Op zoek naar de beste tv? Dit is waar je op moet letten!
Of je nu een filmfanaat, een sportfan, een gamer of gewoon een doorsnee tv-kijker bent: de juiste televisie uitzoeken kan soms een onmogelijke taak lijken. In dit artikel leiden we je langs de belangrijkste beslissingen. Van oled tot qled, van slaapkamertelevisie tot thuisbioscoop.
Een van de eerste keuzes bij je zoektocht naar een nieuwe televisie is vermoedelijk het schermformaat. Deze maat wordt aangegeven door de beelddiagonaal in inch of cm. Groter is beter horen we dan vaak, maar dat is niet altijd juist. Grotere schermen vullen een groter deel van je blikveld, en zorgen zo voor een meer uitgesproken bioscoopervaring. Maar in een slaapkamer, kantoor of keuken is dat niet gewenst en zelfs in de woonkamer hoef je niet steevast voor de grootst mogelijke maat te kiezen.
Hoe vind je de ideale maat voor jouw situatie? Meet eerst de kijkafstand, dat is de afstand tussen de belangrijkste kijkpositie en het scherm. Deel deze afstand (uitgedrukt in cm) door 2. Het resultaat is de gewenste schermdiagonaal (in cm, deel nog eens door 2,54 voor inches). Wil je een meer ontspannen kijkervaring, deel de kijkafstand dan door 2,5. Of zoek je meer een filmervaring, deel de kijkafstand dan door 1,5.
Full hd of 4K uhd?
Hoe meer pixels op het scherm, hoe scherper en gedetailleerder het beeld kan zijn, al zijn er natuurlijk limieten aan wat nog zinvol is in een typische woonkameromgeving. Lange tijd is full hd (1920 × 1080) de meest gebruikte resolutie geweest, maar zo goed als alle recente modellen gebruiken 4K ultra hd (3840 × 2160). Alleen de goedkopere modellen en kleinere formaten zijn nog verkrijgbaar in full-hd-versie. Helaas laat je dan ook vaak features zoals hdr, goede bewegingsscherpte en een degelijk smart-tv-besturingssysteem liggen. Maak het jezelf eenvoudig en kies dus een 4K uhd-model, tenzij je op zoek bent naar een tv van 32 inch of kleiner.
En wat met 8K?
Maar wacht, ondertussen bieden verschillende fabrikanten zoals Samsung, Sony en LG ook al toestellen aan met de resolutie ultra hd 8K. Meer pixels is altijd beter, of niet? De pixels zijn bijvoorbeeld zo klein dat 8K de typische artefacten van een digitaal beeld, zoals gekartelde lijnen, erg goed verbergt. Maar helaas, veel van dat voordeel hangt af van het gebruik van 8K-content. En die hoef je de komende jaren absoluut niet in overvloed te verwachten. Gamers zouden met de volgende generatie consoles misschien de eersten zijn om een redelijke hoeveelheid 8K-content te krijgen. Met upscaling van goede 4K-content kom je ook een heel eind, maar ook 4K-content is nog niet algemeen in gebruik. De meerwaarde van 8K komt dan ook vooral op zijn recht op grote schermen, denk dan aan 75 inch en groter. Tot slot, wie nu een 8K-toestel koopt moet weten dat hij bij de ‘early adopters’ hoort en dat heeft een prijs. Aangezien het om de eerste generatie toestellen gaat, ligt de aankoopprijs redelijk hoog. Een doorbraak van 8K-content hangt vrijwel zeker ook vast aan het gebruik van een nieuwe, efficiëntere videocodec. En de kans dat de huidige toestellen die codec kunnen ondersteunen is zo goed als nul.
Lcd
Een andere belangrijke keuze die je moet maken, is die tussen oled of lcd als beeldtechnologie. Beide hebben belangrijke voor- en nadelen.
Lcd-tv’s zijn beschikbaar in een ruim assortiment maten en prijzen, zodat iedereen – ongeacht z’n budget – een model kan vinden dat aan zijn/haar specifieke eisen voldoet. Lcd-televisies leveren de helderste beelden, wat belangrijk kan zijn voor hdr (zie verder), maar dan moet je wel bij de topmodellen aankloppen. Het belangrijkste zwakke punt van lcd is het beperkte contrast. Door technieken als Local Dimming kan dat echter aanzienlijk verbeterd worden, maar ook dat vind je enkel in topmodellen. Tot slot is de kijkhoek van lcd-tv’s vaak beperkt. Wie niet recht voor het scherm zit, ziet mogelijk een nog slechter contrast en verwaterde kleuren.
Oled
Oled-technologie is ondertussen al ruim vijf jaar op de markt, en de prijs is aanzienlijk gedaald, maar het blijft voorbehouden voor het ‘premium’ prijssegment. Oled-televisies zijn bovendien enkel beschikbaar in 55 inch en groter (65 en 77 inch). Dankzij hun werkingsprincipe leveren ze zo goed als perfect zwart, een enorm hoog contrast en een zeer ruime kijkhoek. De schermen zijn vaak ook flinterdun. Het belangrijkste nadeel van oled is dat het gevoelig is voor inbranden, al is dat enkel in relatief uitzonderlijke gevallen een probleem.
Qled
En qled? Dit zijn in essentie gewoon lcd-tv’s, maar ze maken gebruik van een laagje quantum dots om een groter kleurbereik te creëren. Verder delen ze alle voor-en nadelen van een andere lcd-tv.
Oled, qled of lcd?
Hoe maak je de juiste keuze? Als je budget oled toelaat, dan is het een absolute aanrader voor filmfans, zeker als je bij verduistering of matig licht kijkt. Neig je meer naar sport en gaming en/of kijk je vaak bij veel omgevingslicht dan is een top lcd-model vermoedelijk de beste keuze. Is je budget beperkt of wil je iets kleiner dan 55 inch dan is lcd sowieso de enige optie.
©PXimport
High Dynamic Range
Vonken van vuurwerk, de weerspiegeling van de zon op de oceaan of op een chromen bumper, maar zelfs een zonovergoten stadstafereel … Vind je dat die dingen er op een televisie maar erg flauw uitzien? De redenen zijn beperkingen van de televisietechnologie én hoe we beeldinformatie opslaan. High Dynamic Range brengt voor beide problemen een oplossing. Deze nieuwe technologie laat toe om beelden op te slaan met een veel hoger contrast, intensere lichtaccenten, een rijkere kleurweergave en verbeterd schaduwdetail.
Uiteraard moet ook je televisie die nieuwe beelden kunnen weergeven, dat vereist een hogere piekhelderheid, ruimer kleurbereik en sterk contrast. En daar zit afhankelijk van het gekozen model vaak groot verschil in. Topmodellen pakken uit met helderheden van 1.000 cd/m² en meer (tegenover typisch 250 cd/m² op een klassieke sdr-tv), maar middenklassers halen vaak maar 400 cd/m². Iets gelijkaardig zien we bij het kleurbereik en contrast, waar middenklassers soms maar nipt beter zijn dan oudere sdr-televisies. Wil je echt ervaren wat hdr kan betekenen, dan moet je dus uitwijken naar duurdere modellen.
Hdr-beelden maken gebruik van bepaalde standaarden. HDR10 is de belangrijkste en wordt gebruikt voor streaming, ultra hd blu-ray en gaming. HLG zal vooral belangrijk worden in live tv. Alle toestellen ondersteunen deze twee standaarden. Daarnaast zijn er HDR10+ en Dolby Vision, twee standaarden die gebruikmaken van dynamische metadata en die rekening houden met de specificaties van het scherm om nog betere beelden te creëren. Wil je meer weten over hdr? Op onze website vind je hier meer informatie.
Dolby Vision of HDR10+?
De voordelen van hdr-formaten met dynamische metadata zijn vooral zichtbaar op de middenklasse modellen. Aangezien de piekhelderheid van deze modellen lager is, moeten ze tijdens de tonemapping-stap een groter verschil overbruggen. De extra metadata helpt de tv dan de juiste beslissing te maken. Paradoxaal genoeg waren Dolby Vision en HDR10+ tot voor kort enkel op de duurdere modellen beschikbaar, én moest je kiezen voor het ene of het andere formaat. Die situatie is vandaag gelukkig veranderd. Zowel Panasonic als Philips bieden modellen aan die beide standaarden ondersteunen, zelfs tot op middenklasse modellen. Moet je toch een keuze maken, dan is Dolby Vision-content momenteel nog steeds populairder dan HDR10+, maar of dat zo zal blijven is koffiedik kijken.
©PXimport
Bewegingsscherpte
Het is je vermoedelijk al opgevallen dat voorwerpen die snel door het beeld bewegen, vaak een vage of dubbele rand hebben. Of dat snelle actiescènes er helemaal wat vaag uitzien. Afgezien van artistieke intentie wordt dit veroorzaakt door een te trage verversingssnelheid (refresh rate). Gamers zijn bekend met het fenomeen, op duurdere monitoren met hogere verversingssnelheid is het beeld scherper. Dat is ook het geval bij televisies. Televisies komen met 50 Hz en 100 Hz verversingssnelheid. Verschillende ‘motion interpolation’-technieken zetten het binnenkomend beeldsignaal om van 24 fps naar 50 of 100 fps bij films, of van 50 naar 100 fps bij tv-beelden. Zo zie je niet alleen meer detail in het beeld, maar vermijd je ook schokken tijdens panbeelden. Motion interpolation kan wel bepaalde beeldfouten veroorzaken, zoals halo’s rond een bewegend object. Bovendien houdt niet iedereen van het effect op de beeldkwaliteit.
Houd er tijdens je aankoop rekening mee dat bewegingsscherpte gelijk opgaat met de prijs. Duurdere modellen leveren duidelijk betere resultaten, iets waar vooral gamers en sportliefhebbers rekening mee moeten houden.
Smart-tv
Zo’n beetje elke televisie is tegenwoordig ‘smart’. Dat betekent dat hij uitgerust is met een besturingssysteem zoals Android, Tizen of WebOS. Zo kan de tv allerlei toepassingen draaien. De meest gebruikte zijn streamingdiensten zoals Netflix, Amazon Prime Video, en YouTube en lokale diensten voor uitgesteld kijken zoals NPO, NLZiet, Kijk TV, en RTL XL. Muziekdiensten zoals Deezer en Spotify zijn ook populair. Alle platforms bieden ook games, al mag je daar niet te veel van verwachten.
Niet elk systeem biedt dezelfde app-selectie. Dat aanbod kan bovendien veranderen, dus als bepaalde apps erg belangrijk voor je zijn, kijk dat dan eerst na. De verschillende systemen bieden ook uiteenlopend gebruiksgemak, dat kun je het best in de winkel even testen. We zien ook steeds meer ondersteuning opduiken voor stemassistenten zoals Google Assistent en Amazon Alexa. Alhoewel dat handig is voor zoekopdrachten blijft de klassieke afstandsbediening de belangrijkste manier om je tv te bedienen.
©PXimport
Heb je hdmi 2.1 nodig?
Hdmi heeft er alweer een nieuwe versie bijgekregen, v2.1. Maar heel wat modellen die in 2019 op de markt kwamen, gebruiken nog steeds hdmi 2.0. Is dat een probleem? Hdmi 2.1 bevat vier belangrijke zaken: ondersteuning voor meer bandbreedte, en drie nieuwe features: ALLM, VRR en earc. Die nieuwe features kunnen overigens ook op hdmi 2.0-aansluitingen zitten. Kijk dus bij je aankoop niet zomaar naar een versienummers, maar zoek welke features expliciet ondersteund zijn. Goed, maar welke eigenschappen zijn echt belangrijk?
De hogere bandbreedte is nodig voor het aanvoeren van 8K-content, maar ook voor HFR-content (High Frame Rate) in 4K of full hd. Beide types content zullen echter zeldzaam blijven in de komende jaren, tenzij je een volgende generatie spelconsole op het oog hebt. Ook ALLM en VRR zijn features die uitsluitend op gamers mikken en voor andere kijkers geen toegevoegde waarde hebben.
Dan rest er nog earc. Deze nieuwe versie van arc biedt een hogere bandbreedte, waardoor het formaten zoals Dolby True HD en DTS HD Master Audio kan doorgeven. Maar aangezien die lossless codecs enkel op schijf gebruikt worden en in elk geval voorlopig niet in streaming-apps, sluit je een (ultra hd-)blu-ray-speler gewoon aan op je audio-systeem en niet op je tv. Earc is dus enkel van belang als je een schijfspeler om welke reden dan ook op je tv moet aansluiten, en de tv de audio in de beste kwaliteit naar een extern audio-systeem moet sturen.
Audiokwaliteit en Dolby Atmos
Een televisie levert niet alleen beeld, maar ook geluid … al mag je van de meeste modellen niet meer verwachten dan heldere dialogen en matige muziekprestaties. Wie echt wil shoppen voor geluidskwaliteit die voldoende is om ook muziek of indrukwekkende filmsoundtracks te produceren. moet meestal in de duurdere (of zelfs zeer dure) modellen zoeken. Een externe audio-oplossing zoals een soundbar of een av-receiver blijven vaak aangewezen als je de geluidskwaliteit naar een hoger niveau wilt tillen.
Dolby Atmos is een nieuw surround-geluidsformaat met hoogte-informatie. Dat formaat is te vinden op (ultra hd-)blu-ray-schijven en op streamingdiensten. Heel wat nieuwe tv-modellen ondersteunen het. Maar met de beperkte geluidskwaliteit van een tv in het achterhoofd mag je er zeker geen wonderen van verwachten. Wil je effectief van Dolby Atmos genieten, dan moet je een behoorlijke checklist doorlopen. Heb je bronnen met Dolby Atmos? Kan je speler de Atmos-stream aan? Kan je tv de Atmos-stream afspelen? Voor het beste resultaat ben je hier zeker op externe audio-oplossingen aangewezen. Die moet dan natuurlijk ook Dolby Atmos ondersteunen. En je tv moet de Atmos-stream kunnen doorgeven, vaak dien je daarvoor in het menu een instelling aan te passen.
©PXimport
Extra’s
Sommige eigenschappen zijn uniek voor bepaalde fabrikanten. Philips biedt bijvoorbeeld Ambilight, waarbij kleine leds aan de achterzijde van de televisie licht op de achterwand schijnen dat overeenstemt met het beeld. Sony’s oled-modellen zijn uitgerust met Acoustic Surface. Het scherm doet dan dienst als luidsprekermembraan, waardoor het geluid werkelijk uit het beeld lijkt te komen. Samsung heeft zijn beste qled-tv’s uitgerust met een One Connect Box. Die bevat alle aansluitingen en verbind je met de tv via een dunne, bijna onzichtbare kabel die bovendien ook de tv van stroom voorziet.
Of je dergelijke features leuk of handig vindt is een persoonlijke beslissing, maar het kan je keuze wel degelijk in een bepaalde richting duwen.
Jargon
ABL: ‘Automatic Brightness Limiter’, een mechanisme dat de gemiddelde helderheid van een beeld berekent en eventueel de maximale helderheid aanpast zodat het gemiddelde onder een vooropgestelde waarde blijft. Deze techniek wordt gebruikt bij oled (en vroeger plasma), en is de reden dat deze schermtechnologie minder heldere beelden toont dan lcd. ALLM: ‘Auto Low Latency Mode’, een hdmi-eigenschap geïntroduceerd in versie 2.1. Hiermee kan een bronapparaat (zoals een spelconsole) signaleren dat het de laagste mogelijke input-lag wenst, en zo de tv naar de game-mode schakelen. Enkel van belang voor gamers. ARC: ‘Audio Return Channel’, een hdmi-eigenschap geïntroduceerd in versie 1.4. Arc zorgt ervoor dat audio van de tv naar een bronapparaat zoals av-receiver of soundbar gestuurd kan worden, via de kabel die eigenlijk gebruikt wordt om beeld van de bron naar de tv te sturen. Beeldverhouding: de verhouding tussen de breedte en hoogte van het scherm. Vaak uitgedrukt in de vorm ‘B:H’ zoals 16:9 voor bijna alle televisieschermen. Maar soms ook als ‘(B/H):1’ zoals voor bioscoopfilms 2,35:1. Dolby Atmos: nieuwe codec voor surroundgeluid die niet enkel met strikte kanalen werkt, maar waar elk geluid een plaats in de ruimte krijgt en de speler dit vertaalt naar het aantal beschikbare luidsprekers. Bevat informatie voor geluid ‘boven je hoofd’. eARC: ‘Extended ARC’, een nieuwe versie van arc, geïntroduceerd in hdmi 2.1, die toelaat om ook ongecomprimeerde meerkanaalsaudio (zoals Dolby True HD en Digital HD Master Audio) door te sturen. Full HD: ‘Full High Definition’, een schermresolutie van 1920 × 1080 pixels met beeldverhouding 16:9. HDMI: ‘High-Definition Multimedia Interface’, een aansluiting voor digitaal beeld en geluid. Hdmi is de feitelijke standaard op alle consumentenelektronica. Hdmi kent verschillende opeenvolgende versies, aangeduid met versienummers. Nieuwere versies zijn steeds achterwaarts compatibel. De meest recente versie is 2.1. HDR: ‘High Dynamic Range’, een beeldtechniek die hogere piekhelderheid, meer schaduwnuance en rijkere kleuren toelaat. Hdr-beelden worden gecodeerd volgens nieuwe, eigen standaarden. HDR statische metadata: extra informatie aan het begin van een HDR10-video die door de televisie gebruikt wordt om zijn tonemapping te optimaliseren. HDR dynamische metadata: informatie die door de televisie gebruikt wordt om zijn tonemapping te optimaliseren, maar die in tegenstelling tot statische metadata niet geldt voor heel de video maar wijzigt van scène tot scène of zelfs van beeld tot beeld. HFR: ‘High Frame Rate’, duidt over het algemeen op een framerate hoger dan 60 fps. Voorlopig is dat enkel beschikbaar via gameconsoles. Voor filmmateriaal spreekt men soms van HFR indien de framerate hoger is dan 24 fps. IPS: ‘In Plane Switching’, een van de varianten van lcd-technologie. Ips levert een goede kijkhoek maar matig contrast. Kijkhoek: verwijst naar de hoek van waaruit men naar het beeld kijkt, gemeten ten opzicht van de loodrechte op het beeld. Dus wie perfect voor het scherm zit heeft een kijkhoek van 0°, wie naast de tv staat heeft een kijkhoek van 90°. Met de ‘kijkhoek van een scherm’ wordt aangeduid binnen welk bereik het beeld niet te veel aan contrast of kleur verliest. Een kijkhoek van bijvoorbeeld 60° betekent dat je links en rechts van het scherm tot 30° uit het midden mag zitten. LCD: Liquid Crystal Display, een schermtechnologie die een laag vloeibare kristallen gebruikt. In elke pixel gedraagt het vloeibaar kristal zich als een klepje dat het licht al dan niet door laat. LED-tv: een lcd-tv die als lichtbron led-lichtjes gebruikt. Vroeger gebruikten lcd-tv’s buislampen als lichtbron, en de benaming led-tv ontstond om een onderscheid te maken. Tegenwoordig gebruiken alle lcd-tv’s een led-lichtbron, en betekent led-tv dus eigenlijk hetzelfde als lcd-tv. Local dimming: een techniek die in lcd-tv’s gebruikt wordt waarbij de achtergrondverlichting opgebouwd is uit verschillende zones die onafhankelijk van elkaar gedimd kunnen worden. Door in donkere delen van het beeld de zone te dimmen en in heldere delen het licht juist sterker te maken verbetert het contrast. Motion Interpolation: soms ‘Motion Compensation’ of voluit ‘Motion-compensated frame interpolation’ is een techniek waarbij de televisie extra beelden berekent tussen de bestaande frames op basis van interpolatie. Het resultaat is een vloeiender beeld en minder ‘motion blur’. OLED: Organic LED of voluit Organic Light Emitting Diode. Een led waarbij het lichtgevend materiaal van organische aard is. Oled verwijst vandaag ook naar de schermtechnologie die gebruikmaakt van oled-materiaal. Piekhelderheid: of correcter ‘Piekluminantie’. De maximale luminantie die een tv-scherm kan tonen, uitgedrukt in cd/m² (of nits), meestal gemeten op een wit vlak dat 10% van het schermoppervlak bedraagt. Vaak kan een tv deze luminantie slechts beperkte tijd tonen. QLED: marketing term voor een scherm dat lcd-technologie combineert met quantum dots. Qled-tv’s zijn in essentie nog steeds gewone lcd-tv’s, maar met de voordelen van quantum-dot-technologie. Quantum dots: nanoscopisch kleine kristallen met de unieke eigenschap dat ze invallend licht omzetten naar licht van een andere, zeer pure kleur. De grootte van het kristal bepaalt de kleur. Tonemapping: een beeldverwerkingsstap waarbij de tv het dynamisch bereik van een hdr-video converteert naar het dynamisch bereik van de televisie met zo min mogelijk wijzigingen aan het karakter van het beeld. Ultra HD: ‘Ultra High Definition’, een schermresolutie van 3840 × 2160 pixels of 7680 × 4320 beide met beeldverhouding 16:9. Ultra hd betekent meestal de eerste variant, maar om verwarring te vermijden spreekt men vaak van ultra hd 4K en ultra hd 8K. VA: ‘Vertical Alignment’, een van de varianten van lcd-technologie. Het levert een goed contrast, maar een matige kijkhoek. VRR: ‘Variable Refresh Rate’, een hdmi-eigenschap geïntroduceerd in versie 2.1. Hiermee synchroniseert de tv zijn beeldverversing met de output van het bron-apparaat, ook als die in de tijd varieert, zoals bij een gameconsole. Deze techniek vermijdt beeldscheuren en stotterende beelden. Enkel van belang voor gamers.
