High dynamic range: het lijkt wel een toverwoord voor verbeterde beeldkwaliteit. Maar is dat wel zo? Wat betekent HDR voor een televisie of een computermonitor of tv, en wat voor verbetering mag je eigenlijk verwachten? En is elk HDR-scherm even goed als alle andere? Hoe ziet het met standaarden? En content? Kortom: het is tijd om wat overzicht te scheppen rond het begrip HDR.

De laatste jaren zien we met de regelmaat van de klok nieuwe technologie in onze beeldschermen verschijnen. Enkele jaren geleden was er Ultra-HD 4K, daarna kwam er een breder kleurbereik, en nu heeft iedereen de mond vol van HDR of high dynamic range. Vooral in het televisielandschap heeft HDR heel wat verandering veroorzaakt, maar ook de pc-wereld werpt zich ondertussen op HDR. Wat is HDR nu eigenlijk?

01 - Wat is HDR?

Dynamic range is een ander woord voor contrast: de verhouding tussen het donkerste zwart en het helderste wit dat je scherm kan weergeven. Maar wacht even, contrast-ratio’s zijn toch al enkele jaren ontzettend hoog, als we fabrikantenspecificaties mogen geloven? Klopt, maar dat is omdat contrast gemeten wordt in ideale, vaak onrealistische omstandigheden.

Bij dynamisch bereik is dat anders. We spreken van het donkerste zwart en het helderste wit dat je effectief nog op het scherm kunt onderscheiden. En bovendien moet het scherm die extreme waarden kunnen tonen zonder zichtbare beeldartefacten zoals posterisatie of kleurbanden. Dynamisch bereik is dan ook een veel realistischere weergave van de prestaties van een scherm.

Onze huidige content noemen we tegenwoordig vaak SDR (standard dynamic range). HDR, high dynamic range dus, biedt een hogere helderheid en lagere zwartwaardes. Maar dat is niet alles: HDR levert, zoals we zullen zien, ook meer schaduwdetail én een uitgebreid kleurbereik.

02 - Wat heb je er aan?

Om het nut van HDR te verduidelijken, komt het begrip luminantie of lichtsterkte om de hoek kijken. De luminantie van de zon is ongeveer 1 miljard cd/m², binnenhuisverlichting is goed voor 10.000 units en een bewolkte lucht haalt nog steeds 2.000 units. De typische helderheid van een televisie of monitor is maar 250 cd/m². Vandaar dat beelden er vaak wat flets uitzien vergeleken bij de werkelijkheid.

HDR mikt in eerste instantie op een hogere helderheid, zodat het beeld realistischer is. Zo’n hoge helderheid hebben we enkel nodig in beperkte delen van het beeld; je hebt dus geen zonnebril nodig om HDR-content te bekijken. Die hogere helderheid maakt het mogelijk om meer witdetail te tonen, bijvoorbeeld in een zonnig sneeuwlandschap.

Ook de zwartwaarde wordt verbeterd. Huidige schermen kunnen vaak maar een dynamisch bereik van 1.000:1 tot 3.000:1 weergeven, terwijl ons oog ongeveer 10.000:1 aankan. Grotere helderheid en betere zwartweergave vormen daarmee een enorme stap richting realistische beelden.

Bij het uitwerken van de HDR-standaarden is gedacht aan een belangrijk detail: ons oog is het gevoeligst voor kleine veranderingen bij weinig licht. De stappen tussen zwart en wit zijn daarom niet allemaal even groot: in de donkerste tinten zijn ze heel klein, richting wit worden ze steeds groter, omdat ons oog daar minder gevoelig is voor verandering. Daarom kunnen HDR-beelden veel mooier en gedetailleerder schaduwdetail tonen, zonder kunstmatige helderheid en sfeerverlies. HDR kan heel helder detail met heel donker detail in één beeld combineren.

03 - Hoe zit het met kleur?

Strikt genomen heeft HDR enkel te maken met wat we hierboven beschreven hebben. Maar in de praktijk heeft men er ook gebruik van gemaakt om de kleurweergave te verbeteren. Onze huidige schermen gebruiken de Rec.709 standaard om hun kleurbereik aan te duiden. Maar heel felle, diepe (sterk gesatureerde) kleuren zoals bijvoorbeeld auberginepaars of brandweerwagenrood vallen buiten het bereik van deze standaard.

De nieuwe standaard Rec.2020 is heel wat ruimer en bevat bijna alle natuurlijk voorkomende kleuren. Om dit te bereiken moeten de primaire kleuren van het beeldscherm (rood, groen en blauw) bijzonder puur zijn (technisch: ze mogen maar een zeer smalle frequentieband gebruiken). Dat is een bijzonder moeilijke opgave, zeker als het energieverbruik redelijk moet blijven. In de praktijk mikken de huidige HDR-schermen op een iets kleiner kleurbereik dat beschreven wordt in de standaarden voor digitale cinema, namelijk DCI-P3.

©PXimport

Kleurdiepte en bitdiepte

04 - De HDR-standaarden

Zoals bij elke technologische vernieuwing woedt rond HDR een strijd tussen verschillende standaarden. Welke de overhand krijgt is koffiedik kijken, dus we lopen ze langs op volgorde van huidig belang.

HDR10: Dit is zonder twijfel de basisstandaard voor HDR-weergave. HDR10 is op alle HDR-tv’s aanwezig en wordt gebruikt in spelconsoles en pc-omgevingen. HDR10 kan signalen tot 10.000 cd/m² bevatten, maar voorlopig is de meeste content beperkt tot 1000 - 4000 cd/m². Aangezien geen enkele tv dergelijke helderheid kan tonen, bevat het signaal metadata die de tv gebruikt om het signaal zo goed mogelijk weer te geven binnen zijn beperkingen.

HLG: 'Hybrid log gamma' is vooral op tv-uitzendingen gericht. Een HLG-signaal kan op zowel een hdr- als een sdr-televisie weergegeven worden. Zo hoeft er maar één signaal uitgezonden te worden. HLG is op bijna alle moderne televisies aanwezig.

Dolby Vision: Ook deze standaard kan tot 10.000 cd/m² gaan en gebruikt bovendien dynamische metadata. HDR10 signaleert enkel aan het begin van de video zijn metadata. Dolby Vision kan dat per scène of per beeld aanpassen. De televisie heeft dan veel meer informatie om het beeld zo goed mogelijk weer te geven. De standaard wordt ondersteund op een aantal tv-modellen van LG, Sony en Loewe.

HDR10+: Een opvolger van HDR10, die net als Dolby Vision ook gebruik maakt van dynamische metadata. Hij wordt voorlopig enkel ondersteund op televisies van Samsung, Panasonic en Philips.

©PXimport

Compatibiliteit HDR

05 - Aanbevelingen voor tv

Wie de markt verkent voor een nieuwe televisie en een model met HDR in huis wil halen, kan dat zonder al te veel zorgen doen. Goede prestaties zijn wel evenredig met de prijs. Idealiter mik je op ongeveer 1.000 cd/m² helderheid en minstens 90% DCI-P3 kleurbereik. Daarvoor kijk je het beste naar de oledmodellen en de top-lcd-modellen. Het prijskaartje voor een 55inch-model is dan snel 2000 euro en hoger. Ook met modellen van 1.500 euro (voor 55 inch) kun je al van HDR genieten, al moet je dan wel inleveren op vlak van helderheid en/of kleurbereik. Zak je onder die prijs, dan worden de HDR-prestaties snel erg beperkt. Het hdr-logo op je tv vertelt je dan enkel dat hij bepaalde standaarden herkent (doorgaans HDR10 en HLG), maar het beeld zal dan nauwelijks verschillen van SDR-weergave.

06 - Waar haal je HDR-content?

Er zijn heel wat verschillende bronnen, maar toch blijft het aanbod voorlopig beperkt. Ultra-HD-blu-ray, de opvolger van blu-ray, bevat bijna altijd HDR-beeld. Het gebruik van HDR10 is verplicht. Optioneel kan er ook een Dolby Vision-versie op de schijf staan. Je hebt er een nieuwe blu-ray-speler voor nodig, of een Xbox One X. Daarnaast vind je HDR-content bij streamingdiensten. Netflix ondersteunt HDR10 en Dolby Vision, YouTube levert HDR10 en HLG en Amazon Video gebruikt HDR10 en HDR10+. Uiteraard is niet alle content in HDR beschikbaar. Ze zijn gemakkelijk bruikbaar op smart-tv, maar op de pc is de ondersteuning voorlopig erg beperkt. Tot slot ondersteunen de spelcomputers Xbox One S, Xbox One X, PS4 en PS4 Pro HDR-games. Die maken allemaal gebruik van HDR10.

©PXimport

HDR-foto’s

HDR en Ultra-HD-4K

07 - HDR-monitors

Bij computermonitors staat HDR nog in de kinderschoenen: een select aantal is er geschikt voor, en dan alleen voor de HDR10-standaard. De organisatie voor videostandaarden VESA heeft drie certificatieniveaus gecreëerd om recht te doen aan verschillende prestatie- en prijsniveaus: DisplayHDR 400, 600 en 1000.

DisplayHDR 400 kunnen we nauwelijks echte HDR noemen. Dit lijkt ons eerder een premium SDR-monitor met iets hogere helderheid. DisplayHDR 600- en 1000-monitoren kunnen wel echte HDR -beelden tonen; bij de laatste ligt de lat zelfs erg hoog. De vereiste helderheid en zwartwaarde combineren zal vermoedelijk een gesegmenteerde achtergrondverlichting en local dimming-techniek vereisen. Zelfs bij televisies zijn er slechts een handvol modellen die dit niveau halen.

Zowel AMD als Nvidia hebben ook een label voor HDR dat duidelijk mikt op gamers. In het AMD-kamp kun je uitkijken naar monitoren die ‘FreeSync 2 HDR’-gecertificeerd zijn. Tot voor kort gebruikte AMD de benaming ‘FreeSync 2’ en lagen de vereisten daarvoor op 400 cd/m² piekhelderheid en 90% P3-kleurbereik. Recent is de naam veranderd naar ‘Freesync 2 HDR’ en is de lat ook iets hoger gelegd, op 600 cd/m². Bij Nvidia is het ‘G-SYNC HDR’-logo je ticket naar het HDR-nirvana. Zij mikken op een equivalent van DisplayHDR 1000. Het prijskaartje is dan ook duizelingwekkend.

©PXimport

08 - HDR op je pc

HDR op je pc is voorlopig nog een lastige onderneming. HDR-support werd geïntroduceerd in de Windows 10 2017 Fall Creators update, maar in de 2018 Spring update is die flink verbeterd. Sinds de Herfst 2018-update worden ook HDR-games ondersteund. Je hebt een recente grafische kaart nodig (AMD gebaseerd op Polaris of Vega architectuur, of Nvidia 900- of 1000-reeks), en een HDR-monitor.

Als verbinding gebruik je het best DisplayPort, zeker als je een Ultra-HD-4K-monitor gekozen hebt. HDMI heeft immers niet genoeg bandbreedte om een 4K 10bit-signaal aan meer dan 30 fps te tonen zonder Chroma subsampling te gebruiken, wat je beeldkwaliteit zeker in een desktop-omgeving kan beïnvloeden. Daarna volstaat om in de instellingen HDR te activeren.

Helaas is Windows-software niet gemaakt voor gebruik met HDR; alleen een korte lijst games ondersteunt dit. Schakel daarom alleen in als je HDR-games speelt. Ook videostreaming in HDR wordt niet zomaar ondersteund op elke pc. Voor Netflix heb je bijvoorbeeld minstens een zevende generatie Intel-cpu (Skylake) nodig.

Kortom: HDR op pc is momenteel nog iets voor de vroege vogels. Je hebt een flink budget nodig voor een hdr-monitor en je moet niet opzien tegen flink wat experimenteerwerk. Beter even wachten tot de prijzen dalen, er meer content beschikbaar is, en het hele ecosysteem wat beter werkt.

©PXimport

Bitcoin heeft deze week opnieuw zijn hoogste koers ooit bereikt. De verleiding is groot om mee te doen, zeker als je bekenden hoort over hun winst. Maar wie nu overweegt om in crypto te stappen, moet ook stilstaan bij de risico's én de beveiliging van zijn investering. Want hoe zorg je dat je je digitale munten veilig bewaart? Veel ervaren beleggers kiezen voor een hardware wallet: een klein apparaatje dat je crypto offline beschermt tegen hackers en fouten. In dit artikel lees je hoe het werkt, wat de voor- en nadelen zijn, en hoe je veilig begint.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Bitcoinmagazine.nl

Wat is een hardware wallet?

Een hardware wallet is een fysiek apparaatje (vaak een soort USB-stick) dat je private keys offline bewaart. Die private keys zijn nodig om toegang te krijgen tot je cryptomunten. In tegenstelling tot een software wallet op je computer of telefoon, is een hardware wallet niet constant verbonden met het internet. Daardoor is je crypto beter beschermd tegen hackers en malware.

Bekende merken zijn Ledger en Trezor. Bij transacties sluit je de wallet kort aan op je computer of telefoon. De transactie wordt daar voorbereid, maar pas op de hardware wallet zelf goedgekeurd. Je private key verlaat het apparaat nooit.

Waarom is dit veiliger dan een software wallet?

• Offline opslag: hackers kunnen niet zomaar bij je sleutels, omdat die fysiek op het apparaat staan.
• Geen afhankelijkheid van apps of browsers: een phishing-link of malware op je pc krijgt geen toegang tot je wallet.
• Bevestiging op apparaat zelf: elke transactie moet je fysiek goedkeuren op het apparaat, bijvoorbeeld via een knop of touchscreen.

Let op: veilig gebruik vereist wel discipline. Wie zijn pincode of herstelzin (seed phrase) kwijtraakt, kan zijn crypto definitief verliezen. Schrijf deze dus op en bewaar hem veilig, bijvoorbeeld in een kluis.

©rawcaptured

Wanneer kies je voor een hardware wallet?

Een hardware wallet is vooral slim als:

• je voor langere tijd crypto wilt bewaren (hodlen);
• je meer dan een paar honderd euro aan crypto bezit;
• je waarde hecht aan maximale controle en veiligheid.

Voor wie af en toe wat koopt en verkoopt via een app als Bitvavo of Binance is een software wallet of custodial wallet voldoende. Maar als je serieus bezig bent met investeren in crypto, is een hardware wallet een logische stap.

Zijn er ook nadelen?

Zeker. Een paar punten om rekening mee te houden:

• Je moet het apparaat kopen: reken op 50 tot 200 euro.
• Je moet de seed phrase handmatig opslaan en beveiligen.
• Een hardware wallet is minder snel toegankelijk dan een mobiele app.
• Als je hem kwijtraakt zonder back-up, ben je alles kwijt.

En hoe zit het met regulering?

Cryptovaluta blijven risicovol. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) adviseert particuliere beleggers om zich goed in te lezen voordat ze beginnen met beleggen in crypto. Op hun website vind je een praktische checklist waarmee je snel kunt zien of beleggen — in crypto of andere producten — iets voor jou is.

Ook handig: voor wie meer wil weten over actuele trends in crypto en blockchain, biedt Bitcoinmagazine.nl dagelijks nieuws, koersinformatie en uitleg. Dit soort bronnen helpen je op de hoogte te blijven zonder dat je blind ergens instapt.

Tot slot: hoe houd je overzicht?

Een hardware wallet gebruik je vaak in combinatie met desktopsoftware of een app. Daarmee kun je transacties voorbereiden, je saldo bekijken en notificaties instellen. Voor mobiel gebruik blijft een bankapp natuurlijk onmisbaar. Denk aan betalen, alerts en koppeling met je beleggingsrekening. De Consumentenbond heeft een overzicht gemaakt van wat je veilig mag verwachten van mobiel bankieren.

Een slimme strategie? Gebruik een hardware wallet voor opslag, je mobiel voor notificaties, en je desktop voor analyse. Zo heb je snelheid, overzicht én veiligheid in één.

Natuurlijk is het belangrijk hoe een keuken eruitziet, maar het draait vooral om hoe je hem gebruikt. Een goede keuken sluit aan op jouw manier van koken en leven, met een logische indeling en keuzes die het dagelijks gebruik makkelijker maken. In dit artikel laten we zien hoe je stap voor stap tot een ontwerp komt dat echt bij je past – van de eerste schetsen tot het kiezen van werkbladen, apparatuur en grepen.

Begin bij de ruimte en je gewoontes

Voordat je nadenkt over frontjes en kleuren voor je nieuwe keuken, kijk je naar de ruimte die je hebt. Is het een dichte keuken of is hij open en loopt hij naadloos door in je woonkamer? Hoeveel wandlengte is beschikbaar? Waar zitten de ramen, deuren en aansluitpunten? Het helpt om de plattegrond van je keuken op schaal te tekenen. Nog beter: gebruik een digitale tool waarmee je je ontwerp meteen in 3D ziet (zie kader verderop).

Daarna kijk je naar je eigen kookgedrag. Sta je vaak uitgebreid te koken of wil je vooral snel en makkelijk eten kunnen maken? Heb je veel spullen die opgeborgen moeten worden of houd je het graag minimalistisch? De antwoorden op die vragen bepalen welke indeling het best werkt: een rechte wandopstelling, een hoek, een U-vorm of juist een kookeiland.

Let bij het indelen op de zogeheten werkdriehoek. Daarmee bedoelen we de afstand tussen kookplaat, spoelbak en koelkast. Die drie punten vormen samen het hart van je keuken. Hoe dichter deze drie bij elkaar liggen, hoe makkelijker en sneller je werkt. Je hoeft minder heen en weer te lopen en hebt alles onder handbereik.

De ideale werkhoogte

De ideale hoogte van een aanrecht hangt af van je lichaamslengte. Werk je te laag, dan moet je steeds voorover buigen. Werk je te hoog, dan gaan je schouders omhoog. Beide zijn vermoeiend. Daarom loont het om bij het samenstellen van je keuken stil te staan bij de juiste werkhoogte. Een handig uitgangspunt: als je rechtop staat met je armen gebogen in een hoek van 90 graden, dan ligt het werkblad ongeveer 10 tot 15 cm onder je ellebogen. Hieronder zie je een indicatie op basis van je lengte.

Let op: dit zijn richtlijnen. De beste hoogte bepaal je uiteindelijk door zelf even te testen wat prettig voelt – bijvoorbeeld op een instelbaar werkblad of in een showroom met verschillende hoogtes.

Hoeveel opbergruimte heb je nodig?

Gebruik je vaak pannen of bakvormen, dan heb je meer aan een paar brede lades dan aan een kast met planken. Je ziet in één oogopslag wat waar ligt, en je hoeft niet op je knieën om achter in het kastje iets te zoeken. Dat werkt net wat makkelijker – zeker als je dagelijks kookt. Zorg ook dat je je spullen straks logisch kunt verdelen. Het is handig om keukengerei bij de kookplaat op te bergen, schoonmaakspullen onder de spoelbak, en om je voorraad in een hoge kast of ladeblok te bewaren.

Nog iets om bij je ontwerp rekening mee te houden: laat voldoende ruimte over om kastdeuren te openen zonder dat ze elkaar raken. Ook is het prettig om rond het fornuis en de spoelbak minstens 90 centimeter loopruimte te hebben.

©Phurichai

Materialen en stijl: meer dan alleen smaak

Frontjes bepalen in grote mate de uitstraling van je keuken, maar het materiaal zegt ook iets over onderhoud en levensduur. Een gelakte keuken ziet er strak uit, maar is gevoeliger voor krassen en vingerafdrukken. Hout voelt warm aan, maar vraagt meer onderhoud. Kunststof of melamine is onderhoudsvriendelijk en budgetvriendelijk, maar minder duurzaam op de lange termijn.

Voor het werkblad is het goed om verder te kijken dan alleen uiterlijk. Composiet is sterk en makkelijk schoon te houden. Keramiek kan tegen hitte, maar is gevoelig voor harde klappen. Marmer en graniet hebben een unieke uitstraling, maar vereisen regelmatig onderhoud. Houd bij je keuze rekening met hoe je de keuken gebruikt en hoeveel tijd je aan schoonmaak en onderhoud wilt besteden.

Ook de grepen spelen een rol. Een greeploze keuken oogt strak, maar kan onpraktisch zijn als je snel iets wilt pakken. Met zichtbare grepen maak je het jezelf makkelijker – en kies je meteen een detail dat stijl en karakter toevoegt.

©Анастасия Купавц

Apparaten kiezen die bij je passen

Een keuken zonder apparatuur bestaat niet, maar de vraag is welke apparaten je nodig hebt – en hoe je ze slim plaatst. Veel mensen kiezen tegenwoordig voor een inductiekookplaat. Die werkt snel, is energiezuinig en makkelijk schoon te maken. Let wel op de aansluiting: sommige modellen werken op een gewoon stopcontact, maar krachtigere platen hebben een aparte 3-fasengroep nodig in de meterkast.

Belangrijker dan het type is de vraag hoeveel kookzones je nodig hebt. Kook je vaak met meerdere pannen tegelijk? Dan is een brede plaat met vijf of zelfs zes zones handig. Sta je meestal alleen eenpansgerechten te maken, dan volstaat een compactere uitvoering.

Bedenk of je een losse oven wilt, een combi-oven of een stoomoven. Denk na over het formaat en de plaatsing van je koelkast: vrijstaand of inbouw, met vriesvak of zonder. En vergeet de afzuiging niet. In een open keuken werkt een plafondunit of geïntegreerde afzuiging in het kookplaatblad vaak beter dan een klassieke afzuigkap aan de muur.

Bij de plaatsing geldt: apparaten die je vaak gebruikt, moeten makkelijk bereikbaar zijn. Een oven op ooghoogte voorkomt bukken. De vaatwasser naast de spoelbak scheelt heen en weer lopen. Kies je voor een Quooker of een losse kokendwaterkraan? Denk dan ook aan de benodigde ruimte voor het reservoir.

Van ontwerp naar uitvoering

Ben je tevreden met je ontwerp? Neem dan de tijd om alles nog één keer kritisch door te lopen. Kloppen de looproutes? Heb je voldoende werkruimte tussen kookplaat en spoelbak? Zit de oven op een prettige hoogte? Zijn alle opbergruimtes logisch ingedeeld? Kijk ook naar de plaats van je aansluitpunten: water, stroom en afzuiging moeten aansluiten op wat je hebt gepland.

Heb je je keuken in een 3D-tool ontworpen? Dan kun je die visualisatie gebruiken om een afspraak te maken met een adviseur of keukenwinkel. Samen kijk je dan of je ontwerp technisch haalbaar is en welke materialen en apparaten beschikbaar zijn. Pas als alles klopt – van de maatvoering tot de afwerking – is het tijd om je keuken echt te gaan bestellen.