Wanneer je vanuit Windows 10 een upgrade uitvoert naar Windows 11, worden al je bestanden en instellingen netjes overgezet naar de nieuwe Windows-versie. Dat is anders wanneer je Windows 11 schoon installeert vanaf een opstartbare schijf. In dit artikel lees je hoe je een schone installatie van Windows 11 uitvoert.

Bij een schone installatie van Windows 11 worden alle gegevens op de computer in principe helemaal verwijderd, zeker als je ervoor kiest om de gehele harde schijf voor Windows 11 te gebruiken. Het is natuurlijk ook mogelijk om Windows 11 naast een ander (Windows-)besturingssysteem te installeren of om de upgrade vanuit Windows 10 uit te voeren.

©PXimport

Windows 11 installeren

We gaan in dit artikel Windows 11 installeren als schone installatie. Dat betekent dat alle bestaande partities op de harde schijf worden verwijderd, en daarbij dus ook de oude Windows 10-installatie en de bijbehorende gebruikersaccounts en persoonlijke documenten. Om Windows 11 schoon te installeren heb je een opstartmedium nodig. Dat kan een dvd-schijfje zijn, of een usb-stick. Die laatste heeft de voorkeur, omdat een usb-stick nu eenmaal sneller werkt dan een dvd. De stick moet een opslagcapaciteit hebben van minstens 8 GB. We leggen je uit hoe je een opstartbare usb-stick maakt. We beginnen eerst met de huidige beschikbare previewversie (testversie) van Windows 11. Microsoft heeft voor de previewversies ISO-bestanden beschikbaar gesteld die je kunt downloaden als je je aanmeldt als Windows Insider; de testomgeving van Microsoft waar je de nieuwste versies van hun besturingssystemen kunt uitproberen. Als je nog niet bent aangemeld als Windows Insider, dan moet je dat eerst doen voordat je toegang hebt tot de Windows 11 ISO-bestanden. Jezelf aanmelden als tester bij Windows Insider doe je via https://insider.windows.com/ Ga op die pagina naar het onderdeel Meet the Windows Insider Program en klik op de blauwe knop Register.

©PXimport

Let wel: je moet al wel over een Microsoft-account beschikken om deel te kunnen nemen. Aanmelden kan bijvoorbeeld als je een Hotmail-, Outlook- of Live-e-mailadres hebt. Ben je aangemeld bij het Insider-programma? Dan heb je nu toegang tot de ISO’s. Die kun je daarna downloaden vanaf https://www.microsoft.com/en-us/software-download/windowsinsiderpreviewiso. Lees eventueel de informatie op deze pagina omtrent het testen van Windows 11. Om een ISO te downloaden, ga je helemaal naar beneden naar het onderdeel Select edition.

©PXimport

Kies uit de lijst voor de meest recente build van Windows 11, ten tijde van schrijven is dat versie 22000.132. Voor de meest stabiele versie kies je voor de ISO met de aanduiding Beta channel. De Dev Channel-versie is een wat onstabielere versie van Windows 11 met wat meer bugs en onvolkomenheden. Kies allen voor die versie als je puur de nieuwste functies wilt testen, maar een grotere kans op vastlopers of andere problemen voor lief neemt. Na het kiezen van de gewenste build klik je op de blauwe knop Confirm. Vervolgens moet je daaronder een taal kiezen bij Select the product language. Hier maakt het in principe niet uit welke taal je kiest, maar wij gaan in ons voorbeeld natuurlijk voor Nederlands (Dutch). Klik na je selectie wederom op Confirm. Je krijgt nu te zien welke versie en taal je hebt gekozen. Klik nu op de knop 64-bit download om de ISO te downloaden. In tegenstelling tot Windows 10 wordt een 32-bit-versie niet meer aangeboden voor Windows 11.

©PXimport

Zo check je of je pc een TPM-chip heeft

ISO-image te groot voor standaard dvd

Microsoft biedt weliswaar ISO-bestanden aan die je normaliter direct op een dvd kunt branden vanuit Windows zelf, door er met rechts op te klikken en te kiezen voor Schijfkopiebestand maken. Het dvd-brandprogramma wordt dan geopend en je kunt de image wegschrijven. Echter: dat geldt niet voor de ISO’s van de previewversies van Windows 11: deze zijn namelijk 5.2 GB groot, terwijl er op een standaard-dvd maar 4.7 GB aan data past. Je hebt in dat geval dan een dual-layer-dvd (8.5 GB) nodig en een brander/lezer die hiermee overweg kan. Om die reden kiezen wij voor de optie om een usb-bootmedium van de ISO te maken. 

©PXimport

USB-bootmedia maken

Bij het maken van een opstartbare usb-stick komt wat meer kijken. Voor Windows 11 is er namelijk nog geen Media Creation Tool waarmee je eenvoudig een bootable stick van Windows kunt maken. En met de versie die wel voor Windows 10 beschikbaar is, kun je geen Windows 11-opstartstick maken. 

We moeten dus gebruik maken van een andere tool. Het ISO- bestand dat we hebben gedownload, moeten we op een usb-stick zien te krijgen. Dat kan met het programma Rufus. Deze tool pakt als het ware de ISO uit en maakt er een opstartbare usb-stick van. Download Rufus vanaf https://rufus.ie/nl/, de recente versie tijdens schrijven is 3.15.18.12. Start het programma na het downloaden op, en bevestig de vraag of er naar updates gezocht mag worden met ‘Ja’. Nadat het programma in beeld komt, selecteer je in het bovenste veld bij Apparaat het usb-station met daarin een 8 GB usb-stick. Vervolgens klik je bij Opstartselectie op de knop Selecteren en blader je naar het eerder gedownloade Windows 11 ISO-bestand. Klik op OK om de gegevens van de ISO te laden in Rufus. 

©PXimport

Controleer of de gegevens in Rufus overeenkomen met de volgende opties:

- Image-optie: Standaard Windows-installatie

- Partitie-indeling: GPT

- Doelsysteem: UEFI (geen CSM)

- Bestandssysteem: NTFS

- Clustergrootte: 4096 Bytes (Standaard)

De overige velden kun je laten zoals ze zijn. Klik nu op de knop Starten om de usb-stick aan te maken. Dit kan even duren. Na afloop van het creatieproces zie je een melding verschijnen van Rufus dat het beter is om de secure boot-optie uit te schakelen op de computer waarop je de usb-stick wilt gebruiken. Deze optie moet je dus in het BIOS uitschakelen om de stick te kunnen gebruiken als opstartmedium. Later, als Windows 11 is geïnstalleerd, kun je secure boot weer inschakelen. Je vindt de optie secure boot doorgaans onder de optie ‘Boot options’ of ‘Security’, maar dat is afhankelijk van het merk en type BIOS. Controleer eventueel de informatie op de website van de computer- of moederbordfabrikant voor verdere instructies.

Computer starten vanaf bootmedium

Nu je een opstart-dvd of -usb-stick hebt gemaakt, kun je beginnen met de installatie van Windows 11. Allereerst plaats je de stick of de schijf in de computer waarop je Windows 11 gaat installeren en schakel je de computer in. Druk eventueel op een van de F-toetsen om de opstartschijf te selecteren als dat niet automatisch gebeurt. Meestal roep je het bootmenu op met de F10- of F12-toets, maar ook dit is afhankelijk van het merk en type computer. Erg handig is de site www.disk-image.com/faq-bootmenu.htm, waar je instructies vindt voor verschillende merken en type computers.

Windows-installatie

Start de computer op vanaf het opstartmedium, dan worden de eerste stappen van de Windows 11-installatie voorbereid. Het eerste scherm waarin je de taal, tijd, valuta en toetsenbord instelt, verschilt niet met de installatie van Windows 10. Bevestig je keuze met de knop Volgende om door te gaan. Op het volgende scherm klik je op Nu installeren, daarna kom je in het scherm waarin je wordt gevraagd om een productcode. 

©PXimport

Installeer je een previewversie van Windows 11, dan hoef je hier niets in te vullen. Installeer je de uiteindelijke versie van Windows 11, weet dan dat je hier ook een productcode van Windows 10 en zelfs Windows 7 kunt invullen: Microsoft ziet de Windows 11-installatie dan als upgrade van een oudere Windows-versie, ook al installeer je hem helemaal schoon. Normaliter krijg je ook de vraag welke versie van Windows 11 je wil installeren: Home of Pro, maar als de opgegeven productcode is geaccepteerd, wordt aan de hand van die code direct de daaraan gekoppelde versie geïnstalleerd.

Schone installatie

In het volgende scherm wordt nu gevraagd of je een upgrade wilt uitvoeren, of een aangepaste installatie wilt doen. Wij willen helemaal met een schone lei beginnen en kiezen voor de tweede optie: Aangepast: alleen Windows installeren (geavanceerd). 

©PXimport

In het daarop volgende scherm kun je kiezen op welke partitie je Windows 11 wil gaan installeren. Hierin heb je geheel de vrije hand. Je kunt Windows 11 bijvoorbeeld op de eerste partitie installeren, en je (oude) data op de tweede partitie laten staan. Ga je echt helemaal voor een schone lei, dan verwijder je alle partities totdat er één enkele overblijft, en kies je die partitie om Windows 11 op te installeren. Later kun je binnen Windows 11 altijd nog extra partities aanmaken.

©PXimport

Na de selectie van de partitie klik je op Volgende. De bestanden worden nu gekopieerd, Tot zo ver lijkt de installatie erg op die van Windows 7 en Windows 10, maar na enkele minuten na de herstart kom je in het nieuwe configuratiedeel van Windows 11.

OOBE-setup

In dit deel van de installatie van Windows 11, ook wel bekend als OOBE of Out of the Box Experience, komt het onderdeel aan bod waarin je een eerste gebruikersaccount aanmaakt en wat andere zaken instelt, zoals het toetsenbord, land en – sinds Windows 11 – ook een computernaam. Dit deel van de installatie krijg je ook te zien wanneer je voor het eerst een nieuw-gekochte Windows 11-computer opstart. Opvallend zijn de grote lettertypen en knoppen die nu worden gebruikt. Dat heeft te maken met het feit dat Microsoft de setup van Windows 11 zo gebruikersvriendelijk mogelijk wilde maken voor gebruikers die beschikken over een computer met een aanraakscherm. De eerste vraag is in welk land je je bevindt, selecteer het land en bevestig met de knop Ja. Vervolgens wordt gevraagd welke toetsenbordindeling je wilt gebruiken. Ook hier geldt dat voor de meeste Nederlandse Windows-gebruikers de indeling Verenigde Staten (Internationaal) de meestgebruikte is. 

©PXimport

Na het instellen van het toetsenbord checkt Windows 11 nog of er nieuwe updates zijn verschenen, en als dat het geval is, worden deze later tijdens de installatie toegepast. Daarna volgt een nieuw scherm: er wordt gevraagd om de computer alvast te voorzien van een naam. Je bent niet verplicht om dit te doen, want via de knop Overslaan kun je door naar het volgende scherm.

©PXimport

Geef je wel een naam op, dan wordt de computer meteen opnieuw opgestart om die wijziging door te voeren. Dat is dan wel weer vervelend als je wat sneller door de installatie wil lopen. 

Account aanmaken

Nadat je je naam hebt opgegeven, word je gevraagd een account aan te maken. Nu is hier veel over te doen geweest: Microsoft verplicht je namelijk om een Microsoft-account te gebruiken. Het is niet meer mogelijk om een standaard (offline)-account tijdens de installatie in te stellen. Dat kan wel achteraf als je eenmaal met een Microsoft-account bent aangemeld; in Windows 11 voeg je dan een lokaal administrator-account toe, log je ermee in en verwijder je weer het Microsoft-account. Kortom, een hoop gedoe. Maar er is een snellere omweg: als er namelijk geen internetverbinding gevonden wordt, dan kun je je wel aanmelden met een lokaal account. Tijdens de installatie moet je er dus voor zorgen dat je geen verbinding maakt met bijvoorbeeld je wifi-netwerk (waar om gevraagd wordt), en als je een netwerkstekker hebt aangesloten, je deze eruit haalt.

©PXimport

Let wel dat je later – na het inloggen – nog wel een paar keer gevraagd kan worden of je toch niet een online-account wil aanmaken of je bestanden online wil synchroniseren, maar nadat je dat een paar keer hebt weggeklikt, word je er niet meer naar gevraagd.

De verdere stappen van de setup zijn ook hier weer gelijk aan Windows 10: je geeft onder meer op of je je locatie wilt delen, of je diagnostische gegevens wilt laten doorsturen (ook in Windows 11 kun je dit niet helemaal uitschakelen) en of je reclame-id’s wilt toestaan. Na het beantwoorden van de vragen wordt het eerste account – dat tevens een administrator-account is – aangemaakt. 

Amazon introduceerde kortgeleden een nieuwe generatie slimme speakers, waaronder de hier besproken Echo Dot Max. Volgens de fabrikant levert deze bescheiden luidspreker een verbeterde audiokwaliteit, terwijl de microfoon naar verluidt nauwkeuriger spraakopdrachten verwerkt. Met een adviesprijs van 109,99 euro is het ook nog eens een van de goedkopere smartspeakers in de markt. Hoog tijd voor een review!

Vergeleken met de voorgaande Echo Dot-speaker uit 2022 is het design ietwat op de schop gegaan. De behuizing oogt weliswaar nog altijd als een bolletje met als verschil dat er aan de voorzijde een stukje is 'afgesneden'. Je treft hier twee volumetoetsen en een aan-uitknop voor de microfoon. Rondom dit bedieningspaneel bevindt zich een blauwgekleurde ledring. Verder zit er aan de achterzijde een ingang voor de bijgesloten voedingsadapter.

©Maikel Dijkhuizen

Lichtgewicht wifi-speaker zonder accu

De bolvormige behuizing heeft een diameter van amper elf centimeter. Ondanks deze geringe afmetingen leent de wifi-speaker zich voornamelijk voor binnengebruik. Dit nieuwe model heeft namelijk, net zoals bij eerdere generaties het geval was, weer geen accu. Een gemiste kans, want de compacte constructie van 505 gram is in principe handzaam genoeg om ook als mobiele bluetooth-speaker te dienen.

De door ons geteste paarse uitvoering heeft naar onze smaak een nogal kitscherige uitstraling. Gelukkig is de Amazon Echo Dot Max er ook in een wit en grijs jasje. Die zien er al heel wat chiquer uit en zullen in jouw woonkamer niet misstaan. Het grootste deel van de kunststof behuizing is voorzien van een laagje stof. Dit materiaal voelt niet zo stevig aan zoals we bij veel bluetooth-speakers van onder andere JBL tegenkomen. Nou is dat niet zo'n probleem, want ten opzichte van weerbestendige speakers heeft dit exemplaar natuurlijk minder te lijden.

©Maikel Dijkhuizen

Verbinden en luisteren

De configuratie en bediening van het apparaat gebeurt via de Amazon Alexa-app op een smartphone. Dat gaat erg vlot. Na verbinding met wifi downloadt de Echo Dot Max eerst een firmwareupdate. In de behuizing zit trouwens een rappe wifi6E-adapter, waardoor het apparaat overweg kan met de snelste draadloze netwerken. Al met al duurt de configuratie slechts enkele minuten.

Je koppelt Spotify of een andere muziekdienst eenvoudig aan je Amazon-account. Zeg vervolgens hardop waarnaar je wilt luisteren. Met een spraakopdracht als “Alexa, speel Coldplay” hoor je binnen enkele ogenblikken de bijbehorende deuntjes. Gebruik je stem ook om bijvoorbeeld een liedje te skippen of het volume te wijzigen. De microfoon is zéér gevoelig. Zelfs zacht uitgesproken (fluister)opdrachten op enkele meters afstand verwerkt de speaker zonder morren.

Lees ook: Van mobiel naar desktop: waarom je Spotify op je pc moet proberen

De behuizing is weliswaar compact, maar toch slaagde Amazon erin om een tweeter en woofer te integreren. Kijken we binnen dezelfde prijscategorie naar de enigszins vergelijkbare Apple HomePod Mini, dan biedt dit nieuwe model van Amazon dus een extra audiodriver. Voor zo'n kleine speaker in deze prijsklasse hoef je uiteraard geen wonderen te verwachten, maar voor het opzetten van een achtergrondmuziekje voldoet dit product prima. Met name de hoge tonen klinken erg helder. Als we geconcentreerd luisteren, horen we ook een beetje bas. Deze lage tonen zijn ietwat ondervertegenwoordigd. Verder gaat het geluid op een hoog volume galmen en vervormen.

©Maikel Dijkhuizen

Smartspeaker met Alexa

Lange tijd legde Alexa van Amazon het af tegen de spraakassistenten van Google en Apple, maar sinds 2024 verstaat Alexa eindelijk ook Nederlands. Daarmee is de Echo Dot Max een serieus alternatief voor smartspeakers van de eerdergenoemde merken. Je kunt in de Alexa-app onder andere een wekker, timer, herinnering, agenda-afspraak en boodschappenlijst instellen.

De behuizing heeft een temperatuursensor, zodat je naar de kamertemperatuur kunt vragen. Je kunt ook allerlei andere verzoeken doen. Vraag bijvoorbeeld naar de weersverwachting of naar de leeftijd van een BN'er. Helaas gaat niet iedere stemopdracht even vlekkeloos. Zo weigert ons testmodel om een overzicht van het laatste nieuws af te spelen.

Een nuttige optie is dat je in huis andere smarthome-apparaten met Alexa-ondersteuning kunt bedienen, zoals slimme lampen, stekkers en thermostaten. Dat werkt eveneens via spraakopdrachten. Misschien komt de geïntegreerde aanwezigheidssensor goed van pas, zodat de smartspeaker geschikte apparaten zelfstandig kan in- en uitschakelen.

Amazon Echo Dot Max kopen?

Zoek je een slimme luidspreker met een redelijke audiokwaliteit voor het luisteren van achtergrondmuziek? Dan is de Amazon Echo Dot Max een interessante kandidaat. Dankzij een zeer gevoelige microfoon laat je allerlei stemopdrachten op deze smartspeaker los. Meestal verwerkt de Echo Dot Max probleemloos deze commando's, al gaat er soms ook weleens iets fout.

Heb je een pc met weinig opslagruimte dan loont het wellicht om in Windows 11 de bestandscompressie in te schakelen. Dan hebben we het niet over zip-archieven, maar de NTFS-compressie waarmee je bestanden, mappen en zelfs volledige schijven kunt verkleinen.

Eerst een waarschuwing

Dankzij compressie is het mogelijk om meer data op te slaan op dezelfde ruimte. In Windows 11 kun je NTFS (New Technology File System) aanspreken. Het nadeel van deze methode is dat het extra rekenkracht vraagt iedere keer dat je zo'n gecomprimeerd bestand opent. Hetzelfde gebeurt wanneer je na de bewerking het bestand sluit en er recompressie wordt toegepast. Gebruik deze methode dus voor data die je lange tijd niet gebruikt en waar extra laadtijd nauwelijks hinderlijk is.

Je kunt op deze manier ook een volledige schijf comprimeren, maar we raden af om dit met de opstartschijf te doen. Gebruik deze functie niet op usb-sticks en alleen op snelle schijven zoals ssd's. Het prestatieverlies zou teveel doorwegen. Bij jpg-afbeeldingen of mp3- of mp4-mediabestanden is de winst verwaarloosbaar.

Map comprimeren

Open Windows Verkenner en navigeer naar de map waarvan je de inhoud wilt verkleinen. Klik met de rechtermuisknop op de map en in het snelmenu selecteer je Eigenschappen. Open het tabblad Algemeen en klik op Geavanceerd. Bij de Geavanceerde kenmerken zie je onderaan Compressie en versleutelingskenmerken. Plaats een vinkje bij Inhoud comprimeren om schijfruimte vrij te maken. Klik op OK en klik daarna op Toepassen.

Selecteer indien nodig de optie Wijzigingen toepassen op deze map, submappen en bestanden en klik op de OK-knop. Net zoals voorheen kun je zo'n map openen en de bestanden bekijken in Verkenner. Om de volledige map te decomprimeren, open je opnieuw de Eigenschappen en volg je de beschreven stappen.

Station comprimeren

Het is mogelijk om een volledige schijf te comprimeren. Open Windows Verkenner en klik op Deze pc in het linkerdeelvenster. Klik met de rechtermuisknop op de opslagschijf die je wilt comprimeren. Selecteer onder het gedeelte Apparaten en stations de optie Eigenschappen. Daarna kun je opnieuw de optie aanvinken: Dit station comprimeren om schijfruimte te besparen.