High dynamic range: het lijkt wel een toverwoord voor verbeterde beeldkwaliteit. Maar is dat wel zo? Wat betekent HDR voor een televisie of een computermonitor of tv, en wat voor verbetering mag je eigenlijk verwachten? En is elk HDR-scherm even goed als alle andere? Hoe ziet het met standaarden? En content? Kortom: het is tijd om wat overzicht te scheppen rond het begrip HDR.

De laatste jaren zien we met de regelmaat van de klok nieuwe technologie in onze beeldschermen verschijnen. Enkele jaren geleden was er Ultra-HD 4K, daarna kwam er een breder kleurbereik, en nu heeft iedereen de mond vol van HDR of high dynamic range. Vooral in het televisielandschap heeft HDR heel wat verandering veroorzaakt, maar ook de pc-wereld werpt zich ondertussen op HDR. Wat is HDR nu eigenlijk?

01 - Wat is HDR?

Dynamic range is een ander woord voor contrast: de verhouding tussen het donkerste zwart en het helderste wit dat je scherm kan weergeven. Maar wacht even, contrast-ratio’s zijn toch al enkele jaren ontzettend hoog, als we fabrikantenspecificaties mogen geloven? Klopt, maar dat is omdat contrast gemeten wordt in ideale, vaak onrealistische omstandigheden.

Bij dynamisch bereik is dat anders. We spreken van het donkerste zwart en het helderste wit dat je effectief nog op het scherm kunt onderscheiden. En bovendien moet het scherm die extreme waarden kunnen tonen zonder zichtbare beeldartefacten zoals posterisatie of kleurbanden. Dynamisch bereik is dan ook een veel realistischere weergave van de prestaties van een scherm.

Onze huidige content noemen we tegenwoordig vaak SDR (standard dynamic range). HDR, high dynamic range dus, biedt een hogere helderheid en lagere zwartwaardes. Maar dat is niet alles: HDR levert, zoals we zullen zien, ook meer schaduwdetail én een uitgebreid kleurbereik.

02 - Wat heb je er aan?

Om het nut van HDR te verduidelijken, komt het begrip luminantie of lichtsterkte om de hoek kijken. De luminantie van de zon is ongeveer 1 miljard cd/m², binnenhuisverlichting is goed voor 10.000 units en een bewolkte lucht haalt nog steeds 2.000 units. De typische helderheid van een televisie of monitor is maar 250 cd/m². Vandaar dat beelden er vaak wat flets uitzien vergeleken bij de werkelijkheid.

HDR mikt in eerste instantie op een hogere helderheid, zodat het beeld realistischer is. Zo’n hoge helderheid hebben we enkel nodig in beperkte delen van het beeld; je hebt dus geen zonnebril nodig om HDR-content te bekijken. Die hogere helderheid maakt het mogelijk om meer witdetail te tonen, bijvoorbeeld in een zonnig sneeuwlandschap.

Ook de zwartwaarde wordt verbeterd. Huidige schermen kunnen vaak maar een dynamisch bereik van 1.000:1 tot 3.000:1 weergeven, terwijl ons oog ongeveer 10.000:1 aankan. Grotere helderheid en betere zwartweergave vormen daarmee een enorme stap richting realistische beelden.

Bij het uitwerken van de HDR-standaarden is gedacht aan een belangrijk detail: ons oog is het gevoeligst voor kleine veranderingen bij weinig licht. De stappen tussen zwart en wit zijn daarom niet allemaal even groot: in de donkerste tinten zijn ze heel klein, richting wit worden ze steeds groter, omdat ons oog daar minder gevoelig is voor verandering. Daarom kunnen HDR-beelden veel mooier en gedetailleerder schaduwdetail tonen, zonder kunstmatige helderheid en sfeerverlies. HDR kan heel helder detail met heel donker detail in één beeld combineren.

03 - Hoe zit het met kleur?

Strikt genomen heeft HDR enkel te maken met wat we hierboven beschreven hebben. Maar in de praktijk heeft men er ook gebruik van gemaakt om de kleurweergave te verbeteren. Onze huidige schermen gebruiken de Rec.709 standaard om hun kleurbereik aan te duiden. Maar heel felle, diepe (sterk gesatureerde) kleuren zoals bijvoorbeeld auberginepaars of brandweerwagenrood vallen buiten het bereik van deze standaard.

De nieuwe standaard Rec.2020 is heel wat ruimer en bevat bijna alle natuurlijk voorkomende kleuren. Om dit te bereiken moeten de primaire kleuren van het beeldscherm (rood, groen en blauw) bijzonder puur zijn (technisch: ze mogen maar een zeer smalle frequentieband gebruiken). Dat is een bijzonder moeilijke opgave, zeker als het energieverbruik redelijk moet blijven. In de praktijk mikken de huidige HDR-schermen op een iets kleiner kleurbereik dat beschreven wordt in de standaarden voor digitale cinema, namelijk DCI-P3.

©PXimport

Kleurdiepte en bitdiepte

04 - De HDR-standaarden

Zoals bij elke technologische vernieuwing woedt rond HDR een strijd tussen verschillende standaarden. Welke de overhand krijgt is koffiedik kijken, dus we lopen ze langs op volgorde van huidig belang.

HDR10: Dit is zonder twijfel de basisstandaard voor HDR-weergave. HDR10 is op alle HDR-tv’s aanwezig en wordt gebruikt in spelconsoles en pc-omgevingen. HDR10 kan signalen tot 10.000 cd/m² bevatten, maar voorlopig is de meeste content beperkt tot 1000 - 4000 cd/m². Aangezien geen enkele tv dergelijke helderheid kan tonen, bevat het signaal metadata die de tv gebruikt om het signaal zo goed mogelijk weer te geven binnen zijn beperkingen.

HLG: 'Hybrid log gamma' is vooral op tv-uitzendingen gericht. Een HLG-signaal kan op zowel een hdr- als een sdr-televisie weergegeven worden. Zo hoeft er maar één signaal uitgezonden te worden. HLG is op bijna alle moderne televisies aanwezig.

Dolby Vision: Ook deze standaard kan tot 10.000 cd/m² gaan en gebruikt bovendien dynamische metadata. HDR10 signaleert enkel aan het begin van de video zijn metadata. Dolby Vision kan dat per scène of per beeld aanpassen. De televisie heeft dan veel meer informatie om het beeld zo goed mogelijk weer te geven. De standaard wordt ondersteund op een aantal tv-modellen van LG, Sony en Loewe.

HDR10+: Een opvolger van HDR10, die net als Dolby Vision ook gebruik maakt van dynamische metadata. Hij wordt voorlopig enkel ondersteund op televisies van Samsung, Panasonic en Philips.

©PXimport

Compatibiliteit HDR

05 - Aanbevelingen voor tv

Wie de markt verkent voor een nieuwe televisie en een model met HDR in huis wil halen, kan dat zonder al te veel zorgen doen. Goede prestaties zijn wel evenredig met de prijs. Idealiter mik je op ongeveer 1.000 cd/m² helderheid en minstens 90% DCI-P3 kleurbereik. Daarvoor kijk je het beste naar de oledmodellen en de top-lcd-modellen. Het prijskaartje voor een 55inch-model is dan snel 2000 euro en hoger. Ook met modellen van 1.500 euro (voor 55 inch) kun je al van HDR genieten, al moet je dan wel inleveren op vlak van helderheid en/of kleurbereik. Zak je onder die prijs, dan worden de HDR-prestaties snel erg beperkt. Het hdr-logo op je tv vertelt je dan enkel dat hij bepaalde standaarden herkent (doorgaans HDR10 en HLG), maar het beeld zal dan nauwelijks verschillen van SDR-weergave.

06 - Waar haal je HDR-content?

Er zijn heel wat verschillende bronnen, maar toch blijft het aanbod voorlopig beperkt. Ultra-HD-blu-ray, de opvolger van blu-ray, bevat bijna altijd HDR-beeld. Het gebruik van HDR10 is verplicht. Optioneel kan er ook een Dolby Vision-versie op de schijf staan. Je hebt er een nieuwe blu-ray-speler voor nodig, of een Xbox One X. Daarnaast vind je HDR-content bij streamingdiensten. Netflix ondersteunt HDR10 en Dolby Vision, YouTube levert HDR10 en HLG en Amazon Video gebruikt HDR10 en HDR10+. Uiteraard is niet alle content in HDR beschikbaar. Ze zijn gemakkelijk bruikbaar op smart-tv, maar op de pc is de ondersteuning voorlopig erg beperkt. Tot slot ondersteunen de spelcomputers Xbox One S, Xbox One X, PS4 en PS4 Pro HDR-games. Die maken allemaal gebruik van HDR10.

©PXimport

HDR-foto’s

HDR en Ultra-HD-4K

07 - HDR-monitors

Bij computermonitors staat HDR nog in de kinderschoenen: een select aantal is er geschikt voor, en dan alleen voor de HDR10-standaard. De organisatie voor videostandaarden VESA heeft drie certificatieniveaus gecreëerd om recht te doen aan verschillende prestatie- en prijsniveaus: DisplayHDR 400, 600 en 1000.

DisplayHDR 400 kunnen we nauwelijks echte HDR noemen. Dit lijkt ons eerder een premium SDR-monitor met iets hogere helderheid. DisplayHDR 600- en 1000-monitoren kunnen wel echte HDR -beelden tonen; bij de laatste ligt de lat zelfs erg hoog. De vereiste helderheid en zwartwaarde combineren zal vermoedelijk een gesegmenteerde achtergrondverlichting en local dimming-techniek vereisen. Zelfs bij televisies zijn er slechts een handvol modellen die dit niveau halen.

Zowel AMD als Nvidia hebben ook een label voor HDR dat duidelijk mikt op gamers. In het AMD-kamp kun je uitkijken naar monitoren die ‘FreeSync 2 HDR’-gecertificeerd zijn. Tot voor kort gebruikte AMD de benaming ‘FreeSync 2’ en lagen de vereisten daarvoor op 400 cd/m² piekhelderheid en 90% P3-kleurbereik. Recent is de naam veranderd naar ‘Freesync 2 HDR’ en is de lat ook iets hoger gelegd, op 600 cd/m². Bij Nvidia is het ‘G-SYNC HDR’-logo je ticket naar het HDR-nirvana. Zij mikken op een equivalent van DisplayHDR 1000. Het prijskaartje is dan ook duizelingwekkend.

©PXimport

08 - HDR op je pc

HDR op je pc is voorlopig nog een lastige onderneming. HDR-support werd geïntroduceerd in de Windows 10 2017 Fall Creators update, maar in de 2018 Spring update is die flink verbeterd. Sinds de Herfst 2018-update worden ook HDR-games ondersteund. Je hebt een recente grafische kaart nodig (AMD gebaseerd op Polaris of Vega architectuur, of Nvidia 900- of 1000-reeks), en een HDR-monitor.

Als verbinding gebruik je het best DisplayPort, zeker als je een Ultra-HD-4K-monitor gekozen hebt. HDMI heeft immers niet genoeg bandbreedte om een 4K 10bit-signaal aan meer dan 30 fps te tonen zonder Chroma subsampling te gebruiken, wat je beeldkwaliteit zeker in een desktop-omgeving kan beïnvloeden. Daarna volstaat om in de instellingen HDR te activeren.

Helaas is Windows-software niet gemaakt voor gebruik met HDR; alleen een korte lijst games ondersteunt dit. Schakel daarom alleen in als je HDR-games speelt. Ook videostreaming in HDR wordt niet zomaar ondersteund op elke pc. Voor Netflix heb je bijvoorbeeld minstens een zevende generatie Intel-cpu (Skylake) nodig.

Kortom: HDR op pc is momenteel nog iets voor de vroege vogels. Je hebt een flink budget nodig voor een hdr-monitor en je moet niet opzien tegen flink wat experimenteerwerk. Beter even wachten tot de prijzen dalen, er meer content beschikbaar is, en het hele ecosysteem wat beter werkt.

©PXimport

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speuren we een paar keer per week binnen een bepaald thema naar zulke deals. Een smartphone met een dunne schermrand was jaren geleden nogal prijzig, tegenwoordig vind je ze voor een schappelijke prijs. Wij hebben vijf randloze telefoons voor minder dan 350 euro voor je weten te vinden.

Ramdloze smartphones, ook wel toestellen met een zogeheten full-screen- of edge-to-edge- display genoemd, winnen de laatste jaren steeds meer aan populariteit – en dat is niet zonder reden. Door het minimaliseren van de schermranden hebben deze telefoons een strak en modern design, waarbij het scherm nagenoeg de volledige voorkant van het toestel beslaat. Dit zorgt voor een luxe uitstraling. Bovendien maken fabrikanten optimaal gebruik van de beschikbare ruimte, waardoor zelfs compacte toestellen een groter schermoppervlak kunnen bieden. Voor gebruikers betekent dit een betere balans tussen draagbaarheid en functionaliteit. Daarnaast zijn veel randloze smartphones uitgerust met moderne technologieën zoals in-display vingerafdrukscanners en geavanceerde gezichtsscanners.

Samsung Galaxy A35 5G

De Galaxy A35 5G is een middenklasse smartphone met een helder 6,6-inch Super AMOLED-scherm, een 50 MP hoofdcamera en een krachtige Exynos 1380-processor. Het toestel biedt 5G-connectiviteit en een batterijduur die gemakkelijk een dag meegaat. Met Samsung's One UI 6.1 en een strakke ontwerp is dit een uitstekende keuze voor gebruikers die op zoek zijn naar een betrouwbare en stijlvolle smartphone.

Motorola Edge 40

De Motorola Edge 40 beschikt over een 6,55-inch pOLED-scherm met een verversingssnelheid van 144 Hz, wat zorgt voor vloeiende beelden. Het toestel is uitgerust met een MediaTek Dimensity 8020-processor en een 50 MP hoofdcamera met optische beeldstabilisatie. Dankzij de 68W TurboPower-snellader is de 4400 mAh-batterij snel opgeladen. Het slanke, randloze ontwerp met afgeronde hoeken maakt dit een toestel met een premium uiterlijk.

Nothing Phone (2a)

De Nothing Phone (2a) valt op door zijn unieke, transparante ontwerp en LED-notificatieverlichting en de mogelijkheid om afzonderlijke onderdelen makkelijk te vervangen. Het toestel heeft een 6,7-inch AMOLED-scherm, een MediaTek Dimensity 7200 Pro-processor en een dubbele 50 MP camera-opstelling. Met een batterijcapaciteit van 5000 mAh en ondersteuning voor 45W snelladen biedt deze smartphone goede preraties.

Xiaomi Redmi Note 13 Pro+ 5G

De Redmi Note 13 Pro+ 5G van Xiaomi is uitgerust met een 6,67-inch AMOLED-scherm met een verversingssnelheid van 120 Hz en een resolutie van 1,5K. Het toestel beschikt over een 200 MP hoofdcamera, een MediaTek Dimensity 7200-Ultra-processor en een 5000 mAh-batterij die 120W snelladen ondersteunt. Door het randloze ontwerp en de krachtige specificaties is deze telefoon een uitstekende keuze voor fotografie-enthousiastelingen.

Google Pixel 7a

De Google Pixel 7a biedt een prettige Android-ervaring met regelmatige updates en een uitstekende camera. Het toestel heeft een 6,1-inch OLED-scherm, een Google Tensor G2-processor en een 64 MP hoofdcamera. Met functies zoals Real Tone en Night Sight levert de Pixel 7a indrukwekkende foto's, zelfs bij weinig licht. De telefoon heeft vooral aan de bovenzijde een smalle rand en de cameralens zit daarbij mooi in het display verwerkt. De compacte vormfactor maakt dit toestel ideaal voor gebruikers die een handzame smartphone zoeken.

Automatisch wasmiddel doseren is een functie die steeds vaker voorkomt op moderne wasmachines. Handig, want je hoeft niet meer zelf af te meten hoeveel wasmiddel je nodig hebt. Maar hoe werkt het precies, wat zijn de voordelen en waar moet je op letten?

Lees ook: Dit wil je weten over de wasprogramma's van je wasmachine

Wat is automatisch wasmiddel doseren?

Automatisch doseren betekent dat de wasmachine zelf bepaalt hoeveel wasmiddel en wasverzachter nodig is voor elke wasbeurt. Dit gebeurt met behulp van sensoren die onder meer kijken naar het gewicht van de was, de textielsoort en soms ook hoe vuil het wasgoed is. Je vult de reservoirs één keer met vloeibaar wasmiddel en eventueel wasverzachter. De machine gebruikt bij elke wasbeurt precies de hoeveelheid die nodig is. Je hoeft dus niet meer voor elke wasbeurt te meten of te gokken of met wasmiddel te knoeien.

Hoe goed werkt automatisch doseren?

In de praktijk werkt automatische dosering over het algemeen goed. Vooral bij normaal bevuilde was levert het een schone was op zonder overdosering. De sensoren stemmen de hoeveelheid nauwkeurig af op de lading. Wel zijn er verschillen tussen systemen. Bij sommige merken kun je bijvoorbeeld zelf de dosering nog bijstellen als je merkt dat de was niet fris genoeg wordt of dat er juist zeepresten achterblijven. Bij sterk bevuilde was of speciale stoffen (zoals sportkleding of babykleding) kan het zijn dat je alsnog handmatig wilt doseren of een ander type wasmiddel nodig hebt.

©AEG

AutoDose van AEG.

Voordelen van automatische dosering

Het grootste voordeel is gemak: je vult één keer het reservoir en daarna hoef je er wekenlang niet naar om te kijken. Daarnaast helpt automatische dosering bij het besparen van wasmiddel. Veel mensen gebruiken onbewust te veel, wat niet alleen slecht is voor het milieu, maar ook zorgt voor zeepresten in kleding en de machine. Verder voorkom je slijtage aan je kleding. Te veel wasmiddel kan stoffen aantasten en zorgt ervoor dat kleding minder lang mooi blijft.

Nadelen van automatische dosering

Niet alles is positief. Automatisch doseren werkt alleen met vloeibaar wasmiddel. Waspoeder of capsules kun je niet gebruiken. Daarnaast moet je erop letten dat je de juiste soort wasmiddel kiest. Sommige systemen werken niet goed met dikkere of schuimende middelen.

Een ander aandachtspunt is geur: omdat je het reservoir lang gebruikt, kan dat na verloop van tijd een muffe geur afgeven. Regelmatig schoonmaken en niet te lang wachten met bijvullen helpt dat voorkomen.

Bij sommige systemen kun je niet zelf bepalen welk vak je voor welk type wasmiddel gebruikt, of kun je geen speciaal wasmiddel apart instellen (bijvoorbeeld voor witte was of wol). Dat maakt je wat beperkter in je mogelijkheden.

©AEG

Hoe vaak moet je bijvullen?

Dat hangt af van de capaciteit van het reservoir en hoe vaak je wast. Gemiddeld gaat een volle tank tussen de 20 en 40 wasbeurten mee. Sommige machines geven een seintje als het wasmiddel bijna op is, bij andere moet je het zelf in de gaten houden.

Welk wasmiddel werkt het best?

Gebruik altijd vloeibaar wasmiddel. Veel fabrikanten raden hun eigen merk aan (zoals bijvoorbeeld Miele UltraPhase). In de praktijk werken veel gangbare A-merken ook goed, zolang ze niet te dik of sterk schuimend zijn. Vermijd ecologische of geconcentreerde wasmiddelen die speciaal zijn ontwikkeld voor handmatige dosering, tenzij het systeem ze aankan. Bij sommige merken slimme wasmachines (zoals Bosch en Siemens) kun je met de app de barcode op je eigen wasmiddelen scannen. De app stuurt dan informatie over de concentratie van je wasmiddel en de waterhardheid automatisch door naar de wasmachine, zodat echt altijd de juiste dosering wordt gebruikt.

Test een wasmiddel een tijdje en kijk hoe de machine reageert: blijft er schuim achter, wordt de was goed schoon, ruikt het fris? Zo ontdek je wat het beste werkt voor jouw situatie.

©Miele

Miele UltraPhase-flacons.

Van i-DOS tot SmartDosing

In onderstaande tabel zie je wat de benaming voor het automatisch-doseersysteem is bij de grootste wasmachine-merken.

Conclusie

Automatische dosering maakt wassen makkelijker en voorkomt verspilling van wasmiddel. Vooral bij regelmatig gebruik is het een handige functie die tijd bespaart en je kleding beschermt. De werking hangt af van het merk en type wasmiddel dat je gebruikt. Kies daarom een machine die bij jouw wasgedrag past (tip: bij (web)winkels die wasmachines verkopen kun je modellen makkelijk met elkaar vergelijken) en experimenteer met verschillende vloeibare wasmiddelen om de beste combinatie te vinden.