ID.nl logo
Bescherm je pc tegen malware en hackers
© PXimport
Huis

Bescherm je pc tegen malware en hackers

Zijn het geen hackers of criminele organisaties die je systeem trachten binnen te dringen om privacygevoelige informatie te ontfutselen, dan is het misschien wel de overheid. Vind je dat niemand het recht heeft om je te bespioneren, dan is het meer dan ooit zaak je systeem goed te beveiligen. Hoe bescherm je je pc tegen malware en hackers? Wij leggen het uit.

Tip 01: Misvattingen

Veel gebruikers voelen zich helemaal niet bedreigd door hackers en andere, al dan niet criminele organisaties. Jammer genoeg berust deze overtuiging vaak op enkele diepgewortelde misvattingen. Zo achten gebruikers de kans uiterst klein dat hun eigen systeem het doelwit van hackers wordt. Immers, het internet bestaat uit vele miljoenen computers en bovendien bevat hun computer nauwelijks of geen informatie die voor hackers de moeite kan lonen. Toch?

Wie zo denkt verliest daarbij uit het oog dat hackers geautomatiseerde tools inzetten waarmee ze snel veel systemen tegelijk op mogelijke zwakke plekken – zogenoemde aanvalsvectoren – kunnen scannen. En elke pc (ook de jouwe) bevat gegevens die voor hackers interessant kunnen zijn, zoals opgeslagen wachtwoorden, privacygevoelige informatie die ze handig kunnen gebruiken bij identiteitsdiefstal, creditcardnummers etc.

Het zegt misschien genoeg dat het gemiddeld zo’n zeven minuten duurt voor een nieuw geïnstalleerd en onbeveiligd systeem in het vizier komt van hackers. En wellicht nog erger: doorgaans duurt het circa 200 dagen voor een gebruiker beseft dat zijn systeem werd aangetast.

©PXimport

Tip 02: Aanvalsvectoren

Het kan al een heel verschil uitmaken als je goed op de hoogte bent van de manieren waarop hackers zoal een computer trachten binnen te dringen. Hoe beter je je bewust bent van deze aanvalsvectoren, hoe efficiënter je je kunt beveiligen. Wat zijn de meest gebruikte toegangswegen?

E-mails: wellicht de makkelijkste manier is het versturen van e-mails met een malafide bijlage, vaak gemaskeerd als een interessant programma of document. Het openen van zo’n bijlage is genoeg om de hacker op afstand toegang tot je systeem te geven. Erg ‘populair’ zijn ook phishing-mails (zie ook pagina ##): berichten met links naar malafide websites of sites die als twee druppels water lijken op die van je bank of een andere vertrouwde instantie, zodat je daar nietsvermoedend op probeert in te loggen.

Websites: al surfend kun je natuurlijk ook ongewild terechtkomen op sites die bijvoorbeeld Trojaanse paarden bevatten: programma’s die wellicht nuttig zijn, maar die tegelijk ook duistere bijbedoelingen hebben. Het komt zelfs voor dat compleet legitieme sites heimelijk worden gehackt en met kwaadaardige code zijn geïnjecteerd. Verder zijn er ook nog talrijke valse profielen op sociale netwerksites die doorlinken naar malafide webpagina’s.

Poortscans: minder bekend bij het grote publiek zijn allerlei scantools, waaronder het populaire en gratis Nmap. Hiermee kunnen hackers in korte tijd bij een heleboel computers op afstand controleren welke poorten eventueel open staan en welke services daarop actief zijn (zie tip 5). Je hebt natuurlijk pech als blijkt dat zo’n service een veiligheidslek bevat dat de hacker handig kan misbruiken.

©PXimport

Maak je geen illusies: hackers zijn ook in jouw systeem geïnteresseerd

-

Tip 03: Gezond verstand

Zodra je de belangrijkste aanvalsvectoren kent, kun je je beveiliging erop aanpassen. En dat hoeft trouwens niet altijd high-tech te zijn. De belangrijkste beveiliging is je gezond verstand. Dat houdt onder meer in dat je (onverwachte) bijlagen niet zomaar opent, dat je niet zonder meer klikt op links in e-mails en social-mediaberichten en dat je niet zomaar ingaat op aanbiedingen in advertenties. Verder moet je op je hoede zijn voor zogenoemde social-engineeringtechnieken, waarbij de aanvaller je vertrouwen tracht te winnen. Een bekend fenomeen zijn de telefoontjes van een helpdesk als die van Microsoft, waarbij men je probeert te overtuigen allerlei handelingen op je pc uit te voeren (zodat men malware op je pc kan installeren).

Minstens even vanzelfsprekend is dat je een up-to-date antivirus- en antimalwarescanner draait, die continu op de achtergrond naar potentiële bedreigingen speurt. Wil je testen of je scanner wel alert is, dan kun je hier een volkomen onschuldig nepvirus proberen te downloaden: elk antivirusprogramma hoort hierop te reageren!

Maar zelfs met een degelijk antivirusprogramma in de aanslag raden we je sterk aan elk programma dat je via het internet downloadt eerst te uploaden naar een gratis controledienst zoals www.virustotal.com. Die test je upload meteen met ruim 60 antivirusengines.

©PXimport

Tip 04: Updates

Om het risico op veiligheidslekken en exploits zo klein mogelijk te houden, is het cruciaal dat je je systeem zelf zo goed mogelijk up-to-date houdt. Het is weliswaar zo dat het sinds Windows 10 erg lastig is je besturingssysteem niét up-to-date te houden, maar wil je dat toch snel controleren en eventuele updates forceren, kies dan Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Windows Update / Naar updates zoeken.

Maar alleen je Windows te updaten is niet genoeg: ook al je software zoals browsers, extensies, pdf-lezers, Java etc moet je continu bijwerken. Tegenwoordig is het wel zo dat heel wat programma’s zichzelf regelmatig updaten, waaronder zowat alle browsers, maar het is geen slecht idee dat geregeld te controleren. Dat kan bijvoorbeeld met een gratis tool als Secunia Personal Software Inspector. Deze toepassing gaat voor allerlei bekende applicaties na of ze nog wel up-to-date zijn en zal eventuele updates voor jou downloaden en installeren. Je beslist zelf in hoeverre je dat proces wilt automatiseren.

©PXimport

Administrator

Veel gebruikers beseffen niet dat áls malware en hackers eenmaal binnen zijn op je systeem zij in principe dezelfde machtigingen en mogelijkheden hebben als het account waarmee de gebruiker op dat moment bij zijn systeem is aangemeld. Wil je de mogelijkheden van deze ongenode gasten beperken, meld je je dan voor dagelijks gebruik zoveel mogelijk aan met een standaardaccount en dus niet met een administrator-account. Je maakt zo’n (standaard)account als volgt aan. Ga naar Instellingen en kies achtereenvolgens Accounts / Gezin en andere personen / Iemand anders aan deze pc toevoegen. Ervan uitgaande dat je met een lokaal account wilt aanmelden, klik je hier op Ik beschik niet over de aanmeldgegevens van deze persoon en op Gebruiker zonder Microsoft-account toevoegen. Vul een naam en wachtwoord (2x) in en bevestig met Volgende. Wil je alsnog het accounttype aanpassen, klik dan dit account aan en kies Accounttype wijzigen.

©PXimport

Tip 05: Poortscan

Zoals gezegd maken hackers gretig gebruik van geautomatiseerde hacktools, waaronder programma’s die systemen op mogelijke open poorten scannen. Een ‘poort’ is weinig meer dan een connectie tussen een apparaat en het internet waarover data kan worden getransporteerd. Elke computer heeft er maar liefst 65.536. Blijkt op een van deze poorten bijvoorbeeld een service te draaien met een bekend beveiligingslek, dan is het voor een hacker eenvoudig om via die weg je systeem binnen te dringen. Zowel het scanproces als het eigenlijke exploitatieproces kunnen verregaand geautomatiseerd worden. Zorg dus dat er geen services – en dus open poorten – actief zijn, tenzij je die absoluut nodig hebt. En ga in dat geval na of de service wel helemaal up-to-date is en vrij van bekende exploits.

Je doet er goed aan af en toe te controleren of en zo ja welke poorten er van buitenaf bereikbaar zijn. Dat kan door zelf een poortscan op je thuisnetwerk los te laten. Een prima hulpmiddel hiervoor is ShieldsUP. Klik hier op Proceed en vervolgens op All Service Ports. In het kader ‘Poortstatus’ lees je meer over de interpretatie van de resultaten. Check niet alleen je eigen computer, maar ook je router en andere netwerkapparaten!

©PXimport

Open poorten? Check niet alleen je eigen systeem, maar ook je router en andere netwerkapparaten!

-

Poortstatus

Een poortscan van ShieldsUP resulteert in een raster met 1056 blokjes, waarbij elk blokje voor een poort staat, genummerd van 0 tot 1055. Je hoeft de muis maar boven zo’n blokje te houden om het nummer af te lezen. Klik op zo’n blokje voor meer feedback. Idealiter zijn alle poorten groen gekleurd, dat zijn stealth-poorten die helemaal geen teken van leven geven wanneer een poortscanner aanklopt. Bij een blauw vakje is de poort weliswaar ook gesloten, maar de hacker weet dan dát er een poort – en dus een systeem – achter zit. Bij een rood vakje is het even opletten geblazen: die poort staat blijkbaar open en er is een service actief. Wil je weten welke applicaties verantwoordelijk zijn voor de geopende poorten, start dan Windows Broncontrole via Windows-toets+R en het commando perfmon /res. Op het tabblad Netwerk, in de rubriek Listener-poorten vind je de processen terug die op de betreffende poorten aan het ‘luisteren’ zijn. Het kan gebeuren dat op uw eigen pc geen enkele poort geopend is, maar dat ShieldsUP toch een paar rode vakjes toont. In dat geval dien je de configuratie van je router na te kijken: ook daar kunnen namelijk poorten open staan, vaak in de vorm van poortdoorverwijzingen of een zogenoemde DMZ-functie. Raadpleeg zo nodig de handleiding bij je router.

©PXimport

Tip 06: Firewall

De eenvoudigste en tegelijk meest trefzekere manier om te voorkomen dat er ongewild poorten open staan in je Windows-systeem is het activeren van een firewall (plus het uitschakelen van overtollige services en internetapplicaties). Bovendien voldoet de ingebouwde Windows-firewall prima. Tenzij je een externe firewall hebt geïnstalleerd (zoals de gratis Comodo Firewall) of de firewall die is meegekomen met je beveiligingssuite), moet je er natuurlijk wel zeker van zijn dat de Windows-firewall daadwerkelijk is ingeschakeld. Druk op Windows-toets+S, tik firewall in en klik op Status van firewall controleren. Ga na of de firewall daadwerkelijk actief is voor je netwerkprofielen. Zowel Particuliere netwerken als Gast of openbare netwerken zijn in dat geval van een groen schildje voorzien. Klik op Windows Defender Firewall in- of uitschakelen als je de firewall-status alsnog wilt wijzigen. Controleer daarna of ShieldsUP een andere resultaat laat zien na het activeren van de firewall.

©PXimport

Tip 07: Firewall-schil

Ben je er nog niet helemaal gerust op, dan kun je een stapje verdergaan. Een nuttige toevoeging voor wat gevorderde gebruikers is TinyWall. Die biedt een grafische schil rond de Windows-firewall, vooral dan voor de meer geavanceerde mogelijkheden (die je vanuit Windows bereikt via Status van firewall controleren / Geavanceerde instellingen).

Houd er wel rekening mee dat TinyWall standaard de beveiliging van het (uitgaande) verkeer aanscherpt: programma’s die data naar buiten sturen (zoals browsers), krijgen lik op stuk. Gelukkig biedt TinyWall diverse opties om een en ander bij te sturen. Vanuit het contextmenu kun je bijvoorbeeld Whitelist volgens venster selecteren, waarna je met de muis in het venster van het geopende programma klikt: TinyWall voegt onmiddellijk een uitzonderingsregel aan de firewall toe. Een handig alternatief – met name voor apps die geen eigen programmavenster hebben – is Whitelist volgens proces of Whitelist volgens uitvoerbaar bestand: het volstaat dan het bijbehorende proces of exe-bestand te selecteren.

Overigens is er ook de optie Verander staat, Auto leren. Het verkeer van alle programma’s die zijn opgestart of die je opstart zolang deze modus actief is, wordt dan automatisch doorgelaten en die applicaties komen vanzelf op de uitzonderingslijst terecht. Je moet er dan natuurlijk wel zeker van zijn dat er op dat moment geen kwaadwillende toepassingen actief zijn.

Mocht je TinyWall niet naar wens geconfigureerd krijgen en je ondervindt problemen na de verwijdering, dan kun je desnoods de Windows-firewall resetten via Status van firewall controleren / Standaardwaarden herstellen.

©PXimport

Tip 08: Anti-ransomware

Een van de meest verraderlijke vormen van malware is ransomware: software die erop gericht is je data door middel van versleuteling ontoegankelijk te maken, waarna de makers je geld trachten af te persen om je (heel misschien) de decryptiesleutel te bezorgen.

Gelukkig zit er sinds de Fall Creators Update van Windows 10 een beveiliging ingebouwd die specifiek is gericht tegen ransomware. Open het Windows Defender-beveiligingscentrum en kies Virus- en bedreigingsbeveiliging / Instellingen voor virus- en bedreigingsbeveiliging. Zet de schuifknop bij Beheerde maptoegang (of Controlled folder access) aan en bevestig je keuze. De bescherming is onmiddellijk actief. Wil je weten welke mappen standaard worden beschermd, klik dan op Beschermde mappen: via de plus-knop kun je ook eigen datamappen toevoegen. Je zult merken dat onbekende applicaties of processen niet langer naar deze mappen kunnen schrijven, tenzij je dat bewust toestaat. Je kunt betrouwbare software aan de lijst met vertrouwde toepassingen toevoegen: klik dan op Een app toestaan via Beschermde mappen, druk op de plus-knop en verwijs naar het gewenste programma.

Mocht je deze beveiliging te hinderlijk vinden, dan heb je aan Cybereason RansomwareFree een vriendelijker alternatief. Deze tool creëert een aantal dummy-databestanden en zodra een of ander proces (zoals dat van ransomware) die wijzigt, krijg je hiervan een melding en kun je dat proces meteen blokkeren.

©PXimport

Ransomware vereist specifieke maatregelen evenals een slimme back-upstrategie

-

Tip 09: Back-upstrategie

Blijven we nog even bij ransomware. Zelfs als je extra beveiligingsmaatregelen activeert zoals beschreven in tip 8, blijft de beste garantie tegen dataverlies nog altijd het maken van back-ups. Maar … let op: als ransomware eenmaal actief op je systeem is, kan die alle gegevens bereiken die je (met jouw account) vanaf dat systeem zonder extra inloggen ook kunt benaderen. Dat houdt dus in dat ransomware net zo goed je back-ups op je externe schijf (als die nog is aangesloten) en wellicht ook de back-ups op een gedeelde map (zoals op je nas) kan bereiken. En jawel, ook de data die je via een lokale synchronisatie in de cloud hebt staan!

Welk back-upprogramma je ook gebruikt, je zorgt er dus maar beter voor dat je na de back-up je externe schijf meteen loskoppelt of dat je de back-uplocatie met een afzonderlijke set inloggegevens afschermt. Op een nas kan dat door een extra account te maken dat exclusief toegang krijgt tot de back-uplocatie. Je dient dit account op te geven in je back-upprogramma.

Jammer genoeg is zelfs deze beveiliging niet waterdicht. Immers, is ransomware je systeem binnengedrongen, dan kan die alsnog toeslaan zodra je de externe schijf weer aankoppelt of zodra je bepaalde inloggegevens hebt ingevoerd. Idealiter beschik je daarom over meerdere back-ups, het liefst op diverse media die niet (zomaar) vanaf je systeem bereikbaar zijn. Houd het veilig!

©PXimport

▼ Volgende artikel
Van prompt naar programma: leer programmeren met AI
© monsitj - stock.adobe.com
Huis

Van prompt naar programma: leer programmeren met AI

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

In dit artikel laten we zien hoe je met hulp van AI razendsnel leert programmeren en zelfs complete programma’s bouwt:

  • Gebruik ChatGPT als programmeerpartner en laat het een volledig werkend spelletje bouwen met HTML, CSS en JavaScript
  • Installeer Aider en gebruik het in combinatie met Git om projecten via de terminal te ontwikkelen
  • Ontdek Windsurf Editor als grafisch alternatief met AI-assistent Cascade

Lees ook: Leren programmeren? Met deze tools is coderen geen geheimcode meer

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

Basisbeginselen van het programmeren

Het is handig als je de basisbeginselen van een programmeertaal kent. Ook daar kan AI van nut zijn. Je kunt veel leren van de voorbeelden die worden gegenereerd. Je kunt elk detail uit laten leggen, of om meer voorbeelden vragen. Dat is heel effectief!

Ook om de basisbeginselen te leren is AI nuttig. Pas bijvoorbeeld de Pareto-methode toe. Die methode stelt dat 80 procent van de resultaten voortkomt uit 20 procent van de inspanningen. Vraag de chatbot om een plan te maken dat deze regel toepast op het leren programmeren van bijvoorbeeld Python, door te focussen op 20 procent van de concepten, tools en technieken die 80 procent van de praktische toepassingen en problemen oplossen voor een beginnende programmeur. Vraag om een gestructureerd plan dat in korte tijd resultaat oplevert, inclusief voorbeelden en kleine projecten om vaardigheden direct toe te passen.

Vraag aan ChatGPT om een leerplan op te stellen om je te helpen bij het programmeren.

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

<audio id="move-sound" src="muisklik.mp3"></audio>

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Contextvenster bij een taalmodel

Bij het werken met een groot taalmodel ofwel een Large Language Model (LLM) zijn er enkele technische beperkingen. Een daarvan is het contextvenster. Dat kun je zien als de hoeveelheid tekst die het model kan onthouden, gemeten in tokens. Een token is een deel van een woord en kan ook spaties en leestekens bevatten. Gemiddeld is een token ongeveer 3 tot 4 tekens groot.

Eerdere versies van ChatGPT hadden een relatief klein contextvenster van 4096 tokens. Het kan dan niet altijd alle details onthouden van de gebruikte teksten. Tegenwoordig is het contextvenster veel groter, en onthouden de modellen gemakkelijk 128.000 tokens of meer. Dat is ongeveer een heel boek! Dat is niet alleen nuttig bij het werken met hele lange teksten of artikelen, maar ook bij programmeerwerk, waar je vaak met grote bibliotheken te maken hebt.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

python -m pip install aider-install
aider-install

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

export PATH="C:\\Users\\gertj\\.local\\bin:$PATH"

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

export ANTHROPIC_API_KEY=sk-ant…

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

mkdir tictactoe
cd tictactoe
git init .

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

API-sleutel maken voor Claude

Bij Aider werken we zoals aangegeven met Claude 3.5 Sonnet, een populaire optie onder programmeurs. Voor toegang is een API-sleutel nodig. Ga daarvoor naar de console van Anthropic. Vul je e-mailadres in. Via e-mail ontvang je een beveiligde link waarmee je kunt inloggen. Ga dan naar Settings / API keys en klik op Create Key. Vul een naam in, bijvoorbeeld Aider, en klik op Add. Noteer de API-sleutel, deze is later niet meer zichtbaar!

Je hebt ook wat credits nodig. Ga daarvoor naar Billing en voeg credits toe met een creditcard via de optie Add Funds. Begin met een klein bedrag, zoals 10 dollar. Heb je over? Je kunt het altijd nog opmaken door een chatbot als Jan met de API te verbinden.

Via de console van Anthropic kun je een API-sleutel maken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

aider --sonnet

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Kosten voor werken met Aider

We hebben tijdens het werken met Aider continu de credits in de gaten gehouden. We controleerden dit via de console bij Anthropic, maar Aider zelf toont ook bij elke actie welke kosten het heeft gemaakt. Voor de meeste aanpassingen gaat het om zo’n 5 tot 11 dollarcent. In totaal heeft het programma ongeveer 0,23 dollar (circa 0,22 euro) gekost. Het hangt er voornamelijk vanaf hoeveel tokens er nodig zijn, wat weer samenhangt met de omvang van de bestanden die aan de chat worden toegevoegd.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.

Beste optie voor hobbyprogrammeur?

Over het algemeen werkt het programmeren met een chatbot zoals ChatGPT goed. Voor losse functies of snippets werkt het zelfs uitstekend. Maar het is lastig om het overzicht te behouden over de gegenereerde code en eventuele aanpassingen, zeker als het om wijzigingen in meerdere bestanden gaat.

Aider en Windsurf Editor hebben een fijnere workflow, omdat ze de lokale bestanden direct voor je wijzigen, eventueel meerdere tegelijkertijd. Wat kosten betreft is Aider waarschijnlijk interessanter voor de hobbyprogrammeur die af en toe een project oppakt. Je kunt ad-hoc wat credits bijkopen of eens een ander model proberen, lokaal of via bijvoorbeeld OpenRouter. Het opensource DeepSeek R1 bijvoorbeeld. Je kunt bovendien elke ontwikkelomgeving kiezen, terwijl Windsurf Editor volledig op Visual Studio leunt. De integratie met Git ook een praktisch voordeel van Aider.

▼ Volgende artikel
Zo deel je je keuken handig en logisch in
© Andy Dean Photography
Huis

Zo deel je je keuken handig en logisch in

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Je keuken slim indelen? Wij hebben tips voor:
  • Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak
  • Werkblad en kookplaat
  • Koelkast
  • Neem de keuken-driehoek als uitgangspunt
  • Kies de optimale werkhoogte
  • Opbergruimte

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!