Waar moet je op letten bij de aankoop van een Windows 11-pc?
De introductie van een nieuwe besturingssysteem is vaak een mooi moment om een nieuwe pc aan te schaffen. In het geval van Windows 11 geldt dat nog sterker, want voor het eerst in jaren stelt Microsofts nieuwe besturingssysteem duidelijk strengere eisen aan je hardware. Waar moet je op letten als je een pc wilt aanschaffen voor Windows 11 en in hoeverre is je huidige pc geschikt?
Waar je een oudere, ooit voor Windows 7 geschikte of aangeschafte, pc tot nu toe meestal probleemloos met Windows 10 kon gebruiken, is een overstap naar Windows 11 niet meer zo evident. Met Windows 11 richt Microsoft zich niet alleen op het toevoegen van nieuwe mogelijkheden, maar juist ook op meer veiligheid. Het zijn daarom niet zozeer zaken als processorkracht, geheugenhoeveelheid of opslagcapaciteit die bepalen of je bestaande pc geschikt is voor Windows 11.
Heb je een nieuwe pc nodig, dan sta je wel voor een uitdaging als je zelf een systeem wilt samenstellen. Helaas zijn op het moment van schrijven diverse componenten nog steeds lastig verkrijgbaar en vooral losse videokaarten zijn erg schaars en prijzig. Als je een pc nodig hebt omdat je huidige systeem niet geschikt is voor Windows 11, dan heb je natuurlijk geen keuze. Gelukkig zijn laptops wel goed verkrijgbaar.
De systemen en laptops die we verderop presenteren op basis van de informatie in het artikel moet je zien als een leidraad. Je hebt waarschijnlijk zelf een voorkeur voor wat je bijvoorbeeld een mooie behuizing vindt en wellicht heb je ook een favoriete moederbordfabrikant. Bij laptops wisselen de configuraties, dus kijk goed wat er verkrijgbaar is. Verder verschijnen er natuurlijk ook kant-en-klare desktop-pc’s met Windows 11 op de markt. Het voordeel van een kant-en-klaar-systeem (en laptop) is dat je de benodigde Windows-licentie meegeleverd krijgt. Of je een licentie van je bestaande systeem kunt meenemen naar een nieuw zelfbouwsysteem hangt af van het type licentie dat op je huidige systeem draait. Als je een losse retail-licentie hebt, dan kun je deze overzetten. Anders zul je een nieuwe Windows-licentie moeten kopen voor je zelfbouw-pc.
Windows 11: tips, nieuws, systeemeisen en meer
©PXimport
Hogere systeemeisen?
Op zichzelf is Windows 11 een doorontwikkeling van Windows 10 en niet veel zwaarder voor je systeem dan Windows 10. Vergelijkbaar met wat we eerder zagen bij de overstap van Windows 8.1 naar Windows 10. Heb je nu dus een pc die Windows 10 draait en voldoet deze aan de vereisten om Windows 11 te installeren, dan kun je grofweg vergelijkbare prestaties verwachten. Dat Windows 11 niet heel zwaar is, zie je terug in de minimale systeemeisen. Die zijn wel wat hoger dan die voor Windows 10, maar een dualcore-processor met een kloksnelheid van 1 GHz in combinatie met 4 GB RAM en een opslagcapaciteit van 64 GB zijn al jaren geen wereldschokkende systeemeisen. Vermoedelijk voldoet de pc die je momenteel gebruik ruimschoots aan de minimaal gestelde eisen. Het zijn daarom juist de secundaire eigenschappen die zorgen voor een betere beveiliging, zoals UEFI Secure Boot, TPM en ondersteuning voor virtualisatie, die echt zorgen voor strengere systeemeisen ten opzichte van Windows 10.
TPM 2.0 is op zichzelf niets nieuws, voor kant-en-klare Windows 10-pc’s en laptops is zo’n module in beginsel al sinds 2016 verplicht. Ook als je een niet al te oude zelfbouw-pc hebt, is de kans groot dat je systeem voorzien is van TPM 2.0. Recente platformen van zowel Intel als AMD, waar de door Microsoft vereiste processors onder vallen, bieden namelijk ingebouwde TPM-functionaliteit vanuit de firmware. Intel noemt dit Platform Trust Technology (PTT), terwijl AMD het Firmware Trusted Platform Module (fTPM) noemt. In de biosinstellingen van je systeem kom je die termen tegen of gewoon iets als TPM 2.0. Je vindt de instellingen doorgaans onder de geavanceerde instellingen of beveiligingsinstellingen.
©PXimport
Is je pc geschikt?
Bij de aankondiging van Windows 11 bood Microsoft in de vorm van de PC Health Check-app een tooltje aan waarmee je kon controleren of je pc aan de gestelde systeemvereisten voldoet. Dit tooltje bleek niet heel goed te werken, waarna het weer werd ingetrokken. Als je dit leest, zou een verbeterde versie weer beschikbaar moeten zijn via www.tiny.cc/pccheck. Daarnaast is er als alternatief het tooltje WhyNotWin11, dat je vindt via www.bit.ly/wnwin11. Dit tooltje laat je per eis duidelijk zien of je systeem eraan voldoet. Twijfel je of je pc geschikt is voor Windows 11, dan kun je natuurlijk afwachten totdat de gratis upgrade beschikbaar komt en dan kijken of je systeem kan worden bijgewerkt naar Windows 11.
©PXimport
Processor
Hoewel de doorsnee-processor al jarenlang snel genoeg is voor de meest voorkomende werkzaamheden, is het nog altijd het belangrijkste component bij het kiezen van een nieuw systeem. Als je een nieuwe pc koopt, dan kies je uiteraard voor een van de platformen op de officieel ondersteunde lijst (zie elders in dit nummer). Een dualcore raden we je in 2021 met voor multicore ontworpen software niet meer aan, zorg dat je nieuwe pc minimaal een quadcore-processor heeft. Alleen op instaplaptops kun je soms nog niet om een dualcore-processor heen. Quadcore-processors beginnen zeker voor desktop-pc’s tot de onderkant van de markt te horen, want processors met zes of acht cores zijn inmiddels behoorlijk betaalbaar. Stel je zelf een systeem samen, let dan ook op de processorkoeler. Bij boxed processors wordt vaak een koeler meegeleverd. Zo’n meegeleverde koeler voldoet uiteraard om de processor te gebruiken, maar daar is vaak alles mee gezegd. Meegeleverde koelers maken relatief veel geluid, waardoor het al snel interessant is om zelf een losse processorkoeler te kopen. Met die kanttekening dat de koelers die AMD meelevert nog best aardig zijn, dus je kunt dat altijd proberen voordat je een los exemplaar aanschaft.
Dit artikel is geschreven op basis van de beschikbaarheid van Intels elfde generatie Core-processors en AMD’s Ryzen 5000-generatie. Intel lanceert naar verwachting de twaalfde generatie Core-processors eind dit jaar op basis van een hybride architectuur met langzamere en snellere cores. Waarschijnlijk is er meer bekend over de lancering van de nieuwe Intel-generatie op het moment dat je dit leest.
©PXimport
Werkgeheugen
Windows 11 vereist minimaal 4 GB geheugen, maar dat raden we je alleen aan als je een heel krap budget of heel weinig eisen hebt. Al jarenlang is 8 GB te beschouwen als de standaardhoeveelheid geheugen en voor normaal licht (kantoor)gebruik raden we je dan ook minimaal 8 GB RAM aan. Gebruik je je pc voor zwaardere taken als foto- en videobewerking of gaming, dan kun je het best voor minimaal 16 GB kiezen. Een desktop-pc kun je in de toekomst upgraden als de hoeveelheid RAM niet afdoende blijkt te zijn, bij de meeste laptops kan dat niet en zit je vast aan de keuze die je bij aanschaf maakt. Hou daar dus rekening mee als je twijfelt tussen 8 of 16 GB RAM. Zorg er bij een desktop-pc voor dat je voor een setje geheugen van twee modules kiest. Zo maak je gebruik van dualchannel, wat de prestaties ten goede komt. Voor ieder moederbord vind je op de pagina van de fabrikant lijsten met geheugenmodules die zeker werken in combinatie met het moederbord.
Opslag
In de systeemeisen raadt Microsoft je minimaal 64 GB opslag. Een ssd is niet per se noodzakelijk, maar Microsoft raadt dit wel ten zeerste aan en Windows 11 is uiteraard ontworpen met een ssd in het achterhoofd. Een exemplaar van 64 GB is wel heel erg minimaal, want het besturingssysteem zelf neemt al zo’n 20 GB in bij een schone installatie en je wilt natuurlijk ook wat programma’s installeren. Net als bij Windows raden we je een ssd van zo’n 256 GB aan als absoluut minimum. Als je nu een nieuwe pc koopt, dan is het verstandiger om te kiezen voor een ssd met een capaciteit van 500 GB of 1 TB. Zo weet je zeker dat je, ook als je een aantal programma’s of spellen installeert, genoeg opslagruimte hebt. Uiteraard kun je de opslagcapaciteit van een desktopsysteem eenvoudig vervangen of uitbreiden. Vervangen kan gelukkig bij de meeste laptops ook, want over het algemeen wordt tegenwoordig gebruikgemaakt van een M.2-ssd.
Grafische kaart
De grafische kaart moet voor gebruik met Windows 11 compatibel zijn met DirectX 12 en stuurprogramma’s hebben die voldoen aan WDDM 2.x. Dat zou in de praktijk niet zo’n probleem moeten zijn, want grafische kaarten voldoen hier al jaren aan. De geïntegreerde gpu’s in de ondersteunde processorgeneraties voldoen hier sowieso aan en op het gebied van losse grafische kaarten is ondersteuning voor DirectX 12 al jarenlang aanwezig. Toch werken mogelijk niet alle grafische kaarten met DirectX12-ondersteuning, want AMD en Nvidia ondersteunen op het moment van schrijven alleen kaarten vanaf respectievelijk de RX 400-reeks (uit 2016) en GeForce GTX 600-reeks (uit 2012) met nieuwe stuurprogramma’s. Of je een losse grafische kaart nodig hebt, hangt af van waar je de pc voor gebruikt. Vrijwel alle werkzaamheden kun je prima doen met de geïntegreerde gpu’s in zowel processors van Intel als AMD. Behalve laptopprocessors zijn ook veel desktopprocessors voorzien van een gpu. Prettig, want losse grafische kaarten zijn op het moment van schrijven door schaarste in de markt erg prijzig. Alleen als je wilt gamen of vooral echt zwaardere grafische programma’s als Adobe Premiere wilt gebruiken, raden we je een losse grafische kaart aan.
©PXimport
Laptop: beeldscherm
Bij een laptop is het scherm uiteraard een belangrijke eigenschap. Bij duurdere laptops zit het met de beeldkwaliteit doorgaans wel goed en wordt er over het algemeen een ips-paneel gebruikt. Uiteraard is niet ieder ips-paneel kwalitatief even goed en geschikt voor fotobewerking, maar voor normaal gebruik voldoet het vrijwel altijd. Bij goedkopere laptops worden er nog tn-panelen gebruikt. Hoewel het ook met deze schermtechnologie op zich prima mogelijk is om gewoon een goed scherm te maken, worden er in goedkopere laptops vaak ook goedkopere tn-panelen gebruikt met een matige kleurweergave en inkijkhoek. Met zo’n scherm doe je jezelf geen plezier. Kies daarom als het even kan voor een ips-scherm, dan heb je meer zekerheid dat je een goed scherm in handen krijgt. Een andere overweging die je kunt maken is of je een aanraakscherm wilt. Net als zijn voorganger is Windows 11 ontworpen voor aanraakschermen. Zo zijn Microsofts eigen laptops voorzien van een aanraakscherm.
Desktop: moederbord, voeding en behuizing
Bij een moederbord heb je uiteraard de juiste socket voor de gekozen processor nodig. Moderne Intel-processors gebruiken LGA 1200, terwijl AMD AM4 gebruikt. Intel-moederborden voor de laatste generatie processors gebruiken de H510-, B560-, H570- of Z590-chipset. Bij AMD is de A520-chipset het eenvoudigere model, terwijl luxere borden van de B550- of X570-chipset voorzien zijn. Borden op basis van de goedkoopste chipsets zijn vaak wel erg basaal, waardoor je bij Intel al snel op minimaal een B560 komt en bij AMD op een B550. Uiteraard controleer je of de gekozen processor in combinatie met het moederbord werkt. Let daarnaast vooral op het aantal aansluitingen. Biedt het bord bijvoorbeeld genoeg usb-aansluitingen en zijn deze van het juiste type. Luxere moederborden bieden ten opzichte van goedkopere exemplaren snellere usb-aansluitingen en zaken als wifi 6 en een multigigabit-netwerkaansluiting.
Desktop-pc
Instapsysteem
Op het moment dat je op zoek bent naar een goedkoper systeem, kom je al snel uit bij een op Intel gebaseerd systeem, omdat goedkopere AMD-processors slecht leverbaar zijn. Intels Core i3-10105 is een quadcore-processor. Omdat het een processor van de tiende generatie is, kun je veilig kiezen voor een moederbord van de voorgaande generatie, dat wellicht wat goedkoper is. We combineren de processor met 8 GB RAM en een M.2-ssd van 500 GB. Als je echt niet veel meer doet dan wat surfen of een briefje tikken, dan kun je geld besparen door te kiezen voor een dualcore Pentium-processor of een kleinere ssd.
©PXimport
Algemeen gebruik
De desktop-pc voor algemeen gebruik is geschikt om allerlei taken zonder problemen uit te voeren. We willen een processor die geschikt is voor multicore-gebruik met zes cores, die ook voorzien is van een geïntegreerde gpu, zodat je niet per se een videokaart nodig hebt. Intel biedt met de Core i5-11400 een interessante processor, die voorzien is van zes cores en hiermee een prima basis vormt voor een modern systeem. Let erop dat er ook een i5-11400F zonder ingebouwde gpu is. In combinatie met 8 of 16 GB RAM en een fraaie ssd heb je hiermee een fijn systeem.
Luxe systeem
Wil je een wat snellere pc, dan kom je al snel uit bij de processors van AMD. We houden in onze adviezen (helaas) rekening met de schaarste van grafische kaarten. AMD heeft met respectievelijk de Ryzen 5 5600G en de Ryzen 7 5700G processors met een geïntegreerde gpu in het assortiment. Combineer die met 16 GB RAM en een vlotte ssd en je hebt een erg fijn systeem in handen. Wil je liever een losse grafische kaart, zoals een NVIDIA GeForce RTX 3060, omdat je bijvoorbeeld wilt gamen, dan kun je beter voor de snellere Ryzen 5 5600X of Ryzen 7 5800X zonder geïntegreerde gpu kiezen. Let er dan wel op dat je een iets krachtigere voeding nodig hebt, want een losse grafische kaart gebruikt behoorlijk wat energie. Vraag eventueel advies aan de winkel waar je de componenten koopt.
©PXimport
Laptop
Instaplaptop
Een instaplaptop heb je voor circa 500 euro in huis. Bij nog goedkopere laptops ga je echt duidelijke concessies doen op het gebied van afwerking of specificaties. In deze prijsklasse kun een laptop kopen voorzien van een recente Core i3-processor of een AMD Ryzen 3, 4 GB RAM en een ssd van zo’n 256 GB. Met wat zoeken vind je mogelijk ook modellen met 8 GB RAM of een krachtigere processor. Een nadeel van de Core i3-processor voor laptops is dat het dualcores zijn die wel vier threads ondersteunen. Qua scherm is Full HD tegenwoordig gelukkig standaard in deze prijsklasse. Wel heb je in deze prijsklasse een relatief hoge kans op een tn-paneel. Dat kan een overweging zijn als de rest van de specificaties aansluit bij je wensen. Let er verder op dat je nieuwe laptop usb-c heeft.
©PXimport
Laptop voor algemeen gebruik
In deze prijsklasse vind je prima laptops die alles in huis hebben om comfortabel op te werken. Zo zijn er zelfs laptops te koop met processors voorzien van zes of zelfs acht cores in de vorm van de AMD Ryzen 5 5500U of AMD Ryzen 7 5700U in combinatie met 16 GB RAM. Qua opslag maakt deze prijsklasse ook een mooie stap en is een ssd van 512 GB mogelijk. Qua scherm mag je in deze prijsklasse een Full-HD-scherm op basis van ips-technologie verwachten.
Je vind in deze prijsklasse ook convertible laptops met een aanraakscherm. Een concessie die je dan soms wel moet doen, is dat deze vooral verkrijgbaar zijn op basis van Intel Core i5 quadcore-processors. Laptops die nog een paar honderd euro duurder zijn, zijn doorgaans wat dunner en steviger gebouwd.
Krachtige (gaming)laptop
Als derde categorie willen we vanwege de marktsituatie de gaminglaptop onder de aandacht brengen. Gaminglaptops zijn relatief goed verkrijgbaar en doen qua kracht nauwelijks onder voor hun desktoptegenhangers. Je haalt dus bijzonder krachtige hardware in huis waar je uiteraard op kunt gamen, maar die ook prima inzetbaar is voor geavanceerdere foto- en videobewerking. AMD biedt snelle processors met 6 of 8 cores met respectievelijk de Ryzen 5 5600H en Ryzen 7 5800H, terwijl Intel daar de Core i5-11400H en Core i7-11800H tegenover zet. Gecombineerd met 16 GB RAM en een Nvidia RTX 3060 heb je een systeem in huis waar je eigenlijk alles mee kunt. Behalve gaminglaptops komen er dit jaar ook steeds meer creatorlaptops op de markt, die zijn voorzien van vergelijkbare krachtige hardware.
©PXimport
Met /e/OS heb je een Android-systeem zonder Google en een privacygerichte standaardconfiguratie.
