Lange tijd speelden cookies een centrale rol in reclame op het web. Die positie wordt bedreigd door steeds meer wettelijke en technische beperkingen. In 2023 valt het doek definitief voor de tracking cookies: dan stopt de ondersteuning in Google Chrome. Maar welke alternatieven bestaan er en wat verandert er voor de consument?

Al sinds hun ontstaan hebben cookies geen al te beste reputatie. De meeste gebruikers denken bij cookies spontaan aan privacyinbreuken en vervelende reclame op het web. Toch zijn cookies niet per se slecht. De introductie van cookies midden jaren 90 heeft de mogelijkheden van websites enorm uitgebreid. Zo werd de cookietechnologie ontwikkeld om bijvoorbeeld de inhoud van een winkelwagentje in een webshop makkelijker te bewaren. 

Helaas duurde het niet lang voordat adverteerders ook cookies begonnen te gebruiken om consumenten te bespioneren. Nog erger is dat de eerste browsers met cookie-ondersteuning zomaar alle cookies aanvaardden, zonder dat de gebruiker zich daarvan bewust was. Juist omdat het zo’n nieuwe technologie was, hadden de meeste consumenten er zelfs nog nooit van gehoord. Je begrijpt dan ook waarom cookies al gauw in het verdomhoekje terechtkwamen.

Cookies versus cookies

Toch mag je niet alle cookies over één kam scheren. Om de verschillende soorten cookies beter te begrijpen, gaan we iets dieper in op de technische details. Een cookie is een klein tekstbestandje in de cache van jouw browser om data uit te wisselen met een webserver. Vraagt de browser een webpagina op, dan kan de webserver in de headers van de reply instructies meegeven om een of meer cookies te bewaren. De browser beslist vervolgens om die instructies al dan niet op te volgen. 

Surf je nadien naar dezelfde pagina (of naar een andere pagina in hetzelfde domein), dan stuurt jouw browser bij elke request die cookies terug naar de server. Elk cookie bestaat uit een eenvoudig key-value-paar, bijvoorbeeld: authUt=1. Cookies zijn steeds gekoppeld aan een bepaald domein, zoals www.ad.nl. Optioneel zijn ze enkel geldig voor een specifiek pad binnen dat domein, bijvoorbeeld www.ad.nl/nieuws. 

Al die informatie kun je makkelijk opvragen in je browser. In Google Chrome klik je op het icoontje direct links van de url en kies je vervolgens de optie Cookies. Chrome groepeert alle cookies per domein in twee tabbladen: toegelaten en geblokkeerde cookies.

©PXimport

Gedrag

Het precieze gedrag van cookies wordt verder bepaald door een aantal optionele attributen. Die zijn enkel zichtbaar op de client: ze worden niet verstuurd naar de server. Naast de eerder vermelde Domain en Path zijn dat:

- Expires: de tijd en datum waarop de browser het cookie moet verwijderen.

- Max-Age: een alternatief voor Expires. Bepaalt hoeveel tijd (in seconden) na het aanmaken van het cookie het weer verwijderd moet worden.

- Secure: cookies met dit attribuut mogen enkel via een beveiligde https-verbinding verstuurd worden.

- HttpOnly: verbiedt toegang tot cookies voor client-side scriptingtalen (zoals JavaScript).

Cookies zonder Expires- of MaxAge-attribuut noemt men ook wel session cookies. Ze worden verwijderd zodra je je browsersessie afsluit. Session cookies gebruikt men bijvoorbeeld om jouw inloggegevens te bewaren. Zo hoef je niet telkens opnieuw in te loggen als je naar een andere pagina surft. 

Worden de cookies wél voor langere tijd bewaard, dan spreekt men van persistent cookies. Een mogelijke toepassing van persistent cookies is het bewaren van voorkeuren voor een webpagina (zoals taal of locatie) zonder dat je hoeft in te loggen. Tegenwoordig gebruiken veel websites trouwens ook persistent cookies om in te loggen. Je hoeft dan op elk apparaat maar éénmaal in te loggen, wat natuurlijk nog gebruiksvriendelijker is.

Third-party of niet?

We zagen reeds dat een cookie steeds aan een specifiek domein gekoppeld is. Een cookie van ad.nl op jouw pc kan dus enkel uitgelezen worden door de webserver van ad.nl. Maar dat betekent niet dat de website van AD geen cookies van andere domeinen op jouw pc kan plaatsen! Een html-pagina kan immers perfect inhoud laden die op een extern domein gehost is. In het geval van ad.nl is dat bijvoorbeeld inhoud van dpgmedia.net. De cookies van dpgmedia.net kunnen echter enkel uitgelezen worden door de webserver van dat domein. (We negeren hier even het feit dat AD een uitgave is van DPG Media en beide domeinen wellicht op dezelfde server gehost worden.) 

Cookies van hetzelfde domein als de webpagina noemt men first-party cookies en cookies van een ander domein third-party cookies. Dat onderscheid vind je ook terug in de cookie-instellingen van je browser. Zo kun je ervoor kiezen om enkel first-party cookies te aanvaarden en geen third-party cookies. De standaardinstellingen verschillen per browser. 

Onthoud voorlopig dat first-party cookies meestal cruciaal zijn voor een correcte werking van websites en third-party cookies meestal niet.

©PXimport

Tracking cookies

Uiteraard kunnen first-party cookies jouw surfgedrag op een website volgen. Maar omdat ze enkel toegankelijk zijn voor die specifieke website, vallen de privacyimplicaties nog mee. Met third-party cookies is het veel erger gesteld. Die stellen namelijk een volledig surfprofiel van jou op, over verschillende domeinen heen. 

Dat werkt als volgt: stel dat je website A bezoekt, die code van domein B laadt. De webserver van B stelt nu een cookie in, waarmee jij geïdentificeerd kunt worden. Bezoek je nadien website C en bevat die ook code van domein B, dan verstuurt jouw browser het zonet aangemaakte cookie naar domein B. Zo weet de beheerder van domein B dat je zowel website A als website C bezocht hebt. Die informatie wordt bewaard in een database op de server van domein B. Het cookie zelf hoeft enkel een unieke identificatienummer te bevatten. 

Tracking cookies zijn erg populair om gerichte advertenties te tonen. Je hebt ongetwijfeld meegemaakt dat je informatie opzoekt over een bepaald product (bijvoorbeeld een smartphone) en nadien op werkelijk élke website reclame te zien krijgt voor dat product.

Wettelijke beperkingen

Binnenkort zou dat weleens gedaan kunnen zijn. De laatste jaren waren er verschillende evoluties die het einde van third-party cookies in gang gezet hebben. Om te beginnen zijn er natuurlijk de wettelijke bepalingen omtrent het verzamelen en verwerken van persoonlijke data. De ePrivacy Directive van de EU uit 2002 (van kracht vanaf 2003) stelde reeds dat gebruikers expliciet toestemming moeten verlenen tot het gebruik van cookies. 

Maar let op: een directive van de EU legt slechts een doel vast dat de individuele EU-leden nog in lokale wetgeving moeten omzetten. De ePrivacy Directive had dus niet zo’n grote invloed op het gebruik van cookies. De meeste websites maakten zich er makkelijk vanaf door ergens onderaan elke webpagina te vermelden dat ze cookies gebruikten. Dat is echt grondig veranderd met de GDPR (lokaal in Nederland de AVG genoemd) uit 2016, die in 2018 in werking is getreden. 

In tegenstelling tot een directive, is een regulation wel degelijk wettelijk bindend in de gehele EU. Vanaf dat moment moest een gebruiker expliciet toegang geven aan elke website om al dan niet cookies te gebruiken. Vandaar de vervelende – maar vanuit privacyoogpunt absoluut noodzakelijke – banners met cookie-instellingen wanneer je een website voor het eerst bezoekt.

Een website die voldoet aan de GDPR/AVG moet jou altijd de optie geven om tracking cookies uit te schakelen. Een zogenaamde cookiewall, waarbij je enkel toegang tot een website krijgt wanneer je alle cookies aanvaardt, is in strijd met de GDPR/AVG.

Browsers

Ook browsers dragen hun steentje bij in de strijd tegen tracking cookies. Safari was er in 2017 vroeg bij met Intelligent Tracking Protection-functie. Het doel van ITP is om alle vormen van tracking over verschillende domeinen heen te blokkeren. De regels voor cookies werden gaandeweg strenger bij elke update van ITP, omdat de adverteerders steeds nieuwe technieken toepasten om ITP te omzeilen. 

Vanaf ITP versie 2.3, uitgebracht in maart 2020, is het definitief gedaan met tracking cookies. Safari blokkeert nu standaard alle third-party cookies. Firefox biedt met Enhanced Tracking Protection een gelijkaardige functionaliteit aan. ETP werkt op basis van een blacklist van bekende domeinen die gebruikers proberen te tracken. Vanaf versie 69 (september 2019) is ETP standaard geactiveerd. Via Settings / Privacy & Security kun je het gedrag van ETP nog verder instellen. Wil je álle third-party cookies blokkeren en niet enkel die van bekende tracking domeinen, selecteer dan de Strict-optie voor ETP. Mogelijk werken sommige functies op bepaalde websites daarna niet meer. Is dat het geval, dan kun je ETP uitschakelen voor specifieke websites via het schild-icoontje links van de adresbalk. 

Ook Microsoft Edge beschikt vanaf versie 80 (januari 2020) over vergelijkbare functionaliteit met Microsoft Tracking Prevention.

©PXimport

Chrome

Google Chrome is de enige browser die momenteel standaard geen third-party of tracking cookies blokkeert. Ergens is dat wel begrijpelijk, want Google is een grote speler in zowel de browsermarkt als de advertentiemarkt. Google moet dus erg goed opletten dat het beide doelgroepen tevreden houdt. Treedt Google streng op tegen third-party cookies, dan verkrijgt het een enorm concurrentieel voordeel tegenover andere advertentiebedrijven. 

Google kan jouw surfgedrag immers perfect volgen vanuit zijn browser als je bent ingelogd met jouw Google-account: daarvoor zijn geen third-party cookies nodig. De kans is dan reëel dat het een aanklacht wegens monopoliemisbruik aan zijn broek krijgt. Maar treedt Google te laks op tegen third-party cookies, dan stappen vele gebruikers misschien over op andere browsers zoals Firefox of Edge. 

Dat betekent niet dat Google niet bezig is met de problematiek van tracking cookies. Onder de naam The Privacy Sandbox groepeert het een hele reeks projecten om alternatieven voor third-party cookies te ontwikkelen. De bedoeling is om die alternatieven via nieuwe webstandaarden voor alle browsers beschikbaar te stellen. Third-party cookies worden dan wellicht pas in de loop van 2023 geblokkeerd in Chrome.

Geen cookies

Je moet je wel beseffen dat third-party cookies op zich geen vereiste zijn om een persoonlijk surfprofiel van jou op te stellen. Cookies hebben het alleen technisch erg eenvoudig gemaakt voor derde partijen (meestal advertentiebedrijven) om gebruikers te volgen op verschillende websites. Gebruik je een website waarbij je moet inloggen om de volledige functionaliteit te kunnen benutten? Dan mag je ervan uitgaan dat dat bedrijf persoonlijke data over jou verzamelt, vooral als die website gratis is. 

Het meest voor de hand liggende voorbeeld is natuurlijk Google. Je logt in met jouw Google-account, want het is best handig om jouw browsergeschiedenis te synchroniseren tussen verschillende apparaten. Vervolgens zoek je op Google naar bepaalde onderwerpen, waardoor Google weet wat jouw interesses zijn. Je moet dan ook niet opschrikken wanneer je nadien gepersonaliseerde advertenties ziet in jouw Gmail-box! (Via je Google-account kun je dergelijke gepersonaliseerde advertenties trouwens uitschakelen.) 

Een nieuwswebsite kan, weliswaar op kleinere schaal, iets vergelijkbaars doen. Door te volgen welke artikelen je leest, kunnen bepaalde advertenties wel of niet getoond worden.

©PXimport

Alternatieven

Het naderende einde van third-party cookies dwingt advertentiebedrijven om alternatieve strategieën te bedenken. Het is moeilijk te voorspellen welke richting dat zal uitgaan, want er zijn verschillende mogelijkheden. We bespreken hier de twee meest voor de hand liggende opties. Om te beginnen is het perfect mogelijk om advertenties te tonen op websites zonder persoonlijke data te verzamelen. Dat betekent niet dat je zomaar lukraak advertenties toont op eender welke website. Net zoals je op onze site eerder reclame ziet voor netwerkapparatuur dan voor biologisch voedsel, zie je op bijvoorbeeld een website over klussen dan advertenties voor gereedschap en niet voor kleding. 

Omdat de context van de advertentie de inhoud ervan bepaalt, noemt men dat contextuele reclame. Die houdt het midden tussen ongerichte reclame en gepersonaliseerde reclame op basis van tracking cookies.

Van mensen naar groepen

Bij contextuele reclame verschuift de focus dus terug van individuele gebruikers naar groepen gebruikers met bepaalde interesses. Dat biedt verschillende voordelen. Omdat er zogenaamd geen persoonlijke gegevens meer verzameld worden, is er ook geen risico meer op inbreuken op de privacywetgeving. 

Het einde van gepersonaliseerde reclame is wat ons betreft alleen maar goed nieuws voor de consument. Niet alleen is het gedaan met het verzamelen van jouw persoonlijke data, gepersonaliseerde reclame is vaak ook gewoon erg storend. Het is niet omdat we eens vijf minuten zoeken naar beamers voor een thuisbioscoop, dat we de komende week op elke website reclame voor dergelijke producten willen zien! 

Bezoeken we websites over volledig andere onderwerpen, zoals auto’s of cocktails, dan is dat gewoon erg opdringerig. Contextuele reclame in lijn van de inhoud van die websites is in dat geval veel minder storend.

Toch nog tracken?

Niet iedereen is overtuigd dat contextuele reclame een vooruitgang is. Ook na het verdwijnen van third-party cookies blijft er een vraag bestaan naar het tracken van individuele gebruikers. Daarvoor kunnen meerdere technologieën ingezet worden. De meest spraakmakende is Federated Learning of Cohorts of kortweg FLoC. De bedoeling van FLoC is om nog steeds advertenties te tonen op basis van surfgedrag, maar dan zonder de mogelijkheid om individuele gebruikers te identificeren. Dat werkt als volgt:

- de browser analyseert jouw surfgeschiedenis om een bepaalde gebruikersgroep of cohort aan jou toe te kennen. Die analyse gebeurt volledig lokaal: de precieze browsergeschiedenis wordt met niemand gedeeld.

- vervolgens stuurt de browser de viercijferige cohort-ID in de http-headers van elke request mee.

- de webserver gebruikt die ID om een advertentie uit een specifieke categorie te tonen.

Het is erg belangrijk dat elk cohort voldoende gebruikers bevat (minstens enkele duizenden), anders is het nog steeds mogelijk om individuele gebruikers te identificeren. Het aantal cohorten is dus eerder beperkt. 

In maart 2021 heeft Google FLoC in Chrome geactiveerd voor een beperkt aantal gebruikers. Dat gebeurde volledig buiten hun weten én initieel was er zelfs geen makkelijke manier om FLoC uit te schakelen. Intussen is dat wel het geval: onder Privacy and security / Privacy Sandbox kun je alle Privacy Sandbox-proeven eenvoudig uitschakelen. 

Op het moment van schrijven was dat enkel FLoC, maar er komen er binnenkort zeker nog meer bij. Interessant om weten, is ook dat er momenteel ongeveer 33.000 verschillende cohorten gedefinieerd zijn én dat jouw cohort-ID elke week opnieuw berekend wordt op basis van je surfgedrag van de laatste week.

©PXimport

Weinig fans

Ook al beweert Google dat FLoC de privacy van de gebruikers respecteert, toch heeft het weinig enthousiasme kunnen opwekken bij andere ontwikkelaars. Op dit moment lijkt geen enkele andere browser mee te willen gaan in het FLoC-avontuur: zowel Brave, Edge als Firefox blokkeren FLoC. Daarvoor hebben ze elk hun eigen redenen. De rode draad is echter dat FLoC jouw privacy helemaal niet beter beschermt dan tracking cookies. 

Om te beginnen wordt jouw cohort-ID gedeeld met werkelijk elke website die je bezoekt. Dat zelfs erger dan de huidige situatie, waarbij websites een tracker van een specifieke aanbieder bevatten. Geen enkele aanbieder heeft een volledig overzicht van jouw surfgedrag, want daarvoor zou elke website die je bezoekt diezelfde tracker moeten bevatten. Maar dankzij FLoC kom je als het ware met een korte samenvatting van jouw surfgedrag van de laatste week op elke website terecht. 

Nu denk je misschien dat dat niet zo erg is, want een FLoC-ID is niet zomaar terug te brengen tot één specifieke persoon. Dat klopt, althans … totdat je met een persoonlijke account inlogt! Dan weet die website namelijk exáct wie je bent. Dankzij de FLoC-ID krijgt men persoonlijke informatie over jou in handen die men voorheen veel moeilijker zou kunnen bemachtigen.

Gevoelige data

Je hoeft niet ver te zoeken om scenario’s te vinden waarin de FLoC-data tegen jou gebruikt wordt. Surf je een hele week naar websites over depressie en solliciteer je nadien via de website van een uitzendbureau? Dan kun je maar beter hopen dat het uitzendbureau niet kijkt naar de FLoC-ID van de geregistreerde gebruikers! 

Natuurlijk is Google zich bewust van dat risico. Googles oplossing is om een bepaalde set van zogenaamde gevoelige categorieën niet toe te laten binnen FLoC. Blijkt uit de analyse van jouw surfgeschiedenis dat je in zo’n gevoelig cohort terechtkomt, dan wordt die informatie niet gedeeld. Maar wat verstaat Google nu precies onder gevoelige data? Via www.tiny.cc/adbeleid vind je een behoorlijke lange lijst met onderwerpen die geweerd worden uit gepersonaliseerde reclame. Het gaat om bijvoorbeeld jouw medische en financiële situatie, seksuele geaardheid, politieke overtuiging, geloof enzovoort. 

Daarbij negeert Google het feit dat iedereen zijn eigen idee heeft van welke data al dan niet gevoelig is. Ben je op zoek naar informatie over baby’s? Dat is geen geheim als je gepland zwanger bent, maar een 15-jarige tienermoeder in spe loopt daarmee misschien liever niet te koop! Kortom, het is nogal paternalistisch dat Google beslist op welke manier jouw privacy beschermd mag worden. 

Het is duidelijk dat Google het kwaad niet bij de wortel durft aan te pakken. Er bestaat gewoon geen goede methode om gepersonaliseerde advertenties te tonen aan gebruikers én tegelijkertijd hun privacy te respecteren. FLoC is niet meer dan een technisch lapmiddel om het huidige systeem in stand te houden, zonder dat systeem zélf in twijfel te trekken. 

Maar wat had je anders verwacht van een bedrijf dat geld verdient door persoonlijke gebruikersdata te verkopen?

©PXimport

Goed opletten

Tracking cookies hebben terecht een kwalijke reputatie opgebouwd. Voor de niet-geïnformeerde gebruiker klinkt het natuurlijk mooi dat Google die cookies in 2023 zal uitschakelen. Maar vergis je niet: Google is druk bezig nieuwe technologieën te ontwikkelen om gepersonaliseerde advertenties te blijven tonen! Die zullen weliswaar binnen de privacywetgeving opereren, maar inbreuken op jouw privacy blijven nog steeds mogelijk. 

Het is verontrustend dat Googles FLoC een korte samenvatting van jouw surfgeschiedenis deelt met letterlijk élke website die je bezoekt. Ook zonder tracking cookies kijk je dus best jouw browserinstellingen goed na. Vooral in Chrome mag je de standaardinstellingen niet zomaar vertrouwen: Brave, Edge en Firefox doen het wat dat betreft veel beter.

Bij ID.nl zijn we gek op apparaten die het dagelijks leven nét een beetje makkelijker maken. En wat is er nu – zeker tijdens warme dagen – makkelijker dan altijd ijsblokjes of ijskoud water binnen handbereik? We zetten vijf modellen op een rij die uitblinken in comfort en gebruiksgemak.

Samsung RS6HA8880B1 (Family Hub)

Ben je op zoek naar een koelkast die meer doet dan alleen koelen? De Samsung RS6HA8880B1 is een slimme Amerikaanse koelkast met een indrukwekkende inhoud van 614 liter. Dankzij SpaceMax-technologie blijft de buitenmaat compact, terwijl de binnenkant verrassend ruim is. Het geïntegreerde Family Hub-scherm doet dienst als digitaal prikbord, kookassistent en entertainmenthub. Met camera's binnenin zie je zelfs onderweg wat er nog in de koelkast ligt. De ijs- en waterdispenser is aangesloten op de waterleiding en bevat een UV-nanofilter voor optimale hygiëne. Twin Cooling Plus zorgt voor aparte luchtstromen in het koel- en het vriesgedeelte, wat de versheid van jouw voedsel ten goede komt.

Hisense RS694N4TFE

Zoek je een ruime en betaalbare koelkast met ijsdispenser? Dan zit je goed met de Hisense RS694N4TFE. Deze stijlvolle zwarte side-by-side heeft een inhoud van 562 liter, verdeeld over een koel- en een vriesgedeelte. Het apparaat beschikt over Total No Frost, wat handmatig ontdooien overbodig maakt. De Multi Air Flow-technologie zorgt voor een gelijkmatige temperatuurverdeling, wat bederf tegengaat. Handig: de ijs- en waterdispenser werkt met een intern waterreservoir van 4,5 liter, zodat een vaste aansluiting niet nodig is.

LG GSXE90EVDD

Deze ruime Amerikaanse koelkast van LG biedt met 628 liter voldoende plek voor alles wat je gekoeld wilt bewaren. Het model combineert een fraai zwart design met slimme technologie zoals LinearCooling, waarmee temperatuurschommelingen worden geminimaliseerd. Dankzij No Frost en de water- en ijsdispenser met waterleidingaansluiting geniet je van optimaal gemak. De inverter-compressor maakt het apparaat stil en energiezuinig. Dit model is bovendien voorzien van de InstaView-functie, waarbij je door twee keer kloppen de inhoud kunt bekijken zonder de deur te openen.

Bosch KAD93AIDP (Serie 6)

De Bosch KAD93AIDP is een solide en stijlvolle keuze met een netto-inhoud van 533 liter. Dankzij de anti-fingerprint RVS-look blijft hij er netjes uitzien, ook bij intensief gebruik. De VarioZone-indeling biedt flexibiliteit, met uitneembare plateaus en lades. De ijs- en waterdispenser levert zowel ijsblokjes als crushed ice, en is aangesloten op een vaste waterleiding. Total No Frost voorkomt ijsvorming, en met functies als superkoelen en supervriezen ben je altijd voorbereid op grotere hoeveelheden boodschappen.

Siemens KF96DAXEA (iQ500)

Met zijn French-door ontwerp en een inhoud van 574 liter biedt de Siemens KF96DAXEA een moderne uitstraling en veel gebruiksgemak. Deze koelkast beschikt over een hyperFresh-lade op 0 °C voor vlees en vis, en houdt dankzij multiAirflow een constante temperatuur. De water- en ijsdispenser werkt via een vaste aansluiting, en levert naast ijsblokjes ook crushed ice. Het model is voorzien van ledverlichting, een digitaal display en een deur-alarm. Met een geluidsniveau van 39 dB is hij bovendien opvallend stil.

Wanneer je naar Windows 11 overstapt, zijn er ongetwijfeld zaken waaraan je moet wennen. Maar soms kunnen die dingen ronduit irritant zijn. Daarom bekijken we de grootste ergernissen van Windows 11 én de manieren om ze te verhelpen.

Wat voor de een ergernis is, kan voor de ander simpelweg een verrassende functie zijn. Alles draait om persoonlijke perceptie. We zijn in de fora van Windows 11-gebruikers gedoken om de pijnpunten te vinden. De belangrijkste klachten zijn: de dagelijkse prestatieproblemen die worden veroorzaakt door te veel achtergrondprocessen, Microsoft stuurt je voortdurend richting haar betaalde diensten en overdreven bemoeizucht bij meldingen, badges en reclame. In plaats van te klagen, zorgen wij voor een oplossing. 

Opstartvertraging

Onnodige opstartapps zijn altijd al een bron van ergernis geweest in Windows. Ze belasten de pc doordat ze waardevolle cpu-bronnen aanspreken en zorgen voor een opstartvertraging. Windows 11 bevat zelfs meer bloatware dan Windows 10. Bloatware is een term voor toepassingen die je niet nodig hebt en die het systeem afremmen. Deze toepassingen worden vaak voor de aankoop op nieuwe apparaten geïnstalleerd of ze sluipen op je pc via downloads waarin ze gebundeld zitten. Hoe meer programma’s je hebt, hoe meer achtergrondprocessen die het opstarten kunnen vertragen.

Je kunt ze te slim af zijn door ze te beëindigen in Taakbeheer. Klik met de rechtermuisknop op de taakbalk en kies voor Taakbeheer. Klik met de rechtermuisknop op alle processen die zijn gekoppeld aan ongebruikte applicaties en gebruik de opdracht Beëindigen. Daarna schakel je de onnodige opstartapps definitief uit. Druk op Windows-toets+I om de Instellingen te openen. Ga naar Apps / Opstarten en zet de apps uit waarvan je niet wilt dat ze samen met het systeem automatisch opstarten.

Wees terughoudend wat betreft toepassingen die automatisch opstarten.

Nieuwsfeeds uitschakelen

Widgets zijn een soort mini-apps. Ze tonen bijvoorbeeld de weersverwachting, een overzicht van je agenda-afspraken of de voetbalresultaten. Standaard toont Microsoft ook zijn nieuwsfeed van het MSN-netwerk, wat doorgaans geen toegevoegde waarde heeft. Oorspronkelijk waren widgets bedoeld om nieuwsfeeds en sociale media in het besturingssysteem te integreren.

Sommige gebruikers houden ervan, anderen haten de widgets hartgrondig, omdat er toch al van alle kanten steeds meer nieuws en sociale info op ons afkomen. Wie zit te wachten op de volgende vondst die meer van hetzelfde levert? Als je tot deze laatste groep behoort, dan kun je de functie uitschakelen. Ga naar Instellingen / Persoonlijke instellingen / Taakbalk / Taakbalkitems en schakel daar Widgets uit.

Gebruik je de widgets zelden of nooit, zet ze dan uit.

OneDrive beperken

Microsoft heeft er een handje van om je met zachte hand naar haar online opslagdienst OneDrive te dirigeren. Bij de eerste set-up krijg je de vraag om OneDrive te gebruiken en daarna maakt OneDrive automatisch en zonder waarschuwing verschillende back-upmappen op OneDrive aan. Dat lijkt op een assertieve dienstverlening, maar de waarheid is dat je als gebruiker op die manier sneller tegen de limiet van 5 gigabyte gratis OneDrive-opslagruimte aanbotst. Het is een marketingtactiek van Microsoft waardoor je gedwongen wordt om te upgraden. Hierdoor ga je sneller overwegen om een betaald abonnement te nemen. Met een Personal Microsoft 365-account krijg je 1 TB aan opslag en 6 TB met een Microsoft Family-abonnement.

Je kunt je overigens afvragen in hoeverre hier een loopje wordt genomen met je privacy. Online back-ups zijn handig, maar ben je ermee gediend dat je gegevens op de servers van Microsoft worden opgeslagen? Misschien wil je liever gebruikmaken van een andere online back-updienst? Nu wordt de indruk gewekt dat de concurrentie tweede keuze is. Ben je het niet eens met deze overijverige OneDrive-synchronisatie, dan klik je met rechts op het pictogram van OneDrive in het systeemvak. Vervolgens selecteer je het tandwieltje rechtsboven om de Instellingen van OneDrive te openen om naar het tabblad Synchroniseren en back-up maken te gaan. Dan klik je op Back-up beheren. Daar kun je aangeven om documenten, afbeeldingen of je bureaublad niet online te bewaren.

Bepaal zelf de mappen waarvan OneDrive een back-up moet maken.

OneDrive ontkoppelen

Wanneer je OneDrive niet vaak gebruikt, kun je deze dienst op je Windows-apparaat ontkoppelen en zelfs verwijderen. Door de koppeling met je Microsoft-account zijn de persoonlijke bestanden in OneDrive beschikbaar op elk apparaat waarop je bent ingelogd met hetzelfde Microsoft-account. Je bent dus niet meer aan een vaste werkplek gebonden. Door te ontkoppelen weet je zeker dat de lokale map niet meer kan synchroniseren met de online opslag.

Klik met rechts in het systeemvak op het pictogram van OneDrive (het wolkje). Kun je dit pictogram niet zien? Klik dan eerst op het PijltjeOmhoog van het systeemvak. Daarna open je het instellingenvenster van OneDrive en ga je naar het tabblad Account. Onder je account selecteer je Deze pc ontkoppelen / Account ontkoppelen. De gegevens die al in OneDrive staan, blijven hierdoor onaangeroerd en de speciale OneDrive-map op de computer verandert in een normale map. Je kunt er bestanden in plaatsen, verwijderen en verplaatsen, maar ze worden niet langer automatisch gesynchroniseerd in de cloud.

Ook al ontkoppel of verwijder je OneDrive, de virtuele map blijft staan in het navigatievenster van Windows Verkenner.

Weg met OneDrive en Edge

Ben je OneDrive echt helemaal beu? Weet dan dat je OneDrive zelfs kunt verwijderen. Het zal je Windows-pc niet beschadigen. Ga naar Instellingen / Apps en open het lijstje met Geïnstalleerde apps. Daar vind je Microsoft OneDrive. Klik op de drie puntjes achter de naam van deze app en selecteer Verwijderen net zoals je dat met elk ander programma zou doen. Het duurt een paar seconden voor de app is verwijderd. Ondertussen heeft Microsoft er ook voor gezorgd dat je op dezelfde manier de browser Edge kunt verwijderen. In het begin van Windows 11 was deze functie nog lichtgrijs gemarkeerd.

Dankzij de nieuwe antimonopoliewet kun je sinds maart 2024 ook de browser van Microsoft verwijderen.

Game Bar voor niet-gamers

De instellingen van Windows 11 bevatten een speciaal onderdeel bedoeld voor gaming. Wanneer je de toetscombinatie Windows-toets+G gebruikt, open je de Windows Game Bar. Daarmee kun je schermafdrukken en clips vastleggen van games die door Microsoft zijn geverifieerd. Eigenlijk is deze functie bedoeld voor het vastleggen van Xbox-games, maar je kunt hem ook gebruiken voor schermopnames van gewone programma’s.

Geen kwaad woord over de Windows Game Bar. Maar als je geen of zelden games speelt, heeft het geen zin om de Game Bar en Game Mode op de computer in te schakelen. Bovendien kan deze applicatie veel cpu en geheugen gebruiken. Om de Game Bar uit te schakelen, ga je weer naar het instellingenvenster van Windows. Daar kies je Gaming / Game Bar. Vervolgens schakel je bovenaan de optie uit bij Je controller mag Game Bar openen. Daarna ga je terug naar het venster Gaming en je kiest het tabblad Gamemodus om ook hier de optie Gamemodus uit te zetten.

Ben je geen gamer, schakel dan de Game Bar uit.

Badges in de kiem smoren

Windows 11 toont voortdurend meldingen op de taakbalk die je waarschuwen voor onder meer updates en nieuwe e-mail. Deze zogenaamde badges staan standaard ingeschakeld. Ze blijven eindeloos opduiken. Bankwebsites sturen je constant badges, maar ook browserextensies doen dat. Het wordt snel te veel van het goede. Nogal wat gebruikers ergeren zich hieraan, wat heel begrijpelijk is.

Je kunt de badges uitschakelen door met rechts op de taakbalk te klikken en dan te kiezen voor Taakbalkinstellingen. Scrol aan de rechterkant naar beneden en klik op Taakbalk. Vervolgens scrol je nog wat verder naar beneden tot je bij Gedrag van taakbalk bent. Hier kun je de optie uitschakelen bij Badges weergeven in taakbalk-apps. Dit is trouwens ook de plaats waar je de uitlijning van de taakbalk wijzigt. Standaard staan de pictogrammen gecentreerd op de taakbalk. Hier kun je aangeven dat die links moeten worden uitgelijnd. Hierdoor wordt het Startmenu aan de linkerkant weergegeven zoals vroeger.

In de taakbalk kun je de badges verbergen.

Terug naar bekend startmenu

Mis je het startmenu van Windows 10? Er is een interessante tweak waarbij je het Windows 11-startmenu vervangt door het type uit Windows 10. Download Open-Shell van de GitHub-website. De laatste versie op het moment van schrijven is OpenshellSetup 4.4.195. Je hebt de keuze tussen een zelfuitvoerbaar exe-bestand of een gecomprimeerd 7Z-bestand. Wij gaan voor het exe-bestand.

In de set-upwizard schakel je de opties Classic Explorer en Classic IE uit. De optie Create a start menu folder moet aangevinkt blijven. Zodra het installatieproces voltooid is, open je via Windows Zoeken de Open-Shell Menu Settings. Daarna kun je kiezen tussen de Classic Style, Classic with two columns of Windows 7 style.

Misschien wil je ook de knop naar het startmenu aanpassen zodat deze op die van Windows 10 lijkt. Hiervoor vink je de optie Replace start button aan. Vervolgens kies je een van de drie voorstellen uit, of je klikt op Pick Image. Zoek op het web naar een afbeelding van het Windows 10-startmenu en selecteer die. Wil je op je schreden terugkeren en Open-Shell verwijderen? Dat doe je via Instellingen / Apps / Geïnstalleerde apps. Selecteer Open-Shell en gebruik de optie Verwijderen.

Geef het startmenu zijn oude look terug.

Advertenties uitschakelen

Windows 11 genereert een unieke identifier, een zogenaamde reclame-ID, om je activiteiten te volgen. Hiervoor gebruikt Microsoft je zoekopdrachten, eerdere aankopen van Microsoft-producten en online activiteiten die gekoppeld zijn aan je Microsoft-account. Adverteerders kunnen die gebruiken om jou gerichte advertenties te sturen wanneer je apps gebruikt. Ben je gevoelig voor je privacy, dan zet je hier ook het mes in.

Open Instellingen en ga naar Privacy en beveiliging. Klik rechts op het onderdeel Algemeen. Zet de schakelaar uit bij Laat apps me persoonlijke advertenties zien door mijn reclame-id te gebruiken. Doe hetzelfde bij Websites hebben toegang tot mijn lijst met talen zodat er inhoud kan worden weergegeven die relevant is voor mijn locatie. Optioneel schakel je ook de optie daaronder uit: Start en zoekresultaten door Windows laten verbeteren door app-lanceringen bij te houden. Tot slot zet je ook de vierde optie uit: Suggesties voor inhoud in de app Instellingen weergeven.

Draag zorg voor je privacy en schakel reclamemeldingen uit.

Meldingen uitschakelen

In het Berichtencentrum komen ook systeemwaarschuwingen, ongelezen berichten, nieuwe artikelen van je favoriete websites en meer meldingen binnen. Deze kunnen nuttig zijn om je op de hoogte te houden van wat er gebeurt, maar het is best mogelijk dat de hoeveelheid meldingen en geluiden overweldigend is en op je zenuwen gaat werken. Daarom kun je meldingen uitschakelen om afleiding te minimaliseren. Open de Instellingen en klik op Systeem. Aan de rechterkant klik je op de pagina Meldingen. Hier kun je de schakelaar Meldingen uitschakelen omzetten. Wil je nog verder gaan, dan zet je de schakelaar Niet storen aan.

Zo, dat scheelt een hoop afleiding.

Snoeien in bloatware

Een nieuwe pc komt met een hoop bloatware en bij Windows 11 is dat niet anders. Het gaat om software waar je niet om hebt gevraagd. Bloatware neemt niet alleen geheugenruimte in beslag, hij verslechtert ook de prestaties van het systeem. Meestal gaat het om spelletjes, testversies van beveiligingssuites en virusscanners, cloudservices en zelfs fotoboeken.

Er zijn freewaretools die scannen naar bloatware, ook wel crapware genoemd, om die automatisch te verwijderen. Maar als je er niet goed in thuis bent, kun je hiermee meer kwaad dan goed doen. Sommige applicaties zijn immers noodzakelijk voor de goede werking van het systeem. De website Should I Remove It is gespecialiseerd in het vinden en verwijderen van bloatware. Hier vind je uitgebreide overzichten van bloatware bij alle belangrijke computermerken. Neem bijvoorbeeld Toshiba, die heeft meer dan dertig applicaties die als testversie worden geïnstalleerd. Snoei de bloatware dus handmatig. Dat doe je via Instellingen / Apps / Geïnstalleerde apps. Daar zie je alle programma’s die op de machine zijn geïnstalleerd. Blader door de lijst en controleer welke programma’s je kunt verwijderen.

Volgens de website Should I Remove It bevat een Toshiba de meeste bloatware.