zie je naast de video het bijbehorende transcript. Je kunt tevens een ChatGPT-venster openen waarin het transcript automatisch wordt geüpload, samen met een instelbare prompt, zoals “Vat het volgende samen in 5 kernpunten”.

Schrijfhulp

Naast tools die het lezen en verwerken van teksten makkelijker maken, zijn er ook enkele extensies die het (creatief) schrijven kunnen optimaliseren. Een ervan is ChatGPT Writer, ontworpen voor het snel en efficiënt opstellen van e-mails, maar ook bruikbaar voor andere tekstsoorten. Om toegang te krijgen tot deze tool, dien je in te loggen bij OpenAI. Vervolgens geef je aan waar je boodschap over moet gaan, eventueel inclusief de inhoud van de mail waarop je een antwoord wilt formuleren. Deze tool ondersteunt meerdere talen.

Een vergelijkbare tool, Compose AI, is nog flexibeler. Je kunt deze gebruiken in Google Docs en Gmail, maar houd er rekening mee dat een gratis account beperkt is tot duizend woorden.

Daarnaast is er de extensie MaxAI.me, die niet alleen tekst kan genereren, maar ook eigen tekst kan verbeteren, schrijfstijlen kan aanpassen, samenvattingen kan maken en controle kan uitvoeren op mogelijke spel- en grammaticafouten, en vertalingen kan uitvoeren. Het enige wat je hoeft te doen, is een stuk tekst op een willekeurige webpagina markeren en de gewenste instructie selecteren. Deze tool biedt ondersteuning voor verschillende talen en maakt gebruik van onder andere ChatGPT, Bing AI en Bard.

Weergave

De interface van ChatGPT is opmerkelijk minimalistisch, en dit geldt ook voor de vormgeving van de respons. Gelukkig zijn er enkele extensies die je kunnen helpen bij het organiseren en vormgeven van je interacties.

Met behulp van SuperPower ChatGPT kun je bijvoorbeeld mappen maken om je conversaties met ChatGPT overzichtelijker te organiseren. Je kunt eenvoudig een gesprek naar de gewenste map slepen.

Maar er is meer. Zo kun je ook je promptgeschiedenis opslaan en bepaalde prompts als favorieten markeren. Met behulp van een ingebouwde zoekfunctie kun je snel de gewenste prompt terugvinden. Bovendien kun je ‘macro’s’ (@<promptnaam>) maken naar veelgebruikte prompts, zodat je ze sneller kunt uitvoeren. Met behulp van het uitgebreide instellingenvenster kun je deze tool volledig aanpassen aan je eigen voorkeuren.

De Botrush Browser Plugin is primair bedoeld om de interface van ChatGPT aantrekkelijker te maken. Je kunt de interface op verschillende manieren aanpassen, met keuze uit vijftien kleurenschema’s en 25 lettertypen. Deze tool geeft ook het aantal tekens en woorden in een antwoord aan. Daarnaast stelt Botrush je in staat om elke respons direct te kopiëren in Markdown- of HTML-formaat en je kunt conversaties exporteren in verschillende formaten. Er is tevens een knop waarmee ChatGPT automatisch aanvullende informatie blijft geven na elk antwoord, totdat je deze knop weer uitschakelt. Net als SuperPower ChatGPT geeft ook Botrush je de mogelijkheid eigen ‘macro’s’ te creëren om zo sneller bepaalde responses op te roepen.

Spraak

Voor het gebruik van ChatGPT en andere AI-chatbots moet je vooralsnog je prompts typen, waarna de antwoorden op het scherm verschijnen. Dan zijn persoonlijke assistenten zoals Alexa en Siri handiger omdat je die gewoon spraakopdrachten kunt geven. De browserextensie Promptheus maakt dit nu ook mogelijk en ondersteunt daarbij verschillende talen. Helaas bleek deze tool niet naar behoren te functioneren op onze testtoestellen, maar je kunt het natuurlijk proberen op je eigen systeem.

De extensie Talk-to-ChatGPT werkt zelfs in twee richtingen en ondersteunt eveneens verschillende talen, waaronder het Nederlands. Hiermee kun je niet alleen je prompts inspreken, maar worden de antwoorden van ChatGPT ook voorgelezen. Hoewel deze extensie nog niet helemaal perfect werkt, kun je er al goed mee aan de slag.

ChatGPT plug-ins

De tot nu toe besproken tools zijn voornamelijk browserextensies voor Chromium-browsers zoals Chrome, Edge en Brave. Maar er zijn ook diverse plug-ins specifiek ontworpen voor ChatGPT, die naadloos geïntegreerd kunnen worden. Helaas is deze plug-infunctionaliteit momenteel alleen beschikbaar voor gebruikers van ChatGPT Plus, het betaalde abonnement (ongeveer 23 euro per maand). Daarom beperken we ons hier tot een korte kennismaking: hoe activeer je deze functionaliteit, hoe gebruik je plug-ins en wat is zoal beschikbaar.

We gaan ervan uit dat je toegang hebt tot ChatGPT Plus. Ga naar https://chat.openai.com, klik op de knop met de drie puntjes linksonder en selecteer Instellingen. Ga naar het gedeelte Bètafuncties en schakel de Plug-ins-functie in. Ga terug naar het chatvenster, selecteer bovenaan GPT-4 en klik op Plugins Beta en vervolgens op No plugins enabled en Plugin store. Je verneemt hier dat plug-ins worden ontwikkeld door derde partijen en gekoppeld zijn aan externe apps, wat betekent dat deze toegang kunnen hebben tot delen van je conversaties. Bevestig dit met OK.

Op het tabblad All zie je een overzicht van alle beschikbare plug-ins. Op dit moment zijn dat er al meer dan zeshonderd en er worden dagelijks nieuwe toegevoegd. Er is ook een zoekbalk waarin je plug-ins kunt zoeken op basis van trefwoorden. Helaas is er momenteel geen thematische indeling beschikbaar, maar op het tabblad Popular vind je alvast een selectie van zestien veelgebruikte plug-ins, zoals Speak (om iets in een andere taal te zeggen), Scholar AI (om te zoeken in 40 miljoen wetenschappelijke documenten), Expedia (voor het plannen van reizen), Zapier (om te integreren met duizenden apps) en Link Reader (om links naar verschillende soorten documenten te ‘lezen’).

Voorbeelden plug-ins

Het activeren van een plug-in is een kwestie van op de bijbehorende Install-knop klikken. Even later belandt de toegevoegde plug-in op het tabblad Installed, waar je deze ook kunt verwijderen. Bovenaan het invoervenster kun je de plug-ins activeren via een uitklapvenster. Op dit moment kun je echter niet meer dan drie plug-ins tegelijk inschakelen.

De meeste plug-ins worden automatisch geactiveerd wanneer je een geschikte prompt invoert. Als je bijvoorbeeld een link naar een pdf in het invoerveld plakt, wordt wellicht de plug-in ChatWithPDF automatisch opgeroepen. Deze zal de pdf-tekst lezen, waarna je er allerlei vragen over kunt stellen. Als je een wetenschappelijke vraag stelt, zoals "Teken de Zeta-functie op de kritische lijn tot t=60", is de kans groot dat de plug-in Wolfram in actie komt, en tekst en afbeeldingen genereert.

In de praktijk kan het soms wat zoeken zijn om de gewenste plug-in te activeren op basis van je prompt, maar we hebben gemerkt dat je dit kunt forceren door je prompt te laten voorafgaan door @<naam_van_plug-in>. Voor verdere informatie en voorbeelden kun je ook googelen naar iets als use <naam_plug-in> chatgpt plugin. Het plug-insysteem in AI-chatbots is veelbelovend, maar op dit moment valt niet te ontkennen dat het nog in een bètafase verkeert.

Extra diensten

ChatGPT is natuurlijk de bekendste AI-chatbot, maar het is lang niet de enige. Op ID.nl zijn intussen ook al andere populaire chatbots aan bod gekomen als Dall-E2, Stable Diffusion en Bing Chat (ook beschikbaar als browserextensie: Bing Chat sidebar for Chrome), en we hebben het eerder ook al gehad over You Chat, ChatSonic en Character.ai.

Bij de laatste kun je uit tientallen personae oftewel virtuele personages kiezen, waarna je een antwoord kunt verwachten dat past bij het gekozen personage.

Dit is evenwel maar een speelse aanzet voor wat een applicatie als Auto-GPT kan bieden; dit opensource-project werkt met zogeheten AI-agents.

Taalmodellen

Een van de voordelen van het betaalde ChatGPT Plus-abonnement is dat je toegang krijgt tot GPT-4, de krachtigere opvolger van het standaardtaalmodel GPT-3.5 dat beschikbaar is bij een gratis abonnement. Gelukkig hoef je niet per se een betaald abonnement te nemen om toegang te krijgen tot GPT-4. Bing Chat biedt bijvoorbeeld ook toegang tot dit nieuwere taalmodel, en de Opera One-browser stelt je in staat om GPT-4 gratis aan te spreken via de ingebouwde AI-chatmodule genaamd Aria, die beschikbaar is in een zijvenster. Net als Bing Chat kan Aria ook het internet op.

Je kunt ook naar https://chat.forefront.ai met je favoriete browser. Hier kun je niet alleen kiezen tussen GPT-3.5 en GPT-4, maar ook tussen Claude Instant en Claude+, weliswaar met een beperkt aantal prompts. Claude is een AI-assistent ontwikkeld door Anthropic en wordt in twee versies aangeboden, waarbij Claude Instant de lichtere maar ook snellere variant is. Je kunt GPT-4 en Claude+ ook uitproberen via de AI-chatbot Poe van Quora, op www.poe.com. Houd er ook hier rekening mee dat er sterke beperkingen gelden voor het aantal prompts. Een jaarabonnement met minimaal 600 GPT-4 en 1000 Claude+ prompts per maand kost ongeveer 23 euro per maand, net als bij ChatGPT Plus.

Je smartphone is tegenwoordig veel meer dan een telefoon; het is de kluis van je digitale leven. Bankzaken, privéfoto's, e-mails en locatiegegevens: het staat er allemaal op. Het goed beveiligen van die toegang is dus geen overbodige luxe. Maar kies je voor het ouderwetse wachtwoord, je vingerafdruk of toch je gezicht? Wij leggen de voor- en nadelen van elke methode naast elkaar.

De klassieker: pincode of wachtwoord

Elke telefoon vraagt erom bij het opstarten: een code. Dit is de basisbeveiliging. Zonder code kun je vaak geen gezichtsherkenning of vingerafdruk instellen. Maar is het ook de beste methode voor dagelijks gebruik?

©ID.nl

Pincode of wachtwoord: de voordelen

• Veiligheid in eigen hand

Het sterke aan een code is dat het in je hoofd zit. Maar een code als 1234 of 0000 is zo gekraakt. Maar kies je voor een langere cijferreeks? Dan is het voor iemand die je smartphone in handen krijgt digitaal gezien nagenoeg onmogelijk om de code te kraken. Voeg je ook letters toe, (zie kader), dan is dit digitaal gezien de moeilijkste methode om te kraken.

• Juridisch sterker

Een interessant weetje: in veel rechtsgebieden val je met een toegangscode onder het zwijgrecht. De politie mag je vaak niet dwingen je code af te staan. Je vinger op een scanner leggen kan in sommige situaties wel als dwangmiddel worden ingezet.

Pincode of wachtwoord: de nadelen

• Afkijken

Iemand die in de trein over je schouder meekijkt, heeft je pincode zo gezien. Ook vette vingers op het scherm kunnen je patroon verraden.

• Gemak

Tachtig keer per dag een lange code intikken gaat vervelen. Mensen kiezen daardoor vaak voor een te simpele code, en dat maakt het juist onveilig.

©ID.nl

2. Lekker snel (maar niet altijd even veilig): vingerafdrukscanner

De vingerafdrukscanner is mateloos populair vanwege het enorme gebruiksgemak: in één soepele beweging pak je je telefoon en ben je vrijwel direct binnen. Toch is het belangrijk om te weten dat de ene scanner de andere niet is en dat dit systeem zowel sterke als zwakke punten heeft.

Vingerafdrukscanner: de voordelen

• Snelheid

Het is vaak de snelste manier om je telefoon te openen, zeker als de scanner in de aan-knop verwerkt zit.

• Betrouwbaarheid (bij de juiste techniek)

Heb je een toestel met een fysieke scanner (achterop/zijkant) of een moderne ultrasone scanner (zoals in de Samsung S-serie)? Dan is de beveiliging uitstekend. Ultrasone scanners maken een 3D-map van je vinger en zijn zeer moeilijk te foppen.

Vingerafdrukscanner: de nadelen

• Natte vingers en pleisters

Heb je natte handen? Dan weigeren veel scanners dienst. Ook met een pleister om je vinger herkent de telefoon je niet. Tip: zorg daarom dat je vingerafdrukken van allebei je handen opslaat.

• Ongewenste toegang

Een klein (maar reëel) risico is dat iemand toegang krijgt terwijl je slaapt of bewusteloos bent, door voorzichtig je vinger op de scanner te leggen.

• Onveilige optische scanners

Veel budget-telefoons hebben een 'optische scanner' onder het scherm. Deze maakt een 2D-foto van je vinger. Dit is minder veilig en makkelijker te foppen dan de ultrasone varianten.

©ID.nl

Gezichtsherkenning: gemak of schijnveiligheid?

Telefoon ontgrendelen door ernaar te kijken voelt als magie. Maar pas op: hier zit de grootste valkuil voor consumenten.

Gezichtsherkenning: de voordelen

• Ultiem gemak

Je hoeft niets aan te raken. Kijken is openen. Ideaal als je bijvoorbeeld handschoenen draagt in de winter.

• Extreem veilig (alleen bij 3D)

Heb je een iPhone (FaceID) of een dure Android met 3D-sensoren? Dan worden er duizenden onzichtbare puntjes op je gezicht geprojecteerd om diepte te meten. Dit is amper te misleiden.

Gezichtsherkenning: de nadelen

• Schijnveiligheid (bij 2D)

Veel goedkopere Android-telefoons gebruiken simpelweg de selfiecamera (2D-herkenning). Dit is niet veilig. Soms is een foto van jou (van Facebook of Instagram) al genoeg om in te breken. Gebruik dit type gezichtsherkenning zeker nooit voor je bank-app.

• Toegang tijdens slaap

Als je niet oplet, kan iemand je telefoon voor je gezicht houden terwijl je slaapt om hem te ontgrendelen. Tip: Zet in de instellingen altijd de optie "Aandacht vereist" of "Ogen open" aan. Dan werkt het alleen als je echt naar het scherm kijkt.

Vingerafdruk, pincode of gezichtsherkenning: wat is het best?

Wat de slimste keuze is, hangt volledig af van je toestel. Heb je een iPhone of een high-end Android-telefoon met 3D-scan? Dan kun je gerust gebruikmaken van gezichtsherkenning; dat is niet alleen snel en makkelijk, maar ook veilig. Bezit je echter een middenklasse- of budgettoestel, kies dan liever voor de vingerafdrukscanner. De gezichtsherkenning op deze modellen is namelijk vaak onveilig.

Vergeet ook de basis niet: zorg altijd voor een sterke toegangscode (liefst alfanumeriek of langer dan vier cijfers) als back-up. Start je telefoon bovendien af en toe opnieuw op. Hierdoor wordt de biometrische beveiliging tijdelijk uitgeschakeld, waardoor je telefoon op zijn veiligst is.

📱Ook interessant: Help! Ik ben het wachtwoord van mijn Apple ID vergeten

Ben je op zoek naar goede software voor het bewerken van foto’s en andere grafische bestanden? Dan is de kans groot dat je Gimp al kent als veelzijdig alternatief voor dure grafische pakketten. Nu is er een nieuwe versie beschikbaar: Gimp 3. Hoe verhoudt deze nieuwe versie zich ten opzichte van de andere grafische programma's?

Er is lange tijd gewerkt aan versie 3 van Gimp: het team heeft er maar liefst zeven jaar aan gesleuteld. De makers, bestaande uit vrijwilligers, begonnen direct aan deze editie na de release van Gimp 2.10 in 2018. Al terug in 2020 kregen we een voorproefje van Gimp 3.0 via een ontwikkelversie, maar pas in 2025 zag de definitieve editie het daglicht. Wie overigens nu denkt dat het Gimpt-team aan het uitrusten is, heeft het mis. Op dit moment is het team namelijk alweer bezig met een volgende versie: Gimp 3.2.

Indeling

Je kunt Gimp tot in detail naar je hand zetten . Dat is geen overbodige luxe: het programma kent een relatief grote hoeveelheid opties die je niet altijd gebruikt. Hoe je Gimp indeelt, heeft voornamelijk te maken met de acties die je ermee wilt uitvoeren, bijvoorbeeld foto’s bewerken, illustraties maken of digitale kunst maken. Om de omgeving te stroomlijnen, kun je gebruikmaken van dokbare vensters. Open het menu Vensters en kies Dokbare vensters. Bepaal vervolgens welke opties je snel toegankelijk wilt hebben. Je vindt verschillende opties, zoals de kleurenwaaier, lettertypes, lagen en penselen.

Wil je je volledig concentreren op het document zelf? Dan kun je de dokvensters ook (tijdelijk) uitschakelen. Kies Vensters / Dokken verbergen (en dezelfde optie om ze later weer zichtbaar te maken). Een tussenvorm is ook mogelijk, waarbij je de gedokte vensters laat zweven. Je hebt hierdoor meer vrijheid bij het optimaal inrichten van je werkomgeving. Kies voor Vensters en verwijder het vinkje bij Enkelvenstermodus.

Ben je tevreden over je eigen indeling? Dan kun je deze direct opslaan. Kies dan Bewerken / Voorkeuren / Interface / Vensterbeheer. Klik op Vensterposities nu opslaan. Standaard wordt de werkomgeving bewaard zodra je het programma afsluit (controleer of Vensterposities opslaan bij verlaten is geactiveerd).

Als je gebruikmaakt van meerdere beeldschermen, dan kun je Gimp hiermee rekening laten houden. Activeer Open vensters op dezelfde beeldschermen als eerder. Heb je vensters verschoven, maar wil je snel terugkeren naar eerdere posities? Klik op Opgeslagen vensterposities terugzetten.

Specifieke functies

Eerlijk is eerlijk: Gimp bevat een flinke hoeveelheid functies. De kans bestaat dat je een gewenste functie niet kunt vinden. In plaats van uren te zoeken, kun je de functie ook opzoeken in een overzicht. Kies Hulp / Een functie zoeken en deze uitvoeren. Typ de naam of omschrijving van de functie, bijvoorbeeld ‘lagen’.

In het zoekoverzicht toont Gimp alleen opties die met het trefwoord te maken hebben. Klik op een resultaat om de functie daadwerkelijk uit te voeren. Bij elke functie zie je ook waar deze zich in het programma bevindt, zodat je deze een volgende keer zelfstandig kunt uitvoeren.

Grootte aanpassen

Je kunt op elk gewenst moment het formaat van de afbeelding aanpassen. Kies Afbeelding / Afbeelding schalen. Bepaal de gewenste breedte en hoogte in de sectie Afbeeldingsgrootte. Standaard is de eenheid millimeter, maar je kunt ook een andere eenheid kiezen. Bijvoorbeeld Pixels of Percent.

Die laatste optie is interessant als je de volledige afbeelding in één keer wilt vergroten of juist verkleinen. Standaard zijn de verhoudingen tussen breedte en hoogte aan elkaar gekoppeld. Dat is niet verplicht: klik op het pictogram van de ketting om die koppeling te verbreken. Tevreden met de nieuwe waarden? Bevestig met een klik op Schalen.

De titelbalk van de afbeelding die je hebt geopend, geeft in Gimp belangrijke informatie. Zo lees je in de titelbalk onder meer de bestandsnaam af, maar ook welke afmetingen het bestand heeft. Ook zie je hier welke kleurindeling wordt gebruikt, bijvoorbeeld RGB-kleur 8-bit, en uit hoeveel lagen de afbeelding is opgebouwd.

Transformeren

Je kunt Gimp goed gebruiken om nieuw materiaal te maken, maar ook om bestaande grafische afbeeldingen aan te passen. Bijvoorbeeld door ze te roteren of bij te snijden. De meeste functies hiervoor vind je onder Gereedschap / Transformeren. Wil je bijvoorbeeld een afbeelding bijsnijden (croppen), dan kies je voor Gereedschap / Transformeren / Bijsnijden. Om een afbeelding te roteren, kies je in hetzelfde menu voor Draaien. Ook andere opties, zoals Schalen en Spiegelen, zijn ondergebracht in hetzelfde menu.

Je bent overigens niet afhankelijk van dit menu: je kunt de functies ook bereiken via de werkbalk die standaard links in het venster wordt getoond. Houd de muisaanwijzer boven een knop voor meer informatie. Veel functies hebben gedetailleerde eigenschappen. Klik je bijvoorbeeld op Penseel, dan kun je kiezen welke grootte het penseel heeft, welk inkttype en welke kleuropties worden gehanteerd. Gimp toont die eigenschappen in het venster Gereedschapsopties, direct onder de werkbalk waarop je de eerdergenoemde opties vindt.

Geschiedenis

Alle bewerkingen die je op een afbeelding toepast, worden vastgelegd in de geschiedenis. Dit tabblad wordt standaard links in het venster getoond en vult zich naarmate je de acties toepast. Om terug te keren naar een punt in het verleden, klik je op de actie in de lijst. De geschiedenis is handig, omdat je hiermee ziet welke acties je hebt uitgevoerd en kunt experimenteren met verschillende bewerkingen.

Herstellen

Gimp houdt bij welke acties je op een document uitvoert. Dat is handig: hierdoor kun je op een later moment terugkeren naar een eerder punt en wijzigingen ongedaan maken of juist doorvoeren. Je kunt deze geschiedenis op elk moment opvragen: kies voor Bewerken / Geschiedenis ongedaan maken. Linksonder verschijnt een venster met de verschillende stappen. Selecteer nu een bewerking en klik op de knop Ongedaan maken linksonder in het venster.

Heb je een aardige set bewerkingen gemaakt, ben je tevreden en wil je schoon schip maken? Dan kun je de geschiedenis van bewerkingen ook wissen. Afhankelijk van de hoeveelheid bewerkingen kan dit geheugen vrijmaken. Klik op de (verwarrende) knop Alles wissen uit Geschiedenis ongedaan maken. Je vindt deze knop rechtsonder in het geschiedenisvenster.

Filters

Gimp heeft een volwassen verzameling filters: open hiervoor het menu Filters. Er zijn verschillende categorieën. Met sommige filters kun je afbeeldingen verbeteren, bijvoorbeeld door ruis te verwijderen. Om een afbeelding te verbeteren door deze te verscherpen, kies je Filters / Verbeteren / Verscherpen. Ook kun je een afbeelding verbeteren door deze zachter en minder kartelig te maken, via Filters / Vervagen / Gaussiaanse vervaging of Focus vervaging. Om ruis uit een afbeelding (zoals een foto) te halen, kies je Filters / Ruis.

Ook de artistieke filters zijn het bekijken waard. Kies Filters / Artistiek. Zo kun je bijvoorbeeld kiezen voor het effect van een fotokopie, maar ook voor een getekende stijl (Cartoon) of voor verfeffect (Olieverven). Verder vind je in dezelfde categorie andere kenmerkende stijlen, zoals Textieldruk en Van Gogh.

Effecten

Je kunt filters gebruiken om effecten op een afbeelding toe te passen, bijvoorbeeld door de belichting van een afbeelding aan te passen of door een ‘lens flare’ (een schittering) na te bootsen. Kies Filters / Licht en schaduw. Selecteer je bijvoorbeeld Kies belichtingseffecten, dan opent een venster waarin je opties kiest. Open de tab Licht en bepaal het effect.

Ook via de andere tabbladen in hetzelfde venster, zoals Materiaal en Omgevingsprojectie, kun je de effecten naar je hand zetten. Klik op Instellingen opslaan, zodat je het profiel een volgende keer snel kunt gebruiken. 

Exporteren

Gimp ondersteunt een flinke hoeveelheid bestandsformaten. Standaard worden bestanden opgeslagen in xcf. Dit is de eigen bestandsindeling van Gimp. Een xcf-bestand bevat alle informatie, zoals lagen. Verder is er ondersteuning voor andere formaten. Dat is handig bij het opslaan van de bestanden.

Ben je klaar met een bestand, kies dan Bestand / Exporteren als. In het venster geef je een bestandsnaam op en bepaal je de locatie. Werp hierna een blik op Bestandstype selecteren. Kies de gewenste indeling, zoals gif-afbeelding of png-afbeelding. Het valt hierbij op dat Gimp ook exotischere grafische formaten ondersteunt, zoals Windows-pictogrammen of Windows-cursors.

Tevreden met de keuze? Bevestig met een klik op Exporteren. Afhankelijk van de keuze verschijnt een venster waarin je verregaande controle hebt over het eindresultaat. Kies je bijvoorbeeld voor jpeg, dan verschijnt het venster Afbeelding exporteren als JPEG. Via de balk Kwaliteit bepaal je de kwaliteit, en daarmee de bestandsgrootte van de afbeelding. Onder Geavanceerde instellingen kun je de afbeelding verder aanpassen, bijvoorbeeld door deze minder kartelig te maken. Onder Metadata kun je extra informatie aan de afbeelding meegeven, zoals wie de auteur van het beeld is. Maak je vaak gebruik van dezelfde instellingen, sla de set dan op als profiel via een klik op Instellingen opslaan.

Standaardafbeelding

 Mogelijk werk je vaak met dezelfde soort afbeeldingen, bijvoorbeeld met dezelfde afmetingen. Je kunt tijd besparen door in Gimp deze waarden als standaard in te stellen. Kies Bewerken / Voorkeuren / Standaardafbeelding. Ga uit van een sjabloon, dat je eventueel nog kunt aanpassen.

Kies Sjabloon en selecteer de afmeting. Voor specifieke formaten heb je niet voldoende aan de opties in dat menu. Je kunt de afmetingen ook handmatig opgeven bij Afbeeldingsgrootte. Nog interessanter is de sectie Geavanceerde opties. Hier kun je onder meer de resolutie en een kleurprofiel bepalen, zodat je volledige controle hebt over de nieuwe afbeelding.

Sneller werken

Grote kans dat je het grootste gedeelte van de tijd in Gimp werkt met muis of pen, maar je kunt het toetsenbord ook goed inzetten voor het uitvoeren van acties. De sneltoetsen vind je bij elke menuvermelding, maar je hoeft hiermee geen genoegen te nemen. In Gimp kun je ook eigen sneltoetsen samenstellen. Kies Bewerken / Voorkeuren / Interface. In de sectie Sneltoetsen klik je op Sneltoetsen configureren. Zoek de actie waarvoor je een sneltoets wilt maken of deze wilt aanpassen en selecteer de actie. Druk vervolgens op de toetscombinatie die je wilt toewijzen. Herhaal dit voor alle sneltoetsen die je gebruikt. Tevreden? Klik op Oké. 

Werken met raw-bestanden

Om met raw-bestanden in Gimp te werken, kun je gebruikmaken van externe hulp. Twee populaire uitbreidingen zijn RawTherapee (www.rawtherapee.com) en Darktable (www.darktable.org/install). Met deze uitbreidingen kun je de raw-bestanden klaarmaken en vervolgens verwerken in Gimp. Je mag beide programma’s kosteloos gebruiken.